پایان نامه بررسی تأثیر فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی کارکنان

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی

چکیده  

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بر  تعهد سازمانی کارکنان به  اجرا درآمد. در پژوهش حاضر جامعه ی آماری کارمندان و مدیران پژوهشکده بیمه انتخاب گردیدند که تعداد آنان 110  نفر بود. برای تعیین حجم نمونه که بوسیله فرمول کوکران برآورد شد، با خطای 2.5 %  برابر با  103 نفر است. این تحقیق از نظر نحوه گردآوری داده‌ها از نوع تحقیقات غیر آزمایشی و مشخصاً «پیمایشی» است و محقق برای جمع‌آوری داده‌های مربوطه به سوالات تحقیق، از پرسش‌نامه استفاده کرده است. در تجزیه و تحلیل داده‌ها  ابتدا با استفاده از آزمون کولوموگوروف- اسمیرنوف (K-S)  توزیع نرمال بودن متغیرها انجام شد و بعد از آن با استفاده از  رگرسیون چندگانه به روش رگرسیون گام به گام (stepwise regression) برای بررسی تاثیر متغیرهای مستقل بر وابسته و جهت بررسی فرضیات تحقیق و از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. جهت بررسی ویژگیهای فرهنگ سازمانی از مدل چیونگ و همکاران (2011) استفاده گردید که بر اساس آن فرهنگ سازمانی به 7 عامل (هدفگذاری، هماهنگی و یکپارچه سازی، تاکید بر عملکرد، مشارکت کارکنان، جهت گیری نوآوری، پاداش و تشویق و کار تیمی) تقسیم شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، فرهنگ سازمانی  تأثیر مثبت و معناداری بر تعهد سازمانی دارد.

کلید واژه ها : فرهنگ سازمانی، تعهد سازمانی، هدفگذاری، هماهنگی و یکپارچه سازی، تاکید بر عملکرد، مشارکت کارکنان، جهت گیری نوآوری، پاداش و تشویق و کار تیمی

مقدمه

امروزه در سازمان‌ها به منابع انسانی به عنوان مهمترین منابع سازمان نگریسته می‌شود و مدیران به خوبی دریافته‌اند که مهمترین عامل کسب مزیت رقابتی، منابع انسانی سازمان می‌باشند، از این رو امروزه توجه به مقوله تعهد و وفاداری منابع انسانی به سازمان و انجام هر چه بهتر نقش‌های اختصاص یافته به آنها و حتی وظایف فرانقشی توسط منابع انسانی یکی از دغدغه‌های جدّی مدیران سازمان‌‌ها می‌باشد.

تعهد سازمانی یک نگرش است. یک حالت روانی است که نشان دهنده نوعی تمایل، نیاز و الزام جهت ادامه اشتغال در یک سازمان می‌باشد. تمایل یعنی علاقه و خواست قلبی فرد برای ادامه خدمت در سازمان، نیاز یعنی فرد به خاطر سرمایه‌گذاری‌هایی که در سازمان کرده ناچار به ادامه خدمت در آن است و الزام عبارت از دین، مسؤولیت و تکلیفی است که فرد در برابر سازمان دارد و خود را ملزم به ماندن در آن می‌بیند از دیدگاهی دیگر، تعهد سازمانی نوعی احساس وابستگی و تعلق خاطر به سازمان است.

بنابراین تعهد سازمانی «یک نگرش درباره وفاداری کارمندان به سازمان است، و یک فرایند مستمری است که از طریق آن اعضای سازمان علاقه خود را به سازمان و موفقیت و کارایی پیوسته آن نشان می‌دهند (مجیدی، عبدالله.1377).

توجه به این منبع مهم، سازمان را در رسیدن به اهداف خود یاری می رساند. بنابراین وظیفه مدیران، مسئولان و متخصصان است که در حفظ و نگه داری و رشد و توسعه کارکنان تلاش کرده و آنها را به سازمان متعهد نمایند. نیروی انسانی متعهد به اهداف و ارزش های سازمان، شاخص عمده برتری یک سازمان نسبت به سازمان های دیگر است. لذا این شاخص مهم باعث افزایش اثر بخشی و کارایی سازمان شده و در نهایت پیشرفت و ترقی جامعه را به دنبال خواهد داشت. نیروی انسانی متعهد خود را متعلق به سازمان می بیند، اهداف سازمان را در جهت اهداف خود دانسته و در تحقق آنها می کوشد، نسبت به سازمان وابسته شده و خود را با آن هویت

می‌بخشد که علاوه بر بالندگی خود و در جهت ترقی و عظمت سازمان گام بر می دارد و از این طریق سازمان به ماموریت و فلسفه وجودی خود نزدیکتر می شود. در همین راستا هر عاملی که تعهد و تعلق کارکنان را به سازمان افزایش دهد مهم و شایان توجه است. یکی از این عوامل فرهنگ سازمانی است. زیرا هنجارها و ارزش های فرهنگی مورد قبول کارکنان، تعهد آنان را به سازمان شکل می دهد.

فرهنگ سازمانی شیوه زندگی یک سازمان می باشد و با توجه به اینکه منبع اصلی هر سازمان نیروی انسانی آن است، عملکرد افراد در سازمان متأثر از فرهنگ سازمان می باشد. از سوی دیگر هیچ سازمانی نمی تواند موفق شود مگر این که اعضا و کارکنان سازمان نسبت به آن نوعی تعهد داشته باشند و در جهت تحقق اهداف آن تلاش کنند. لذا تعهد سازمانی، نوعی ارتباط نگرشی- رفتاری به اهداف و مأموریت های سازمان است.. تعهد سازمانی از نمودهای نگرش محسوب و از نظام ارزشی فرد ناشی می شود. تأثیر فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی موضوعی است که در چند دهه اخیر مورد توجه زیادی واقع شده و این ادعا در پیشینه مباحث مربوطه مطرح شده که وجه تمایز سازمان های موفق و غیر موفق در فرهنگ آن هاست، به عبارتی موفقیت چشمگیر سازمان های موفق در عوامل غیر ملموس قدرتمند در فرهنگ سازمانی آن ها، ارزش ها و باورهای کارکنان نهفته است؛ علیرغم چنین ادعایی تحقیقات اندکی این موضوع را با دقت های لازم و به طور کمی بررسی کرده اند. بنابراین، ایم امر شایسته کنکاش های بیشتر است. (میر سپاسی و زاهدی، 1381).

پس لازم است سازمان ها به فرهنگ سازمانی توجه بیشتری مبذول نموده و در راستای افزایش تعهد کارکنان و ایمان به منافع و خواسته های سازمانی که تبلوری از نیازهای جامعه هستند همت گماشته و تدابیری را برای رفع از خود بیگانگی کارکنان به سازمان و برانگیختگی اشتیاق و تعهد آنان نسبت به سازمان اتخاذ نمایند. دلایل عمده تعهد سازمانی این است که سازمان های دارای اعضایی با سطوح بالای تعهد سازمانی، معمولاً از عملکرد بالاتر و غیبت، تاخیر و جابجایی کمتری برخوردار هستند.

در این پژوهش تلاش شده تا با توجه به ادبیات نظری و مطالعه میدانی رابطه برخی ویژگیهای فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی کارکنان`پژوهشکده بیمه مورد ارزیابی قرار گیرد تا زمینه ای را برای کشف راه کارهای لازم در جهت افزایش تعهد سازمانی کارکنان با توجه به فرهنگ حاکم بر سازمان فراهم آید.

1-1  بیان مسئله

پیچیدگی های فزاینده محیطی، اهمیت و نقش مدیریت را در پیروزی و شکست سازمان ها انکار ناپذیر ساخته است. یکی از موضوعاتی که در سال های اخیر در دانش مدیریت مورد توجه قرار گرفته, مقوله فرهنگ سازمانی[1] است. توجه به فرهنگ به عنوان نقطه شروع تغییر، برای استوار ساختن توسعه بر هویت و ارزش های اخلاقی و معنوی ملت هاست.

 فرهنگ سازمانی شیوه انجام گرفتن امور را در سازمان برای کارکنان مشخص می کند. فرهنگ ادراکی یکسان از سازمان است که وجود آن‌ها در همه اعضای سازمان مشاهده شده و نشان دهنده مشخصات معمول و ثابتی است که یک سازمان را از دیگر سازمان ها متمایز می‌سازد. به عبارت دیگر فرهنگ سازمانی، هویت اجتماعی[2] هر سازمان را مشخص می کند.

آلن و می یر[3] (1991) معتقدند که تعهد یک حالت روانی است که نوعی تمایل، نیاز و الزام جهت ادامه اشتغال در یک سازمان می باشد. این دانشمندان تعهد را به ابعاد سه گانه تعهد عاطفی (بیانگر پیوستگی عاطفی و تعیین هویت کارمند با ارزش ها و اهداف سازمان)، و تعهد مستمر یا عقلانی (بیانگر هزینه های ناشی از ترک سازمان) و تعهد هنجاری (بیانگر احساس تکلیف و دین و الزام به باقی ماندن در سازمان) تقسیم کرده اند.

تعهد سازمانی نوعی وابستگی عاطفی به سازمان است. فردی که به شدت متهعد است هویت خود را از سازمان می گیرد، با آن عجین می شود و در آن مشارکت میکند و از عضویت در آن لذت می برد(رهنمای رود پشتی،1387).

کاهش تعهد سازمانی در سازمان های امروزی که در محیط پویا قرار دارند مشکل دیگر سازمان محسوب می شود.در میان عوامل تأثیر گذار بر تعهد، فرهنگ، نقش مهمی در تعیین تعهد کارکنان ایفا می کند. هنگامی که کارکنان در محل کارشان راضی نیستند، تعهد کمتری داشته و در جستجوی فرصت هایی برای ترک آن کار خواهند بود. اگر چنین فرصت هایی وجود نداشته باشند، آن ها سعی می کنند بصورت ذهنی یا فیزیکی، خود را از آن محل دور کنند. بنابراین تعهد سازمانی، نگرشی مهم در ارزیابی قصد(نیت) کارکنان برای ترک کار و میزان مشارکت کلی کارکنان در سازمان است (Kanchana & Panchanatham ,2011).

یک فرهنگ قوی و نوآورموقعی که با یک محیط پویا مواجه می شود با آن سازگاری پیدا می کند و لذا باید بتواند نیروهای داخل سازمان را در جهت همراهی با اهداف هدایت کند، بنا بر این بایستی انتظار داشته باشیم که فرهنگ قوی ، تعهد کارکنان را افزایش داده و احتمال اینکه آنها در برابر تغییرات سازمانی مقاومت کنند راکاهش می دهد و فرهنگ ضعیف نیز بالعکس عمل خواهد کرد. 

پژوهشکده بیمه از آغاز تاسیس تاکنون از لحاظ رشد منابع و افزایش توان علمی و تحقیقاتی به وضعیت قابل قبولی رسیده است، اما به نظر می رسد همانند بسیاری از سازمان ها در استفاده بهینه از منابع انسانی خویش دچار چالش است. لذا با عنایت به اینکه یکی از عوامل موثر بر تعهدات نیروی انسانی می تواند فرهنگ سازمان باشد، این تحقیق به دنبال بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی نیروی انسانی در پژوهشکده بیمه وابسته به بیمه مرکزی ج.ا.ا می باشد.  

با توجه به مطالب عنوان شده، تلاش می شود در این تحقیق با بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی کارکنان و ارائه راهکارهای پیشنهادی به بهبود فرهنگ سازمانی و همچنین به تعهد سازمانی این سازمان کمک شود.

 1-2  اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق

به اعتقاد صاحب نظران عامل تاثیر گذار و فیلتر خود کنترلی در سازمان، فرهنگ و فضای حاکم بر آن می‌باشد. اهمیت فرهنگ سازمانی بر کسی پوشیده نیست و هم چنان که پیوندی نزدیک با فرهنگ عمومی دارد در قالب مجموعه‌ای از باورها و ارزشهای مشترکی که بر رفتار و اندیشه اعضای سازمان اثر می‌گذارد می‌تواند، سرچشمه‌ای برای حرکت و پویایی و یا مانعی در راه پیشرفت به شمار آید. به  همین دلیل اعتقاد بر این است که فرهنگ غنی سازمان، همانند یک نیرویی غنی و انرژی زا، سازمان را به وسیله نیروی انسانی کارا، هدایت کرده و احساس و ادراک یکسان به اهداف مشترک و انگیزه‌ای قوی در افراد ایجاد و اخلاقیات و معنویات را در محیط نظام‌مند می‌گرداند.

 ضرورت توجه به این امر زمانی بیش از پیش روشن می گردد که نقش تعهد سازمانی در اثر بخشی کارکنان در سازمان مشخص گردد . فرهنگ سازمانی عاملی تاثیر گذار در تعهد می باشد و توجه به نقش فرهنگ در تعهد در سازمان می تواند باعث رشد و پیشرفت کارآیی کارکنان در سازمان گردد . دلایل زیادی وجود دارد از این که چرا یک سازمان بایستی سطح تعهد سازمانی اعضایش را افزایش دهد . اولاً  تعهد سازمانی یک مفهوم جدید بوده و به طور کلی با وابستگی و رضایت شغلی تفاوت دارد. برای مثال، پرستاران ممکن است کاری را که انجام می دهند دوست داشته باشند، ولی از بیمارستانی که در آن کار می کنند، ناراضی باشند که در آن صورت آن ها شغل های مشابهی را در محیط های مشابه دیگر جستجو خواهند کرد. یا بالعکس پیشخدمت های رستوران ها ممکن است، احساس مثبتی از محیط کار خود داشته باشند، اما از انتظار کشیدن در سر میزها یا به طور کلی همان شغلشان متنفر باشند . ثانیاً تحقیقات نشان داده است که تعهد سازمانی با پیامد هایی از قبیل رضایت شغلی، حضور ، رفتار سازمانی فرا اجتماعی و عملکرد شغلی رابطه مثبت و با تمایل به ترک شغل رابطه منفی دارد. نظر به تاثیر فرهنگ سازمانی بر تعهد کارکنان سازمان و با توجه به اینکه نیروی انسانی عاملی کلیدی در موفقیت سازمانها است، موضوع فوق انتخاب گردیده که می‌تواند مدیران را در رسیدن به اهداف سازمان یاری کند.

اهداف تحقیق

این تحقیق به طور خلاصه اهداف زیر را دنبال می کند.

بررسی فرهنگ سازمانی شرکت مورد مطالعه

تعیین تاثیر ویژگیهای فرهنگ سازمانی بر تعهد کارکنان سازمان

ارائه راهکارهای تقویت فرهنگ سازمانی و تعهد سازمانی

1-4 پرسش‌های تحقیق :

     سوال اصلی تحقیق:

1.آیا  فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد؟

سوالات فرعی تحقیق:

1. آیا هدفگذاری بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد؟

2. آیا هماهنگی و یکپارچه سازی بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد ؟

3. آیا تاکید بر عملکرد بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد ؟

4. آیا مشارکت کارکنان بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد ؟

آیا جهت گیری بر نوآوری بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد ؟

6. آیا  پاداش و تشویق بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد ؟

7. آیا کار تیمی بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد ؟

1-5 چارچوب نظری تحقیق

    چارچوب نظری، الگویی است که پژوهشگر بر اساس آن در ارتباط با روابط بین عواملی که در ایجاد مساله مهم تشخیص داده شده‌اند نظریه پردازی می‌کند. به طور کلی چارچوب نظری پایه‌ای است که تمام طرح یا پروژه تحقیقاتی بر آن پایه قرار می‌گیرد. یک شبکه منطقی، توسعه یافته، توصیف شده و کامل بین متغیرها است که از طریق فرآیندهایی‌ همچون مطالعات اکتشافی‌، مشاهدات و مصاحبه‌ها، مشخص شده‌اند(خاکی‌،1378،ص 20). در این تحقیق جهت دستیابی به مدل نظری برای تقسیم بندی فرهنگ از مدل چیونگ و همکاران (2011) استفاده می گردد که بر اساس آن فرهنگ سازمانی به 7 عامل تقسیم شده است. چون به نظر می‌رسد نسبت به مدلهای استفاده شده در پژوهشهای مشابه کامل‌تر و به فعالیت شرکت های بیمه نزدیک‌تر است. بر مبنای توضیحات فوق، مدل نظری تحقیق در قالب شکل 1-1 ارائه شده است.

هدفگذاری

هماهنگی و یکپارچه‌سازی

تأکید بر عملکرد

مشارکت کارکنان

جهت‌گیری نوآوری

پاداش و تشویق

کارتیمی

فرهنگ سازمانی

  تعهدسازمانی  سازمانی sshسازمانی

شکل1-1 مدل نظری تحقیق ((Cheung, Wong, Wu, 2011 & Laurent E. Calvet,2010

1-6فرضیه‌های تحقیق:

فرضیه اصلی تحقیق به شرح زیر است:

فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد.

فرضیه‌های فرعی تحقیق:

1. هدفگذاری بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد.

2. هماهنگی و یکپارچه سازی بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد.

3. تاکید بر عملکرد بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد.

4. مشارکت کارکنان بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد.

5. جهت گیری بر نوآوری بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد.

6. پاداش و تشویق بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد.

7. کار تیمی بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مستقیم و معناداری می‌گذارد.

1-7 روش شناسی تحقیق:

این پژوهش بر مبنای هدف پژوهشی کاربردی و از حیث گردآوری داده ها از نوع پژوهشهای توصیفی- پیمایشی است، که با استفاده از منابعی چون شامل کتب، پایان نامه ها، مقالات و اینترنت اطلاعات گردآوری و از پرسشنامه به عنوان ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات، استفاده شده است.

1-8 جامعه پژوهش و نمونه آماری:

جامعه آماری پژوهش حاضر عبارتند از کارکنان پژوهشکده بیمه  که تعداد آنها 110 نفر می‌باشد. برای تعیین حجم نمونه در این پژوهش از فرمول کوکران استفاده شد. روش برآورد حجم نمونه کوکران به شرح ذیل است: حجم مناسب نمونه براساس تصمیم در مورد سطح دقت مورد انتظار و مقدار خطای استاندارد قابل پذیرش، برآورد می‌گردد. برای تعیین حجم نمونه در این پژوهش از فرمول کوکران استفاده گردیده است. روش برآورد حجم نمونه کوکران به شرح ذیل است:

که در آن: N حجم جامعه آماری،  n = نمونه آماری

96/1= t  تی استیودنت (فاصله اطمینان در سطح معناداری 95/0 (مقدار متغیر متناظر با سطح آلفای -1)

5/0d= درجه اطمینان

5/0p= احتمال موفقیت (نسبت حائزین صفت خاص در جمعیت نمونه)

5/0q= احتمال عدم موفقیت (نسبت فاقدین صفت خاص در جمعیت نمونه) (آذر، 1380:22).

بنابراین حجم نمونه مورد نیاز به صورت زیر محاسبه گردیده است:

تعداد نمونه آماری این تحقیق با خطای 2.5%  برابر با  103 نفر است.

1-9 قلمرو تحقیق:

قلمرو موضوعی: در این تحقیق فرهنگ سازمانی و تاثیر آن بر تعهد کارکنان سازمان مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

قلمرو مکانی: این تحقیق در پژوهشکده بیمه وابسته به بیمه  مرکزی ج.ا.ا  انجام پذیرفته است.

قلمرو زمانی:    تحقیق مربوطه از بهمن ماه 92  آغاز شد و  تیرماه 93 پایان پذیرفت.

1-10 روش‌های تحلیل داده‌ها:

برای تحلیل داده ها‌ی تحقیق از انواع روش های آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردید. روش‌های آمار توصیفی ( مانند شاخص‌های مرکزی‌: میانگین، فراوانی‌ و .... و شاخص‌های پراکندگی: انحراف معیار، واریانس و ....) برای تشریح وضعیت نمونه به کار می رود. ابتدا با استفاده از آزمون کولوموگوروف- اسمیرنوف (K-S)  توزیع نرمال بودن متغیرها را انجام می‌دهیم، تا مشخص شود می‌توانیم از آزمونهای پارامتریکی استفاده کنیم. در غیر اینصورت از آزمونهای ناپارامتریک جهت بررسی فرضیه‌ها استفاده خواهد شد. بعد از آن علاوه بر روش‌های توصیفی از آزمون‌های آماری استنباطی از رگرسیون چندگانه به روش رگرسیون گام به گام (stepwise regression) برای بررسی تاثیر متغیرهای مستقل بر وابسته و جهت بررسی فرضیات تحقیق و از آزمون همبستگی پیرسون استفاده گردید.

1-11 شرح واژه ها و اصطلاحات تحقیق:

فرهنگ سازمانی[4]: مقصود از فرهنگ سازمانی، سیستمی از درک مشترک است که اعضا نسبت به یک سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می‌شود. «کریس آرگریس»، فرهنگ سازمانی را نظامی زنده می‌خواند و آن را در قالب رفتاری که مردم در عمل از خود آشکار می‌سازند، راهی که بر آن پایه به‌طور واقعی می‌اندیشند و احساس می‌کنند، و شیوه‌ای که به‌طور واقعی با هم رفتار می‌کنند تعریف می‌کند. می‌توان گفت که همه افرادی که در این زمینه مطالعه نموده‌اند همگی توافق دارند که فرهنگ:

کلی است که از مجموع اجزای آن بیش‌تر است.

تاریخچه سازمان را منعکس می‌کند.

به مطالعه انسان‌شناسی مانند رسوم و نهادها مربوط می‌شود.

توسط گروهی از افراد که یک سازمان را تشکیل داده‌اند شکل گرفته است.

حرکت آن کند و سخت است.

تغییر آن به سختی صورت می‌گیرد.

با توجه به تعریف عنوان‌شده به این نتیجه می‌رسیم که تقریباً تمامی پژوهشگران از فرهنگ سازمانی به‌عنوان مجموعه‌ای از ارزش‌ها، باورها، عقاید، فرضیات و هنجارهای مشترک حاکم بر سازمان یاد می‌کنند. در واقع فرهنگ سازمانی همان چیزی است که به‌عنوان یک پدیده‌ی درست به اعضای تازه وارد آموزش داده می‌شود و بیانگر بخش نانوشته و محسوس سازمان است (Brian T. Gregory,2009).

تعهد سازمانی: حالتی است که یک کارمند به سازمان خود، احساس وفاداری کرده، اهداف و ارزش های سازمان را پذیرفته و آن ها را برای خود درونی ساخته و خود را در سازمان شریک  می داند(Sulu et al,2010).

[1] .Organizational Culture

[2] .Social identity

[3] . Meyer & ALLEN

[4] .Organizational Culture