پایان نامه هنجار گریزی در رخداد های فرهنگی و اجتماعی از منظر نهج البلاغه

فهرست:

:کلیات

1-1.تبیین موضوع تحقیق و اهمیت آن..............................................................................................................4

1-2.بیان سؤالات اصلی و فرعی تحقیق.............................................................................................................6

1-2-1.سؤالات اصلی......................................................................................................................................6

1-2-2.سؤالات فرعی......................................................................................................................................6

1-3.فرضیات...................................................................................................................................................6

1-4.پیشینه و تاریخچه موضوع تحقیق..............................................................................................................7

1- 5 .روش تحقیق...........................................................................................................................................7

1-6. محدودیت های تحقیق.............................................................................................................................8

1-7 . واژه ها و اصطلاحات مهم و کاربردی.......................................................................................................8

  1-7-1.هنجار.................................................................................................................................................8

1-7-2.تعریف جامعه.......................................................................................................................................9

1-7-3.فرهنگ..............................................................................................................................................10

1-7-4.هنجارهای اجتماعی...........................................................................................................................12

1-7-5.هنجارهای دینی..................................................................................................................................13

1-7-6.مفهوم هنجار از دیدگاه نهج البلاغه.....................................................................................................13

1-7-6-1.سنت.............................................................................................................................................13

1-7-6-2.آداب............................................................................................................................................16

1-7-6-3.عرف.............................................................................................................................................16

1-7-6-4.خیر...............................................................................................................................................17

1-7-7. نابهنجاری، کجرو و کجروی.............................................................................................................17

1-7-8.مفهوم هنجارگریزی از دیدگاه قرآن وامیرالمؤمنین علیه السلام...........................................................19

فصل دوم:رابطه ی جامعه، فرهنگ وهنجارها

2-1.ضرورت زندگی اجتماعی.......................................................................................................................22

2-2.فرهنگ زیر بنای جامعه...........................................................................................................................25

2-3.تأثیر عوامل فرهنگی بر دگرگونی اجتماعی.............................................................................................27

2-4.دین عامل تغییرات فرهنگی اجتماعی.......................................................................................................28

2-5.ارتباط هنجار با فرهنگ...........................................................................................................................29

2-6.غنی سازی فرهنگ وجامعه....................................................................................................................31

2-6-1.تشکیل حکومت دینی........................................................................................................................31

2-6-1-1. اعتقادات.......................................................................................................................................33

2-6-1-2.رفتار به عدالت...............................................................................................................................34

2-6-1-2-1.درک زمان و نیازهای متغیر انسان..............................................................................................35

2-6-1-2-2. شناخت انسان..........................................................................................................................36

2-6-1-2-3 .اجرای عدالت زمینه ساز ارتباط انسان با خدا..............................................................................38

2-6-1-3. ایجادامنیت ...................................................................................................................................38

2-6-1-3-1.رابطه ی امنیت و عدالت اجتماعی..............................................................................................40

2-6-2.معیار و سنجش هنجارها.....................................................................................................................41

2-6-3.شناخت منشأ هنجارها........................................................................................................................41

2-6-3-1. رابطه بین ارزشها و هنجارها...........................................................................................................42

2-6-3-2.جایگاه ارزشها...............................................................................................................................42

الف)ارزشهای فطری......................................................................................................................................43

ب) ارزشهای غیرفطری و اجتماعی.................................................................................................................44

2-6-4.شیوه های شناخت هنجارهای مطلوب اجتماعی و ارزیابی آنها.............................................................44

2-6-4-1.عقل سلیم......................................................................................................................................45

2-6-4-1-1.به حکم عقل، ترجیح حکم الهی بر حکم جاهلیت......................................................................45

٢-6-4-2.تجربه و عبرت پذیری....................................................................................................................46

2-6-4-3.الگوهای صحیح دینی....................................................................................................................46

2-6-4 -4.مطابق با فطرتِ حیات بخش..........................................................................................................48

2-6-5.معیار گزینش برای متصدیان فرهنگ وهنجار آفرینان..........................................................................53

2-6-6.پیامد و آثار هنجارگریزی..................................................................................................................55

2-6-6-1.باز شدن راه گناه و فساد در جامعه...................................................................................................56

2-6-2-2.بی محتوا شدن دین و رشد و تربیت ناکارآمد..................................................................................58

2-6-2-3.سلب اعتماد عمومی.......................................................................................................................59

2-6-2-4.کاهش انسجام اجتماعی و گسیخته شدن قواعد و رسوم اجتماعی...................................................60

2-6-2-5.پدید آمدن فتنه..............................................................................................................................61

2-6-2-6.تحریف و تخریب فرهنگ.............................................................................................................63

2-6-2-7.عذاب الهی وهلاکت جامعه...........................................................................................................64

نتیجه..............................................................................................................................................................65

فصل سوم:ریشه ها وعوامل هنجارگریزی

3-1.محرومیت از سلامت جسم وجان............................................................................................................67

3-1-1.تفاوتهای فردی وتأثیر متقابل جسم وروح...........................................................................................68

3-1-1-1. تفاوتهای جسمانی وارتباط آن باوراثت..........................................................................................69

3-1-1-2.بیماریهای جسمی و روحی............................................................................................................71

3-1-1-2-1.غذاهای  غیرطیب......................................................................................................................72

3-1-1-2-2. برآورده نشدن نیازهای روانی  واختلالات شخصیتی..................................................................73

الف) نبود احترام و توجه کافی........................................................................................................................74

ب) تمسخر گرفتن افراد.................................................................................................................................74

ج) نسبتهای ناروا دادن....................................................................................................................................75

د)عدم توجه به  تفاوتهای زیستی و روانی زن ومرد...........................................................................................76

3-1-1-3.به ظهور رسیدن استعداد های منفی.................................................................................................77

3-1-1-3-1.رذائل اخلاقی و خصلت های ناپسند..........................................................................................78

الف) هواپرستی..............................................................................................................................................78

ب) عجب و خودپسندی.................................................................................................................................79

ج) لجاجت.....................................................................................................................................................80

د)حسد..........................................................................................................................................................81

ه)دروغگویی..................................................................................................................................................82

و) خشم و غضب............................................................................................................................................82

ز)حرص و طمع.............................................................................................................................................82

3-2.محرومیت از سلامت خرد وبصیرت........................................................................................................83

3-2-1.عدم تفکرصحیح...............................................................................................................................84

3-2-2.  شتابزدگی........................................................................................................................................85

3-2-3. اکتفا به شنیده ها................................................................................................................................85

3-2-4.معیار قرار دادن خویش......................................................................................................................86

3-2-5.عادت به خرافه گرایی و عقاید بی اساس.............................................................................................87

3-2-6.شک وگمان......................................................................................................................................87

3-2-7.حب وبغض.......................................................................................................................................88

3-2-8 . دلیل تراشی و نپذیرفتن واقعیات........................................................................................................88

3-2-9.عدم شناخت کافی از دین...................................................................................................................89

3-2-9-1.رابطه میان عقل ودین.....................................................................................................................89

3-2-9-2.اختلاف وبرداشتهای ناصحیح از دین..............................................................................................90

3-2-9-2-1.نبود معرفت توحیدی................................................................................................................91

3-2-9-2-2.گمراهی و لغزش خواص.........................................................................................................93

3-2-9-2-3. برداشت اشتباه عموم مردم ازمتدینین.........................................................................................94

3-2-10.عدم شناخت کافی از دنیا.................................................................................................................95

3-2-10-1.دنیا صحنه ی تضاد.......................................................................................................................97

3-2-10-2 تشابه امور دنیوی.........................................................................................................................97

3-2-10-3 .دنیا میدان امتحان و آزمایش........................................................................................................98

3-2-10-4.دنیا میدان گول زدن و گول خوردن..............................................................................................99

3-3 . اجتماع آلوده و بی بهره از مناسبات حکیمانه...........................................................................................99

3-3-1.رفتارهای تضاد آمیز در جامعه..........................................................................................................101

3-3-1-1.تضاد خواسته های  مردم ورهبری.................................................................................................102

3-3-1-2.تضاد در رفتارها در قالب های مختلف نفاق...................................................................................103

3-3-2. بی تفاوتی.......................................................................................................................................104

3-3-2-1.عوامل بی تفاوتی.........................................................................................................................105

الف) بی برنامگی و اندازه نداشتن..................................................................................................................105

ب) یأس و ناامیدی از اصلاح........................................................................................................................105

ج)عادت پذیری و خو گرفتن به رفتارها........................................................................................................106

.................................................................................................................................................107 د ) بی دینی

ه ) بی حیایی و بی شرمی...............................................................................................................................108

و)سستی و مسامحه در امر به معروف ونهی از منکر.......................................................................................108

ز)ذلت پذیری..............................................................................................................................................109

ح) نبود نظام پاداش وجزا و تساوی نیکوکار و بدکار .....................................................................................109

3-3-3.روش حکومتداری...........................................................................................................................110

3-3-3-1. دلایل ناپایداری حکومت ها .......................................................................................................111

3-3-3-1-1.عدم مشروعیت.......................................................................................................................111

3-3-3-1-2.عدم مقبولیت..........................................................................................................................112

3-3-3-1-3. ظلم وتجاوز به حقوق مادی ومعنوی انسانها............................................................................113

الف) قوانین ناعادلانه....................................................................................................................................114

ب) نبود جایگاه اجتماعی مناسب برای انسانهای باکفایت..............................................................................115

ج) گسترش فقر و اختلاف طبقاتی...............................................................................................................116

3-4 . فشار و جبر حوادث وپیروی اکثریت از شیوه ی رفتارهای اجتماعی......................................................120

3-4-1.تأثیرات رسانه بر رفتارهای اجتماعی.................................................................................................121

3-4-2. بهره گیری رهبر جامعه از روشهای زورمدارانه و اجبار......................................................................121

3-4-2-1. زور واجبار روشی برای کسب قدرت.........................................................................................122

3-4-3.همشکلی با اکثریت برای کسب رضایت عموم جامعه ......................................................................126

3-4-3-1.انتخاب نادرست الگوها...............................................................................................................127

3-4-3-2.عدم رعایت حد و مرزها..............................................................................................................128

3-4-3-2-1.ترویج فر هنگ قوم گرایی وشخصیت پرستی.........................................................................129

3-5 .تغییرات ناگهانی..................................................................................................................................130

3-5-1.تغییر رژیم و حکومت ها..................................................................................................................131

3-5-2. نوآوری ها......................................................................................................................................131

3-5-3. مهاجرت ها وتقابل فرهنگ و اعتقادات مختلف................................................................................132

نتیجه...........................................................................................................................................................135

فصل چهارم:سیره امام علی علیه السلام در برخورد با ناهنجاری ها

4-1.سازگاری.............................................................................................................................................137

4-1-1.جایگاه سازگاری ومدارا..................................................................................................................138

4-1-1-1.مدارا جلوه ای از رحمت الهی......................................................................................................138

4-1-1-2. رفق و مدارا و افزایش ایمان.........................................................................................................138

4-1-1-3. مدارا و مأموریت انبیاء.................................................................................................................139

4-1-2. سازگاری و هماهنگی با تغییرات زمان.............................................................................................139

4-1-2-1. عدم اعتماد مطلق به روزگار و زمان.............................................................................................140

4-1-2-2. داشتن بصیرت و بینش صحیح نسبت به دنیا.................................................................................140

4-1-2-3. عدم مخالفت با دستورات دین....................................................................................................143

4-1-2-4. سازگاری وهماهنگی با توانایی های افراد....................................................................................144

4-1-2-5. سازگاری و هماهنگی با فرهنگ جامعه......................................................................................145

4-1-3 .آثار مثبت هنجارپذیری وسازگاری در جامعه..................................................................................146

4-1-3-1. سامان دهی امور.........................................................................................................................146

4-1-3-2. ایجاد روحیه ی عدالت پذیری و حفاظت از آنها..........................................................................146

4-1-3-3. محبوبیت و دور ساختن اسباب دشمنی                     

4-1-3-4. تقویت ارتباطات فردی اجتماعی                          

4-1-3-4-1. رأفت و عطوفت....................................................................................................................149

4-1-3-4-2. تحمل و بردباری...................................................................................................................150

4-1-3-4-3. تغافل وگذشت.....................................................................................................................151

4-1-3-4-4. حسن ظن به دیگران..............................................................................................................153

4-1-3-4-5. همدلى و خیرخواهى............................................................................................................154

4-1-3-4-6. فروتنى و احترام به دیگران....................................................................................................155

4-2. واکنش و برخورد قاطعانه....................................................................................................................156

4-2-1. پیکار همه جانبه با اهریمن جهل و بیسوادی......................................................................................157

4-2-1-1. وجود عالمان و پیوندمیان علم و عمل.........................................................................................158

4-2-1-2. شناخت ناهنجاریها..................................................................................................................159

4-2-1-3. توجه به نوع علم و دانش............................................................................................................160

4-2-2. تغییر وشکستن سنت ها واندیشه های غلط......................................................................................160

4-2-2-1. مقابله با فرهنگ رابطه محوری...................................................................................................160

4-2-2-2. مقابله با فرهنگ  نیرنگ ورزی...................................................................................................161

4-2-2-3. مبارزه با سنت عیب جویی و نسبت ناروا دادن...............................................................................162

4-2-2-4. مقابله با سنت تکریم پادشاهان....................................................................................................162

4-2-2-5 .مقابله با سنت پذیرش هدیه، در میان کارگزاران..........................................................................163

4-2-2-6. مبارزه با رهبانیت و تحریف زهد.................................................................................................163

4-2-2-7. مبارزه با تحریف قضا وقدر.........................................................................................................164

4-2-3 .ریشه کن ساختن گناهان................................................................................................................165

4-2-3-1. استقامت و پایداری در برابر امیال نفسانی....................................................................................165

4-2-3-1-1. دگرگونی عادات و خوی های ناپسند.....................................................................................166

4-2-3-1-2.تعصب در صفات شایسته........................................................................................................167

4-2-3-1-3. مداومت به عمل صالح...........................................................................................................168

4-2-3-2. تأثیر گذاری در شرایط مختلف جامعه........................................................................................168

4-2-4. قاطعیت در اجرای عدالت................................................................................................................172

4-2-4-1. اجرای عدالت بدون درنظرگرفتن مصلحت.................................................................................172

4-2-4-2. اجرای عدالت بدون در نظر گرفتن منفعت طلبی ها......................................................................173

4-2-4-3. موضع گیری سرسختانه در برابر تضاد طبقاتی و بی عدالتی ها......................................................175

4-2-4-4. حساسیت نسبت به بیت المال.....................................................................................................175

4-2-4-5. مخالفت با خونخواران و مفسدان دولت......................................................................................176

4-2-4-6 .کیفر کارگزاران خیانت پیشه.....................................................................................................177

4-2-4-7. قاطعیت دراجرای حدود و احکام الهی........................................................................................177

نتیجه............................................................................................................................................................179

فصل پنجم: راهکارها و نتایج

5-1. ایجاد فضای رغبت و انگیزه..................................................................................................................181

5-1-1. بهره برداری صحیح از اراده.............................................................................................................182

5-1-2. ایمان وانگیزه ی الهی داشتن............................................................................................................184

5-1-2-1. راه های تقویت انگیزه های الهی.................................................................................................185

الف)محبت وعشق به خداوند.......................................................................................................................185

ب)احساس حضورخداوند..........................................................................................................................185

ج)اعتقاد به منجی بشریت.............................................................................................................................186

 د)اشتیاق به بهشت وترس از آخرت.............................................................................................................186

5-1-3. پاداش وکیفرها ی دنیوی در برانگیختن انگیزه ها..............................................................................187

5-1-3-1. عوامل اثر گذار در پاداش ها و کیفر ها........................................................................................189

5-1-4.  قرارگرفتن در مسیر رقابت های سالم همراه با تقوا...........................................................................192

5-1-5. ارائه الگوهای عملی وجهت گیری مطابق آنها.................................................................................193

5-1-5-1. رعایت حد وحدود در الگو پذیری.............................................................................................194

5-1-5-2. مسئولیت خطیر الگوها...............................................................................................................194

5-1-5-2-1. ساده زیستی الگوها زمینه ی عمل به هنجارها..........................................................................194

5-1-5-2-2. هماهنگی گفتار وکردار در الگوها.........................................................................................195

5-2. نظارت در ابعاد مختلف زندگی............................................................................................................196

5-2-1. بازرسی، نظارت و کنترل اجتماعی اثرگذار......................................................................................197

5-2-1-1. مقبولیت نظام کنترل و نظارت.....................................................................................................197

5-2-1-2. رعایت حداعتدال و میانه روی در نظارت....................................................................................198

5-2-1-3. نظارت مسئولین جامعه بر رفتارهای مردم....................................................................................198

5-2-1-4. نظارت همگانی و عمومی مردم بر مسئولین.................................................................................199

5-2-2. نظارت وآموزشهای همگانی از سوی نهادهای مختلف اجتماعی......................................................201

نتیجه گیری.................................................................................................................................................205

پیشنهادات....................................................................................................................................................212

فهرست منابع................................................................................................................................................213

منبع:

« قرآن کریم» ترجمه مهدی الهی قمشه ای 1384 – ناشر الهادی – قم.

«نهج البلاغه»ترجمه محمد دشتی،انتشارات سرور،چاپ اول 1386.

 ابوالحسن محمدبن الحسین الکیدری«دیوان المنسوب الی الامام علی(ع)»ترجمه ابوالقاسم امامی، انتشارات اسوه، تهران.

ابراهیمی، حبیب اله «راه زندگی» انتشارات دانشگاه علوم پزشکی، چاپ اول، 1387

ابوترابی، علی«نقد ملاک های بهنجاری در روانشناسی»انتشارات مؤسسه آموزشی امام خمینی، چاپ اول، 1386.

اتکینسون ، Atkinson و همکاران، 1983« روانشناسی و تبلیغات» دکتر محمد کاویانی ، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول، بهار 1387.

احمدی، دکتر حبیب« جامعه شناسی انحرافات»چاپ اول بهار 1384 – مرکز چاپ وانتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی- تهران.

اشرفی اصفهانی، عطاالله،  «اخلاق از منظر شهید محراب آیت الله اشرفی اصفهانی » ترجمه و تألیف مجتبی عزیزی ، قم ، مشهد ، 1385.

اگبرن، ویلیام و نیمکوف، مایر «زمینه جامعه‌شناسی»اقتباس امیرحسین آریان‌پور، تهران، گستره، 1380.

آذربایجانی، مسعود ، محمدرضا سالاری فر، اکبرعباسی ، محمد کاویانی ، سید مهدی موسوی اصل« روان شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی»ناشر: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه وسازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها،چاپ سوم، بهار 1387.

آزاد ارمکی، تقی و بهار، مهری « بررسی مسائل اجتماعی » تهران، جهاد، 1377.

آیت اللهی، حبیب الله« کنگره هنر انقلاب اسلامی » انتشارات عروج، تهران، 1380.

بابا زاده، علی اکبر« شیوه های درمانی مفاسد اجتماعی» انتشارات دانش و ادب قم، چاپ اول 1381.

باقری خسرو « نگاهی دوباره به تربیت اسلامی »انتشارات مدرسه چاپ هشتم 1382.

برزگر کلیشمی، ولی الله « جامعه از دیدگاه نهج البلاغه »تهران ، سازمان تبلیغات اسلامی ، 1372.

بنیاد نهج البلاغه «یادنامه کنگره هزاره نهج البلاغه» بهمن 1360.

بیرو، آلن «فرهنگ علوم اجتماعی»باقر ساروخانی، تهران، کیهان، 1375، چاپ چهارم.

پورسینا، زهرا« تاثیر گناه بر معرفت با تکیه بر آراء اگوستین قدیس »  قم ، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ، 1385.

تستری، محمدتقی « قضا امیرالمومنین علی بن ابیطالب »  چاپ یازدهم، منشورات موسسه الاعلمی للمطبوعات ، بیروت، 1992 م.

ثقفى، رضا «مفاهیم فرهنگ در ادبیات فارسى»مجله فرهنگ و زندگى، شماره 1،سال 1348.

جعفری، محمدتقی« زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام » انتشارات موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، چاپ پنجم، تابستان 1386.

جعفری ، محمد تقی «ترجمه و تفسیر نهج البلاغه» جلد 21 دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1374.

جعفری ،محمد تقی« فرهنگ پیرو فرهنگ پیشرو» ناشر:موسسه تدوین ونشر آثارعلامه جعفری- تهران-1379.

جعفری، محمدتقی ،«ترجمه و تفسیر نهج البلاغه»ترجمه ی سید هادی خسروشاهی،ج1،نشرخرم با همکاری مرکزبررسی های اسلامی قم، بی تا

جعفری، محمد تقی« حکمت اصول سیاسی اسلام » دفتر نشرفرهنگ اسلامی،چاپ سوم،1379

جمالی، نصرت الله « عوامل سقوط حکومت ها در قران و نهج البلاغه»  نهاوندی، قم چاپ اول، 1378.

جوادی آملی، عبدالله «شناخت شناسی در قرآن»، شناخت شناسی در قرآن ، قم ، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم ، 1370.

جوادی آملی، عبدالله« شریعت در آینه معرفت»انتشارات رجاء، 1372.

جوادی آملی، عبدالله«کرامت در قرآن »مرکز نشر فرهنگی رجاء، تهران.

جودت، علی اشرف تقی؛ «نقش عادت درتربیت اسلامی» تهران، امیرکبیر 1378.

حاجی ده آبادی، محمدعلی« مدیریت فرهنگی» انتشارات هاجر، قم، 1383.

حامد مقدم، احمد« پژوهشی در نظام حمایتی اسلام » بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، مشهد، 1368.

حسن زالی، صادق« امام حسین (ع) این گونه بود»ترجمه الخصائص الحسینیه، شیخ جعفر شوشتری، قم، انتشارات آل علی (ع) ، 1388.

حسینی، دکتر سیدابوالقاسم، « اصول بهداشت روانی»انتشارات آستان قدس، چاپ پنجم، 1385.

حکیمی ، محمدرضا ، محمد و علی « الحیاه» ج 6 ، ترجمه احمد آرام ، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، 1380.

حکیمی،  محمدرضا« جامعه سازی قرآنی » انتشارات دلیل ، چاپ هفتم ، پاییز 1383.

حویزی، عبدالعلی « تفسیر نورالثقلین » ج 1، تصحیح و تعلیق ، سیدهاشم رسولی محلاتی ، چاپ علمیه، تهران، 1376.

خادم الذاکرین، اکبر « اخلاق اسلامی در نهج البلاغه»  ج 3 ،مدرسه الامام امیرالمؤمنین(ع)،قم،زمستان،1371.

خلیل الجر«فرهنگ لاروس»ج 2، ترجمه سیدحمید طبیبیان، چاپ ششم، امیرکبیر، تهران، 1375 ش.

خوانساری، جمال الدین محمد« شرح غررالحکم و دررالکلم»ج 1، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران، 1360 ش.

دادبه، اصغر  « مقاله ی بدعت، دایره المعارف تشیع»ج3 زیرنظر احمد صدر حاج سیدجوادی، کامران فانی، بهاءالدین خرمشاهی، نشر سعید محبی،  چاپ اول، 1379.

دستغیب، عبدالحسین « قلب سلیم»ج 1 ، تنظیم و تصحیح محمدهاشم دستغیب ، قم ، دارالکتاب، 1368.

دشتی ،محمد وکاظم محمدی«المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه» نشر امام علی(ع)چاپ دوم آبان 1369.

دشتی، محمد « امام علی علیه السلام و هنر»  قم، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین علیه السلام، 1379.

دلشاد تهرانی ،  مصطفی « رهزنان دین » انتشارات دریا، چاپ سوم، 1382.

« ارباب امانت» انتشارات دریا، چاپ دوازدهم، 1386.

« ماه مهر پرورتربیت در نهج البلاغه »انتشارات دریا ، چاپ سوم ، 1385

«حکومت حکمت» انتشارات دریا1387.

« طایر فرخ پی کمالات انسانی در نهج البلاغه»انتشارات دریا، چاپ دوم، 1381.

« رهزنان دین» انتشارات دریا، چاپ سوم، 1382.

الراغب الاصفهانی« المفردات فی الفاظ القران»تحقیق ندیم، مرعشی، دارالکتب العربی، 1392 ق.

رسولی محلاتی، سید هاشم« غرر الحکم و درر الکلم آمدی»دفتر نشر فرهنگ اسلامی تهران، 1378.

رشاد ، علی اکبر« دانشنامه امام علی علیه السلام»ج 5و6 ، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ی اسلامی، چاپ سوم ، تهران ،سال 1385.

رفیع پور، فرامرز «وسایل ارتباط جمعی وتغییر ارزش های اجتماعی» تهران، کتاب فردا،1378.

«توسعه وتضاد»شرکت سهامی انتشار،چاپ هفتم1387.

« آناتومی جامعه »ناشرشرکت سهامی انتشار، چاپخانه پردیس، تهران، چاپ ششم،1337.

« آنومی یا آشفتگی اجتماعی»تهران، سروش، 1378.

روشه ، گی« تغییرات اجتماعی» ترجمه منصور وثوقی ، نشر نی ، تهران 1366.

رهبر، محمد تقی «سیاست و مدیریت از دیدگاه امام علی (ع)»تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1363.

زمانی نجف آبادی، مصطفی« نهج البلاغه از دیدگاه قران» 4 جلد، ناشر ، قم انتشارات پیام اسلام ، چاپ اول ، 1360.

سادات، محمدعلی « اخلاق اسلامی»   ناشر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها، چاپ ششم، اسفند ماه 1368.

ساروخانی، باقر«در آمدی بر دایره المعارف علوم اجتماعی»تهران، کیهان، چاپ سوم 1380.

ستوده، هدایت‌الله « مقدمه‌ای بر آسیب‌شناسی اجتماعی » تهران، آوای نور، چاپ دوم، 1373.

سخنان مقام معظم رهبری در دیدار با مسئولان وزارت فرهنگ و آموزش عالی، 3/10/69

سلیمی، علی «جستجوی درون مایه های یک نظریه اجتماعی بر اساس آموزه های قرآنی» مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم (ویژه نامه علوم اجتماعی3)، ش 56-57، بهار وتابستان 1386.

سلیمی، علی و داوری، محمد « جامعه‌شناسی کجروی » قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ، 1380.

سیدمصطفی طباطبایی «فرهنگ نوین»  انتشارات اسلامیه،1354.

سیف‌اللهی، سیف‌الله«مبانی جامعه‌شناسی» گناباد، مرندیز، 1374.

شاملو، سعید « بهداشت روانی» انتشارات رشد، چاپ نهم تهران، 1369.

شکراللهی، مرتضی« آسیب شناسی حکومت دینی»کانون اندیشه جوان، چاپ سوم، 1385.

شکوهی، علی«عوامل و ریشه های دین گریزی از منظر قرآن و حدیث»انتشارات بوستان کتاب، چاپ چهارم، 1388.

شمس الدین، استاد محمدمهدی «حرکت تاریخ از دیدگاه امام علی علیه السلام » ترجمه دکتر محمدرضا،ناشر پژوهشگاه ، علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول ، بهار 1380.

شهابی محمود « ادوار فقه » ج 1، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، تهران بی تا.

شیخ الاسلام، سیدحسین«هدایه العلم و غررالحکم»  ج1و 2، انتشارات انصاریان، قم، چاپ اول ، 1374.

شیخ صدوق« خصال»ج 1، ترجمه ، آیت ا... کمره ای، ج 1 و 2 ، ناشر، تهران. کتابفروشی اسلامیه، چاپ هفتم.

شیخاوندی، داور «جامعه‌شناسی انحرافات ، آسیب‌شناسی جامعوی» گناباد، مرندیز،چاپ سوم، 1373.

صدرالسادات، سید جلال« عزت نفس در افراد با نیازهای ویژه» تهران ، دانشگاه علوم بهزیستی، 1380.

صفایی حائری،علی«مسئولیت وسازندگی»ج1، انتشارات لیله القدر،چاپ هفتم پاییز 1389.

طاهر زاده، اصغر« فرزندم این چنین بود»در شرح نامه 31، ج1،انتشارات لب المیزان،چاپ اول،1383.

«زن، خانواده، بحران»گروه فرهنگی المیزان،چاپ اول، 1387.

طاهری، ابوالقاسم «برگی از دفتر انسان شناسی از دیدگاه نهج البلاغه» ناشر:ورجاوند، چاپ اول،1381

طباطبایی ، سیدمحمدحسین « المیزان »ج 1، ترجمه، سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم، جامعه مدرسین، 1374.

طباطبایی، سیدمحمدحسین «سنن النبی»ترجمه حامد رحمت کاشانی، تهران، پیام عدالت، 1385.

عبدوس ، محمد تقی  و اشتهاردی ، محمد مهدی « بیست و پنج اصل از اصول اخلاقی امامان» انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم ، چاپ ششم ، 1375.

علیخانی، علی اکبر«توسعه سیاسی» شرکت چاپ ونشر بین الملل، چاپ سوم، 1384

عمید زنجانی ، عباس علی  «مبانی اندیشه سیاسی در اسلام»پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1374 .

فاضل لنکرانی، شیخ محمد « آیین کشورداری از دیدگاه امام علی علیه السلام» تقریر و تنظیم حسین کریمی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،چاپ سوم، 1370.

فرجاد، محمدحسین«آسیب‌شناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی انحرافات» بدر، چاپ ششم، 1374.

فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، مقاله اصول حاکم بر پرورش فرهنگ اسلامی، شماره 42، سال سیزدهم، تابستان، 1388.

فلسفی ،محمد تقی «گفتار فلسفی (جوان)»  دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، چاپ سوم 1379.

« شرح دعای مکارم الاخلاق »  ج 2،  تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، بی تا.

« گفتار فلسفی (اخلاق از نظر همزیستی و ارزشهای انسانی) »  تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم 1379.

قائمی،علی «وانهادگی انسان در عصر صنعت» انتشارات شفق ،قم1356

قربانی، زین العابدین« تاریخی و فرهنگ و تمدن اسلامی» ناشر نشر فرهنگ اسلامی، بی تا.

قربانی، نیما «مهندسی رفتار ارتباطی»  تهران، انتشارات سینه سرخ،1380.

قریش سید علی اکبر « قاموس قرآن» ج 5، دارالکتب الاسلامیه » ، چاپ ششم، 1371.

قزوینی، عبدالکریم بن محمدیحیی « بقا و زوال دولت در کلمات سیاسی امیرمومنان علیه السلام » به کوشش: رسول جعفریان، انتشارات کتابخانه عمومی آیت ا... مرعشی نجفی، قم، 1371.

کافی، مجید «مبانی جامعه شناسی» انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی،چاپ اول ،زمستان 1385.

کاویانی، محمد« روانشناسی و تبلیغات »پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، بهار 1387.

کرمی، خدا بخش  «مؤلفه های سلامتی و توسعه»انتشارات تیمور زاده، چاپ اول، 1386.

کلینی، محمدبن یعقوب« الفروع من الکافی»انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ سوم،  1367.

کما لی ،علی« مقدمه ای بر جامعه شناسی نا برابری های اجتماعی»قم،  چاپ اول ، پاییز ، 1379.

کمال الدین میثم بن علی بن میثم البحرانی «شرح نهج البلاغه» ج 5، دفتر تبلیغات اسلامی، قم 1362.

کمالی، علی اکبر« بررسی مفهوم جامعه پذیری» نشرسازمان تلیغات اسلامی،چاپ اول، بهار74.

کوهی، محمدرضا « آسیب شناسی شخصیت زن » انتشارات پارسیان ، چاپ اول ، 1383.

کوئن ، بروس « درآمدی بر جامعه شناسی » ترجمه محسن ثلاثی  ،فرهنگ معاصر،تهران،چاپ چهارم،1370.

کی نیا ، مهدی « مبانی جرم شناسی»  ج 2، چاپ چهارم ، دانشگاه تهران ، 1374.

گسن ، رمون « جرم شناسی نظری »ترجمه مهدی کی نیا ، ترجمه مهدی کی نیا ، مجمع علمی فرهنگی مجد، تهران ، 1374ش.

گیدنز، آنتونی« جامعه شناسی»ترجمه منوچهر صبوری،نشر نی،تهران،1378.

لابر، رابرت اچ« دیدگاههای درباره ی دگرگونی اجتماعی» ترجمه کاووس سیدامامی، نشر دانشگاهی، چاپ اول، 1372.

محدثی، جواد «اخلاق معاشرت» قم، دفتر تبلیغات اسلامی بوستان کتاب، 1382.

محسنی، منوچهر « جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی »تهران ، طهوری ، 1386.

محقق داماد « تدوین حقوق بشر دوستانه بین المللی و مفهوم اسلامی آن» مجله تحقیقاتی، شماره 18 .

محمدبن یعقوب کلینی«الکافی»دارالکتب الاسلامیه،تهران،1362.

محمدی ری شهری« رمز تداوم انقلاب در نهج البلاغه » سازمان چاپ و نشر قم ، انتشارات اسلامی ، بی تا.

محمدی ری شهری، محمد« میزان الحکمه» ج11 ترجمه حمیدرضا شیخی، تهران، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، 1386

مصباح یزدی ، محمدتقی « انسان شناسی در قرآن »تنظیم وتدوین محمود فتحعلی ، قم ، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) 1388.

مصباح یزدی محمدتقی «جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن»چاپ دوم، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران،1364 ش.

مصباح،محمد تقی « آیین پرواز » قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1385.

مصطفوی، حسن « التحقیق فی کلمات القران » ج 9 ، وزارت ارشاد، 1416ق.

مطهری ، مرتضی« سیری در سیره ائمه اطهار علیه السلام »  قم ، انتشارات صدرا ، چاپ 21، 1380.

مطهری ، مرتضی «جهان بینی اسلامی»انتشارات صدرا، قم،بی تا.

مطهری ، مرتضی«علل گرایش به مادیگری»انتشارات صدرا، چاپ هشتم، انتشارات صدرا، 1357.

مطهری ،مرتضی« یادداشتهای شهیدمطهری» ج 2،  چاپ اول، انتشارات صدرا، 1378 ش.

مطهری، مرتضی « فطرت»چاپ اول، انجمن اسلامی دانشجویان مدرسه عالی ساختمان، 1361ش.

مطهری، مرتضی «سیری در نهج البلاغه» انتشارات عین الهی، چاپ دوم،1385،.

مطهری، مرتضی« مجموعه آثار » قم ، انتشارات صدرا، 1371.

مطهری، مرتضی«اسلام و مقتضیات زمان»چاپ دوم، نشر صدرا، 1365.

مطهری، مرتضی« ده گفتار»انتشارات صدرا، قم، 1367.

مطهری، مرتضی« سیره ی نبوی» جامعه مدرسین قم.بی تا.

مطهری، مرتضی« فلسفه اخلاق»تهران، صدرا، .1367.

مطهری، مرتضی«جامعه و تاریخ» تهران، صدرا، چاپ پنجم، 1372.

مطهری، مرتضی«جاذبه ودافعه امام علی(ع)» انتشارات صدرا، 1375.

مطهری،مرتضی«انسان وسرنوشت»دفتر انتشارات اسلامی،وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بی تا.

مطهری،مرتضی«بیست گفتار»انتشارات صدرا،قم،1358ش.

معادیخواه عبدالمجید«فرهنگ آفتاب » ج4، نشر ذره ، تهران ، 1372.

معلمی ، حسن« رابطه هست ها و باید ها »کانون اندیشه جوان، چاپ سوم 1385.

معین، محمد «فرهنگ فارسی معین» ج 1 ، (ت 1350 ش)، چاپ چهارم، انتشارات امیرکبیر، 1360 ش.

مکارم شیرازی، ناصر «اخلاق در قرآن» قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب(ع)1381.

مکارم شیرازی ،ناصر« پیام امام»انتشارات دارالکتب الاسلامیه چاپ سوم1384.

موسوی خمینی « صحیفه ی نور» ج 15 ، تهران :سازمان چاپ وانتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی ،١٣٦١.

موسوی خمینی روح الله « شرح حدیث جنود (عقل و جهل) »  تهران ، موسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی ، چاپ اول، 1377.

موسوی خمینی« آداب الصلوه»موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1372ش.

موسوی لاری ، سید مجتبی«رسالت اخلاق در تکامل انسان»بوستان کتاب، چاپ پنجم، 1386.

مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت «فتنه وفتنه گران» ناشر قدر ولایت، چاپ سوم، 1388

مهدوی، محمدحسن« سیره و روش حضرت علی علیه السلام در برخورد با مخالفان خود»حکومت اسلامی، ش 16، تابستان 1379.

نراقی، ملااحمد« معراج السعاده» تهران :انتشارات رشیدی، چاپ اول، 1362.

نراقی، ملامهدی« علم اخلاق اسلامی ،گزیده جامع السعادات» ترجمه دکتر سیدجلال الدین مجتبوی، ناشر انتشارات حکمت چاپ اول، زمستان 1367.

نشریه راهبرد فرهنگ « مقاله هنر مثابه راهبرد فرهنگی در اندیشه فارابی»سال سوم، شماره 10 و 11 ، تابستان و پاییز 1382.

نصری، عبدالله « مبانی انسان شناسی در قرآن »   مهران ، انتشارات فیض کاشانی ، 1372.

 نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها «سیره ی آفتاب» ، تنظیم ، دفتر نشر معارف ، چاپ دهم، بهار 87..

وثوقی، منصور« مبانی جامعه شناسی»انتشارات خردمند ،چاپ یازدهم 1376.

هاشمی، سید مجتبی «تربیت و شخصیت» ج 1، انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم ، چاپ اول ، پاییز 1371.

هیأت تحریریه بنیاد نهج البلاغه «مسائل جامعه شناسی از دیدگاه امام علی علیه اسلام » مدرسه مکاتباتی نهج البلاغه، 1373.

هیئت تحریریه بنیاد نهج البلاغه «اخلاق اجتماعی در نهج البلاغه»بی تا .

یزدی، نادر« مقاله مبانی نیاز به اخلاق حرفه ای» فصلنامه  پیام بیمه، شماره 12، 1390

فهرست منابع عربی

.قرآن

.نهج البلاغه

ابن ابی الحدید « شرح نهج البلاغه» تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، افست از چاپ قاهره ، قم

ابن خلدون  « مقدمه تاریخ ابن خلدون» ج 1، تصحیح ابوعبدالله السعید المندوه ، بیروت/1414ق.

ابن منظور ، محمد بن مکرم « لسان العرب » ، ج1 ، بیروت ،دار احباء ، التراث العربی ، 1408ق.

ابن میثم بحرانی«شرح نهج البلاغه»ج 3، ترجمه قربانعلی محمدی مقدم و علی اصغر نوایی یحیی زاده، چاپ اول ، بنیاد پژوهش های اسلامی  آستان قدس رضوی ، مشهد، 1375.

ابواسحاق ابراهیم بن محمدالکوفی المعروف بابن هلال ثقفی ابن هلال ثقفی«الغارات»تحقیق السید عبدالزهراءالحسینی، دارالکتاب الاسلامی ، قم ،1411ق.

ابوجعفر محمدبن علی بن الحسین بن بابویه القمی ،الصدوق «الامالی» موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1400 ق.

ابوجعفر محمدبن علی بن شهرآشوب«مناقب آل ابی طالب»(ت588 ق)، ج 2 دار الاضواء بیروت، 1405 ق.

حر عاملی «وسائل الشیعه » ج 11، قم ، انتشارات انصاریان ، 1373.

حرانی، حسن ابن شعبه« تحف العقول»انتشارات اسلامیه، تهران، 1362.

خویی، میرزا حبیب اله«منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه»ج 15, 21کتابفروشی اسلامیه، تهران/1397 ق.

شیخ طوسی«الامالی»چاپ اول، دارالثقافه، قم/ 1414ق.

شیخ مفید « الارشاد » ج 1 ، تحقیق و نشر موسسه آل البیت لاحیا التراث ، قم ، 1413 ق.

الطباطبایی،  السید محمد«المیزان فی تفسیرالقرآن»دارالکتب الاسلامی، قم ، 1393 ق.

عبدالحسین بن احمد الامینی«الغدیر»الطبعه الرابعه،دارالکتب الاسلامیه، تهران،1363ش

قمی، شیخ عباس « سفینه البحار»ج 1، دارالاسوه، چاپ دوم، 1416 ق.

قمی، شیخ عباس« مفاتیح الجنان»ترجمه مصباح زاده، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1372.

کلینی، محمد بن یعقوب « اصول کافی» دار الکتب الاسلامیه ، 1365.

مجلسی، محمدباقر« بحارالانوار»بیروت، داراحیا التراث العربی، سوم 1403 ق.

محدث نوری ، حسین« مستدرک الوسایل و مستنبط المسائل» ج 12، حسین بن محمد تقی النوری الطبرسی ، تحقیق و نشر مؤسسه آل البیت علیهم السلام ، لإحیاء التراث ، قم ، 1408 .

محمدی ری شهری، محمد « موسوعه الامام علی بن ابیطالب فی الکتاب و السنه و التاریخ»ج 4، قم ، دارالحدیث الطبعه الاولی ، 1421 ق.

محمدبن الحسن الحر العاملی ، «وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه»ج 11، چاپ اول، وسسه ال البیت الجهاد الثراث، بیروت، 1413 ق.

محمدبن عبدالله بن مسلم بن قتیبه الدینوری « الامامه و السیاسه »تحقیق السید علی شیری الطبعه الاولی، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، 1413 ق.

محمدبن محمد ابونصر فارابی«تحصیل السعاده و التنبیه علی سبیه السعاده»علی اکبر جابری مقدم. قم: دارالمهدی، 1384.

المحمودی، محمد باقر«نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه»الطبعه الاولی موسسه الاعلمی للمطبوعات، موسسه التضامن الفکری، بیروت، 1385-1397 ق.

مغنیه محمد جواد « فی ظلال نهج البلاغه الطبعه الاولی » ج 1 ، دارالعلم للملابین، بیروت، 1972 م.

نجفی، محمدحسن«جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام»ج4 محمد حسن نجفی، تحقیق محمود قوچانی، چاپ سوم، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1398ق.

ورام ابن ابی فارس «تنبیه الخواطر»(مجموعه ورام)، ناشر مکتبه فقیه، قم.