پایان نامه رابطه بین سبک های هویت و هوش هیجانی با رضایت شغلی در بین کارکنان شبکه بهداشت شهرستان پاسارگاد

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)

گرایش: صنعتی و سازمانی

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین سبک های هویت و هوش هیجانی با رضایت شغلی در کارکنان شبکه بهداشت شهر پاسارگاد به مرحله اجرا درآمده است. به منظور دسترسی به هدف فوق از ببن کارکنان 132 نفر به صورت تصادفی ساده برای پاسخگویی به پرسشنامه های تحقیق انتخاب شدند. در این پژوهش از سه پرسشنامه استفاده شد که عبارت بودند از پرسشنامه سبک هویت بروزنسکی (1989)، پرسشنامه هوش هیجانی بار آن (1997) و پرسشنامه رضایت شغلی اسمیت، کندال و هیولین (1969). داده های حاصل از پرسشنامه ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون مورد تحلیل قرار گرفت. نتیجه حاصله نشان داد که بین سبک های هویت، هوش هیجانی با رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد، بین سبک های هویت با رضایت شغلی رابطه معنی داری وجود دارد، بین ابعاد هوش هیجانی بارضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد، سبک های هویت قادرند رضایت شغلی را پیش بینی نمایند، ابعاد هوش هیجانی قادرند رضایت شغلی را پیش­بینی نمایند.

کلید واژه ها: سبک های هویت، هوش هیجانی، رضایت شغلی.

مقدمه

نیروی انسانی یا عامل انسانی بی تردید شریف­ترین، مهم­ترین و ارزشمندترین عامل بین عوامل و منابع مختلف تولید است. عامل انسانی در سازمان، تمامی افراد و کارکنان شاغل در سازمان اعم از مدیران، متخصصین، کارشناسان، کارمندان و کارگران را در رده­های مختلف شغلی در بر می­گیرد.

نقش نیروی انسانی در پیشبرد امور جامعه دارای اهمیتی والاست و موثرترین رکن تحولات اقتصادی اجتماعی و فرهنگی محسوب می شود. پیشرفت های اقتصادی و اجتماعی نیز، تجهیز نیروی انسانی متعهد، متخصص، ماهر و افزایش مهارت­های مداوم او را اجتناب ناپذیر می کند. کوشش­های بشر همواره بر آن بوده تا حداکثر نتیجه را با کمترین امکانات و عوامل موجود به دست آورد. این کوشش­ها را می­توان دست­یابی به بهره­وری بالاتر نامید (پاول و مایر[1]، 2009).

هوش هیجانی می تواند یکی دیگر از عوامل موثر در شادکامی و نشاط افراد باشد. انسان در طول زندگی نیازمند محیطی صمیمی و دوستانه است که حامی او باشند و برای اینکه سلامت و سازگاری خود را از لحاظ فیزیکی و روانشناختی حفظ کند، نیاز به روشهای مقابله دارد که برخی به صورت رسمی توسط موسسات مشاوره و مراکز بهداشت روانی و بعضی بوسیله دوستان، همسایگان، خویشاوندان، گروه همسالان و غیره تأمین می شود و هرچه میزان کمک و حمایت دریافتی فرد بیشتر باشد توانایی وی در مقابله و سازش با مشکلات بیشتر می گردد و در نتیجه امکان رشد و خودشکوفایی برای فرد را فراهم می کند. پژوهشگران عقیده دارند که هوش هیجانی[2]، افراد را برای مقابله با مشکلات آماده می کند و باعث تقویت رفتارهای مثبت و سازگارانه می شود. همچنین هوش هیجانی به احساس ذهنی تعلق داشتن، پذیرفته شدن و مورد علاقه، عشق و محبت قرار گرفتن اطلاق می گردد و برای هر فرد یک رابطه امن را بوجود می آورد که در این رابطه ویژگی های اساسی، احساس صمیمیت و نزدیکی است(برانول و شوماکر[3]،1981؛ به نقل از قلاتی،1380). علاوه بر هوش هیجانی، عامل دیگری که بر روی نیروی انسانی تاثیر دارد، سبک های هویت می باشد.

هویت، یک تصور و بازنمایی ذهنی از خود است و افراد برحسب استفاده از فرآیندهای شناختی و اجتماعی و نظریه­های خود ساخته برای حل مسایل شخصی و تصمیم گیری­ها، در استفاده از سبک­ها با یکدیگر تفاوت دارند. این سبک­ها، راه­های پردازش اطلاعات و مقابله با مشکلات ناشی از بحران هویت است (دوریس[4] و همکاران، 2004).

برزونسکی (1990) با بررسی زیربناهای شناختی و اجتماعی وضعیت سبک­های هویت، سه سبک اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم / اجتنابی را فرض نمود.

سبک هویت اطلاعاتی: ظاهراً سازگارانه­ترین سبک می­باشد و سازوکار کنار آمدن برای اداره موقعیت­های روزانه است. افراد با سبک هویت اطلاعاتی، به صورت فعال و آگاهاهانه به جستجوی اطلاعات و ارزیابی آنها می­پردازند و سپس اطلاعات مناسب را مورد استفاده قرار می­دهند (برزونسکی، 1990). سبک هنجاری: بر پایه تقلید و پیروی از افراد مهم در زندگی فرد بنا شده است. افراد با سبک هویت هنجاری، نسبت به موضوعات هویتی و تصمیم­گیری­ها به همنوایی با انتظارات و دستورات افراد مهم و گروه­های مرجع می­پردازند. آنها به­طور خودکار، ارزش­ها و عقاید را بدون ارزیابی آگاهانه می­پذیرند و درونی می­کنند؛ تحمل کمی برای مواجه شدن با موقعیت­های جدید و مهم دارند و نیاز بالایی برای بسته نگه­داشتن ساختار خود نشان می­دهند (برزونسکی، 1992). سبک سردرگم/اجتنابی: نماد برخورد طفره­آمیز در مشکلات است. راهبردهای متمرکز بر هیجان که با سطح پایینی از تعهد و اعتماد به نفس و نیز بی­ثباتی خودپنداری همراه می­باشد. افراد با سبک هویت سردرگم-اجتنابی، تعلل و درنگ می­کنند و تا حد ممکن سعی در اجتناب از پرداختن به موضوعات هویت و تصمیم­گیری دارند (برزونسکی،1990).

یکی از عامل­هایی که رفتار سازمانی هر فرد را به شدت تحت تأثیر قرار می­دهد رضایت شغلی است. رضایت شغلی احساس مثبت و منفی و نگرش­هایی که درباره­ی شغل خود داریم را منعکس می­کند که به تعداد زیادی از عامل­های مربوط به کار وابسته است و دامنه­ی آن از جایی که ما قرار داریم تا جایی که احساسی از تحقق در وظایف خود به دست می­آوریم، ادامه دارد (مهداد،1384).

رضایت شغلی به عامترین مفهوم کلمه عبارت است از: حالت عاطفی شادی بخش یا مثبتی که از ارزیابی شغل یا تجربه­های شغلی فرد به او دست می­دهد (آندرسون و اناکیپریانو[5]، ترجمه جباری و همکاران 1387).

بنابراین توجه به ارتباط این سه متغیر در سازمان مسیر دست­یابی به اهداف سازمان را تسهیل می­کند و زمینه رقابت سازمان با محیط را فراهم می­کند.

بیان مساله

رضایت شغلی[6] عبارت است از حدی از احساسات و نگرش­های مثبت که افراد نسبت به شغل خود دارند. هنگامی که یک شخص می­گوید دارای رضایت شغلی بالایی است، این بدان مفهوم است که او واقعاً شغلش را دوست دارد، احساسات خوبی درباره کارش دارد و برای شغلش ارزشی بسیار قائل است (گلزاری، 1392).  رضایت شغلی یکی از مهم­ترین زمینه ­ی نگرش افراد است که به واسطه ی اثرات زیادی که دارد، از اهمیتی بالا برخوردار است. به عبارت دیگر رضایت شغلی عبارت است از احساسات مثبت یا لذت بخشی که هر فرد از راه ارزیابی شغل خود یا تجربیات شغل خود بدان دست می­یابد (مقیمی، 1391).

عوامل متعددی ممکن است بر روی رضایت شغلی تاثیرگذار باشد، که از آن جمله می توان به سبک هویتی نامناسب اشاره کرد. افرادی که دارای سبک هویتی نامناسب می باشند از زندگی و کار خود معمولا راضی نیستند و این عالمل می تواند منجر به کا هش رضایت شغلی آنها گردد.

هوش هیجانی به عنوان یکی از متغیرهای مورد بحث در روانشناسی مثبت، دارای سودمندی­هایی برای کیفیت روابط زوجی، سطح درآمد، باروری، جامعه­پذیری و خلاقیت است (چامورو، پرموزیک[7]، 2007).

آوریل(2007) معتقد است افراد باهوش هیجانی باورها و قواعدی را درک می کنند، که یک هیجان را معنادار می کند و قادر هستند به طور صحیح موقعیت را ارزیابی و احساسات خود را ماهرانه بیان کنند. اگر پاسخ ارائه شده در تطابق با باورها و قواعد فرهنگی باشد، موثر بودن و همینطور هوشمند بودن آن محتمل است. به این سبب، هوش هیجانی یک مولفه هم گرا می باشد یعنی همگرایی به سمت آنچه که مورد پذیرش فرهنگ است. علاوه بر این دو پیامد دیگر نیز ممکن است: یک پاسخ یا رخداد هیجانی می تواند از سنت و قواعد مرسوم فاصله گیرد که در این شرایط می توان به نوعی واگرایی در ارائه پاسخ اشاره کرد. اگر این واگرایی در برگیرنده نوعی پاسخ غیر سازنده و منفی باشد می توان روان نژندی تلقی شود، ولی اگر در بر گیرنده پیامدهای مثبت برای خود و دیگران باشد حتی در صورت انحراف از هنجارها به عنوان یک پاسخ و رخداد هیجانی خلاق شناخته خواهد شد.

آوریل[8](1999؛ به نقل از فوکس و همکاران،2007) بیان می کند، پاسخ های هیجانی خلاق درجه ها و انواع گوناگونی دارند: در پایین ترین سطح، خلاقیت هیجانی کاربرد موثر هیجانات موجود پیشین را شامل می شود، که در یک فرهنگ مورد پذیرش و متداول است. در سطح پیچیده تر بعدی این پاسخ ها مشتمل بر تعدیل و تغییر هیجان استاندارد است. به منظور اینکه نیازهای فرد یا گروه را بهتر تامین کند و در بالاترین سطح شامل شکل گیری و رشد شکل جدیدی از هیجان براساس تغییر در باور ها و قواعدی است که براساس آنها هیجان ها شکل می گیرند و استوار می شوند.

هویت، یک تصور و بازنمایی ذهنی از خود است و افراد برحسب استفاده از فرآیندهای شناختی و اجتماعی و نظریه­های خود ساخته برای حل مسایل شخصی و تصمیم­گیری­ها، در استفاده از سبک­ها با یکدیگر تفاوت دارند. این سبک­ها، راه­های پردازش اطلاعات و مقابله با مشکلات ناشی از بحران هویت است (دوریس[9] و همکاران، 2004).

جدیدترین نظریه مربوط به هویت، نظریه سبک­های هویت برزونسکی[10] است. این دیدگاه بر مفروضه سازندگی مبتنی است، یعنی افراد نقش فعالی را در ساختن تفکر خود نسبت به واقعیتی که در آن زندگی می­کنند ایفا می­کنند. در این نظریه به تفاوت­های افراد در استفاده از فرآیندهای تصمیم­گیری، حل مسئله، مواجهه با مشکلات، درگیری با تکالیف پرداخته شده است (برزونسکی، 2008).

برزونسکی (2003) با بررسی زیربناهای شناختی و اجتماعی وضعیت سبک­های هویت، سه سبک اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم / اجتنابی را فرض نمود این سبک­ها در واقع شیوه­های شناختی – اجتماعی برای پردازش اطلاعات مرتبط با خود هستند.

سنید و وایت­بورن[11] (2003)، معتقدند که هویت مانند قطب نما، فرد را در طول زندگی­اش هدایت می­کند و به او جهت می­دهد و طرحواره شناخت- اجتماعی سازماندهی شده­ای را شکل می­دهد که فرد از طریق آن، تجربیاتش را تعبیر و تفسیر می­کند و تجربیات نیز بر آن تأثیرگذار است. هویت را مجموعه­ای از عناصر شخصیت فرد تعریف کرده­اند که به وی امکان می­دهد تا موضع خود را نسبت به جهان و دیگران مشخص کند (هاشمی، 1385).

لذا با توجه به نقشی که سبک های هویت و هوش هیجانی می­توانند در زندگی کاری و خانوادگی فرد داشته باشند، این پژوهش به دنبال این است که مشخص کند آیا بین سبک های هویت و هوش هیجانی با رضایت شغلی رابطه وجود دارد؟

اهمیت و ضرورت پژوهش

در سازمانهایی که کارکنان رضایت شغلی کافی داشته باشند، مسلما از جان و دل برای سازمان کار خواهند کرد، تلاش و کوشش آنها می تواند منجر به افزایش بهره وری در بین سازمان و حتی در بین کارکنان گردد. عوامل متعددی بر روی رضایت شغلی کارکنان تاثیر گذار می باشد، که تحقیق و تفحص در مورد آنها می تواند بهره وری کارکنان را بالا برد.

یکی از موضوعاتی که درحوزه روابط بین فردی می توان مطرح کرد، هوش هیجانی[12] است . همدلی با دیگران و استفاده مثبت از هیجانها در تفکر و شناخت، کاربرد مناسب هیجانها در روابط انسانی، درک حالات هیجانی خود و دیگران و خویشتنداری،موضوع هوش هیجانی است که مؤلفه های روانشناختی هستند که می توانند بر سلامت جسم و روان و همچنین سلامت فکر فرد تأثیر بسزایی داشته باشند. مایر کارلسو و سالوی[13] (1999)پیشنهاد می‌کنند که هوش هیجانی به افراد کمک می‌کند که افکار روشنی داشته باشند و این همان چیزی است که منجر به فرآیندهای بینشی و شهودی می‌شود)مایر، کاروسو و سالووی،2004).

 ایوسویچ، براکت و مایر[14] (2007) اضافه می‌کنند که هوش هیجانی یک فرد را توانا می‌کند تا خلق مثبت را افزایش دهد یا حفظ نماید و بنابراین به صورت غیر مستقیم تفکر خلاق را افزایش می‌دهد. پالفای و سالووی(1993) معتقد هستند تواناییهای هیجانی می تواند با خلاقیت مرتبط باشد. هوش هیجانی شخص را قادر می سازد از روابط بین خلق و عملکرد آگاه شود و تلاشهای خود را به سمت فعالیتهایی هدایت کند که بهترین وضعیت هیجانی را موجب شود. امروزه تأکید زیادی بر اثرات روان شناختی هیجان می‌شود و این موضوع عموماً پذیرفته شده است که هیجان با سایر ظرفیت‌های شناختی انسان ارتباط تنگاتنگی دارد. گاهی اوقات این هیجانها منجر به افزایش ظرفیت‌های شناختی و گاهی اوقات منجر به کاهش این ظرفیت‌ها می‌شود، به علاوه توافق‌های زیادی وجود دارد که هیجانها منبع اولیه انگیزش هستند، آنها اعمال انسان را برانگیخته، حفظ و هدایت می کنند( به نقل از حدادی کوهسار،1386).

در مورد ارتباط هوش هیجانی و سلامت، بسیاری از تحقیقات پیشین نشان می دهد که افرادی که از هوش هیجانی بالایی برخوردار هستند  نسبت به افرادی که هوش هیجانی آنها پایین تر است، به طور معناداری از سلامتی جسمانی و روانی بالاتری ، برخوردار  می باشند(ولز،2000).

هویت، یکی از مهمترین مسائل و چالش های پیش روی جوامع در حال توسعه در طی فرآیند جهانی شدن و جهانی سازی خواهد بود و پرداختن به این مقوله ضرورتی اجتناب ناپذیر می نماید، چرا که در صورت کوتاهی در این مهم، با بوجود آمدن بحران هویت، شاهد بسیاری از آشفتگی­ها و نابسامانی های بنیان شکن خواهیم بود.

با توجه به اینکه تحقیق در مورد سبک های هویت و هوش هیجانی و ارتباط آنها با رضایت شغلی، منجر به این خواهد شد که پژوهشگران به نتایجی در مورد نحوه برنامه ریزی برای کارکنان در سازمان و یا حتی گزینش و استخدام افراد دست یابند، که این امر منجر به افزایش بهره وری در سازمان نیز خواهد شد، حائز اهمیت می باشد.

اهداف پژوهش

هدف کلی

هدف کلی این پژوهش بررسی رابطه بین سبک های هویت و هوش هیجانی با رضایت شغلی کارکنان شبکه بهداشت شهرستان پاسارگاد می باشد.

اهداف فرعی

بررسی رابطه بین سبک های هویت و هوش هیجانی با رضایت شغلی.

بررسی رابطه بین سبک های هویت با  رضایت شغلی.

بررسی رابطه بین ابعاد رضایت شغلی با هوش هیجانی.

پیش بینی رضایت شغلی از طریق سبک های هویت.

پیش بینی رضایت شغلی از طریق ابعاد هوش هیجانی.

فرضیه های پژوهش:

1-بین سبک های هویت و هوش هیجانی با رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد.

2-بین سبک های هویت با رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد.

3- بین ابعاد هوش هیجانی با رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد.

4-سبک های هویت قادرند رضایت شغلی را پیش بینی نمایند.

5- ابعاد هوش هیجانی قادرند رضایت شغلی را  پیش بینی نمایند.

تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها

تعاریف نظری

1) هوش هیجانی

هوش هیجانی مجموعه­ای از توانایی­های غیرشناختی (توانش ها و مهارت ها ) است، که بر توانایی رویارویی موفقیت آمیز با خواسته ها، مقتضیات و فشارهای محیطی تاثیر می گذارند(پتن،2000، به نقل از آقایار و شریفی درآمدی،1387).

این پرسشنامه دارای پنج مولفه می باشد که عبارتند از خودآگاهی، خودکنترلی، خودانگیزگی، همدلی و مهارت.

2) سبک های هویت

اشاره به راهبردهایی دارد که فرد ترجیح می دهد در موقعیت های  تصمیم گیری و حل مسئله استفاده کند (برزونسکی و کاک، 2005).

سبک های هویتی که در این تحقیق مورد مطالعه قرار گرفته اند عبارتند از سبک اطلاعاتی، سبک هنجاری و سبک سردرگم اجتنابی. 

سبک اطلاعاتی: در این سبک فرد به صورت آگاهانه و فعال به جستجو و ارزیابی اطلاعات مربوط به خود می پردازد. در این سبک وقتی فرد با باز خوردهایی با ساخت خود روبرو می شود مشتاقانه قضاوت و ارزیابی از خود را به تاخیر می اندازد(برزونسکی،1990).   

سبک هنجاری: در این سبک فرد در برخورد بامسائل هویتی با درونی کردن با همنوایی ارزش ها و باور های افراد مهم زندگی خود به تصمیم گیری می پردازد (برزونسکی،1990).   

سبک سردرگم اجتنابی: در این سبک فرد تلاش می کند از برخورد با مسائل اجتناب کرده و یا آن را به تاخیر بیندازد. تعیین کننده اصلی رفتار در این سبک عوامل موقعیتی می باشند (برزونسکی،1990).

3) رضایت شغلی

رضایت شغلی به عامترین مفهوم کلمه عبارت است از: حالت عاطفی شادی بخش یا مثبتی که از ارزیابی شغل یا تجربه­های شغلی فرد به او دست می­دهد (اندرسون و اناکیپریانو[15]، ترجمه جباری و همکاران 1387).

این پرسشنامه دارای پنج خرده مقیاس می باشد که عبارتند از ماهیت کار، سرپرستی، حقوق، ترفیعات و همکاران.

ب)تعاریف عملیاتی

1)هوش هیجانی:

در این پژوهش منظور از هوش هیجانی نمره ای است که آزمودنی ها از پرسشنامه بارآن (1997) کسب می کنند. 

در مجموع این 33 ماده، چهار طبقه مشاهده شد.

1- عامل خوش بینی/ تنظیم هیجان: 2، 3، 10، 14، 12، 16، 17، 20، 21، 22، 23،28، 31

2- عامل ارزیابی از هیجانات: 5، 9، 15، 18، 19، 22، 25، 29، 32

3- عامل مهارت های اجتماعی: 1، 4، 6، 8، 11، 13، 16، 24، 26، 30، 33

4- عامل کاربرد هیجانات: 27، 31، 6، 7، 17، 20

2)سبک هویت

منظور نمره ای است که آزمودنی از پرسشنامه برزونسکی 1989 کسب می کند، که شامل خرده مقیاس های زیر می گردد:

سبک اطلاعاتی: مجموع نمراتی است که فرد در پاسخ به سوالات1، 2 ،4، 5 ، 6، 16، 18، 25، 26، 30،31، 32 (جمعا12 سوال)  از سبک های هویتی (نسخه 6G) به دست می آورد .

سبک هنجاری: مجموع نمراتی است که فرد در پاسخ به سوالات 9،10، 11، 14، 15، 17، 19، 21، 23، 28 (جمعا 10 سوال) از پرسشنامه سبک های هویتی(نسخه 6G) به دست می آورد .

سبک سردرگم اجتنابی: مجموع نمراتی است که فرد در پاسخ به سوالات 7، 8، 3 ، 12، 13، 20، 22، 24، 27، 29 (جمعا10 سوال) از پرسشنامه سبک های هویتی(نسخه 6G) به دست می آورند.

3)رضایت شغلی

برای سنجش رضایت شغلی در این تحقیق از پرسشنامه شاخص توصیف شغل[16] (JDI) استفاده شده که توسط اسمیت، کندال و هیولین[17] (1969) تهیه و میزان سازی شده است منظور نمره ای است که از این پرسشنامه بدست آمده است.

این پرسشنامه  دارای ابعاد زیر می باشد:

 ماهیت کار؛ نمره ای است که از گویه­های  1 تا 28 بدست می­آید.

سرپرستی؛ نمره ای است که از گویه­های  19 تا 46 بدست می­آید.

حقوق؛ نمره ای است که از گویه­های  47 تا 55 بدست می­آید.

ترفیعات؛ نمره ای است که از گویه­های  56 تا 65 بدست می­آید.

همکاران؛ نمره ای است که از گویه­های  66 تا 72 گویه بدست می­آید.

[1]-Powell & Meyer

[2]-Emotional Intelligence

[3]-Branall & Schumaker

[4]-Duries

[5]-Anderson and Anakypryanv

[6] -Job Satisfaction

[7]-Charmorro - Permuzic

[8]- Avril

[9]-Duries

[10]-Berzonsky

[11]-Sneed & Whitbourne

[12]-Emotional Intelligence

[13]-Salovey & Mayer, Caruso

[14]-Mayer & Ivcevic,  Brackett

[15]-Anderson and Anakypryanv

[16]-Job Descriptive Index (JDI)

[17]-Smith, Kendall & Hulin

Abstract:

This study examined the relationship between identity styles and emotional intelligence and job satisfaction of health workers in Pasargadae is carried out. In order to reach our goal of Boushehr 132 employees randomly selected to answer the research question. Evidence for the validity and reliability of research (if that is also visible in the third quarter), indicating that the validity and reliability of the research instruments was satisfactory. The data from the questionnaires were analyzed using Pearson correlation and regression. The result showed that the identity of styles, there is a significant relationship between EI and job satisfaction, Between identity styles and job satisfaction, there was a significant relationship between the dimensions of Emotional Intelligence, Job Satisfaction, Identity styles can predict job satisfaction, job satisfaction dimensions of emotional intelligence can predict.

Keywords: Job Satisfaction, Emotional Intelligence, Identity styles.