پایان نامه بررسی میزان آمادگی الکترونیکی بانک ملی استان گیلان از دیدگاه خبرگان

پایان نامه تحصیلی جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد
رشته : مدیریت بازرگانی           گرایش : بازاریابی

چکیده

محققان بر این باورند که ما اکنون در عصر اطلاعات زندگی می کنیم، عصری که در آن دانش و اطلاعات ضرورتی اجتناب ناپذیر به حساب می آیند، دلیل پیدایش این عصر، فناوری های جدیدی است که تحت عنوان فناوری ارتباطات و اطلاعات  )فاوا(  شناخته می شوند  با ظهور این فناوریها و توسعه کاربرد آن ها، سازمان ها و جوامع با ترسیم چشم اندازی روشن از اهداف آینده و تجزیه و تحلیل شرایط کنونی به برنامه ریزی برای ایجاد تغییرات ساختاری و به کاربری فاوا [1] برای افزایش کارایی و رفاه شهروندان روی آورده اند. جوامع و سازمان های امروزی برای رویارویی بهتر با جامعه اطلاعاتی و استفاده بهینه از فناوری جدید، نیاز دارند تا به تحلیل شرایط و ارزیابی وضعیت موجود خویش در ارتباط با کاربرد فاوا پرداخته و این تحلیل را مبنای برنامه ریزی برای نیل به وضعیت مطلوب قرار دهند. آمادگی الکترونیکی و ابزارهای سنجش آن این فرصت را در اختیار سیاستگذاران سطوح خرد و کلان قرار می دهد تا نقاط ضعف و قوت سازمان ها و جوامع خویش را شناخته و زمینه پذیرش این فناوریها را فراهم کنند. آمادگی الکترونیک به عنوان یک ابزار تجزیه و تحلیل محیطی، فرصتها و تهدیدهای محیط را شناسایی کرده و با بیان نقاط ضعف و قوت جوامع و سازمانها، الگویی از میزان آمادگی الکترونیک آنها ارائه می نماید . بررسی میزان آمادگی الکترونیکی  بانک ملی استان گیلان از دیدگاه خبرگان هدف اصلی پژوهش می باشد. این پژوهش براساس طرح تحقیق از نوع توصیفی و براساس هدف از نوع کاربردی است. جامعه آماری خبرگان یعنی افرادی هستند که اطلاعات کافی و لازم را در زمینه فعالیت های بانک در مسائل تجارت الکترونیک و در نهایت امر آمادگی الکترونیکی دارند، افرادی که در اداره انفورماتیک سرپرستی امور شعب بانک ملی مشغول به کار هستند و همچنین رؤسا و معاونین شعب درجه 1 و درجه 2 و درجه 3 در شهر رشت در نظر گرفته شده اند، که در مجموع جامعه  80 نفر بوده و با روش غیر احتمالی در دسترس تعداد 76 عدد پرسشنامه ای که شامل 30 سوال بود توزیع شد که از این بین 68 پرسشنامه قابل استفاده بوده است . جهت تجزیه و تحلیل ، از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد که متغییر های تحقیق در بانک ملی از آمادگی مناسبی برخوردار است و تنها متغیر آمادگی منابع انسانی (کارکنان) و فرهنگی پس از تجزیه و تحلیل نشان داد که آمادگی لازم را دارا نمی باشد. در پایان نیز پیشنهاداتی بر اساس نتایج تحقیق و همچنین پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده ارایه شده است.

کلید واژه : فناوری اطلاعات ، تجارت الکترونیک ، مدل آمادگی الکترونیکی ، بانکداری الکترونیکی

1.  فناوری اطلاعات و ارتباطات
 

مقدمه

بدون تردید امروز در انقلابی ترین دوره تاریخ بسر می بریم و تحول دائمی به واقعیت انکارناپذیر و اساسی حیات بشر بدل شده است . آنچه زمینه چنین تغییر و تحول ژرف و شگرفی را پدید آورده و انقلاب سوم تاریخ بشر را از دو انقلاب نخست آن متمایز ساخته، دستاوردهای فناوری جدید و متأخر بشری است؛ دستاوردهایی که با عنوان فناوری ارتباطات و اطلاعات (فاوا) شناخته می شوند. ( Menoua  , Taylor ,  2006 ; Kauffman , Kumar, 2008 ) با ظهور این فناوریها و توسعه کاربرد آن ها، سازمان ها و جوامع با ترسیم چشم اندازی روشن از اهداف آینده و تجزیه و تحلیل شرایط کنونی به برنامه ریزی برای ایجاد تغییرات ساختاری و بکارگیری فاوا برای افزایش کارایی و رفاه شهروندان روی آورده اند. (رضایی کلید بری ، داوری ، ایمانی  1391 )

برای بکارگیری موثر تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات، کشورها باید به آمادگی مطلوب در زمینه های زیرساخت، فراهم بودن دسترسی به تکنولوژی مذکور برای بخش عمده ای از جمعیت کشور و چارچوب مناسبی از قوانین و مقررات برای استفاده از این تکنولوژی دست یابند . الزامات دست یابی به این اهداف گسترش ظرفیت های موجود با سرعت چشم گیر است.  این ظرفیت با میزان آمادگی کشور یا سازمان یا به عبارتی با آمادگی الکترونیکی سنجیده می شود.  آمادگی الکترونیکی به معنای میزان و اندازه مشارکت هر جامعه یا سازمان در فضای شبکه ای است.  با ارزیابی میزان آمادگی الکترونیکی سازمان ها، جوامع می توانند وضعیت موجود خود را از ابعاد مختلف توسعه تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات مورد بررسی قرار دهند و با برنامه ریزی بر روی شاخص ها ومعیارهای مرتبط، سطح مطلوبیت آنها را ارتقاء بخشند.  بنابراین در راستای آمادگی الکترونیکی در سطح ملی باید در سطح سازمانها نیز این آمادگی گسترش یابد. (باقری نژاد، ستاری، 1391)

با توجه به مطالب بیان شده در این فصل به بیان مساله، چارچوب نظری، فرضیه‌ها، سوالات و اهداف و اهمیت و ضرورت، تعریف متغیرها و قلمرو تحقیق پرداخته می‌شود.

1-2 ) بیان مسئله

محققان بر این باورند که ما اکنون در عصر اطلاعات زندگی می کنیم، عصری که در آن دانش و اطلاعات ضرورتی اجتناب ناپذیر به حساب می آیند، دلیل پیدایش این عصر، فناوری های جدیدی است که تحت عنوان فناوری ارتباطات و اطلاعات  )فاوا(  شناخته می شوند  با ظهور این فناوریها و توسعه کاربرد آن ها، سازمان ها و جوامع با ترسیم چشم اندازی روشن از اهداف آینده و تجزیه و تحلیل شرایط کنونی به برنامه ریزی برای ایجاد تغییرات ساختاری و به کاربری فاوا [1] برای افزایش کارایی و رفاه شهروندان روی آورده اند. (رضایی کلید بری ، داوری ، ایمانی  1391 )

در این میان بانک ها نیز با حرکت به سوی بانکداری الکترونیکی و عرضه خدمات مالی جدید، نقش شایان توجّهی در افزایش حجم تجارت الکترونیکی ایفاء می نمایند. (حسن زاده و الهی،1387، ص 266)  همچنین توجّه به نیازهای انفورماتیکی بانک ملّی ایران به عنوان بزرگترین بانک جهان اسلام همواره مورد توجّه ویژه مدیریت شرکت خدمات انفورماتیک و کادر متخصّص آن بوده است تا جایی که حداکثر توان کارشناسی خود را در جهت رفع کمبودها و نقایص فنّی بکار گرفته تا با توجّه به روند حداکثری رشد فعّالیتهای این بانک، توان پردازشی، نرم افزاری و سخت افزاری خود را ارتقا بخشد، با توجّه به افزایش قابل توجّه تراکنش های سیستمی بانک ملّی ایران و تجربه 8 دوره واریز یارانه ها  )که بیش از 25 درصد سهم واریزی کل بانک های کشور را شامل می شود(  ارتقاء تجهیزات سخت افزاری مرکز و به روز رسانی نرم افزارهای سیستمی، اجتناب ناپذیر می نمود. (اتوماسیون بانک ملی ایران،1390،ص 31). کاربرد فنّاوری اطلاعات در بانکداری نوین، ارائه خدمات شبانه روزی  در دورترین نقاط را تبدیل به یکی از ابتدایی ترین خواسته های مشتریان نموده و نپرداختن به آن منجر به حذف بانکها از عرصه رقابت خواهد شد. ( خوشه چین،1390،ص 137)

امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک سلاح کلیدی در جنگ علیه فقر جهانی به حساب می آید. در صورت استفاده مناسب از این فناوری، پتانسیل عظیمی برای کشورهای در حال توسعه ایجاد می شود. این کشورها می توانند با استفاده ی مناسب از فناوری اطلاعات و ارتباطات، بر موانع توسعه غلبه و مهم ترین مسائل اجتماعی خود را شناسایی کنند. آنها می توانند مؤسسات دموکرات، انتشارات آزاد و کسب و کارهای داخلی خود را تقویت کنند، اما برای جذب منافع ایجاد شده به وسیله ی فناوری اطلاعات و ارتباطات می بایست این فناوری پیاده سازی و از آن استفاده ی کارآمد شود. از سوی دیگر کشورها با این تهدید مواجه اند که چنانچه شکاف دیجیتالی رو به رشد در داخل کشور، یا میان کشور خود با سایر کشورها را شناسایی نکنند دچار عقب ماندگی شوند. این دو موضوع نشانگر جایگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات در حال رشد و پیشرفت کشورها است و نیز ضرورت درک صحیح از موقعیت کشور در خصوص دسترسی و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات را به خوبی مشخص می سازد. (حنفی زاده ، خدابخش ،1387)

بنابراین بهره گیری از تحّولات اخیر در فناوری اطلاعات و ابزارهای توانمند ساز تجارت الکترونیک می توان به اهداف مد نظر دست یافت. بانکهای ایران در زمینه تجارت الکترونیک ، کشوری جوان است و تا رسیدن به سطحی قابل قبول از آن، راه درازی در پیش دارد. در این راستا گسترش تجارت الکترونیک و ارایه خدمات مناسب الکترونیکی از سوی سایر سازمان ها منوط بر وجود  بانکداری الکترونیکی قوی و مورد قبول است. در راستای تعیین وضعیت موجود اطلاعاتی راجع به مدلهای آمادگی الکترونیکی ضروری به نظر می رسد. تعاریف متعددی توسط نهادها و سازمانهای مختلف از آمادگی الکترونیکی ارائه شده است. تعریف مدل همکاریهای آسیا و اقیانوسیه از آمادگی الکترونیکی به شرح زیر می باشد: کشوری که برای تجارت الکترونیک آماده است دارای تجارت آزاد، صنعت قانونمند، سهولت در صادرات، هماهنگ با استانداردهای جهانی و توافقنامه های تجاری است. (باقری نژاد، ستاری، 1391)

با توجه به کاربرد وسیع فاوا در سازمانها و بانکهای کشور سوأل اصلی تحقیق به صورت زیر مطرح می شود: سطح آمادگی الکترونیکی بانک ملی استان گیلان از دیدگاه خبرگان به چه میزان است؟

1-3) اهمیت و ضرورت تحقیق

جوامع و سازمان های امروزی برای رویارویی بهتر با جامعه اطلاعاتی و استفاده بهینه از فناوری جدید، نیاز دارند تا به تحلیل شرایط و ارزیابی وضعیت موجود خویش در ارتباط با کاربرد فاوا پرداخته و این تحلیل را مبنای برنامه ریزی برای نیل به وضعیت مطلوب قرار دهند. آمادگی الکترونیکی و ابزارهای سنجش آن این فرصت را در اختیار سیاستگذاران سطوح خرد و کلان قرار می دهد تا نقاط ضعف و قوت سازمان ها و جوامع خویش را شناخته و زمینه پذیرش این فناوریها را فراهم کنند. اکثر مدیران به توانایی و قابلیت های فناوری ارتباطات و اطلاعات واقفند و آن را ناجی سازمان خویش می دانند، لیکن مهمترین چالش پیش روی آنها کنترل و مهار  قدرت فناوری ارتباطات و اطلاعات در چارچوب اهداف سازمان است. چرا که بکارگیری فاوا بدون تجزیه و تحلیل فرصتها و تهدیدهای احتمالی ناشی از بکارگیری آن و سنجش نقاط قوت و ضعف داخلی نه تنها مشکل را حل نخواهد کرد، بلکه آن را حادتر خواهد نمود.  آمادگی الکترونیک به عنوان یک ابزار تجزیه و تحلیل محیطی، فرصتها و تهدیدهای محیط را شناسایی کرده و با بیان نقاط ضعف و قوت جوامع و سازمانها، الگویی از میزان آمادگی الکترونیک آنها ارائه می نماید. بطورکلی ارزیابی آمادگی الکترونیک شناخت اولیه ای از محیط و زیرساختهای فعلی ارائه نموده و معیارها و داده های عینی و ملموس جهت سنجش و ارزیابی اثرات فناوری ارتباطات و اطلاعات را فراهم می نماید.( واعظی و ایمانی ، 1388)

1-4) هدف اصلی پژوهش

سرعت تغییر فناوری،  تغییر  انتظارات مشتریان، نیاز به بکارگیری سیستمهای کامپیوتری جدید برای ارائه خدمات بهتر به مشتریان با نگرش جدید به مدیریت بانکداری دارد که می تواند نقش بسیار مهّمی در فرآیند  بکارگیری فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک داشته باشد.

بررسی میزان آمادگی الکترونیکی  بانک ملی استان گیلان از دیدگاه خبرگان هدف اصلی پژوهش می باشد. به منظور دستیابی به این هدف پس از بررسی و مطالعه دقیق مدلهای جامع و کاربردی سنجش آمادگی الکترونیکی

شکل( 1-1 ) : مدل نظری تحقیق
(کرد، فروردین،1388) (کیخا و همکاران ، 1388) ( باقری دهنوی و همکاران ، 1391)

در سطوح ملی و سازمانی، مدل مطلوب شناسایی و بر مبنای این مدل داده های لازم برای سنجش میزان آمادگی الکترونیکی جمع آوری گردید.

1-5) چارچوب نظری تحقیق

با توجه به کاربرد گسترده و موفّق مدل آمادگی الکترونیکی در زمینه مطالعات فناوری اطلاعات از این مدل به عنوان مبنای نظری تحقیق و ابزاری برای سنجش استفاده خواهد شد. در مدل مفهومی تحقیق که شامل مجموعه ای از متغیر های اصلی و ثانوی می باشد که به شیوه ای سیستم واقعی را نشان می دهد می تواند به بررسی میزان آمادگی الکترونیکی در بانک ملّی کمک کند.

1-6 ) فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی 1  : زیر ساختار ICT  در بانک ملی از آمادگی مناسبی برخوردار است.

فرضیه ثانوی 1 : زیر ساخت فاوا در بانک ملی از آمادگی مناسبی برخوردار است.

فرضیه ثانوی 2 : آمادگی فرآیند های  فاوا در بانک ملی از آمادگی مناسبی برخوردار است.

فرضیه اصلی 2 : قابلیت دسترسی به فناوری های اطلاعات و ارتباطی در بانک ملی از آمادگی مناسبی برخوردار است.

فرضیه ثانوی  3 : آمادگی مدیریتی در بانک ملی از آمادگی مناسبی برخوردار است.

فرضیه ثانوی  4 : آمادگی حقوقی-  قانونی در بانک ملی از آمادگی مناسبی برخوردار است.

فرضیه اصلی 3  : سواد اطلاعاتی و مهارت منابع انسانی در بانک ملی از آمادگی مناسبی برخوردار است.

فرضیه ثانوی  5 : آمادگی استراتژی و اهداف فناوری اطلاعات در بانک ملی از آمادگی مناسبی برخوردار است.

فرضیه ثانوی­6 :­آمادگی مهارت کارکنان و فرهنگ­پذیرش در بانک­ملی از آمادگی­مناسبی برخوردار است.

1-7 ) تعریف نظری  و عملیاتی تحقیق :

متغیر های اصلی تحقیق اینگونه تعریف می شوند :  مدل آمادگی الکترونیکی به عنوان مفهوم تحقیق دارای سه بعد می باشد. این ابعاد زیر ساختار ICT ، سواد اطلاعاتی و مهارت منابع انسانی و قابلیت دسترسی به فناوری های اطلاعات و ارتیاطی می باشند. هر کدام از این ابعاد دارای دو مؤلفه هستند که به شرح زیر می باشند: زیر ساختار فاوا و فرایند های فاوا  که مولفه های زیر ساختار ICT می باشند و استراتژی و اهداف فناوری اطلاعات و مهارت کارکنان و فرهنگ پذیرش از مؤلفه های سواد اطلاعاتی و مهارت منابع انسانی می باشند و همچنین مدیریتی و حقوقی – قانونی از مؤلفه های قابلیت دسترسی به فناوری های اطلاعات و ارتباطی می باشند.
در زیر به بررسی این متغیر ها می پردازیم: 

زیر ساختار فناوری اطلاعات و ارتباطات [2] : ( اجرایی شدن و گسترش تجارت الکترونیک به گونه ای که عمومی و همه گیر شود لازمه آن ایجاد بسترهای ارتباطی مناسب و پایدار می باشد. این بستر که جهت ارتباطات شبکه ای در محیط مجازی است باید کیفیت لازم برای ایجاد ارتباطی مطمئن، مناسب و پایدار را دارا  باشد تا بتوان به راحتی از آن در انجام مبادلات الکترونیکی استفاده نمود.) ( کیخا و همکاران، 1388)

آمادگی زیر ساخت فاوا : ( شامل: زیر ساختهای سخت افزاری فاوا -  زیر ساخت نرم افزاری در حوزه های مختلف -  قابلیت وب سایت )تعاملی(   -مکانیزم های امنیتی شبکه سازمان -  دسترس پذیری پایگاه داده، می باشد ) ( باقری دهنوی و همکاران، 1391)

آمادگی فرآیند های  فاوا : ( شامل: قابلیت پشتیبانی از فرآیند ها و خدمات - قابلیت اتوماسیون سازی فرآیندها -  قابلیت به روزرسانی پایگاه های داده و فرآیندها -  مهندسی مجدد فرآیندها، می باشد )
( باقری دهنوی و همکاران، 1391)

قابلیت دسترسی به فناوری های اطلاعات و ارتباطی : (  لازمه اجرای تجارت الکترونیک، ایجاد زمینه و محیط مناسب با این شیوه از تجارت است از جمله این موارد که باید مهیا شود:  امنیت مبادله در محیط مجازی، شیوه های جابه جایی امن پول در محیط مجازی، ارائه کارتهای اعتباری و ... است)
(کیخا و همکاران، 1388)

آمادگی مدیریتی : ( شامل موارد میزان حمایت، تاکید و اولویت فاوا توسط مدیران -  مدیریت تغییر و به روز بودن مدیریت جهت بهبود وضعیت فاوا در سازمان -  مدیریت پروژه در حوزه های مختلف سازمان-  مدیریت منابع سازمانی در حوزه های مختلف - بکارگیری مدیریت ارتباط با مشتری،
می باشد ) ( باقری دهنوی و همکاران، 1391)

آمادگی حقوقی-  قانونی : (شامل موارد  قوانین حمایتی در جهت گسترش فاوا در سازمان -  قوانینی جهت برونسپاری خدمات غیر ضروری - قوانین مربوط به امنیت اطلاعات و خدماتIT  -  آیین نامه ها و بخش نامه های تشویقی فرهنگ سازی در حوزه های مختلف سازمان، می باشد ) (باقری دهنوی و همکاران، 1391)

سواد اطلاعاتی و مهارت منابع انسانی :­( شاه کلید قفل تجارت الکترونیک،­فرهنگ سازی در­این خصوص است . اهمیت این مسئله  تطبیق ابزارها و روشهای تجارت الکترونیک [3]با فرهنگ و روحیه و دانش مردم است. برای اینکه مردم که سالهاست با روشهای  سنتی خو گرفته اند و شاید به راحتی حاضر به کنار گذاشتن آنها نباشند. آنها هنوز خرید مستقیم، تماشای محصول درون ویترین مغازه و یا از فاصله نزدیک و حتّی لمس کردن محصول را می پسندند، به کارتهای هوشمند اعتماد ندارند و و ب سایت را ابزاری تجملی و غیر ضروری
می­دانند و به آنها بی­اعتمادند و خدمات این سامانه­ها را غیر کاربردی و سطحی می­دانند.
­( کیخاو همکاران، 1388)

آمادگی استراتژی و اهداف فناوری اطلاعات :  ( شامل : چشم انداز سازمان برای توسعه
فاوا -  سیاست ها ، راهبردها و اهداف فاوا در سازمان - سرمایه گذاری، بودجه بندی و تخصیص منابع -  برنامه ریزی عملیاتی و تعیین مسئولیتها -  میزان سازگاری و همراستایی سیاست ها و برنامه های ICT سازمان، می باشد ) ( باقری دهنوی و همکاران، 1391)

آمادگی مهارت کارکنان و فرهنگ پذیرش : ( شامل آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات کارکنان و به روز بودن آموزش ها - آگاهی و مهارت، درجه نوآوری کارکنان -  فرهنگ کارکنان در جهت بکارگیری و توسعه فاوا -  وجود تیم مدیریت فناوری در سازمان و نیروهای متخصص جهت توسعه و بهبود­آن – برنامه­های عملیاتی اجرای آموزش­های تخصصی می­باشد­)­(­باقری دهنوی و همکاران، 1391)

1-8) قلمرو تحقیق

1-8-1 ) قلمرو موضوعی

از لحاظ­موضوعی این­تحقیق بررسی میزان آمادگی­الکترونیکی  بانک ملی­استان­گیلان از دیدگاه­خبرگان تاکید دارد.

1-8-2 ) قلمرو مکانی

قلمرو مکانی این تحقیق بانک‌ ملی شهرستان رشت بوده است.

1-8-3 ) قلمرو زمانی

دوره زمانی جمع آوری داده های این تحقیق پاییز  و زمستان 1392  بوده است.

فصل دوم

ادبیات موضوعی تحقیق

2-1) مقدمه

امروزه فناوری اطلاعات محور توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورهای مختلف قرار گرفته است . تجارت الکترونیکی و کسب وکار الکترونیکی در دهه های اخیر شیوه های سنتی تجارت و کسب و کار را متحول ساخته است. درمحیط الکترونیکی فاصله های جغرافیایی و محدودیت های زمانی و مکانی اهمیت خود را از دست داده و کسب و کار و مبادلات تجاری بر پایه ی اطلاعات الکترونیکی انجام می شود، جهت نایل شدن به این هدف، سازمان ها وجوامع نیازمند بررسی میزان آمادگی وضعیت موجود جهت ورود به عرصه تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی می باشند. در همین راستا ارزیابی آمادگی الکترونیکی در هر  سازمان برای استفاده مؤثر از این فناوری مقدمه ای برای برنامه ریزی استراتژیک به منظور نیل به اهداف آن سازمان است. این ارزیابی در سازمانها به عنوان یکی از تکنیک ها و روش های اجرایی جدید مدیریتی، کلیدی ترین مفهوم در توسعه دانش محور است. سازمان ها می توانند با استفاده از مدل های ارزیابی آمادگی الکترونیکی وضعیت موجود خود را در ابعاد مختلف با یک روش منسجم و جامع ارزیابی کنند و سپس با توجه به  نتایج ارزیابی برنامه ریزی کنند .

در این فصل ادبیات موضوعی و پیشینه تحقیق بیان می‌شود.

2-2 ) تجارت الکترونیک(EC)[4]

تعامل  بین فن آوری و فرایند کسب و کار، کلید فهم اثراتی است که تجارت الکترونیک بر معاملات اقتصادی  و در نهایت بر کل اقتصاد می تواند داشته باشد. آنچه تجارت الکترونیک را از تجارت به روش سنتی متمایز
 می کند، اساساً روش یا مسیری است که از طریق آن، اطلاعات بین خریداران و فروشندگان مبادله و پردازش  می شود. در تجارت الکترونیک ، اطلاعات به جای اینکه از طریق تماس مستقیم اشخاص منتقل شود، از طریق  یک شبکه دیجیتالی یا سایر کانال های الکترونیکی مبادله می شود. تجارت الکترونیک ممکن است یک کانال فروش، بازاریابی یا توزیع اضافی در کنار کانال های  سنتی تجارت ایجاد نماید و یا کالاها، خدمات و  بازارهای جدیدی ایجاد کند.  (ابراهیمی و همکاران ، 1389)

2-3 ) تعاریف تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک هم به علت نوپا بودن و هم به علت کاربردها و زمینه های بسیار متنوع فعالیت، نزد مراجع گوناگون تعاریف مختلفی داردکه به تعدادی از آنها اشاره می شود:

تجارت الکترونیک به معنای مبادله محصول و خدمات در مقابل پول و با استفاده از تواناییهای اینترنت است.

تجارت الکترونیک اصطلاح معادلی برای خرید و فروش محصولات، خدمات و اطلاعات به وسیله زیر ساختارهای شبکه ای است. (بقائی راوری، مقدسی، 1385)

کمیسیون اروپایی در سال 1997 تجارت الکترونیکی را به این شکل تعریف نموده است : تجارت الکترونیکی بر پردازش و انتقال الکترونیکی داده ها، شامل متن، صدا و تصویر مبتنی می باشد . تجارت الکترونیکی فعالیتهای گوناگونی از قبیل مبادله الکترونیکی کالاها و خدمات، تحویل فوری مطالب دیجیتالی و انتقال الکترونیکی آنها را در بر می گیرد و از دیدگاه فناوری اطلاعات تجارت الکترونیکی عبارتست از آن دسته از کاربردهای فناوری اطلاعات که به صورت سیستمی برای پشتیبانی و پیشرفت دادن جریان کاری و مبادلات تجاری ایجاد شده است. (S  Sushil  ,  2006 )

تجارت الکترونیکی عبارت است از خرید و فروش کالاها و خدمات از طریق شبکه های رایانه ای و اینترنت به نحوی که سفارش کالا و خدمات از طریق اینترنت یا شبکه های رایانه ای بوده و پرداخت وجوه و تحویل نهایی کالا و خدمات می تواند بصورت آن لاین ( ( On-Lin یا آف لاین (Off-Line) یا  صورت گیرد . البته امروزه تجارت الکترونیکی را فراتر از انجام مبادلا ت تجاری در قالب الکترونیکی دانسته و لذا آنرا بصورت کلی تر تعریف می کنند.

براین اساس، تجارت الکترونیکی عبارت است از خرید، فروش و مبادله کالاها و خدمات و اطلاعات از طریق ، شبکه های کامپیوتری از جمله اینترنت . طبق این تعریف   تجارت الکترونیک علاوه بر مبادله کالاها و خدمات به مبادله اطلاعات نیز اطلاق می شود، ضمن آنکه الزاما" نباید از طریق اینترنت صورت گیرد، بلکه می تواند از طریق شبکه های کامپیوتری محدودتر نیز انجام پذیرد.­(پاریاب، معمارنژاد، 1390)

تجارت الکترونیک انواع مختلفی دارد ولی بیشتر از چهار نوع  آن تحت عناوین B2B، B2C، C2C، C2B، ­یاد می شود که در جدول   1و  در ادامه به آنها اشاره خواهیم نمود .   (ابراهیمی و همکاران ، 1389)

تجارت الکترونیک زمینه بالقوه ای را برای کمک به ایجاد روابط ساده، روان ، مولد[5] ، شفاف[6] و  موثر بین بخشهای تجاری و مصرف کنندگان ، مصرف کنندگان با بخشهای تجاری، مصرف کنندگان با  یکدیگر و بخشهای تجاری با یکدیگر  فراهم می کند. این موضوع تحت عنوان مدلهای ، وجوه، فرصتها  و یا کاربردهای تجارت الکترونیک طبقه بندی و بررسی می گردد. جدول 1 مدلهای اصلی تجارت  الکترونیک را نشان می دهد. (بقائی راوری، مقدسی، 1385)

جدول (2-1) مدلهای تجارت الکترونیک (بقائی راوری، مقدسی، 1385)

مصرف کنندگان

بنگاههای تجاری

Business-to-Consumer (B2C)

Business-to-Business (B2B)

بنگاه های تجاری

Consumer-to-Consumer(C2C)

Consumer-to-Business(C2B)

مصرف کنندگان

2-3-1 ) خریدار و تامین کننده[7]

 قسمت عمده ای از تجارت الکترونیک خرید هایی است که  در واقع با قصد مصرف انجام نمی گیرد بلکه تولید کنندگان کالاهای واسطه ای را از تولید کنندگان دیگر  خریداری می کنند. این شرکت ها برای خرید بهتر نیاز به اطلاعات دقیقی در مورد جزئیات کالا، فعالیت های  پیشبردی، قیمت های دقیق، خدمات پس از فروش و دیگر  ویژگی های یک محصول دارند تا با مقایسه آنها بهترین  تصمیم را برای خرید محصولات بگیرند. به دلیل حجم زیاد خرید و تاثیر مستقیم آن در بهای تمام شده کالا استفاده از تجارت الکترونیک اثر عمده ای بر قدرت رقابتی شرکت ها می گذارد. اهمیت این روش هنگامی مشخص می گردد که بدانیم نزدیک به 75% حجم پولی تجارت  الکترونیک در این بخش صورت می گیرد. به طور خلاصه  با استفاده از B2B می توان علاوه بر کاهش هزینه ها و بهبود کیفیت، سرعت تولید را افزایش داد. این نوع از  تجارت الکترونیک به طیف گسترده ای از مبادلات اشاره می کند که بین دو سازمان صورت می گیرد. B2B ، خرید و تدارکات ، مدیریت تامین کنندگان ، مدیریت موجودی ، مدیریت کانال های توزیع، فعالیت های فروش ، مدیریت  پرداخت و خدمات پشتیبانی را شامل می شود . از این  نوع تجارت الکترونیک می توان به چمدکس[8]، فست پارتس[9] و فری مارکتس[10] اشاره کرد.  (ابراهیمی و همکاران ، 1389)

2-3-2 ) فروشنده و خریدار [11]

این نوع از تجارت الکترونیک بسیار مرسوم گردیده است.  در این روش شرکت ها سعی در فروش محصولات خود به مصرف کنندگان نهایی از روش های جدید اینترنتی  می نمایند. البته مهم ترین مسئله در این روش اعتماد  خریداران و پرداخت بهای کالاها به صورت الکترونیکی می باشد. به طور معمول کالاهایی از طریق اینترنت خریداری می شوند که نیاز به جزییات زیاد یا مشاهده  فیزیکی ندارند. در حال حاضر 10 گروه اول  فروش کالاها و خدماتی که از طریق اینترنت و بر اساس B2C انجام  می پذیرد عبارتنداز سخت افزار، کامپیوتر، امور مسافرت، جهانگردی ، کتاب ، موسیقی ، ارسال هدیه، گل ، مواد  غذایی و نوشیدنی، جواهرات و کالاهای ورزشی و  الکترونیکی که برخی از آنها نیز در فهرست کالاهای صادراتی کشورمان قرار دارند. بنابراین با توجه به وجود این زمینه های لازم می توان با سرمایه گذای در این بخش به موفقیت های ویژه ای دست یافت. این نوع از  تجارت الکترونیک شامل مبادلات بین مشتریان و  شرکت ها می شود از قبیل آمازون[12]، یاهو[13] و شوآب [14] مشابه معاملاتی که درB2B اتفاق می افتد در نیز B2C وجود دارد. (ابراهیمی و همکاران ، 1389)

2-3-3 ) مصرف کننده و مصرف کننده[15]

شاید برای شما نیز پیش آمده باشد که یک کالا را  خریداری کنید ولی پس از مدتی دیگر از آن استفاده نکنید و یا بخواهید آن را با یک مدل جدیدتر عوض کنید. از طرف دیگر، افراد زیادی نیز به دلیل قیمت پایین وسایل دست دوم، مایل به خرید آنها می باشند. اما معمولاً پیدا  کردن فروشنده یا خریدار در اینگونه موارد بسیار سخت است. بانک های اطلاعاتی ایجاد شده در اینترنت این  ارتباط بین مصرف کنندگان را به وجود می آورند. انواع  مزایده و مناقصه کالاها از طریق اینترنت نیز در این حوزه از فعالیت ها قرار می گیرند. با توجه به استقبال عمومی  آینده روشنی برای این بخش پیش بینی می شود. گرچه این روش در حال حاضر از نظر پولی درصد ناچیزی از حجم تجارت الکترونیک را به خود اختصاص داده ولی بازار  بالقوه بسیار مناسبی در این زمینه وجود دارد. در ضمن  جذابیت های خاص این سبک از کار می تواند مکمل مناسبی برای دیگر انواع تجارت الکترونیک باشد. این قبیل تعاملات ممکن است شامل طرف سوم بشود یا نشود، مثل تبادلات حراجی وب سایت ای بای [16] وسایر  فعالیت ها در این نوع تجارت الکترونیک شامل بازی[17]، ارتباطات مبتنی بر وب [18]، تبلیغات طبقه بندی شده [19] ، مشاغل [20] و خدمات شخصی[21] می شوند

1. فناوری اطلاعات و ارتباطات

1.ICT

1.e-Commerce

[4] . Electronic Commerce (E-Commerce(

1.Productive

2.Transparent

1.B2B : (Business-to-Business E-Commerce(

2. www.chemdex.com

3.www.fastparts.com

4.www.freemarkets.com

1.B2C :  (Business-to-Consumer E-Commerce)

2. www.amazon.com

3. www.yahoo.com

4. www.showab.com

5.C2C : (Consumer-to-Consumer E-Commerce)

1.www.eBay.com

2.www.heat.com

3.www.icq.com

4.www.numberoneclassified.com

5.www.monster.com

6.(Yahoo!, Personals and www.webpersonals.com)

Abstract

Researchers believe that we are living in information age in which knowledge and information are regarded as inevitable necessities. The cause of its emergence is new technology known as information and communication technology. By these technologies and their application development organizations and communities now turn to plans to make structural changes and to improve efficiency and citizens' welfare by drawing clear vision of the future objectives and analysis of the current situations. To face information community and to use the technologies optimally they need to analyze and assess the current situations and make the analysis as the basis for their planning to achieve the intended goals. E-readiness and measurement tools provide the policy-makers at micro- and macro-levels with the opportunity to identify the weakness and strength of the organizations and communities and pave the way to admit them. E-readiness as an environmental analysis tools identifies the opportunities and threats of an environment, the weakness and strength of organizations and communities and provides a model of E- readiness. The present research aims to study E-readiness in Melli Bank of Guilan Province. It is a descriptive and applied research based on its design. Experts constitute the statistical population of the study. By experts it is meant those who have the required and enough information of the activities of the banks on E-commerce and E-readiness, those who work in the information office of Supervision Department of Branches Affairs of Melli Bank. Heads and deputies of first, second and third grade banks are also included. It amounts to 80 participants. 76 questionnaires were non- stochastically distributed. Out of it 68 questionnaires were used. To analyze date SPSS was used. The results showed that the research variables in the bank have appropriate Readiness; however, staffs and cultural variable do not have the required readiness.

Key Words: Information technology, E-commerce, E-banking and E-Readiness Model