پایان نامه باز زنده سازی ارگ حکومتی بوشهر به عنوان مجموعه گردشگری محله شنبدی با رویکرد بوم گرایی در معماری

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته معماری

گرایش:  معماری

زمستان 1393

پیشگفتار:

بافت تاریخی شهر بوشهر یکی از با ارزش ترین بافت های تاریخی کشور بوده که در نوع خود بی نظیر و یا کم نظیر می باشد. این بافت بر آمده از آداب و سنن و فرهنگ غنی ساحل نشینان خونگرم این خطه از سرزمین ایران اسلامی است. فرهنگی که از چنان غنایی برخوردار بوده که با برخورد با دیگر فرهنگ های بیگانه در طول تاریخ و پذیرش اقوام مختلف در خاک خود، باز هم رنگ و بوی بومی و بوشهری را حفظ کرده است. در این میان نباید از تاثیر پذیری و تاثیر گذاری فرهنگ های دیگر بر غنای این فرهنگ چند قومیتی و ملیتی غافل ماند. در این میان در سال های گذشته شاهد از بین رفتن تدریجی این میراث فرهنگی با ارزش بوده و به عنوان یکی از افراد بومی برخاسته از همین خطه به دنبال راهی برای تزریق دوباره حیات و رونق گذشته به این بخش و معرفی این میراث بزرگ به دیگر جوامع بوده ام. پژوهش پیش رو تلاشی است هر چند مختصر اما با افقی به مراتب بسیار بلند تر برای تحقق این امر.شایان ذکر است که دغدغه در مورد بافت تاریخی بوشهر برای اولین بار مطرح نشده و افراد دیگری نیز در این راه و جنبه های مختلف در حال تلاش و تحقیق راهی برای انجام این مهم هستند. وظیفه ی خود می دانم از کارمندان دفتر فنی حفظ و احیای معاونت میراث فرهنگی استان بوشهر، از بنیاد ایران شناسی واحد بوشهر برای در اختیار گذاشتن اطلاعات و منابع مختلف و اجازه مصاحبه با دکتر مشایخی و معاون محترم ایشان دکتر مظفری زاده ، از دکتر جهانبخش برای راهنمایی ها و دکتر علی کولیوند که یکی از کسانی هستند که دغدغه ی مشترکی برای احیای این بافت ارزشمند داشته و با در اختیارگذاشتن تجربیات و اطلاعات بدون محدودیت مرا در انجام این مهم یاری نمودند، از جناب آقای مسعود پورغلام یکی از ساکنین قدیمی بوشهر و اطلاعات فراوانی که در ارتباط با بافت تاریخی طی مصاحبه ای که به صورت نامنظم صورت پذیرفت و اهالی محترم محله شنبدی تشکر ویژه ای داشته و قدر دان زحمات و همکاری هایشان باشم. ساختار پژوهش بر اساس زمان بندی و برنامه ریزی به ساختاری شش ماهه تبدیل شد که ماه اول به گرد آوری اطلاعات و اسناد به صورت کتابخانه ای گذشت و در دو ماه بعد به گرد آوری اطلاعات میدانی و برداشت های میدانی پرداختیم. پس از گرد آوری اطلاعات طی دو ماه به تحلیل داده های به دست آمده بر اساس روشی منطقی – عقلانی پرداخته و تصمیم گیری نهایی با توجه به مشاهدات و مشورت با استاد محترم انجام گرفته شد. ماه آخر، یعنی ماه ششم به نحوه ی ارائه و صورت بندی داده ها اختصاص داشت که به دلیل پاره ای مشکلات صورت نپذیرفت. امید است پژوهش حاضر ، هرچند مختصر و ناقص ؛ راه بسیار است و کار بسیار تا مقصد و مقصود نهایی، بتواند چاره ای باشد برای مرتفع شدن دغدغه های مربوط به بافت تاریخی.

سید سلمان موسوی نژاد

بهمن ماه 1393

چکیده:

باز زنده سازی بافت های فرسوده شهری یکی از مسائلی است که می تواند به ادامه حیات بافت منجر و به حفظ ارزش های گذشته کمک کند. بافت قدیم شهر بوشهر بر خلاف دیگر بافت های قدیمی شهرهای دیگر ایران از این موقعیت برخوردار است که در مرکز و هسته ی اصلی شهر واقع شده است؛ و این موضوع بستر مناسبی را برای احیای این بافت ارزشمند ایجاد می کند. ارگ حکومتی بوشهر یکی از بناهای ارزشمند این بافت می باشد که نسبت به دیگر بناهای بافت دارای قدمت بیشتری بوده و تاریخچه ای ثبت شده دارد. این بنا با قرار گیری در یکی از قدیمی ترین محلات بافت تاریخی بوشهر یعنی شنبدی به بسیاری از عناصر تاثیر گذار در بافت نزدیک و همجوار است.

بنای مذکور طی ادوار مختلف کاربری های مختلفی از قبیل تلگراف خانه، خانه شیخ نصر آل مذکور، دبستان گلستان و پایگاه بسیج محلی را به خود دیده است. متاسفانه در حال حاضر نیز بنای قدیمی رو به تخریب بوده و در صورت عدم توجه و رسیدگی از بین رفته و به خرابه های اطراف می پیوندد. متاسفانه خرابه های اطراف تبدیل به محلی برای دفع زباله و بهشتی برای معتادان شده اند.

پژوهش حاضر به بررسی بستر و زمینه بنای مذکور پرداخته و  با رویکردی بوم گرایانه و زمینه گرا به طراحی مجموعه گردشگری در این بخش از محله شنبدی واقع در چهار محل بافت قدیم بوشهر می پردازد. انتخاب مجموعه گردشگری با این دیدگاه که روزگاری این شهر دروازه ارتباط ایران با شرق وغرب بوده و اکثر ابر قدرت های جهان در بوشهر کنسولگری داشته و سفرنامه ها و گزارشات بسیاری از این شهر توسط غربی ها به رشته تحریر در آمده است.

فصل اول:

کلیات تحقیق

فصل اول:

1-1-مقدمه:

شهرهای ساحلی در اقصی نقاط دنیا دارای پتانسیل های فراوانی برای سرمایه گذاری های گوناگون می باشند. به دلیل ارتباط با دیگر فرهنگ ها این مناطق دارای فرهنگی التقاطی و غنی بوده  و دارای جذابیت های  فراوانی برای مردمان دیگر نقاط می باشند. این نکته به ویژه در مورد شهر بندر هایی با سبقه ای باستانی که هنوز رونق گذشته ی خویش را حفظ کرده اند بسیار حائز اهمیت می باشد.

بندر بوشهر با سابقه ای چند هزار ساله یکی از شهر بندر هایی است که از لحاظ غنای فرهنگی بسیار متعالی بوده و دارای آداب و سننی خاص به خود بوده که در بسیاری از مواقع آن آداب و سنن را به دیگر فرهنگ ها و شهر های جنوبی همچون شهر های استان هرمزگان و استان اهواز  نیز انتقال داده است. آدابی وسننی همچون نحوه عزاداری، موسیقی و اعتقادات و باور هایمختلف. بافت تاریخی شهر بوشهر از جمله بافت های تاریخی است که صاحب سبک بوده و نکته قابل توجه در مورد این بافت تاریخی این است که بافت تاریخی بوشهر که مرکز شهر کنونی را تشکیل می دهد به صورت کاملا فرمایشی( به دستور نادر شاه افشار برای ایجاد پایگاهی دریایی در خلیج فارس) ساخته شده اما دارای کالبدی اندام گون بوده و ساختاری ارگانیک دارد. ساختاری زنده و پویا که بافت تاریخی شهر بوشهر را به یکی از پایدار ترین بافت های متراکم شهری تبدیل کرده است. این مساله نشان دهنده ی میزان آگاهی معمار بوشهری به مسائل پایداری و طراحی اقلیمی بوده است .

با این وجود، این بافت ارزشمند تاریخی مانند بسیاری از بافت های تاریخی در جهان بیمار بوده و نیاز به توجه و رسیدگی دارد توجهی که می تواند شامل باز زنده سازی و تزریق حیات و رونق گذشته به کالبد بیمار این بافت تاریخی ارزشمند شود، راهکاری که بتواند این بافت تاریخی در دنیای مدرن امروز تاب بیاورد. از این روی، پژوهش حاضر که دغدغه ای است برای باز گرداندن حیات به کالبد رو به ویرانی و مرگ این گوهر آرمیده بر ساحل نیلگون خلیج فارس با رویکردی بوم گرایانه شکل گرفت. در این پژوهش به دنبال راهکاری برای این مهم بوده و بخشی از بافت تاریخی را که یکی از کهن ترین بخش های باقی مانده از دوران زند می باشد را برای این مهم مناسب دیده و به بررسی موقعیت ها و پتانسیل های  مختلف محدوده مورد مطالعه پرداختیم.

در ابتدا کار با دغدغه ای برای یافتن راهکاری مناسب جهت بازگرداندن حیات به بافت تاریخی بوشهر آغاز شد. سوالاتی در مورد چگونگی و راهکار های ممکن برای انجام این مهم در نظر گرفته شد در ادامه به تعیین اهداف پژوهش پرداخته و مسیر انجام تحقیق مشخص شد. در فصل اول، شیوه و روش پژوهش ، سوالات تحقیق، اهداف تحقیق و  مسیری که طرح پایانی در انتهای امرطی نموده شکل گرفته است را ترسیم نموده و پس از آن در فصل دوم به نظریاتی در مورد گردشگری و انواع آن و دلایل گردشگر از گردشگری پرداخته و همچنین باززنده سازی و انواع آن و موارد و گونه های مختلف باز زنده سازی در معماری و شهرسازی مورد بررسی قرار گرفته و در نهیات جنبه های مختلف معماری پایدار و معماری بوم گرا و زمینه گرا که هر یک جنبه هایی از پایداری را در خود به همراه دارند پرداخته می شود. فصل سوم به تاریخچه و بررسی بستر طرح و محدوده پژوهش  از منظر اقلیمی ، دسترسی ها همجواری ها و ... می پردازد و فصل بعد یعنی فصل چهارم به تجزیه و تحلیل داده ها با روش استدلال منطقی و عقلانی می پردازد. آخرین فصل یعنی فصل پنجم نمود تحلیل ها و داده های مورد مطالعه در بستر مورد نظر به صورت طراحی های انجام گرفته ، تصویر و نقشه ها ارائه داده می شود.

1-2-بیان مساله:

با افزایش روز افزون ساخت و ساز ها در شهر ها بافت ارزشمند و قدیمی شهر کم کم فرسوده و از کانون توجه خارج شده است . این مساله از آنجا ناشی می شود که تناسبات و ابعاد و اندازه های شهر ها نسبت به گذشته تغییر کرده و معابر بالاخص با توجه به وسایل نقلیه و نیاز های آن زمان شکل گرفته بوده است. با ورود اتومبیل به کشورمان کم کم ابعاد و اندازه ها و تناسبات دیگری مورد نیاز بود.بدین روی چهره ی شهر ها دگرگونه شد.به گونه ای که دیگر بافت های قدیمی و تاریخی شهر ترک گفته شده و افراد به مکان های دیگر جابجا شدند و توسعه ی شهر در جهاتی دیگر صورت پذیرفت. علاوه بر آن تغییر در شیوه ی زندگی افراد و غلبه ی این تفکر که بناهای فرسوده و قدیمی دیگر محلی از اعراب در زندگی امروز ندارند باعث بی مهری هر چه بیشترساکنین و مسئولین و دست اندرکاران شهر نسبت  به این بافت های ارزشمند تاریخی شد.  شهر بوشهرنیز از این قاعده مستثنی نبوده و بافت تاریخی این شهر دچار فرسودگی و تخریب های فراوانی شده است. این بافت مسکونیتاریخی با توجه به نیاز های ساکنین خود از نقطه نظر اقلیمی و روش زندگی، یکی از بهترین پاسخ های ممکن را طی ادوار گذشته داده، به گونه ای که نظر بسیاری از صاحب نظران در عرصه ی معماری پایدار ، که خود عمر چندانی به صورت تخصصی ندارد را به خود جلب کرده است. این مجموعه مسکونی دارای تک دانه های بسیاری بوده که همگی با یکدیگر و در زیر ساختاری با نام بافتی واحد عمل کرده و بافت تاریخی ارزشمند را به وجود می آورند، کالبدی یکپارچه و هماهنگ با یکدیگر و با زمینه ی شکل گرفته در آن . بسیاری از این تکدانه ها ارزشمند بوده و بسیاری دیگر فاقد ارزش های زیبایی شناسی می باشند اما باید توجه داشت که تمامی اجزا ساز و کار هویت بخشی و پایداری را در این بافت تامین می کنندو تمامی دانه ها در جایگاه خود دارای ارزش بوده و نقش خود را در پایداری محیطی و حیات بافت به خوبی ایفا می کنند. هر بنا علاوه بر پاسخ گویی به ثبات اقتصادی باید منعکس کننده الگوی زندگی، فرهنگ مکان و اقلیم نیز باشد. یانگ طراحی بوم گرا را طراحی جامعی توصیف می کند که تاثیرات مثبت فراوانی بر سامانه های زیستی و منابع غیر قابل بازگشت در زیست بوم دارد . در بافت کهن شهر بوشهر که دارای دوجنبه ی وجودی فیزیکی – فرم و ساختار – و عملکرد یا کارکرد می باشد می توان رابطه ی محیط مصنوع و طبیعی را مشاهده نمود. عملکرد هماهنگ با محیط یکی از شاخصه های معماری سنتی شهر بوشهر  می باشد. معماری بوشهری را می توان معماری بوم گرا خواند به این شرط که مساله تداوم در زمان و پویایی در آن مورد توجه قرار گیرد . این گونه از معماری تا به امروز از پویایی و زندگی برخوردار بوده اما متاسفانه با رویکرد توسعه طلبانه شهر ها این بخش ارزشمند تاریخی مورد بی توجهی واقع شده و در عوض یافتن راهکاری برای تداوم حیات این معماری دست به تخریب و از بین بردن صورت مساله زده می شود. عدم وجود زیر ساخت های مناسب شهری و ارضای نیاز ای ساکنین و ترغیب افراد توانمند به سرمایه گذاری در  این ساختار منسجم و زنده ( نیمه جان) دلیلی است بر این اتفاق.

این جستار به دنبال ریشه یابی بی توجهی به بافت کهن شهر بوشهر بوده و سپس راه کار هایی که می توان با ارائه ی آنها با رویکردی بوم گرایانه که رویکرد اصلی موجود در بافت کهن شهر بوشهر می باشد به باز زنده سازی بخشی از بافت پرداخته که خود محرکی برای پویش توسعه در بافت کهن شهر بوشهر شود. صنعت توریسم و گردشگری همیشه یکی از بخش های توسعه زا  بوده و با توجه به موفقیت های انجام گرفته در بافت قدیم دیگر شهرهای حاشیه خلیج فارس می توان به سرمایه گذاری بخش خصوصی و باز زنده سازی این بخش امیدوار بود.محدوده ی مورد بررسی ارگ حکومتی شهر بوشهر می باشد. این بنا و محدوده ی اطراف آن یکی از قدیمی ترین بخش های بافت بوده و با قرار گیری در کنار بخش هایی همچون بازار قدیمی حاج رییس التجار بوشهری و مسجد شنبدی و... از پتانسیل مناسبی برای باززنده سازی و طراحی بر اساس اصول معماری بوم گرا و سنتی بوشهر را دارا می باشد.

1-3-ضرورت و اهمیت تحقیق:

یکی از اصلی ترین عواملی که باعث ضرورت به رسیدگی هرچه سریع تر و کامل تر مسئولین و کارشناسان ذیربطبه بافت تاریخی شهر بوشهر می شود عدم وجود نظام مند بهداشت و امنیت و رشد سریع مخروبه ها و بناهای متروک می باشد. ترک بافت تاریخی توسط ساکنین اصلی بافت تاریخی به دلایل مشکلات و معضلات وعدم حمایت های سازمان های مربوط باعث شده است که بیشتر افراد و ساکنین اصلی بافت، خانه های خود را رها کرده یا آن را با بهای اندک به افراد غیر بومی ( گاهی اوقات به مهاجرین خارجی بالاخص تبعه ی افغانستان) اجاره دهند. عدم احساس افراد برای حضور فعال و مستمر و مؤثر در بافت تاریخی باعث فرسودگی حداکثری بافت تاریخی شده و به مرور زمان متروک ماندن و عدم رسیدگی های دلسوزانه منجر به تخریب بناها می شود. بافت تاریخی بوشهر با قدمتی نزدیک به دو قرن دچار فرسودگی بسیار زیادی شده و نیاز به توجه بخش خصوصی و جذب سرمایه گذاریو سرمایه داران برای بالفعل  شدن پتانسیل های بالقوه موجود در بافت می شود. با توجه به عدم درک کامل و کافی ارزش بناها و بافت قدیم شهر بوشهر و اقدام های چند سال اخیر در تخریب و نوسازی این مجموعه ی ارزشمند توسط مسئولین شهر و ساکنین این منطقه که به دلیل معضلات شهری و امکاناتی انجام می شود؛ ایجاد مرکزی درآمدزا و منطبق بر اصول معماری سنتی شهر بوشهر و همراه با آخرین و به روز ترین امکانات می تواند به حیات و تداوم معماری سنتی بوشهر و درک هرچه بهتر افراد در فهم این معماری کمک بسزایی کند. البته باید در هر مرحله نیاز سنجی های لازم در ارتباط با نحوه ی برخورد با بافت تاریخی شهر بوشهر صورت گرفته و بر اساس استدلال منطقی و عقلانی تصمیمی درست برای دستیابی به نتیجه ای هر چه مطلوب تر گرفته شود.

1-4-اهداف مشخص تحقیق:

پویایی و  باز زنده سازی بخشی از بافت قدیم شهر بوشهر  با رویکرد بوم گرایی

یافتن و ایجاد دلایل لازم و کافی برای ترغیب نمودن افراد به حضور و مشارکت در بافت قدیم بوشهر

رعایت اصول معماری پایدار در طراحی

توجه به اقلیم و مسایل زیست محیطی در طراحی

حضور حداکثری افراد ردبافت تاریخی و ایجاد احساس نیاز به بودن در مکان

تبلور معماری بوم گرا و زمینه گرا در طراحی های معاصر

برجسته سازی پتانسیل های موجود در بافت کهن شهر بوشهر

1-5-سوالات تحقیق:

عوامل و پارامتر های قابل استفاده در بافت کهن شهر بوشهر که می توانند در طراحی های جدید از آنها استفاده نمود چه چیز هایی هستند؟

چگونه می توان از اصول معماری سنتی بوشهر در طراحی های نوین استفاده کرد؟

بوم گرایی در بوشهر چگونه به تداوم حیات بناهای بافت قدیم کمک می کند؟

کدام یک از شاخصه های بوم گرایی در معماری قدیم شهر بوشهر از میان رفته است و نیاز به احیا دارند؟

آیا کهن االگو های کورد استفاده در معماری سنتی بوشهر صلاحیت های لازم جهت استفاده مجدد در طراحی های نوین را دارند؟

برای طراحی در بافت تاریخی بوشهر انتخاب کدام رویه بهترین و مناسب ترین پاسخ ممکن را برای طراحی می دهد؟

Abstract:

Revitalization of city old structure is one of the issues that can lead to continue living and help to conserve the past values. Old city structure of Bushehr unlike other cities has this opportunity that place in the center of the whole city; and this point makes it a very proper context for revitalizing the structure.

The citadel of  Bushehr  is one of  the most valuable building of  this structure that has the older & recorded history among the other buildings . This building by placing in one of the most historical neighborhood of old city structure of Bushehr , that is Shanbedi’s Neighborhood , is near to important elements In the site.

The mentioned building during the different eras had has a different roles: sometimes as a telegraph office, Sheikh Nasr Al-e- Mazkour’s home, elementary school of Golestan, Basij base & also citadel of Bushehr city. Unfortunately the old building going to exhaustion by continue the disregarding it by people and the governer of the city.

It will demolish and join the ruined place all around of it. Unfortunately the ruined places around turned into the place to push junks and and a Paradise for addicts.

Proceeds to study the context of above-mentioned building by ecological and contextual approach in this part of Shanbedi's neighborhood , that is placed in Quattro neighbor of Bushehr's old structure. Choosing the tourist complex by mentioned approaches is because of the reason that this city was the connection gate between East and Westin very old days.The Superpower governments of those days had the consulate  in Būshehr, like : Great Britain, Russia, Netherland, Germany, Portugal, and so many logbooks and reports remain and written by Western writers.

منابع و مآخذ:

............... . (1380 ). مطالعات و تحلیل معماری بومی . دفتر فنی دانشکده معماری و شهرسازی.دانشگاه شهید بهشتی.

آپوستولوپلوس، یورگس. (1388). جامعه شناسی گردشگری. ترجمه بیژن شفیعی. رشت: انتشارات وارسته، چاپ دوم.

آذین،ایران. 1391. معماری بافت قدیم بوشهر . فضای ایرانی، نخستین نشریه ی آرایه ای و دکوراسیون در ایران. آذز، شماره 138.

آلپاگونوولو، آدریانو. و مهریار ، محمد. و ربویی ، مصطفی. و  فلامکی ، محمد منصور. و دادخواه، مهیار.و شریعت، آزرمدخت. و اقبالی، رحمان. و صانعی ، سیامک.  1365. معماری بومی. تهران: ، انجمن فرهنگی ایتالیا- تهران، چاپ اول.

آنتونیو، جیم . 1998. بافت تاریخی قاهره . مترجم: هنرور، نیلپر. Architectural-review .

احمدی ریشهری، عبدالحسین. 1380. سنگستان : بوشهر قدیم و ویژگی های فرهنگی و اجتماعی آن. شیراز: انتشارات نوید شیراز. جلد دوم. چاپ اول.

استفان رای، گرمون. (1378). چالش برای قدرت و ثروت در جنوب ایران. ترجمه حسن زنگنه. قم: همسایه.

الوانی، سید مهدی. پیروزبخت، معصومه(1385). فرایند مدیریت جهانگردی. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ اول.

اهری، زهرا. و حبیبی، سید محسن. ( 1380 ) . مکتب اصفهان در شهرسازی. تهران: انتشارات دانشگاه هنر.

برنت سی، برولین. (1383)."معماری زمینه گرا". مترجم: راضیه رضازاده. تهران: انتشارات خاک.

پاکزاد، جهانشاه. (1385). مقالاتی در باب مفاهیم معماری و طراحی شهری. تهران: انتشارات شهیدی، کیانپور ، نشر نی.

پدریان، مرتضی. (1374). اثرات اقتصادی ، فرهنگی توریسم، مجموعه مقالات برگزیده سمینار اصفهان و جاذبه های ایرانگردی و جهانگردی. اصفهان: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

تولایی، نوین. 1380. زمینه گرایی در شهرسازی، تهران: نشریه هنر های زیبا، شماره 10.

جنکیز، ریچارد. ( 1381) . هویت اجتماعی. ترجمه : تورج یار احمدی .  تهران: انتشارات شیرازه. چاپ اول.

جهانبخش، حیدر. 1393. جزوه معماری زمینه گرا در بافت ها. سازمان نظام مهندسی ساختمان ،دوره ارتقای پایه پروانه مهندسی معماری 2 به 1.

جنکیز، ریچارد ( 1381) . هویت اجتماعی. ترجمه : تورج یار احمدی .  تهران: انتشارات شیرازه. چاپ اول.

حائری مازندرانی، محمد رضا. (1387) . آشنایی با معماری اسلامی ایران. تهران:سروش دانش ، چاپ سیزدهم.

حافظ نیا،محمد رضا. 1387.  تهران: مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها ( سمت) . چاپ پانزدهم

حمیدی، سید جعفر. (1380). فرهنگ نامه ی بوشهر. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.

دشتی، رضا. 1380. تاریخ اقتصادی- اجتماعی بوشهر . تهران : انتشارات‌ پازینه. چاپ اول.

رئیسی، ایمان.1385. ریخت شناسی حیاط مرکزی در خانه های بوشهر.شارستان ، پاییز و زمستان، شماره 13 و14.

رسایی کشوک ، سام. 1384. شکوه ابوشهر. بوشهر: انتشارات شروع، چاپ اول.

رضوانی، علی اصغر. (1377). جغرافیا و صنعت توریسم. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ سوم.

رنجبر، احسان. و پور جعفر، محمد رضا. و خلیجی، کیوان.  1389. خلاقیت های طراحی اقلیمی متناسب با جریان باد در بافت قدیم بوشهر. نشریه باغ نظر. شماره 13.

رنجبر، داریوش. و دکتر ایرج نبی پور. و عماد شیرویس. و عنایت هاشمی. و دکتر کامران میرزایی. 1386. آسیب شناسی بافت معماری تاریخی – فرهنگی بندر بوشهر از دیدگاه شهرسازی، فرهنگی و بهداشتی. دوفصلنامه طب جنوب، پژوهشکده زیست- پزشکی خلیج فارس،مرکز تحقیقات طب گرمسیری و عفونی خلیج فارس، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر. سال دهم، شماره 1. ص82

زرین کمری، حامد. (1386). طراحی دهکده پایدار کویری با تاکید بر مقوله مسکن و صنعت توریسم؛ دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره).پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزیشهری. قزوین: دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره).

ساروخانی، باقر. (1370). دایره المعارف علوم اجتماعی. تهران: انتشارات کیوان.

ساسان، عبدالحسین. اهمیت حمل و نقل از دیدگاه توریسم. نشریه دانشکده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه اصفهان.

ساعی، علی. و مختار نائیجی. و فاطمه همدانیان. 1389. نقش جاذبه های مقصد گردشگری در جذب توریست فرهنگی گردشگران خارجی شهر اصفهان. فصل نامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات. سال ششم، شماره 20. ص122-131

شربتی، اکبر. 1389. جای گاه جاذبه های یادمانی و تاریخی استان گلستان در جذب توریست. فصل نامه جغرافیایی آمایش. شماره 8.. ص56-57

شکوهی، حسین. (1365). جغرافیای اجتماعی شهر ها، اکولوژی اجتماعی شهر.تهران: جهاد دانشگاهی. ص144-121

ضوابط عمومی جهت ساخت و ساز در بافت تاریخی بوشهر، دفتر فنی معاونت حفظ و احیا ی میراث فرهنگی استان بوشهر. 1393

عینی فر، علیرضا. ( 1387). "تحول نظریه های انسانی و محیط و نقش آن در تدوین دانش پایه ی معماری " اندیش نامه 1 ، مجموعه مقلات میان رشته ای شهر و معماری ، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی.

غلام زاده، فراز. 1392. معماری بوشهر در دوره زند و قاجار .مجله هنر. خرداد، شماره 177.

فرهودی،م. ( 1386). " بررسی مفهوم معماری مبتنی بر تفکر پایداری". معماری و ساختمان شماره 12.

فلامکی، محمد منصور. ( 1389). باز زنده سازی بناها و شهر های تاریخی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم.

فلامکی، محمد منصور. (1384). سیری در تجارب مرمت شهری – از ونیز تا شیراز. تهران: نشر فضا، چاپ دوم.

قاسمی اصفهانی، مروارید (1383) . اهل کجا هستیم؟ ( هویت بخشی به بافت های مسکونی. تهران: انتشارات روزنه.

کریمی، باقر. 1391. تاثیر معماری قدیم بوشهر بر فرهنگ و معماری کشور های حاشیه ی خلیج فارس ( مطالعه موردی محله ی البستکیه شهر دبی). هویت شهر. سال ششم،پاییز، شماره یازدهم.

کسمایی، مرتضی. (1382).  اقلیم و معماری .تهران: شرکت سرمایه گذاری خانه سازی ایران ، ویراست دوم.

کلاننتری خلیل آباد، حسین. و عارف آقاصفری 1388. راهبرد های احیای بافت تاریخی شهر اردکان با استفاده از تکنیک AHP . پژوهش در فرهنگ و هنر ، شماره 1.

کنین، عبدالحسین. (1391). دانشنامه بوشهر: جغرافیای استان بوشهر ( با تاکید بر شبه جزیره بوشهر). تهران: آینه کتاب، چاپ اول

لاوسون، برایان. (1384) . طراحان چگونه می اندیشند، ترجمه  حمید ندیمی ، تهران : انتشارات دانشگاه شهید بهشتی .

لئون،ا.(1387) . ششمین کارگاه پیشرفته معماری ، مرکز رشد معماری در ساختمان. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات

مهاجری، شیرین. آثار تاریخی بوشهر ؛ برگ زرینی از تمدن کهن ایران

میر مقتدایی، مهتا. 1383، پاییز. معیار های شناخت و ارزیابی کالبدی شهر ها. نشریه هنر های زیبا. شماره 19

میلر، هنری. (1377). دیدار با کلوسوس. مترجم غلامرضا خواجه پور. تهران: فکر روز.

نبی پور، ایرج. (1385). معماری بوشهر ، سمفونی رنگ، نور و باد. تهران: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی بوشهر. و بنیاد ایرانشناسی شعبه بوشهر. ص14-30.

وزیری. بافت تاریخی یزد در بازیافتن هویت؟ . یزد و یزدی ها.

وست، ویتا سکویل. (1387). مسافر تهران. ترجمه ی مهران توکلی. تهران: انتشارات نشر و پژوهش فروزان روز ، چاپ سوم.

هدایت، اعظم. و سیده مرضیه طبائیان. 1391. بررسی عناصر شکل دهنده و دلایل وجودی آن ها در خانه های بافت تاریخی بوشهر. نشریه شهر و معماری بومی. پاییز و زمستان ، شماره 3

فهرست منابع لاتین:

Ahmad Aly , Sherine Shafik, (2011). Modernization and regionalism: Approaches for sustainablerevival of local urban identity, Elsevier, 21: 503-512.)

Brolin, B.C. ( 1980) Architecture in Context: Fitting New Buildings with old . New York : Van Nostrand Reihold.

Cohen,E. (1996). “ Sociology of Tourism”, In Sociology of Tourism. ( ed ) Yarghos Apostolopoulos ( et. Al) , London: Routledge

Cown, R. (2005), The Dictionary of Urbanism, Britain: Street Wise Press.

Documentation Center UNESCO – ICOMOS Charter for the conservation of historic towns and urban areas ( Washington charter – 1987) ( Accessed August 24, 2007, at http://www.international.icomos.org).

Global Urban Development Projects . Urban heritage as an economic asset. ( Accessed August 24, 2007, at http://www.globalurban.org/pro-urb-heritage.htm).

( Hall,C.M and Page,S.J. (1999), “ The Geography of tourism and recreation , New York: Routledge Press)

Hagan, S. (2001) Taking Shape: A New Contract between Architecture and Nature,Architectural Press, Oxford

Hanna KS, webber SM, Slocombe DS. Integrated ecological and regional planning in a rapid – growth setting Environ Manage 2007 jun 9 ;[ Epub ahead of print]

Healy, P. et al . ( 1997) Managing Cities: the new urban Context. Chichester: John Wiley & Sons.

(International of official travel Organization ( IUOTO), (1969), “ Tourism is know the word’s Leading exportingdustey “ Technical Bulletive, Vol4 Jeneva, p.8-9)

Jokilehto J. International Trends in historic preservation : from ancient monuments to living cultures. ( Accessed August 24, 2007, at http://www.jstor.org)

King, R. ( 1996) The Emancipating Space: Geography, Architecture & Urban Design. New York : The Guilford Press.

(Lea, J (1988). “ Tourism and development in third world”, New York: Routledge Press.)

Louis, S. & Arbour, Daneiel & Associates. (1989) Joining Old & New: Neighbourhood Planing and Architecture for City Revitalization , [ online ] http://Lasur.epfl.ch,revue,Saver.pdf.

Norberg-Schulz, C. (1980) Genius Loci: Toward The Phenomenology of Architecture. New York : Rizzoli.

Papadopoulos AM, Moussiopoulos N, towards a holistic approach for the urban environment and its impact on energy utilization in buildings: the TREUS project , J Environ Monit 2004;6;841-8.

Rapoport, A. (1977) Human Aspects of Urban Form. New York: Pergamon Press.

* Risk management and construction, Roger Flanagan , George Norman, 1993, Wiley, Mordad 29,1372 AP- Technology & Engineering

Rowe, C & F. Koetter ( 1978) Collage City. Cambridge: MIT Press.

So zen,Gu, Gedi’k,(2007). Evaluation of traditional architecture in terms of building physics: Old Diyarbaki’r Houses, Building and Environment 42, 1810-1816

United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization ( UNESCO). Conclusions of the national seminar on the preservation of urban heritage in Cambodia. Phnom Penh, 16-17 January 2006.

Walmsley, D.J. (1990), Urban Living, Longman Scientific & Technical. pp:64.

Whitehand, J.W.R ( 1992) The Making of Landscape. Oxford: Basil Blackwell.