فهرست:
فصل اول: مقدمه‌ای بر ایمنی و روش‌های شناسایی مخاطرات... 5
1-1- تاریخچه ایمنی در صنعت... 6
1-1-2- سلامت و جنبش ایمنی، از گذشته تا حال.. 6
1-1-3- پیشرفت‌های اولیه ایمنی.. 7
1-1-4- حوادث و اثرات آنها در صنعت... 8
1-1-5- هزینه‌های حوادث.. 8
1-2- مروری بر فجایع عظیم صنعتی در گذشته. 9
1-2-1- حادثه عظیم نیروگاه هسته ای چرنوبیل.. 9
1-2-2- آتش‌سوزی در مجتمع پتروشیمی پردیس یک عسلویه. 11
1-2-3- انفجار فیسین فرانسه: 11
1-2-4- آتش‌سوزی و انفجار در سکوی تولید نفت دریای شمال، پایپر آلفا 11
1-2-5- حادثه بوپال هندوستان.. 12
1-2-6- انفجار در مجتمع پتروشیمی خارک... 12
1-3 تعاریف... 13
1-3-1- ریسک... 13
1-3-2- مخاطره 13
1-3-3- واقعه. 13
1-3-4- حادثه. 14
1-3-5- ایمنی.. 14
1-3-6-ریسک قابل تحمل.. 14
1-4- معیار اندازه‌گیری ریسک... 14
1-4-1- شاخص ریسک... 14
1-4-2- شدت متوسط تلفات.. 15
1-4-3- ریسک شخصی.. 15
1-4-4- ریسک جمعی.. 15
1-5- ارزیابی ریسک... 15
1-6- شناسایی مخاطرات.. 16
1-6-1- مرور ایمنی.. 17
1-6-2-آنالیز چک لیست... 18
1-6-3- آنالیز پرسش.... 18
1-6-4- تحلیل مواد موجود در فرآیند وشرایط بحرانی.. 19
1-6-5- تجزیه و تحلیل مقدماتی خطر(PHA) 19
1-6-6- مطالعه مخاطرات و راهبری (HAZOP) 20
1-6-7- تحلیل مخاطرات.. 20
1-6-8-تحلیل عیب‌ها و اثرات.. 21
1-7- مدلسازی پیامد. 21
1-9- محاسبه ریسک... 22
1-9-1- منحنی F-N 22
1-9-2- معیارهای پذیرش ریسک... 24
1-10- کاهش ریسک... 25
1-11- نتیجه گیری.. 26
فصل دوم: تجزیه و تحلیل مخاطرات و راهبری سیستم.. 28
2-1- مقدمه. 29
2-2- تعریف HAZOP. 29
2-3- دلایل فراگیر شدن روش HAZOP. 29
2-4- شرح فعالیت‌ها در روش HAZOP. 30
2-5- اطلاعات شروع به کار 30
2-6- مراحل HAZOP. 31
2-7- گروه HAZOP. 31
2-8- جدول HAZOP. 34
2-8-1- ورودی‌های جدول HAZOP. 35
2-9- نرم‌افزارهای کاربردی و دلایل استفاده از آنها. 38
2-10- معایب عمده روش HAZOP. 40
2-11- ماتریس ریسک... 40
2-12 – انتگراسیون مدل ریاضی به عنوان راهکار پیشنهادی جهت بهبود معایب روش HAZOP. 42
2-13– نتیجه‌گیری: 42
فصل سوم: شناخت کلی واحد utility مجتمع گازپارس جنوبی... 44
3-1- مقدمه. 45
3-1-1- شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی: 46
3-2-1- واحد 100: سیلابه گیر، تجهیزات دریافت و HP separator 47
3-2-2- واحد 101: شیرین‌سازی گاز 49
3-2-3- واحد 102: احیاء گلایکل.. 49
3-2-4- واحد 103: تثبیت میعانات گازی.. 50
3-2-5- واحد 104: نم‌زدایی و حذف جیوه 50
3-2-6- واحد 105: بازیافت اتان.. 51
3-2-7- واحد 106: صادرات گاز 52
3-2-8- واحد 107: جداسازی گاز مایع. 53
3-2-9- واحد 108: بازیافت گوگرد. 53
3-2-9-1- مرحله کلوس (Clause) 54
3-2-9-2- مرحله گاز زدایی.. 54
3-2-9-3- آشغال‌سوز (Incinerator) 55
3-2-10- واحد 109: جداسازی گازهای اسیدی و هیدروکربن‌ها از آب.. 55
3-2-11- واحد 110: پشتیبان واحد 103. 56
3-2-12-واحد 111: پروپان خنک کننده 56
3-2-13- واحد 113: احیا کاستیک... 57
3-2-14- واحد 114: فرآوری پروپان.. 58
3-2-15- واحد 115: فرآوری بوتان.. 59
3-2-16- واحد 116: فرآوری اتان.. 59
3-2-16-1- بخش جذب (Absorber) 60
3-2-16-2- بخش احیا (Regeneration) 60
3-2-16-3-بخش آبگیری (Dehydration) 60
3-2 -17- واحد 121: تولید بخار آب.. 61
3-2-18- واحد122: گاز سوخت (fuel gas) 62
3-2-19- واحد 123: تولید هوای ابزاردقیق.. 63
3-2-20- واحد124: تولید نیتروژن.. 64
3-2-21- واحد 125: تأمین آب.. 65
3-2-22- واحد 126: شیرین‌سازی آب.. 66
3-2-23- واحد 127: تولید آب بدون املاح. 67
3-2-24- واحد 128: تولید آب آشامیدنی (potable water) 67
3-2-25- واحد 129: تصفیه پسابهای صنعتی.. 68
3-2-25-1- تصفیه آب روغنی و هیدرو کربن ها 68
3-2-25-2- تصفیه آب‌های شیمیایی.. 68
3-2-25-3- تصفیه فاضلاب انسانی.. 69
3-2-26- واحد130: آب آتش‌نشانی.. 70
3-2-27- واحد 131: تأمین سوخت مصرف‌کننده‌های دیزلی.. 71
3-2-28- واحد132: آب خنک‌کن.. 71
3-2-29- واحد 140: مشعل‌ها (flares) 72
3-2-30- واحد 141: مخزن درین.. 72
3-2-31- واحد 142: حوضچه‌سوزان (Burn Pit) 73
3-2-32- واحد 143: مخازن میعانات گازی.. 73
3-2-33- واحد 144: جامد‌سازی گوگرد. 74
3-2-34- واحد 145: ذخیره پروپان جهت سردسازی.. 74
3-2-35- واحد 146: ذخیره مواد شیمیایی.. 74
3-2-36- واحد 147: ذخیره‌سازی پروپان صادرات.. 75
3-2-37- واحد 148: ذخیره‌سازی بوتان صادرات.. 76
فصل چهارم: مطالعات HAZOP واحد Utility پالایشگاه پنجم مجتمع گاز پارس جنوبی... 77
4-1- مقدمه. 78
4-2- مدارک مطالعات HAZOP واحد Utility پالایشگاه پنجم. 79
4-2-1- اعضای تیم HAZOP. 79
4-2-2- لیست شماره نقشه‌های به کار رفته درHAZOP. 79
4-2-3- لیست گره‌ها 80
4-2-4- بررسی انحرافات در هر گره 83
4-2-5- جداول HAZOP : شامل کلیه جداول نهایی شده می‌باشد. (Worksheet) 83
4-2-5-1- تفسیر جدول الف-61-کاهش/قطع جریان در سیستم ورودی آب دریا به مخزن101. 84
4-2-6- لیست پیشنهادات ارائه شده در جلسات HAZOP. 85
4-3- فرضیات و ملاحظات در انجام مطالعات HAZOP. 85
4-4- راهکارهای مؤثر برای کاهش ریسک در واحد Utility پالایشگاه پنجم. 86
4-4-1- تجهیزات حفاظت فردی.. 86
4-4-2- مواد فرآیندی.. 86
4-4-3- بهداشت کار 87
4-4-4- حوادث.. 87
4-4-5- آموزش... 87
4-4-6- تعمیرات و نگهداری.. 87
4-4-7- فرآیند. 88
4-4-8- ایمنی.. 88
4-4-9- مدیریت... 88
4-5- نتیجه‌گیری.. 88
فصل: پنجم نتیجه‌گیری و پیشنهادات... 89
5-1- مقدمه. 90
5-2- پیشنهادات عمومی.. 90
5-3- نتایج حاصل از مطالعه مخاطرات و راهبری (HAZOP) 91
5-3-1- پیشنهادات سخت‌افزاری.. 92
5-3-2- پیشنهادات دستورالعملی و توصیه‌ها 95
5-3-3- پیشنهادات مطالعاتی و تحقیقاتی.. 97
5-4- پیشنهاداتی برای کارهای آینده 97
مراجع. 98
پیوست‌ها 101
پیوست (الف): مدارک HAZOP. 102
پیوست (ب): گره‌بندی انجام شده بر روی نقشه‌های p&id واحدUtility پالایشگاه پنجم. 132
پیوست (ج): پرسش‌نامه HSE. 139
منبع:
کاظمی ب.، ایمنی و بهداشت کار (حفاظت صنعتی)، چاپ دوم، پشوتن 1382.
سپانلو ک.، نگرش نوین به ایمنی، بخش تحقیقات و توسعه ایمنی هسته‌ای، اولین همایش ملی مهندسی ایمنی و مدیریت HSE، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، اسفند 1384.
گوهررخی م.، ارزیابی کیفی و کمی ریسک در واحدهای فرآیندی، روش‌های بررسی حوادث و شبیه سازی شبکه فلر با نرم‌افزار Aspen flare net، انتشارات دانشگران صنعت پژوه، 1388.
گوگل م.، شناسایی مخاطرات و آنالیز کیفی ریسک در صنایع فرآیندی توسط نرم‌افزار PHA-pro، انتشارات دانشگران صنعت پژوه، 1384.
Kletz, T., Learning from Accidents, Third ed., Gulf Professional Publishing, Oxford, 2001.
Arendt, J. S. and Lorenzo, D. K., Evaluating Process Safety in the Chemical Industry, American Institute of Chemical Engineers, New York, 2000.
Drs. P. L. B. A Van Geel, Guidelines for Quantitative Risk Assessment, 2005.
Guideline for Risk Based Process Safety, center for chemical process safety, john Wiley&Sons, 2005.
Mannan S., Lee’s Loss Prevention in the Process Industries, Third ed., Vol. 1, Elsevier Inc, 2005.
Tixier, J., Dusserre, G., Salvi, O., Gaston, D., Review of 62 risk analysis methodologies of industrial plants. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, Vol. 15, NO. 4, pp. 291-303, 2002.
Dennis, P., Nolan, P. E., Application of HAZOP and What-If safety reviews to the petroleum, New Jersey, USA, petrochemical & chemical industries, 1994.
Guideline for Hazard Evaluation Procedure, Center for Chemical Process Safety, Wiley Interscience, New York, 2008.
Keletz, T., Hazop and Hazan, 4th ed., Taylor and Francis, 1999.
Casal, J., Evaluation of the effects and consequences of major accidents in industrial plants, Vol. 8, 2007.
Handbook Failure Frequencies, LNE Department, Environment and Energy Policy Unit, Safety Reporting Division, 2002.
Ericson, Clifton A., Hazard analysis techniques for system safety, USA, 2005.
Van Geel, Methods for Determining and Processing Probabilities, 2005.
Swann, C. D., Preston, M. L., Twenty-five years of HAZOPs. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, Vol. 8, NO. 6, pp. 349-353, 1995.
Keletz T., HAZOP-past and future. Reliability engineering and system safety, Vol. 55, NO. 3, pp. 263-266, 1997.
Dunjo, J., Fthenakis, V., Vilchez, J. A., Arnaldos, J., Hazard and operability (HAZOP) analysis, a literature review, Journal of Hazardous Materials, Vol. 173, NO. 1-3, pp. 19-32, 2010.
Macdonald, D., Practical Hazops Trips and Alarms, IDC Technologies, Elsevier; 2004.
Hyatt, N., Guidelines for Process Hazards Analysis, Hazards Identification & Risk Analysis. Canada, Dyadem Press, 2003.
Eizenberg, S., Shacham, M., Brauner, N., Combining HAZOP with dynamic simulation-Applications for safety education, Journal of Loss Prevention in the Process Industries, Vol. 19, NO. 6, pp. 754-761, 2006.
Richard, P. P., Hazmat Data for first Response, transportation, Storage and Security, Wiley Interscience, New Jersey,2004.
Kohl, T., Nielsen, R., Gas purification, fifth ed., Gulf Publishing Company, 1997.
Carlsten, C., Kaufman, J. D., Occupational and Environmental Lung Disease, Clinical Respiratory Medicine, 3th ed., Elsevier Inc., pp. 843-851, 2008.
Wilson, A. M., Salloway, J. C., Wake, C. P., Kelly, T., Air pollution and the demand for hospital services: a review, Environment International, Vol. 30, NO. 8, pp. 1109-1118, 2004.
Fernando, A., Wichmann, MD., Muller, A., Busi, L. E., Cianni, N., Massolo, L.,et al. Increased asthma and respiratory symptoms in children exposed to petrochemical pollution, Journal of Allergy and Clinical Immunology, Vol. 123, NO. 3, pp. 632-638, 2009.