پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار

word 37 MB 30611 169
1393 کارشناسی ارشد هنر
قیمت قبل:۶۷,۴۰۰ تومان
قیمت با تخفیف: ۲۴,۸۵۰ تومان
دانلود فایل
  • بخشی از محتوا
  • وضعیت فهرست و منابع
  • پایان نامه­

    چکیده

       هنر دینی با قرن­ها سابقه در ایران در دوره قاجار جای خویش را به هنر مذهبی می­دهد؛ این تغییر بزرگ نه چون همیشه در هنر رسمی و درباری که در هنر عامیانه تجسد می­یابد. تغییر بستر اجتماعی هنر، برخاسته از روح ملتهب دوره­ی قاجار است. ایران قاجاریه، نسبت به ادوار پیش از خود، ایران دیگری بود؛ پر از اشتیاق مردم برای دست­یابی به آزادی، برابری، عدالت و غیره. این اشتیاق در زیر پوست اجتماع، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و هنر رسوخ کرد؛ تا قشر عامی در هر عرصه­ی به شکل جدی اولین­ها را تجربه کند. از این رو هنر عامیانه اولین حضور جدی خود را در قالب هنرهای عامیانه­ی چون نقاشی قهوه­خانه­ای، نقاشی پشت­شیشه، نقاشی بقاع متبرکه، آزمود.

       محتوای هنر عامیانه، سرشار از مضامین مذهبی است؛ مضامینی که هم از شوق و اشتیاق مذهبی سرچشمه گرفته است و هم از روح سمبولیک مبارزه­خواهی که در شکل ترسیم اولیایی چون امام­حسین(ع)-اسوه­ی مبارزه با ظلم- برمی­خاست. این پایان نامه برآن است که با توجه به نظریه بازتاب، به بررسی مذهب در هنرهای عامیانه بپردازد؛ براساس نظریه بازتاب، هنرها، آینه­ی دوران خویش می­باشند و آن را بازمی­تابانند؛ این امر در هنرهای عامیانه دوره قاجار که ارتباط تنگاتنگی با تحولات عصر خویش دارند–بخصوص در بخش مضامین مذهبی- مشهود می­باشد. با مطالعه شباهت­های ساختاری و مضمونی آثار هنرمندان مختلف به این هدف نزدیک شده؛ بعلاوه با بررسی زندگی هنرمندان طبقه عامه و ارتباط آنان با طبقه خودشان، به شناخت جهان­بینی­ها و نگرش­ آنان و هم سلکانشان دست­یافته. نتیجه این تحقیق نشان می­دهد که هنرمندان عامیانه، کارگزاران ایدئولوژی طبقه خویش هستند که با کمک هنر آن را نمایش می­دهند.

    واژگان کلیدی

    هنر عامیانه، مذهب(تشیع)، نظریه بازتاب، دوره قاجار، نقاشی پشت شیشه، نقاشی قهوه­خانه­ای، نقاشی بقعه­های متبرکه.

    فصل اول: کلیات پژوهش

    1-1 شرح موضوع و بیان مسئله

    ذهن ناآرام انسان از ابتدای حیاتش بر زمین در جستجوی پاسخ به چیستی حضورش بوده است. انسان نخستین با قدم­های سست و اندیشه سرگردان از ورای تحیرش به جهان می­نگریست و در راه شناخت خویش با عظمت طبیعت و حقارت خودش روبرو شد. خورشید، ماه، زمین و ... که مایه دوام حیاتش بودند در نظرش مقدس آمدند. پس مقهور این عظمت گشت و آن را برای عبادت برگزید. آنچه که از مناسک آیینی این عبادت برجای مانده اینک اثری هنری تلقی می­شود. سرنوشت انسان با مفاهیم آیینی و مصداق­های عینی آن، یعنی هنر، ادامه یافت و طی قرون متمادی این نگرش آیینی جای خود را به ادیان مختلف داد و بیان آیینی اولیه به بیان دینی بدل گشت.

    گرچه هنر را نمی­توان صرفاً وسیله­ای بیان مقاصد و نیات آیین و مذهب دانست اما شکل­گیری اولیه آن چنین بینشی بدان بخشید. هنر در روند رشد انسان و جوامع انسانی دست خوش تغییرات بسیاری شد. هر تمدنی متناسب با فرهنگ خویش، هنری خلق نمود. در جوامعی چون کشورهای غربی این رشد همراه با فراز و فرودهای بسیاری بود؛ حتی مفاهیمی چون هنر برای هنر در آن ظهور نمود که استقلال کاملی به هنر اعطا می نمود. اما هنر در جوامع شرقی از خدمت به دین دست نشُست. هنرمند مسلمان نیز مسیر خود را یافت و در این راه از بازنمایی فیگوراتیو بازداشته شد؛ چرا که هنر اسلامی به دنبال ارائه حقیقت است و نمایش قداست ساحت ملکوتی و بازنمایی نمادین و رمزآمیز عالم غیب. در هنر اسلامی، ناتورالیسم معنا ندارد و همیشه از شباهت کامل به طبیعت ظهور یافته یا عالم مادی احتراز می­شود و از فنونی که منجر به ایجاد شباهت طبیعی و عالم مادی می­شود، خودداری می­گردد. زیبایی تجلی صفات الهی است نه امری نسبی ساخته و پرداخته ذهن هنرمند. در خلق اثر هنری هیچ فردیتی از هنرمند مسلمان یافت نمی­شود؛ از این رو هنر اسلامی صاحب هزاران اثر هنری باشکوه با خالقانی گمنام است که قرن­ها بدون بازنمایی عینی موضوعات مذهبی مسیر خویش را طی نمودند.

    در ایران به عنوان کشوری که نقش مهمی در تولد و رشد هنر اسلامی دارد با همین روند(هنری در هاله­ای از قداست و راز که هیچ بیان فیگوراتیوی ندارد)روبرو بوده. این امر قرن­ها بر فضای هنری ایران حاکم بود. تجربه­ی نوع دیگر از هنر دینی در ایران، نیاز به ایجاد بستری اجتماعی داشت؛ بستری که در آن حکام و افراد جامعه، اجازه بازنمایی عینی و شمایل­نگاری در حیطه هنر مذهبی را به هنرمند بدهند. زمینه­های ظهور چنین بستری در ایران دوره­ای صفویه شکل گرفت؛ دورانی که ایران پا به عرصه روابط بین­الملل گذاشت و از ارتباط با کشورهای غربی با هنر شمایل­نگاری­ آن­ها بیشتر آشنا گردید. اما تاثیر این آشنایی در دوره­ی قاجار نمایان گشت. دوران قاجار، یکی از پر تنش­ترین اعصار حیات اجتماعی ایران است که تحولات فراوانی در آن رخ داد. مهم­ترین این پدیده­ها، تاثیر ارتباطات با جوامع غربی بر سیاست، اجتماع، فرهنگ و هنر است؛ همچنین حضور توده مردم در اجتماع و کم­رنگ شدن نقش دربار در امر کشورداری ؛ درباری که همیشه بر بایدها و نبایدهای هنر نظارت داشت و هنری درباری را خلق می­نمود که از بافت مردم جدا بود. گرایش­های جدید در هنر شکل گرفت از جمله نمایش موضوعات مذهبی و بازنمایی روایی وقایع مهمی چون حادثه کربلا، روز محشر و ... که در هنر ایران سابقه نداشت. در واقع هنر دینی به سمت هنر مذهبی کشیده شد و وارد قلمرو ممنوعه بازنمایی فیگوراتیو گشت. چگونگی دخول به هنر مذهبی که شمایل­های پیامبر و اولیاء را در ابعادی به وسعت دیوار ترسیم نموده­اند در هنر ایران جز دخول به بستر اجتماعی متفاوت امکان پذیر نمی­نمود. ایرانی که قرن­ها با اتکا به مفاهیم هنر دینی از ترسیمات فیگوراتیو پرهیز می­نمود؛ تحت تاثیر جریانات فکری و سیاسی دوران قاجار، ارزش­ها و نگرش­های خویش را تغییر داد.

    از مهم­ترین دلایل این تغییر حضور فعال مردم در عرصه هنر است. حضوری که تا پیش از این چنان کم­رنگ بود که فاقد اهمیت می­نمود. اما در دوره­ی قاجار چنان پر رنگ گشت که می­توان به جرات اذعان نمود؛ این مردم و هنر عامیانه بود که تابوهای هنر دینی را شکست و آن را به سمت هنر مذهبی(شیعی) کشاند. در واقع سه حوزه­ی نقاشی پشت شیشه، نقاشی قهوه­خانه­ای و نقاشی بقعه­های متبرکه که عرصه تجلی هنر عامیانه بوده است، حصار بازنمایی فیگوراتیو و شمایل­نگاری­ را در ابعاد و اندازه­های فراتر از کتابت و نگارگری شکست. 

    1-2 مقدمه

    هنر ایران از دیرباز، نمایشگر عالم قٌدسی و مفاهیم معنوی بوده است، این هنر حتی در شکل درباری نیز ویژگی­هایی از قبیل دوری از واقع­نمایی، نمایش فضای لامکانی و لازمانی و غیره را در خود داشت؛ در واقع، هنر ایرانی ذاتاً متمایل به معنویت است. زمانی طولانی – به قدمت حضور اسلام تا دوره قاجار- این امر در عرصه هنر دینی متجلی گشت و سپس با فرارسیدن دوره قاجار، این مهم در قالب هنر مذهبی عامیانه نمایان گشت.

    عصر قاجار با تحولات عمیق اجتماعی و سیاسی، ایرانی دیگر آفرید؛ ارتباط با کشورهای غربی که دارای تمدنی پیشرفته بودند، ایرانیان را شوریده ساخت، شوریده­ی شورشگر که خود را در قبال آن همه پیشرفت، دانش، رفاه و غیره، در چاه جهل، استبداد و استعمار می­دید. ایرانیان در هر قشری متناسب با احوالشان خواهان رهایی از این واقعیت نامطلوب بودند؛ چرا که شاهان قاجار ثابت کرده بودند که جز آسایش و خوش­گذرانی خویش، به هیچ امری توجه نداشتند، پس ایرانیان به مبارزات مختلفی دست زدند. همه­ی عرصه­ها دچار تحول گشت و در آن میان ظهور قشر عامه، به عنوان قشری که دیگر پذیرای نقش رعیت نبود، بسیار اهمیت دارد. قشری که سنگ زیرین آسیاب محسوب شده و همه نوع آسیب و فشاری را متحمل می­گشت. مردم برای به دست آرودن حقوق مدنی خویش دست به مبارزات خیابانی زده و در کنار روحانیون در تحصن­ها و در اماکن مذهبی حضور می­یافتند. شور حاصل از این امر در کنار فشارهای اقتصادی، فقر، قحطی و غیره، مردم را هر روز معترض­تر می­ساخت؛ آنان جدا از بیان اعتراض­گونه به بیان دیگری نیز روی آوردند، بیان هنری.

    هنر عامیانه که به واقع تجربه پر شور، جدی و هدفمند خویش را در زمانه­ی قاجار کسب کرد، مملو از نگرش­های قشر عامه می­باشد؛ مردم سفارش­دهنده­ی، هنرهای عامیانه، به مفاهیم مذهبی و ملی گرایش داشتند و هنرمندانی که از دل چنین اجتماعی برخاستند، اشخاص مکتب ندیده با ذوقی خودجوش به آفرینش باورهای طبقه خویش به شیو­ه­ی متفاوت دست زدند.

    آنچه در این جا قابل تامل است، ظهور ذات معنویت­گرای هنر ایرانی می­باشد، چرا که با گسترش ارتباطات کشورهای غربی و آشنایی جامعه درباری و مرفه، آنان وامدار نگرش ناتورالیستی و رئالستی غرب در نقاشی گشتند و کاملاً از ساحت قٌدسی هنر ایران گسستند. دیگر هنر رسمی، جایی برای حضور هنر قٌدسی و دینی نبود؛ اما هنر مردمی آن را به شیوه­ی خویش بازپروراند. گرچه این بازآفرینی متاثر از اسلاف خویش بود و در پاره­ی موارد، راه بدان می­برد و مفاهیمی چون دوری از بٌعدنمایی، تزیین­گرایی و غیره را در خود دارد؛ اما در عین حال، هنری مستقل می­باشد که شیوه بیان منحصر به فردی را خلق نمود. در زمانه­ی که هنر رسمی ایران، خود را در برابر هنر غربی، انکار می­کرد، هنر عامیانه به حفظ ارزش­های ملی و مذهبی دست زد، همچون طبقه معرفش.

    هنرعامیانه را نمی­توان جز در لفاف زمانه­ی خویش نگریست. هنرمندان با سفارش مردم، نقاشی می­نمودند. مردم برپایه­ی سلایق، اعتقادات، باورداشت­هایشان به هنرمند سفارش می­دادند و بیشتر سفارش دهندگان به دنبال آثار مذهبی بودند؛ آثاری برای تبرک، هدیه به اماکن مذهبی، سوغات از سفرهای مذهبی و غیره. سفارش دهندگانی چون: زائران، سقاخانه­داران، گردانندگان تکایا و حسینیه­ها و سقانفارها و امام­زاده­ها ، متولیان اماکن مذهبی، قهوه­خانه­داران، نوحه­خوانان، مردم عادی برای تبرک، دکان داران برای تبرک و افزایش رزق، دراویش و غیره.

    با مطالعه هنر مذهبی و عامیانه این عصر، به شکلی به مطالعه­ی نگرش­ها، سلایق و باورهای طبقه عامه دوره دوم حکومت قاجار دست زده تا آن را از ورای آینه­ی هنرشان نگریسته؛ چنان که براساس نظریه بازتاب هنر آینه­ی است که جامعه­ی معاصر خویش را نمایش می­دهد. جامعه­ی قاجار متعلق به مردمی بود که در پی کسب عدالت و حقوق خویش دست به مبارزه زدند، جامعه­ی سرشار از ظلم عده­ی قلیل به کثیری از مردم. عامه که در مبارزه خیابانی فریاد می­زدند، در هنر خویش به نجوا، نقش می­زدند. مردم خواهان قهرمانان مذهبی و ملی، روی بوم هنرمندان بودند تا از حضور معنویشان نیرو بگیرند و به ستیز با ظلم و استبداد ادامه دهند و چه قهرمانی چون امام حسین(ع) برای مردم معتقد و شیعی ایران پاسخ­گو بود. از این رو اکثر آثار عامیانه به واقعه کربلا اختصاص دارد؛ اگر از باقی موضوعات دینی و مذهبی در هر وادی هنر عامیانه چند مورد باقی مانده باشد، از واقعه کربلا، از لحظه وقوع حادثه تا دارالانتقام مختار، آثار بسیار بیشتری باقی مانده است.

    بدین شکل جوهره­ی معنوی هنر ایران در هنر مذهبی عامیانه عهد قاجار استحاله می­یابد. در این پایان نامه براساس نظریه بازتاب به جایگاه مذهب در هنر عامیانه در پس تحولات اجتماعی نگریسته می­شود، تا طبقه عامه و هنرمندان آن به همراه نگرش­هایشان بازنمایی شوند. نتیجه این تحقیق که با مطالعه و مقایسه چند عرصه هنر عامیانه یعنی نقاشی قهوه­خانه­ای، نقاشی­پشت­شیشه و نقاشی ­بقاع متبرکه- این عرصه­ها بیشترین نمود مذهبی را دارند و از نظر فرمی به هم نزدیک هستند- صورت گرفته است، نشان می­دهد که هنرمندان عامیانه، کارگزار ایدئولوژی طبقه خویش بوده­اند و باورها، سلایق و عقاید آنان را باز نمایی می­کردند و البته در این بازنمایی هنرمند تنها یک وسیله نبود؛ چرا که هنرمند عامیانه با طبقه خویش یکی بود و به آنچه به عنوان عقاید مردم نقش می­زد، شدیداً باور و اعتقاد داشت و با بررسی زندگی هنرمندان این عرصه نیز، به شناخت کاملی از طبقه آنان دست یافته.

    1-2 اهمیت و ضرورت

    محققان در مورد هنر دوره­ی قاجار به خصوص هنر نیمه دوم این دوره، بررسی­های محدودی صورت داده­اند اغلب با این دیدگاه که هنری فاقد ارزش­های لازم جهت مطالعه می­باشد؛ اما حقیقت امر چیز دیگری است. هنر این دوران ضعف­های بسیار و نقاط قوت فراوان دارد. درست است که زوال برخی هنرهای دستی و منسوخ گشتن آن­ها بدین دوره باز می­گردد؛ اما عرصه برای هنرهای دیگری گشوده شد. در واقع با حذف دوره­ی تاثیرگذاری از تاریخ هنر این مملکت نمی­توان به دیدگاه درستی در رابطه با روند رشد آن دست یافت. تغییرات هنری این دوره به خصوص در وادی مذهب چنان بارز و شدید است که تشخیص هنر پیش از آن بسیار سخت می­باشد و این امر نیاز به بررسی و تحقیق ویژه دارد.

    این تحقیق می­تواند عرصه را برای روشن نمودن نقاط ضعف و قوت هنر مذهبی دوران قاجار روشن نماید. هنری که اولین شکل هنر مردمی را تجربه نموده و بارزترین شکل آن بوده است و با گذشت تقریبا یک قرن جای خالی حضور مردمی در هنری چون مکتب قهوه­خانه­ای حس می­شود. آن صمیمیتی که بین هنر و توده مردم ایجاد شده بود، دوباره تجربه نگشت. با نگاهی دقیق به جامعه قاجار و هنر مذهبی آن، شاید بتوان ارزش­های گم شده را یافت و در عین حال آسیب شناسی نمود تا به دور از کاستی­ها به خلوصی که هنرمندان آن دوره بدان دست یافتند نائل آمد.

    1-3 اهداف ضروری

    جامعه شناسی هنر عهد ناصری تا انقراض قاجاریه با توجه به نظریه بازتاب

    بررسی مضامین مذهبی هنر عامیانه دوره­ی قاجار(عهد ناصری تا انقراض قاجاریه)

    بررسی مضامین فرمی هنر عامیانه دوره­ی قاجار(عهد ناصری تا انقراض قاجاریه)

    1-4 سوالات

    تحولات جامعه دوره­ی قاجار چگونه بر هنر مذهبی و عامیانه آن تاثیر گذارد؟

    هنر عامیانه دوره­ی قاجار چگونه از مذهب در این دوره متاثر می­گردد؟

    بازتاب مذهب در حوزه هنر عامیانه دوره­ی قاجار(عهد ناصری تا انقراض قاجاریه) از لحاظ محتوایی و فرمی چه خصوصیاتی دارد؟

    1-5 فرضیه ­ها

    در دوران قاجار، نه تنها ایران بلکه جهان دست خوش تغییرات بزرگی بود. بروز جنگ­های استعماری، انقلاب­های مردمی، غیره. کشف­های علمی تکان دهنده، عصیان­های فرهنگی و هنری گوناگون و غیره. ایران نیز با گشودن درهای ارتباطی با کشورهای غربی از این جریانات تاثیر پذیرفت. مردم ایران خواهان عدالت و برابری بودند و از حکومت ظالمانه­ی اقلیتی بر خود به ستوه آمدند. این جریانات همانطور که ایرانیان را برای نخستین بار به بازار قیام­های ملی و مردمی کشاند؛ هنر را نیز به قشر توده پیوند زد، در واقع مردمی که تا پیش از این موجودیتی نداشتند، موجودیتی یافتند و به هنر خویش برای بیان عقاید و افکارشان نیازمند گشتند.  

    هنر عامیانه دوره قاجار، مملو از عقاید و باورهای مذهبی(شیعی) ایرانیان است. البته بخشی از آن نیز به باورهای ملی می­پردازد که خارج از این مبحث است. ایرانیان ملتی با حب علی(ع) و اهل بیتش هستند که این امر را در نخستین قدم­های هنر عامیانه بازتابانده­اند. از سویی دوره قاجار یکی از پر تنش­ترین دوره­های دینی ایران است که با ظهور فرقه­های مختلفی چون بابیت، معتزله و غیره همراه بوده. در این دوره روحانیت نقش مهمی در زندگی سیاسی و اجتماعی بازی نموده و مردم از آن بسیار متاثر بودند.

     هنر مذهبی دوره­ی قاجار (عهد ناصری تا انقراض قاجاریه) هنری است، فیگوراتیو با بازنمایی صحنه­هایی از وقایع مهم مذهب تشیع چون واقعه کربلا، روز محشر و ... که پیش از این مورد تصویرسازی قرار نمی­گرفت و برای اولین بار در ایران به شکلی نو در ابعادی متفاوت بازنمایی گشت. این هنر را در سه حوزه­ی نقاشی پشت شیشه، نقاشی قهوه­خانه­ای و نقاشی بقعه­های متبرکه، از لحاظ فرم و ساختار بررسی نموده. این سه حوزه برخاسته از هنر عامیانه می­باشند و هم از لحاظ محتوای و هم فرمی دارای وجوه مشترک بسیاری هستند و در میان هنرهای عامیانه بیشترین نزدیکی را با مردم داشته و بیشترین تمایلات مذهبی آنان را انعکاس می­دهند. ساختار این هنرها از اصول مشترکی چون روایتگرایی، سادگی در طراحی، صراحت، عدم توجه به اصول آکادمیک، پرهیز از بعدنمایی و تا حدودی طبیعت­گرایی، دارای رنگ­پردازی­های درخشان و خالص، فیگورهایی که گاه به شکل خام­دستانه­ی فاقد تناسبات معمول هستند و غیره برخوردارند؛ در بخش محتوایی نیز اغلب آن­ها موضوعات مشترک مذهبی را ترسیم نموده­اند اکثر این موضوعات مربوط به وقایع کربلا می­باشد، همچنین، معراج پیامبر(ص)، غدیر خم، جنگ­های امام علی(ع) و غیره.

     

     

    Reflection of Religion in the Folk Arts of the Second Half of the Qajar Dynasty

     

    Abstract

    Religious art with centuries of history was replaced with denomination art during the Qajar era in Iran; this major change is embodied not as before in the official and court art but in the folk art. Changing the social context of art arises from the fervent spirit of the Qajar era. Iran in Qajar dynasty was another Iran compared to its previous periods; full of enthusiasm of people to achieve freedom, equality, justice and so on. This enthusiasm was penetrated under the skin of society, politics, economy, culture and art, so that the general people experience firsts in any arena seriously. Hence the folk art examined its first serious presence in the form of folk arts such as coffee house painting, painting behind glass, holy shrines painting.

    The content of the folk art is full of religious themes; the themes which emanate either from religious zealotry or the symbolic spirit of militancy which will arise in the form of drawing the saints like Imam Hussein (AS) – the sample of the fight against oppression. This thesis is going to consider the religion in the folk arts according to the reflection theory; According to the reflection theory, arts are the mirror of their times and reflect it; It is evident in the folk arts of Qajar era which are closely related to the developments of its time especially in the religious themes. We close to this aim by studying the structural and thematic similarities of different artists’ works; as well as by examining the artists living of public class and their relationship with their class we understand the worldview and their attitude and coteries. The result of this study shows popular artists are the ideology agents of their class which demonstrate it with the help of art.

     

    Keywords:

    folk art, religion (Shiism), reflection theory, Qajar era, painting behind glass, coffee house painting, holy shrines painting.

    ی دوره کارشناسی ارشد در رشته هنر و گرایش پژوهش هنر

  • فهرست:

    فصل اول: کلیات پژوهش

     1-1 شرح موضوع و بیان مسئله..........................................................................................................................1

    1-2 مقدمه.........................................................................................................................................................2

    1-2 اهمیت و ضرورت .....................................................................................................................................4

    1-3 اهداف ضروری.........................................................................................................................................4

    1-4 سوالات.....................................................................................................................................................4

    1-5 فرضیه ­ها....................................................................................................................................................5

    1-6 قلمرو تحقیق..............................................................................................................................................5

    1-7 روش تحقیق..............................................................................................................................................5

    1-8 روش شناسی..............................................................................................................................................6

    سازماندهی پژوهش...............................................................................................................................6

    1-10 تعاریف و مفاهیم.....................................................................................................................................6

    1-10-1 نظریه بازتاب......................................................................................................................................6

    1-10-2 هنر عامیانه..........................................................................................................................................7

    1-10-3  نقاشی پشت شیشه..............................................................................................................................7

    1-10-4 نقاشی قهوه­خانه­­ای..............................................................................................................................7

    1-10-5 نقاشی بقاع متبرکه..............................................................................................................................7

    فصل دوم : سوابق و ادبیات تحقیق

    بخش اول : تاریخ قاجار

    2-1 معرفی سلسله قاجار....................................................................................................................................8

    2-1-1 پادشاهان دوره­ی اول حکومت قاجار....................................................................................................8

    2-1-2 پادشاهان دوره­ی دوم حکومت قاجار....................................................................................................9

    بخش دوم: تحولات سیاسی و نظامی دوره قاجار

    2-2-1 اوضاع شاه و اداره مملکت....................................................................................................................13

    2-2-2 نقش دستگاه دیوانی(صدراعظم، وزیران و درباریان) در اداره مملکت.....................................................14

    2-2-3 اوضاع نهادهای قضایی و نظامی..............................................................................................................15

    2-2-4 اوضاع روابط بین الملل......................................................................................................................16

    2-2-5 استعمار روسیه و انگلیس ...................................................................................................................17

    2-2-5-1 اعطای امتیازات به انگلیس.................................................................................................19

    2-2-5-2 اعطای امتیازات به روسیه‌....................................................................................................19
    2-2-5-3 اعطای امتیازات به فرانسه....................................................................................................21

    2-2-6 جنگ­های خارجی و جنبش­های داخلی.............................................................................................21

    2-2-6-1 جنگ ده ساله با روسیه و معاهده گلستان و ترکمن­چای......................................................22

    2-2-6-2 انگلیس و جنگ هرات و معاهده پاریس............................................................................22

    2-2-7 جنبش­های داخلی..................................................................................................................23

    2-2-7-1 جنبش تنباکو (واقعه­ی رژی) ........................................................................................23

    2-2-7-2 مشروطه........................................................................................................................24

    2-2-7-3 قیام­های پس از مشروطه  ..............................................................................................26

    بخش سوم:  تحولات اقتصادی، اجتماعی دوره قاجار

    2-3-1 اوضاع اقتصاد....................................................................................................................................26

    2-3-2 اوضاع صنایع ....................................................................................................................................28

    2-3-3 اوضاع اجتماعی و طبقه بندی اقشار مردم ...........................................................................................29

    2-3-4  اوضاع درمان و تغذیه.......................................................................................................................30

       بخش چهارم: تحولات فرهنگی دوره قاجار

    2-4-1 مصلحان دوره قاجار (نخبگان سیاسی، فکری و دینی ) ....................................................................32

    2-4-2 تاسیس مدارس...............................................................................................................................34

    2-4-3 انتشار مطبوعات..............................................................................................................................35

    بخش پنجم: تحولات مذهبی دوره قاجار

    2-5-1 اوضاع مذهب....................................................................................................................................37

    2-5-1-1 فرقه بابیت..................................................................................................................................38

    2-5-2 ترویج خرافه......................................................................................................................................39

    2-5-3 علما و وضعیت آنان در دوره قاجار....................................................................................................40

    2-5-4 علما، دربار و طبقه حاکم....................................................................................................................41

    2-5-5 علما، مردم اصناف و هیئت­های مذهبی مردمی....................................................................................42

    2-5-6 علما و نقش آنان در رهبری مردم .......................................................................................................44

    2-5-7 مجالس عزاداری امام حسین (ع) ........................................................................................................45

    فصل سوم: جامعه شناسی هنر و نظریه بازتاب و هنر عامیانه

    3-1 جامعه­شناسی هنر.....................................................................................................................................48

    3-2 عوامل دخیل در جامعه شناسی هنر.........................................................................................................49

    3-2-1 بنیاد و زمینه.................................................................................................................................50

    3-2-2 زمینه­یابی ....................................................................................................................................50

    3-2-3 بافت ..........................................................................................................................................50

    3-2-4 موقعیت­ها...................................................................................................................................50

    3-2-5 ایدئولوژی..................................................................................................................................51

    3-2-6 جبریت اجتماعی هنر...................................................................................................................51

    3-2-7 عادت­واره...................................................................................................................................52

    3-3 نقش جامعه در خلق اثر هنری................................................................................................................52

    3-3-1  نقش طبقه و گروه­ها در خلق اثر هنری.......................................................................................53

    3-4 نظریه بازتاب و دیگر رویکردهای جامعه­شناسی هنر................................................................................55

    3-5 هنر عامیانه.............................................................................................................................................57

    3-5-1 هنر عامیانه در ایران......................................................................................................................58

     فصل چهارم: یافته های تحقیق

        بخش اول: هنر دوره دوم حکومت قاجار

                  4-1-1 هنر دوره قاجار..........................................................................................................................61

    4-1-2 هنر درباری دوره دوم حکومت قاجار........................................................................................62

    4-1-2-1 ویژگی نقاشی­های درباری دوره دوم حکومت قاجار........................................................64

    4-1-2 هنر عامیانه در دوره دوم حکومت قاجار.....................................................................................65

    4-1-2-1 ویژگی­های هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار.......................................................67

    4-1-3  تحول هنر دوره قاجار به واسطه برخورد با غرب.................................................................................68

    4-1-4 هنرهای و فنون نوظهور در دوره قاجار................................................................................................70

    4-1-4-1 چاپ سنگی........................................................................................................................70

    4-1-4-2 عکاسی...............................................................................................................................71

    4-1-4-3  تئاتر و تعزیه ......................................................................................................................72

    بخش دوم-  تحولات اجتماعی و تعامل هنر و مذهب  

    4-2-1 تحولات اجتماعی و تاثیر آن بر مضامین مذهبی در هنر ایران...............................................................74

     4-2-2 تحولات اجتماعی و تاثیر آن بر مضامین مذهبی بر هنر عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار........................76

    4-2-3  تامل هنر عامیانه و مذهب در عهد قاجار.............................................................................................77

    4-2-3-1 مفاهیم مذهبی در هنرهای عامیانه قاجار.....................................................................................78

    بخش سوم: تجزیه تحلیل نقاشی های عامیانه دوره دوم حکومت قاجار

    4-3 معرفی هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار................................................................................79

    4-3-1 نقاشی ­قهوه­خانه­ای..................................................................................................................79

    4-3-2 نقاشی پشت شیشه...................................................................................................................81

    4-3-3 نقاشی بقاع­متبرکه...................................................................................................................83

    4-3-4  بررسی وجه ساختاری مشترک در هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار..................................86

    4-3-4-1 پرهیز از واقع­گرایی.................................................................................................................87

    4-3-4-2 روایت­گری.............................................................................................................................87

    4-3-4-3 ترکیب بندی............................................................................................................................88

    4-3-4-4 رنگ و نور..............................................................................................................................89

    4-3-4-5 تزیین­گرایی.............................................................................................................................89

    4-3-4-6 طراحی فیگور(چهره، اندام) ....................................................................................................90

    4-3-4-6-1 اصالت در چهره­پردازی..............................................................................................90

    4-3-4-6-2 حالات و آناتومی پیکره­ها...........................................................................................91

    4-3-5 موجودات فراواقعی......................................................................................................................92

    4-3-6 بررسی وجه مفهومی مشترک در هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار..........................................94

    4-3-6 -1 موضوع نگاری.......................................................................................................................94

    4-3-6-2 شمایل نگاری .........................................................................................................................96

    4-3-7 بررسی وجه تمثیلی مشترک هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار.................................................103       

    4-3-7-1 موضوع و استفاده نمادین ........................................................................................................103

    4-3-7-2 ساختار بصری و استفاده نمادین ...............................................................................................104

    4-3-7-3 رنگ و استفاده نمادین.............................................................................................................105

    4-3-7-4 جانوران و استفاده نمادین.........................................................................................................106

    4-3-7-5 باورهای عامیانه و موجودات عجیب.........................................................................................107

    4-3-8  بررسی وجوه واقعیت و حضور آن در هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار.................................109

    4-3-8-1 مناظر و مرایا ...........................................................................................................................109

    4-3-8-2  شخصیت­ها.............................................................................................................................110

    4-3-8-3 چهره­پردازی............................................................................................................................111

    4-3-8-4  پوشش ...................................................................................................................................112

    4-3-8-5  جایگاه ...................................................................................................................................113

    4-3-9  بررسی جامعه شناسی هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار..........................................................114

    4-3-9-1  بافت.......................................................................................................................................114

    4-3-9-2  زمینه و موقعیت­ها...................................................................................................................115

    4-3-9-3  ایدئولوژی..............................................................................................................................115

    4-3-9-4  جبریت اجتماعی هنر...............................................................................................................115

    4-3-9-5  عادت­واره..............................................................................................................................116

    4-3-10 بررسی وضعیت هنرمندان عامیانه دوره دوم حکومت قاجار...............................................................117

    4-3-10-1 طبقه اجتماعی و زندگی فردی...............................................................................................117

    4-3-10-2 ایدئولوژی هنرمندان طبقه عامه...............................................................................................119

    4-3-10-3 ارتباط هنرمندان با مردم.........................................................................................................122

    4-3-10-4 اشتراک هنرمندان در چند عرصه هنر عامیانه...........................................................................124

    4-3-11 بررسی تاثیر هنرهای دیگر بر هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار..............................................125

    4-3-12 بررسی تاثیر ادبیات عامه و ذهنیات عامیانه بر هنرهای عامیانه دوره دوم حکومت قاجار......................126

    4-3-13 پایان راه .........................................................................................................................................128

    فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

    5-1 تحلیل تفسیری یافته­های پژوهش.......................................................................................................130

    5-2 نتیجه­گیری............................................................................................................................................143

    منابع و ماخذ..............................................................................................................................................144

     

    منبع:

    ابراهیمی ناغانی، حسین، مطالعه تطبیقی شکل انسان در نگارگری مکتب هرات و نقاشی قاجار، جلوه هنر، دوره جدید شماره یک، 1388، ص13-28.

    اخوان مفرد، حمیدرضا، ایدئولوژی در نظریه­های انقلاب ایدولوژی، مفهوم و کارکردهای آن،  پژوهشنامه متین، شماره نهم، 1379، ص25-44.

    اعظم زاده، محمد، پیوند نقاشی ایرانی با فرهنگ عامه(از قرن 9ه.ق تا اواخر قاجار)، پایان نامه کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه تربیت مدرس، چاپ نشده، 1377.

    افشاری، مرتضی، ویژگی های شمایل نگاری در نقاشی پشت شیشه(خیالی نگاری)، فصلنامه نگره، شماره چهارم، 1386.

    افشاری، مرتضی، بررسی روند نمادگرایی شمایل ها در نگارگری اسلامی از منظر نشانه شناسی، دو فصلنامه­ مطالعات هنر اسلامی، شماره سیزدهم ، 1389.

    افشارمهاجر،کامران، هنرمند ایرانی و مدرنیسم، تهران: انتشارات دانشگاه، چاپ دوم، 1391.

    الهی، محبوبه، تجلی عاشورا در هنر ایران، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1377.

    آدمیت، فریدون، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران: نشر گستره،1387. 

    آدمیت، فریدون و ناطق، هما، افکار اجتماعی و سیاسی، اقتصادی در آثار منتشر نشده­ی دوران قاجار، تهران: انتشارات آگاه، 1356.

    آریان پور، ا.ح، جامعه شناسی هنر، انتشارات دانشگاه تهران، 1354.

    آشتیانی، منوچهر، درآمدی بر جامعه شناسی معرفت، تهران: انتشارات طهوری، 1335.

    آقا عباسی، یدالله، نقش سیاست بر نگین نمایش عصر قاجار، فصلنامه تئاتر، شماره سی وشش، ص113 – 172.، 1382.

    بامداد، مهدی، شرح رجال ایرانی (جلد چهارم)، تهران: نشر زوار، 1371.

    برخوداریان، بهناز، بررسی هنر مردمی به مفهوم کنونی. پایان­نامه کارشناسی­ارشد نقاشی، دانشگاه هنر، چاپ نشده، 1386.

    بلوکی­فر، علی، قهوه­خانه­­های ایران، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی، 1375.

    بلوکی­فر،علی، نقاشی از نوع مردمی،کیهان فرهنگی، شماره هفتم، 1363.

    بنی­اردلان، اسماعیل، معرفت شناسی آثار صناعی، تهران: انتشارات سوره مهر، 1388.

    پاکباز، رویین، دایره­المعارف هنر، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر، 1390.

    پاکباز، رویین، زایش سنت، نمایش تجدد، نشریه هنرهای تصویری حرفه هنرمند، شماره سیزدهم، 1384.

    تاجبخش، احمد، تاریخ تمدن و فرهنگ ایران(دوره قاجار)، جلد یک، شیراز: نشر نو شیراز، 1382.

    ترابی، علی اکبر، جامعه­شناسی هنر و ادبیات، تبریز: انتشارات فروغ آزادی، 1379.

    تنکابنی، حمید، تاثیر انقلاب مشروطه در دیوان سالاری دوره قاجار، جستارها­ی تاریخی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1389، ص21-44

    تیموری، ابراهیم، عصر بی‌خبری، تهران: چاپ اقبال، 1332.

    جاوید، هوشنگ، نقش عشق و خنیای راز؛ گذری برهنر پرده و شمایل خوانی در ایران، نشریه صحنه، شماره 54-55، 1387.

    جلالی جعفری ، بهنام، نقاشی قاجاریه-نقد زیباشناسی، تهران: انتشارات کاوش قلم ، 1382.

    چاواری، سعید، مقایسه تطبیقی بررسی و تحلیل آثار نقاشی قهوه­خانه­ای و کاشی نگاره­های تکیه معاون الملک کرمانشاه، پایان نامه کارشناسی ارشد نقاشی، دانشگاه هنر،چاپ نشده، 1389.

    حسینی مطلق، ملیحه، پژوهشی پیرامون شیوه های نقاشی در عهد قاجار، کتاب ماه هنر، 1388.

    حسینی، مهدی،  مفهوم فضا در نقاشی های عامیانه مذهبی، فصلنامه هنر. شماره 55، 1382،ص64-71.

    خان­سالار، زهرا، پژوهشی در تصویرسازی عامیانه و کتاب­آرایی دوره قاجار، کارشناسی ارشد تصویرسازی، دانشگاه تهران، چاپ نشده، 1382.

    خلیلی،اسماعیل، مدرنیته- جامعه­ی مدنی و هیات­های مذهبی، اندیشه­ی جامعه، شماره­ پنجم، 1378.

    خورموجی، محمدجعفر، تاریخ قاجاریه، تهران: نشر زوار، 1344.

    دست غیب، عبدالعلی، هنرمند و گذشته و آینده فرهنگی، تهران: انتشارات آگاه، 1356.

    دلاواله،پیترو، سفرنامه، ترجمه محمود به­فروزی، تهران: انتشارات قطره.

    دووینیو، ژان، جامعه شناسی هنر، ترجمه مهدی سبحانی، تهران: نشر مرکز، 1379.

    ذکاء، یحیی، تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام ایران، چاپ اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1376.

    رابینسون، بزیل ویلیام، هنر نگارگری ایران، ترجمه یعغوب آژند، تهران: نشر مولی، 1376.

    راعی گلوجه، سجاد، قاجاریه- انگلستان و قراردادهای استعماری، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1380.

    راودراد، اعظم، نقد جامعه شناسی هنر، مجموعه مقالات سومین هم­اندیشی نقد هنر، انتشارات فرهنگستان هنر،1386، ص 75-94.

    راودراد، اعظم، نظریه ­های جامعه شناسی هنر و ادبیات، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1382.

    راودراد، اعظم، جامعه شناسی اثر هنری، پژوهشنامه فرهنگستان هنر، شماره دوم، 1386.

    رحیم زاده، معصومه، سقاتلارهای مازندران منطقه بابل، تهران: اداره کل میراث فرهنگی استان مازندران، 1382.

    ریاضی، محمدرضا، فرهنگ مصور اصطلاحات هنر یران، تهران: چاپخانه دانشگاه الزهرا(ص)، 1375.

    رمضان نرگسی، رضا، تاثیر فرهنگ سیاسی تشیع در بیداری مردم ایران در دوره قاجاریه، مطالعات انقلاب اسلامی، سال چهارم، شماره سیزدهم، 1387.

    زاهد زاهدانی، سعید و گروسی، سعیده، هیات­های مذهبی و تشکل­های صنفی به مثابه سازمان­های غیردولتی مطالعه­ی موردی دوره­ قاجار. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان  شماره 30 و 31، 1381، 244-215.

    زرگری نژاد، غلامحسین، تحول اندیشه­های سیاسی در دوره قاجار از آغاز تا پایان دوره ناصری، پایان نامه دکترا تاریخ، تربیت مدرس، چاپ نشده، 1373.

    سایکس، پرسی، تاریخ ایران، ترجمه محمد تقی فخرداعی گیلانی، جلددوم، تهران:موسسه انتشارات نگاه، 1391.

    ساریخانی، مجید، نقاشی قهوه­خانه­ای در دوره­ی قاجار، میراث جاویدان، سال سیزدهم، شماره پنجاه، 1384، ص114-119.

    ستایش، محمودی، مشروطیت ایران، تهران: نشر ثالث، 1385.

    سجودی، فرزان و قاضی مردادی، بهناز، تاثیر گفتمان مشروطیت بر هنجارهای تصویری دوره قاجار، جامعه­شناسی هنر و ادبیات، سال چهارم، شماره اول،1391، ص93-122.

    سخن­پرداز، کامران و امانی، حجت­الله، نقاشی قهوه­خانه­: نقاشی­پشت­شیشه: ویژگی­ها و تاثیرگذاری­ها، نشریه آینه خیال، شماره 10دهم، 1387، ص26-34.

    سعد، شفق، نقاشی­های درباری ایران، فصلنامه هنر ایران، طاووس، شماره اول، 1378.

    سعیدیان، عبدالحسین، فرهنگ مصور مختصر چهار زبانه هنر نقاشی و آثار نقاشان جهان، تهران: انتشارات علم و زندگی و انتشارات پیکان، 1376.

    سلحشور، فریال و کازرونی، جهانگیر، نقاشی پشت شیشه، تهران: موسسه فرهنگی و پژوهشی چاپ و نشر نظر، 1387.

    سلحشور، فریال، مختصری درباره نقاشی پشت شیشه، نشریه فرهنگ مردم، شماره 8و9، 1383، ص153-154.

    سودآور، ابوالعلاء، هنر دربارهای ایران، ترجمه ناهید محمدشمسیرانی، تهران: نشر کارنگ، چاپ اول، 1380.

    سیف، هادی، نقاشی پشت شیشه، تهران: سروش، 1371.

    سیف، هادی، نقاشی قهوه­خانه­ای، تهران: انتشارات میراث فرهنگی، 1369.

    سیف، احمد، اقتصاد ایران در قرن نوزدهم، تهران: نشر چشمه، 1373.

    سیف،عبدالرضا، نقش علماء در پیدایش ادب جهادی(جنگ­های ایران و روس، دوره­ی قاجار)، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 1382، ص73-88 .

    شاد قزوینی، پریسا، بررسی مضمونی و زیباشناسی نقاشی های مذهبی عامیانه در بقعه لیچا از گیلان، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، شماره چهاردهم، 1389.

    شایسته فر، مهناز، عناصر هنر شیعی در نگارگری و کتیبه نگاری تیموریان و صفویان، تهران: انتشارات موسسه مطالعات هنر اسلامی، 1384.

    شایسته­فر، مهناز و خمسه، فرزانه، بررسی تطبیقی موضوعی و تکنیکی نقاشی درباری و قهوه­خانه­ای قاجار، نشریه نقش مایه، سال دوم، شماره سوم، 1389، ص63-83

    شفیعی­کدکنی، محمد رضا، با چراغ و آینه(در جستجوی ریشه های تحول شعر معاصر ایران، تهران: نشر سخن، 1390.

    شمیم، علی اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: نشر ابن سینا، 1342.

    صداقت کیش، آرش،  بررسی تطبیقی نقاشی های پشت شیشه دوران قاجار با نمونه های مشابه در آلمان و کشورهای همسایه در قرن 19، پایان نامه کارشناسی ارشد تصویرسازی. دانشگاه هنر، چاپ نشده، 1389.

    صدرالسادات، مهران، تعزیه در هنر نقاشی عامیانه، نشریه مشکوه، شماره 76 و 77 ، 1381، ص124-134.

    صلاح،مهدی و حسن­وند،شهرام، بررسی مفهوم توسعه دراندیشه تنی­چند از روشنفکران­عصرقاجاروپهلوی، نشریه تاریخ اسلام وایران، شماره سوم، 1387.

    عکاشه، ثروت، شمایل نگاری، ترجمه:  هلیا دارابی، هنرهای تجسمی، شماره 22، 1383.

    عیسوی، چارلز، تاریخ اقتصادی ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشرگستره، 1369.

    فروغی ابری، اصغر، تحقیقی درباره­ی سبک عزاداری، شماره 29-30، 1383، ص29-35 .

    فلاندن، اوژن، سفرنامه، ترجمه حسین نور صادقی، تهران: انتشارات اشراقی، چاپ سوم، 1356.

    فلور، دیلم و دیگران، نقاشی دوره قاجار، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشر ایل شاهسوند بغدادی، 1381.

    فورن، جان، مفهوم توسعه وابسته به مثابه کلید فهم اقتصاد ایران دوره­ قاجار، ترجمه احمد تدین، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، 1371، ص57-58.

    فورن، جان، مفهوم توسعه وابسته کلید اقتصاد سیاسی ایران در دوره­ قاجار، ترجمه علی طایفی. نشریه سیاسی و اقتصادی- قسمت اول، شماره 55-56، 1371، ص34-39 و قسمت دوم، شماره 57-58، 1371، ص34-39.

    قدیانی، عباس، تاریخ فرهنگ و تمدن ایران در دوره قاجاریه، تهران: فرهنگ مکتوب، 1384.

    قرشی، باقر شریف، این است شیعه، ترجمه سید محمد صالحی، تهران: نشر موعودعصر(عج)، 1387.

    کدی، آر. نیکی، ریشه­های انقلاب ایران، ترجمه: عبدالرحیم گواهی، تهران: انتشارات قلم، 1369.

    کِدی، آر. نیکی، ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان(1175- 1303 ه.ش)، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران: انتشارات ققنوس، 1381.

    کرمانی، ناظم الاسلام، زندگی نامه تنی چند از شاهان قاجار، نشریه سیاسی- اقتصادی، شماره 276-275، 1389، ص206- 217.

    کریمی زنجانی اصل، محمد. حسینی­گلسفیدی، آمنه، ناسازگاری در قدرت سیاسی: نگاهی گذرا به ساختار قدرت سیاسی در ایران عصر قاجار، سیاسی و اقتصادی، شماره 113-114، 1375، ص84-99.

    کنت دوگو بینو، سه سال در ایران، ترجمه ذبیح الله منصوری، تهران: انتشارات نگارستان کتاب، 1387.

    کیان­فر، جمشید، مطبوعات دولتی ایران در عصر قاجار، پیام بهارستان، شماره سوم، 1388، ص273- 299.

    لسان الملک، سپهر، ناسخ التواریخ، تهران: امیرکبیر، 1327.

    لوکاچ، جورج، معنای رئالیسم معاصر، فریبرز سعادت، انتشارات نیل، 1349.

    مراثی، محسن و نظری، مریم، سیر تحول مصورسازی کتب و نشریات به شیوه چاپ سنگی،شماره2و3، 1385، ص67-83.

    مجد، محمدقلی، قحطی بزرگ، ترجمه محمد کریمی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش­های سیاسی، 1387.

    محمود، محمود، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم، تهران: اقبال، 1367.

    محمودی، فتانه، مضامین دینی درنقوش سقانفارهای مازندران، کتاب ماه هنر، شماره 118، 1387، ص80-87.

    مظلومی، رجبعلی، روزنه­ای باغ بهشت(نگارگری مذهبی در ایران)، تهران، جهاد دانشگاهی، 1366.

    معتمدی، اسفندیار، «دارالفنون، هدف، سازمان، مدیریت، حاصل کار»،  پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، پژوهشنامه آموزشی شماره ۱۱۷ ، ۱۳۸۸.

    ممتاز، فریده، معرفی مفهوم طبقه از دیدگاه بوردیو، نشریه شناخت، شماره 41-42، 1383، ص149-160.

    موشتوری، آنتیگون، جامعه شناسی مخاطب در حوزه­ی فرهنگی و هنری، ترجمه: حسین میرزایی، تهران: نشر نی، 1386.

    میرانصاری، علی، جلوه­هایی از روشنفکری ایرانی در آستانه­ی قرن بیستم(براساس رساله­ میکادونامه)،آینه میراث، سال پنجم، شماره­ چهارم، 1386، ص 138-152.

    میرزایی مهر، علی اصغر، نقاشی­های بقاع متبرکه در ایران، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر، 1386.

    میرمصطفی، حسین، نقاشی در قهوه­خانه­، چاپ اول، تهران: سیمای کوثر، 1387.

    نادری عالم، علی و چلیپا، کاظم، بررسی تحول نقاشی به ویژه منظره­سازی در قلمدان­نگاری دوره صفوی تا اواخر دوره قاجار، فصلنامه نگره، شماره16، 1389، ص43-55.

    -        ناطق، هما، تاثیر اجتماعی و اقتصادی بیماری وبا در دوره قاجار، تاریخ(ضمیمه مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی) جلد اول، شماره دوم، 1356، ص30 تا 62.

    واتسون، رابرت، تاریخ ایران(از ابتدای قرن نوزدهم تا سال 1858)، ترجمه ع. وحید مازندرانی، کتاب­های سیمرغ، چاپ چهارم، 1354.

    ولف، جانت، تولید اجتماعی هنر، ترجمه: نیره توکلی، تهران : نشر مرکز، 1367.

    هدایت، مخبرالسلطنه، گزارش ایران (قاجاریه و مشروطه)، تهران: نقره، 1363.

    هینیک، ناتالی، جامعه شناسی هنر، ترجمه :عبدالحسین نیک گهر، تهران: انتشارات آگه، 1384.


موضوع پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, نمونه پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, جستجوی پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, فایل Word پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, دانلود پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, فایل PDF پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, تحقیق در مورد پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, مقاله در مورد پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, پروژه در مورد پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, پروپوزال در مورد پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, تز دکترا در مورد پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, تحقیقات دانشجویی درباره پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, مقالات دانشجویی درباره پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, پروژه درباره پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, گزارش سمینار در مورد پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, پروژه دانشجویی در مورد پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, تحقیق دانش آموزی در مورد پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, مقاله دانش آموزی در مورد پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار, رساله دکترا در مورد پایان نامه بازتاب مذهب در هنر های عامیانه نیمه دوم حکومت قاجار

چکیده شیشه گری یکی از هنرهای کهن ایران بوده و تولیدات آثار شیشه ای بخش قابل توجهی از صنایع دستی کشورمان محسوب می شده است. تولید شیشه های هنری در ایران، بر پایه ی با اصالت ترین روش آن یعنی شیشه گری فوتی و همچنین برخی روش های دیگر از جمله همجوشی شیشه، معرق شیشه و غیره بوده است .متاسفانه در چند سال گذشته، کارگاههای شیشه گری دچار رکود شدید شدند و بسیاری از آنها تعطیل گشتند و تولیدات ...

چکیده: نقاشی قهوه­خانه­ای در دوره­ی قاجار به واسطه­ی هنرمندانی از جنس مردم، از بطن اجتماع برخاست و راه خود را باز کرد تا بتواند موضوعاتی را که دغدغه­ی مردم بود، به تصویر بکشد. در این میان، موضوعات مذهبی بسیار مورد توجه مردم و نقاشان بوده و در میان تمامی آنها زندگی امام علی(ع) به واسطه­ی ارادت ویژه­­ی شیعیان به ایشان مورد توجه زیادی قرار می­گرفت و تصاویر مختلفی از ایشان نقاشی شده ...

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته هنر اسلامی گرایش نگارگری چکیده توجه بیشتر به مقوله شناخت و معرفی آیین­های حنابندان می‏تواند هم در حفظ هویت و اصالت و هم در حفظ سنت و فرهنگی که پدید‏آورنده این آیین­ها بوده‏اند تأثیر به‏سزایی داشته‏ باشد. این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی با روش کتابخانه­ای – میدانی و هدف توسعه­ای و با عنوان "آیین­های حنابندان در بندرعباس"، سعی دارد به شناسایی و معرفی ...

پایان­نامه تحصیلی جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد رشته تصویرسازی پیش­گفتار اینجانب، بومی سالهایی چند در منطقه حاشیه­ی هلیل رود بوده­ام. در خاطر دارم بر روی هر تپه و یا ارتفاعی شاهد یک گودال حفاری شده و تعداد زیادی استخوان و سفال خرد شده که گاهی نیز نقوشی برروی آنها وجود داشت، بودیم و نیز بارها شنیده می­شد که فرد یا افرادی، محلی را حفاری کرده و اشیایی از دل خاک بیرون کشیده­اند و به ...

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (A.M) گرایش: نقاشی چکیده این پژوهش به منظور بررسی رسانه های نوین در هنر قرن بیستم صورت گرفته است برای انجام این مطالعات از روش تحقیق، توصیفی، تحلیل و محتوا استفاده شده است، همچنین روشهای گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و فیش برداری به انجام رسیده است. هدف اصلی این رساله بررسی رسانه های نوین در قرن بیستم بوده است.یافته های این پژوهش ...

پاِیان نامه تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد صنایع دستی پژوهش در صنایع دستی چکیده: هنر الیاف صورت تکامل یافته‌ی تاپیستری مدرن در دنیاست، در طی قرن‌ها هنرمندان ایرانی همسو با هنرمندان سایر کشور‌ها به جلال و شکوه منسوجات تولید شده در دنیا افزوده‌اند، اما اینک خود به واردکننده و مصرف‌کننده‌ی آن هنر- صنعت تبدیل شده‌اند و در طیف وسیعی شکل تجسمی آن حضوری کم‌رنگ و بی‌رونق به خود گرفته است. ...

پایان نامه تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد صنایع دستی گرایش پژوهش چکیده: در برنامه ریزی آموزشی و درسی، مشخص کردن نیازها و اولویّت­ها یکی از مهم­ترین مراحل به شمار می­آید. شناخت نیازهای فراگیران با توجه به عواملی مختلف از جمله فرهنگ آن جامعه صورت می پذیرد. صنایع دستی جزء جدانشدنی فرهنگ ایرانی است که محل تجلی ذوق و خلاقیت ایرانیان در طول تاریخ بوده است. همانند دیگر هنرها آموزش در این ...

پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد علوم اجتماعی (M.A) چکیده موضوع پژوهش حاضر «تحلیل محتوای دیوان اشعار فارسی استاد شهریار از حیث توجه به ابعاد اجتماعی دین» می‌باشد. چهارچوب نظری تحقیق را نظریه‌های دورکیم، کارل مارکس، ماکس وبر، اسپنسر و یینگر درمورد دین تشکیل می‌دهند. به عقیده دورکیم دین عامل همبستگی و ثبات اجتماعی و پایداری جامعه و مظهر قدرت جامعه است و نقش مثبت دین در حل ...

پایان نامه تحصیلی درمقطع کارشناسی ارشد چکیده موسیقی مردم پسند به عنوان هنری روزآمد و محل تلاقی ابزارهای نوین موسیقایی، رسانه های مختلف و بازارهای فرهنگی مدرن با مخاطبانی گسترده، محملی را برای مطالعات میان رشته ای فراهم آورده است، که از خلال آن می توان به شناختی درباره جامعه، به ویژه گروه های جوان آن نائل آمد. در این رساله، محقق سعی نمود با استفاده از روش نظریه داده بنیاد، ابعاد ...

پایان نامه نظری دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته ادبیات نمایشی چکیده در این تحقیق به تعریف و بررسی فرهنگ عامه پرداخته شده است با توجه به این که عصر حاضر عصر تغییر و تحولات گسترده است و فن آوری ارتباطی از ابزارهای مهم در انتقال و تبادل اطلاعات و فرهنگ است .نقش و اهمیت فرهنگ بیش از هر دوره ی دیگری حائز اهمیت است . یکی از مهم ترین مسائل فرهنگی که کمتر مورد توجه قرار گرفته بحث فرهنگ ...

ثبت سفارش