پایان نامه انداره گیری بلوغ حاکمیت معماری سرویس گرایی سازمان با استفاده از چارچوب COBIT

پایان نامه کارشناسی ارشد

در رشته فناوری اطلاعات

چکیده:

امروزه معماری سرویس گرا (SOA) به عنوان یک رویکرد مناسب برای بهبود چابکی و افزایش کارایی سیستم ها مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که سازمانها در فرایند استفاده از این فناوری با چالش های زیادی نظیر پیچیدگی طراحی ساختار تصمیم گیری، مدیریت و حاکمیت سرویس هاو نبود فرایندهای حاکمیت مواجه هستند، بنابراین نیازمند یک چارچوب جامع و قابل اجرا برای حاکمیت SOA هستند تا چالش های موجود را برطرف ساخته و ساختار حاکمیت و مکانیزم های کنترلی را تعریف نماید.همچنین برای تعیین یک نقشه راه برای استقرار معماری سرویس گرا نیازمند تعیین سطح بلوغ حاکمیت این معماری است.در این تحقیق  چارچوب های موجود و چالش های معماری سرویس گرا مورد مطالعه قرارمی گیرد. براین اساس ما برای استقرار معماری سرویس گرایی در سازمان از  COBIT ، که یک چارچوب استاندارد حاکمیت فناوری اطلاعات سازمانی است استفاده کرده  و سطح بلوغ حاکمیت   معماری سرویس گرا را مورد بررسی قرار می دهیم.چارچوب پیشنهادی  با تمرکز بر پوشش مولفه های حاکمیت SOA و معیاری برای تعیین سطح بلوغ حاکمیت،راه حلی مناسب برای حاکمیت موثر معماری سرویس گرا و تدوین  نقشه راه فراهم می سازد.

کلمات کلیدی: بلوغ حاکمیت،معماری سرویس گرا،چارچوب حاکمیت SOA ، COBIT ،نقشه راه SOA

فصل اول

1  مقدمه و کلیات تحقیق

1.1    مقدمه

      امروزه فناوری اطلاعات و به خصوص معماری سرویس گرا فرصت هایی را در جهت بهبود چابکی و کارایی توسعه سیستم های اطلاعاتی به وجود آورده است.معماری سرویس گرا به عنوان رهیافت برتر در حوزه معماری سیستم های اطلاعاتی به سازمان ها کمک می کندتا بتوانند نیازمندی های کسب و کاری شان را با زیرساخت فناوری اطلاعات به سرعت مطابقت داده و نسبت به تقاضاهای بازار واکنش دهند.

این معماری یک استراتژی است که دربرگیرنده دو جنبه سازمانی و تکنولوژی است.از نقطه نظر تکنولوژی،سازمان نیاز به فراهم آوردن زیر ساختی (گذرگاه سرویس سازمانی[1]) برای برقراری تعامل و یکپارچگی  داردو از منظر سازمانی،نیازمند ساختار سازمانی مناسب،تعریف مسئولیت ها و نقش های سازمانی مرتبط،با توسعه نرم افزار و تدوین فرایندهای مناسب برای طراحی سرویس ها،شناسایی سرویس های جدید و چرخه عمر سرویس ها است.از طرفی برای آنکه حوزه کسب و کار بتواند به سرعت خود را با تغییرات تطبیق دهد،بایستی بتواند به مجموعه ای از سرویس های کسب وکاری و سرویس های اشتراکی دسترسی پیدا کند.با وجود اینکه بسیاری از شرکت ها در فرایند پیاده سازی SOA [2]نسبت به فراهم ساختن الزامات و پیش نیازهای مطرح شده تلاش می کنند ولیکن به دلیل پیچیدگی این فرایند عمدتا با چالش هایی نظیر: (مالکیت سرویس ، تعیین ساختار تصمیم گیری ، تعریف و تعیین سرویس های اشتراکی، مدیریت تغییر سرویس های اشتراکی ، ارزیابی کارایی و کیفیت سرویس ، مدیریت سطوح سرویس) مواجه می شوند و ممکن است علی رغم صرف انرژی زیاد و سرمایه گذاری های کلان از مسیر صحیح منحرف شده و دچار شکست شوند.

بنابراین برای مقابله با چالش های ذکر شده و کسب مزایای این فناوری، سازمان نیازمند استقرار یک نظام رفتاری مناسب است تا علاوه بر تعریف نقش ها و مسئولیت ها و تعیین ساختار تصمیم گیری،قابلیت های سازمانی مورد نیاز را فراهم نماید.این نظام رفتاری در واقع همان نظام حاکمیت است.حاکمیت[3] مکانیزمی است که اطمینان می دهد قوانین،خط مشی ها و سیاست ها،استاندارد ها و رویه ها در سازمان پذیرفته شده و مورد اجابت قرار گرفته است.یعنی اطمینان نمائیم که افراد هر آنچه درست است را انجام می دهند.

1.2    تعریف و بیان مسئله

فقدان حاکمیت می تواند یک مانع جدی برای موفقیت سازمان باشد.حاکمیت معماری سرویس گرا،کاربرد حاکمیت سازمان برای تحقق معماری سرویس گرا است].41[حاکمیت SOA مفهومی است که برای فعالیت های مرتبط با سرویس ها در معماری سرویس گرا و حاکمیت سرویس ها در چرخه پیاده سازی آنها استفاده می شود.حاکمیت SOA چالش های مطرح در فرایند پیاده سازی و پذیرش معماری سرویس گرا را با ایجاد قابلیت هایی در سازمان برطرف می کند.این قابلیت ها با استفاده از یک چارچوب موثر معماری سرویس گرا پوشش داده می شود.

چارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا شامل 1)یک مدل مرجع حاکمیت که به عنوان نقطه شروع به کار گرفته شده و در بر گیرنده 4 مولفه اصلی زیر ساخت فنی،سیاست ها،فرایندها و نقش هاست و 2)چرخه حیات سرویس که یک فرایند تکرار پذیر برای تعریف سرویس و بومی سازی مدل حاکمیت SOA است].41[

هدف اصلی ازچارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا،استقرار معماری سرویس گرا در سازمان است.چارچوب یک رویکرد تدریجی را تعریف می کند که سازمان بتواندعلاوه بر پوشش نیازمندی های جاری خود،نیل به اهداف بلند مدت SOA را مد نطر قرار دهد.یک چارچوب حاکمیت SOA  به مدیران سازمان اطمینان می دهد که :

سرویس های صحیح ایجاد شده،نیازمندی های کسب و کار را پوشش می دهند.

یک رویکرد سازگار برای کشف،استفاده،تعریف،طراحی،پیاده سازی،اجرا و مدیریت سرویس ها تعریف شده است.

سرمایه گذاری سرویس ها صورت گرفته و مالکان سرویس ها مشخص شده اند.

سرویس ها منطبق بر سیاست های حاکمیت ایجاد شده اند.

سرویس ها در یک روش امن طراحی شده،ساخته و اجرا می شوند.

سرویس ها در یک روش میزان پذیر[4] مدیریت می شوند.

نقش های حاکمیت SOA، مسئولیت ها و مجوز ها شناخته شده و به طور قابل قبول اجرا می شوند.

بر این اساس سازمان نیاز به یک برنامه دارد که همان نقشه راه معماری سرویس گراست و بر مبنای یک چارچوب حاکمیت SOA در یک رویکرد تدریجی و با سنجش بلوغ سرویس گرایی،به شرکت ها کمک نماید تا حرکت به سمت SOA را شروع کرده و گذار به SOA را در هر مرحله مدیریت کنند و به این طریق مزایای مورد انتظار SOA نظیر استفاده مجدد سرویس ،بهبود یکپارچگی، تعامل پذیری و چابکی کسب و کار را بدست آورند.

در این تحقیق به منظور ارائه مولفه های اصلی حاکمیت معماری سرویس گرا مطلوب ، به  شناخت چارچوب های موجود حاکمیت   SOA پرداخته و  برای حرکت سازمان ها به سمت استقرار حاکمیت معماری سرویس گرا ، [5]COBIT  را که یک چارچوب کنترل برای حاکمیت فناوری اطلاعات    پذیرفته شده است مورد مطالعه و استفاده قرار می دهیم.این چارچوب  بطور کامل ارزیابی فرایندها،ساختار حاکمیت و مکانیسم های کنترل را مورد خطاب قرار می دهد. چارچوب COBIT برخی از عناصر مهم حکومت SOA  را پشتیبانی نمی کند ما با استفاده از مؤلفه های اصلی  معماری سرویس گرایی سازمان و چرخه حیات حاکمیت مبتنی بر           COBIT و شناخت  یک مدل بلوغ حاکمیت SOA  به ارزیابی واندازه گیری  بلوغ حاکمیت معماری سرویس گرا سازمان می پردازیم.

1.3     هدف از انجام تحقیق

بر اساس مطالب ذکر شده در قسمت قبل هدف اصلی این تحقیق شناخت حاکمیت معماری سرویس گرا ، مولفه ها ، سیاست ها  و ویژگی های آن به منظور ارایه یک چارچوب مطلوب برای حرکت سازمان ها در استقرار حاکمیت معماری سرویس گرا و تلفیق سرویس گرایی با فناوری اطلاعات برای افزایش انعطاف پذیری سازمان جهت دست یابی  اهداف  کسب وکار است. بر این اساس هدف این تحقیق را می توان به بخش های زیر تفکیک نمود:

هم سویی فناوری اطلاعات و کسب و کار با تمرکز بر فرایندهای کسب وکار و  پشتیبانی از محرک های فناوری اطلاعات و کسب و کار

سازماندهی فرایندهای چرخه حیات سرویس و حاکمیت براساس مدل فرایند

تعریف و مدیریت اهداف کنترلی قابل اندازه گیری برای هر فرایند

آشنایی با مفاهیم و اصول معماری سرویس گرا و درک ارتباط بین اصول و موضوعات مطرح شده و ارتباط آنها با موضوع حاکمیت

تشریح اهمیت حاکمیت معماری سرویس گرا والزامات پیاده سازی آن

شناخت مولفه های حاکمیت معماری سرویس گرا

معرفی الزامات چارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا

1.4    پرسش­ها ی تحقیق

وجود یک چارچوب مناسب که در برگیرنده کلیه الزامات و قابلیت ها و مولفه های حاکمیت SOA باشد و بتواند سازمان را در مسیر پذیرش معماری سرویس گرا کمک نماید الزامی است و از آنجا که چارچوب های مختلفی برای حاکمیت SOA ارائه شده است،سوالاتی در این زمینه مطرح می شود که بایستی پاسخ مناسب داده شود:

الزامات برای سیر به سمت وضعیت مطلوب سازمان چیست؟

چگونه می توان برای چارچوب حاکمیت COBIT یک مدل بلوغ حاکمیت معماری سرویس گرایی سازمانی داشت تا بتوان با استفاده از آن  جایگاه سازمان را در بازار رقابت تعیین کرد؟

چگونه می توان راهبردهای سازمان را برای  رسیدن به وضعیت مطلوب  با استفاده از اندازه گیری بلوغ معماری سرویس گرایی سازمانی تغییر داد!؟

ویژگی ها و مولفه های یک چارچوب مطلوب حاکمیت SOA برای تعریف COBIT  سرویس گرا چیست؟

1.5    محدوده ی پژوهش

تمرکز اصلی و عمده در این پژوهش ارائه ی روشی  است که مبتنی بر چارچوب COBIT   بوده تا بوسیله آن بتوان معماری سرویس گرایی را در سازمان مستقر  کرد.در COBIT  که به عنوان یک استاندارد برای سازمان ها می باشد ، مدلی را برای اندازه گیری بلوغ حاکمیت فناوری اطلاعات  تبیین شده است.ما  با مطالعه مدل های موجود و شناخت چالش هایی که برای استقرار معماری سرویس گرا وجود دارد فاکتورهای سرویس گرایی را معین کرده و با اضافه کردن اینها به COBIT ا یک چارچوب جدید  طراحی می گردد و  با استفاده از آن مدلی را برای تعیین سطح بلوغ حاکمیت سرویس گرا مشخص می کنیم.برای این منظورابتدا باید با  مفهوم سرویس گرایی و معماری سرویس گرا و همچنین مفهوم حاکمیت و مولفه های آن آشنا شده تا با استفاده از اینها و بر اساس چارچوب COBIT  ، که معیاری را برای تعیین سطح بلوغ حاکمیت تعریف کرده نقشه ی راهی برای استقرار معماری  سرویس گرا در سازمان ایجاد کنیم.

1.6    فرضیات تحقیق

معماری سرویس گرا می تواند باعث افزایش چابکی کسب و کار ،کاهش زمان تولید کالاهای جدید و ارائه به بازار ،کاهش هزینه توسعه و نگهداری از طریق استفاده مجدد از سرویس های موجود،ایجاد منابع جدید در آمدی و هم سویی بهتر کسب وکار و فناوری اطلاعات شود.پیاده سازی معماری سروبیس گرا منجر به پیاده سازی یک مدل حاکمیت مبتنی بر معماری سرویس گرا می شود.در حقیقت بدون یک مدل حاکمیت SOA ، قابل اطمینان و به صرفه پیاده سازی معماری سرویس گرا، مزایای مورد انتظار این معماری حاصل نخواهد شد.

ما می خواهیم با اضافه کردن مهم ترین مولفه ها ،سیاست ها و فرایندهای کنترلی معماری سرویس گرا به چارچوب COBIT ،چارچوبی را برای حاکمیت معماری سرویس گرا ارائه کنیم تا سازمان بتواند توسط آن معماری سرویس گرا را در سازمان استقرارکند و با استفاده از سطح بلوغ تعریف شده در چارچوب پیشنهادی،  نقشه ی راهی برای حرکت به سمت وضعیت مطلوب تهیه کند تا به معماری با انعطاف پذیری بالا دست یابد.

1.7    ساختار پایان نامه

ساختار این پایان نامه شامل پنج فصل به شرح زیر می باشد :

فصل اول در خصوص بیان کلیات پژوهش و چرایی و چگونگی انجام آن می باشد.

فصل دوم به ادبیات موضوعی اختصاص دارد و مفاهیمی چون محاسبات سرویس گرا،معماری سرویس گرا،چرایی و چالش های پذیرش آن، حاکمیت،حاکمیت معماری سرویس گرا و مولفه های آن  ،حاکمیت فناوری اطلاعات و چارچوب COBT ،  مفهوم چارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا و چهار مورد از پرکاربرد ترین چاچوب های ارائه شده تشریح شده است.

فصل سوم مربوط به روش پژوهش بوده و با در نظر گرفتن مولفه ها ، سیاست ها و فرایندهای کنترلی برای استقرار معماری سرویس گرا به ارائه ی چارچوبی برای حاکمیت معماری سرویس گرا بر اساس چارچوب COBITکه یک چارچوب برای حاکمیت فناوری اطلاعات است می پردازد.

فصل چهارم مختص ارزیابی است که ابتدا به شناسایی قابلیت های مورد نیاز برای رفع چالش های موجود در معماری سرویس گرا پرداخته سپس به ارزیابی چارچوب پیشنهادی و دیگر چارچوب های ارائه شده در فصل 2 با استفاده از فاکتورهای تعیین شده می پردازد.تا ضعف ها و قوت های چارچوب مشخص شود.

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات آتی برای کارهای آتی می باشد.

Abstract

Nowadays  The Service Oriented Architecture (SOA) as an approach to improve agility and increase the efficiency of the system is considered. Since the use of this technology in organizations with many challenges such as the complexity of the decision, Management and governance services and lack of governance processes was interested, so we need a comprehensive and workable framework for SOA Governance to overcome challenges and define the governance structure and control mechanisms .also To set a roadmap for the implementation of service-oriented architecture governance architecture is needed to determine the level of maturity .in this research we  survey  existing  framework and service-oriented architecture. Accordingly, the COBIT framework that is  IT governance framework for the establishment of a service-oriented organization designed to be used with the maturity level of SOA Governance will be examined. The proposed framework determines suitable   solution  for effectiveness SOA governance and determines the road map with focuses on the elements of SOA governance and select one  criterion to determine the maturity level of governance .

Keywords : maturity of  Governance , service-oriented Architecture , SOA Governance framework , COBIT , SOA Roadmap