پایان نامه بررسی سیره اخلاقی امام رضا (ع)

فصل اول

طرح تحقیق

1- مقدمه

2- تعریف موضوع

3- اهمیت و ضرورت تحقیق

4- مروری بر مطالعات انجام شده

5-اهداف تحقیق

6- طرح سؤال و فرضیه

7- روش تحقیق

8- محدودیت هاو پیشنهادات

9- معانی لغوی واژه ها

مقدمه

یکی از مهمترین مباحثی که امروزه در علوم انسانی مطرح می شود بحث های اخلاقی است. در اینکه فلسفه ی اخلاقی چیست و بهترین و موثرترین فلسفه ی اخلاق چه نوعی از آن است کتب بسیار زیادی در این رابطه تهیه و تدوین شده است و از اصول اساسی آن و راههای رسیدن به فضایل اخلاقی بحث شده است. باید توجه داشت که آدم همواره در زندگی اش برای تشخیص درست امور و در نهایت داشتن زندگی سالم و سعادتمند نیازمند راهنما و الگوهای اخلاقی و تربیتی است و البته با مطالعه در زندگی انسان های بزرگی چون پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه ی معصومین، افراد می توانند در این راه قدم برداشته تا به کمال و سعادت حقیقی دست یابند.

 امام رضا (ع) به عنوان یک انسان نمونه و کامل از جمله همان افراد برگزیده ای هستند که مسلمانان و شیعیان با مطالعه و تحقیق در سیره ی اخلاقی ایشان در ابعاد گوناگون زندگی ایشان می توانند راه سعادت حقیقی را پیدا کرده و به کمال مطلوب نائل آیند. اصولاً از آن جا که ائمه ی اطهار مورد تایید خداوند متعال بوده و همواره آنها از فیوضات ویژه الهی برخوردار بوده اند رفتار و منش آن بزرگواران می تواند راهگشای خوبی جهت سعادت و خوشبختی جوامع انسانی تلقی می شود. از این رو با توجه به اهمیت مباحث اخلاقی و تاثیر آنها در زندگی انسان ها، در این تحقیق سعی شده است که با استمداد از اخلاقیات امام هشتم (ع) الگوی مناسبی جهت افراد طالب کمال ارائه شود. امید است که مورد رضایت حضرت حق و امام رضا (ع) واقع شود.

اهمیت و ضرورت تحقیق

با توجه به فاصله ی بسیار طولانی که جامعه ی امروزی با عصر رسالت و امامت ائمه اطهار (ع) دارد ضرورت یادآوری و بررسی سیره ی عملی و رفتاری آنها در ادوار مختلف زندگی آن بزرگواران امری اجتناب ناپذیر است .بررسی جنبه های مختلف زندگی آن پیشوایان معصوم در امور مخلفی چون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اخلاقی و.. امری لازم وحیاتی است تا با کمک از سیره ی اخلاقی و اجتماعی آنها بتوان بسیاری از مسائل و مشکلات اخلاقی و... را در دنیای امروزی را برطرف ساخت.

مروری بر مطالعات انجام شده

در رابطه با سیره ی اخلاقی امام رضا (ع) کتب و مقالات متعددی تالیف شده است. اما کتب و مقامات بسیاری که اینجانب مورد مطالعه قرار دادم همه جوانب و خصوصیات اخلاقی ایشان از قبیل اخلاق فردی و خانوادگی، اجتماعی و سیاسی را به طور کامل و یک جا مشاهده نکرده ام. لذا در اکثر کتب مطالعه شده بیشتر به جنبه ی سیاسی زندگانی امام رضا (ع) پرداخته شده است. از جمله کتاب تحلیلی از زندگانی امام رضا (ع) از محمد صادق عارف که این کتاب به 2 بخش گسترده تقسیم می شود که تنها در صفحات محدودی از بخش اول به بعد اخلاقیات ایشان آن هم از نظر فردی و اجتماعی پرداخته شده و در ادامه آن و بخش دوم منحصر به زندگانی فکری و سیاسی ایشان می شود.

اهداف تحقیق

هدف کلی:

بررسی سیره اخلاقی امام رضا (ع)

اهداف جزئی:

1- بررسی اخلاق فردی امام رضا (ع)

2- بررسی اخلاق سیاسی امام رضا (ع)

3- بررسی اخلاق خانوادگی امام رضا (ع)

4- بررسی اخلاق مردمی امام رضا (ع)

طرح سؤال و فرضیه

سؤال اصلی:

ویژگی های اخلاقی امام رضا(ع) در ابعاد مختلف چگونه بوده است؟

سوالات فرعی:

اخلاقیات فردی امام رضا(ع) چگونه بوده است؟

اخلاق سیاسی امام رضا(ع) چگونه بوده است؟

شیوه ی برخورد اخلاق اجتماعی امام رضا(ع) چگونه بوده است ؟

نحوه تعامل اخلاقی امام رضا(ع) با خانواده و نزدیکان چگونه بوده است؟

فرضیه­ها:

امام رضا(ع) در برخورد با کلیه افراد حتی مخالفین رعایت اخلاق اسلامی را می نمودند.

اخلاق سیاسی امام رضا(ع) جدای از اخلاق اجتماعی و عبادی ایشان نبود.

روش تحقیق:

روش تحقیق در این پروژه ی تحقیقاتی کتابخانه ای –توصیفی است که با راهنمایی استاد گرامی جناب آقای عامریان نکات اخلاقی امام رضا (ع) در ابعاد فردی، اجتماعی و خانوادگی و سیاسی از کتب مختلف تاریخی ،روایی و.. استخراج شده و به تحلیل آنها پرداخته شد.

محدودیت ها:

با وجود کتب متعددی که درباره ی زندگانی امام رضا (ع) تالیف شده است اما مطالب موجود در اکثر کتاب ها تکراری است و اینجانب برای به دست اوردن نکات ویژه ی اخلاقی امام رضا (ع) با مطالب کاملاً تکراری مواجه می شدم.

پیشنهاد:

اگر مسئولین محترم دانشکده علوم قرآنی امکانات بیشتری در قسمت انتشارات داشته باشند تا دانشجویان بتوانند پروژه های تحقیقاتی خود را در همین مکان تایپ و صحافی نمایند بهتر است.

بررسی معانی لغوی واژه ها:

سیره: به همان سبک ها و روش های خاص و شیوه های زندگی پیغمبر و ائمه اطهار گفته می شود. یعنی همان اصول و روشهای اخلاقی و عملی ثابتی که در برخورد با دشمنان با دوستان ،با مردم عادی، با خانواده در تبلیغ و رهبری، در عبادت و سیاست و.. داشتند و نکته مهمتر اینکه در بررسی سیره شرح ولادت و شهادت، خصوصیات ظاهری و جسمانی مهم نیست زیرا اینها به سیره شناسی مربوط نیست.[1]

اخلاق: گروهی گفته اند اخلاق همان وجدان فطری است و گفته اند نداهای وجدانی را باید تقویت نموده و با تقویت آنها و پاک شدن محیط آنها، نداهای مخالف خاموش می گردد[2].

فصل دوم

یافته های تحقیق

بخش اول

مقدمه

1- عبادت

2- سخاوت

3- زهد و پرهیزگاری

4- ادب

5- صبر و استقامت

مقدمه

از مهمترین مسائلی که در علومی چون علم جامعه شناسی ،روان شناسی، و... به آن پرداخته می شود این است که انسان از منظر شخصیتی و بعد اخلاق فردی او مورد بررسی قرار گیرد. ویژگی های متعدد اخلاقی که در یک فرد مشاهده می شود اعم از طرز خوردن و خوابیدن، شیوه ی گفتار و کردار او و اعمال او... در جنبه های مختلف زندگی اش از دیدگاه دیگران مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت. حال مشاهده ی اینگونه رفتارها در اشخاص بزرگ، تاثیرگذاری بزرگتری را به دنبال خواهد داشت. پس قاعدتاً در انسانهای بزرگ همیشه رفتارهایی سر می زند که مورد تایید اطرافیان و آیندگان باشد.از جمله انسانهای بزرگ تاریخ اسلام که اخلاق و کردار فردی او همیشه مورد تحسین همگان بوده است امام رضا (ع) است. ایشان در بعد اخلاقیات فردی خویش در ابعاد مختلفی چون عبادت، سخاوت، زهد وپرهیزگاری ،ادب و صبر و استقامت و.. نمونه  سرلوحه ی تمام شیعیان جهان اسلام هستند که در این بخش به شرح عناوین ذکر شده پرداخته خواهد شد.

بهار 88

منابع  ومآخذ                                                                  

-قرآن کریم ،انتشارات آیین دانش ،قم ،1384،چاپ اول ،مترجم :مهدی الهی قمشه ای

-آموزه هی اخلاقی و رفتای امامان شیعه،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم ،1383،چاپ اول،تالیف محمد تقی عبدوس ،محمد محمدی اشتهاردی

-اخبار و آثار حضرت رضا (ع)،انتشارات کتابخانه صدر ،تهران ،بی تا،تالیف عزیز الله عطاردی

-آثارالصادقین ،انتشارات روابط عمومی ستادبرگزاری نماز جمعه گیلان ،قم،1369،چاپ اول تالیف صادق احسان بخش

-الارشاد،کتاب فروشی اسلامیه ،بی جا ،1376،چاپ سوم ،تالیف شیخ مفید، مترجم:  محمد باقرساعدی خراسانی،تصحیح :محمد باقربهبودی

-امامان اهل بیت در گفتار اهل سنت،انتشارات مکتب اسلام ،بی جا ،1377،چاپ اول ،تالیف داود الهامی

-اخلاق (ترجمه  کتاب الاخلاق )،انتشارات هجرت ،بی جا ،1374،چاپ اول،تالیف عبد الله شبر،مترجم:محمد رض جباران

-اصول کافی،انتشاات ولی عصر (عج)،بی جا ،1377،چاپ دوم ،تالیف محمد بن یعقوب کلینی ،329ق،مترجم: جواد مصطفوی

-آیین زندگی ازدیدگاه امام رضا (ع)،انتشارات  الف ،بی جا ،1379،تالیف محسن کتابچی،

-امام علی بن موسی الرضا (منادی توحید وامامت )،بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی،مشهد،1386،چاپ دوازدهم،تالیف محمد جواد معینی،احمد ترابی

-برکرانه شرح چهل حدیث امام خمینی،انتشارات عروج،بی جا،1387،چاپ اول،تالیف جواد محدثی

-امام خمینی و حکومت اسلامی(فلسفه سیاسی امام خمینی)،موسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی (ره)،قم،1378،چاپ اول،تالیف کنگره امام خمینی و اندیشه حکومت اسلامی

13-پرورش روح(نمازوعبادت درتفسیر المیزان )،انتشارات بلوغ ، بی جا ، 1376 ، چاپ سوم، تالیف عباس عزیزی

14-پرتوی از پیام پیامبریا برگردانی تازه ازنهج الفصاحه،انتشارات حلم ، قم ،1384،چاپ اول ،تالیف جعفرسبحانی، مترجم:علی کرمی فریدنی

15-پاره ای از بهشت (سیره رضوی )، انتشارت پیام آزادی ،بی جا ، 1381، تالیف محسن غفاری

16-ترجمه زندگانی سیاسی امام رضا (ع)، انتشارت کنگره جهانی امانم رضا (ع)،بی جا ،1365،تالیف هیات اجرایی کنگره جهانی امام  رضا (ع)

17-تفسیر هدایت ، انتشارات آستان قدس رضوی ، مشهد ،1378،چاپ اول ،:تالیف محمد تقی عبدوس، مترجم :پرویز اتابکی

18-ترجمه رساله  قشیریه، انتشارت علم و فرهنگ،بی جا،1374،چاپ چهارم ، تصحیح و استدراک :بدیع الزمان فروزان فر

19-تفسیر نمونه ،دارالکتب  اسلامیه،تهران،1376،چاپ چهارم،تالیف مکارم شیرازی و همکاران

20-ترجمه عیون الاخبار الرضا ،انتشارات کتاب فروشی اسلامیه ، بی جا ،1396ق،تالیف شیخ صدوق،متوفی 381ه،مترجم :عبد الحسین رضایی ،محمد باقرساعدی

21-ترجمه تفسیر المیزان ،دفتر انتشارات اسلامی قم ،بی تا،تالیف محمد حسین طباطبایی،

    متوفی،مترجم :محمد باقر موسوی همدانی

     22-تحلیلی از زندگانی امام رضا (ع)، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی ،

    مشهد ،1372،چاپ سوم،تالیف محمد جوا د فضل الله ،مترجم:محمد صادق عارف

   23-ثمرات الحیات،انتشارات قائم آل محمد ،قم،1378،چاپ پنجم،تالیف محمود امامی

اصفهانی ،تحقیق و ویرایش محمد ملکی

   24- جلاءالعیون،انتشارات قائم ،بی جا ،بی تا،تالیف محمد باقرمجلسی

   25-حکمت ها واندرزها ،انتشارات صدرا،بی جا،1386،چاپ بیست و دوم،تالیف مرتضی مطهری

26-ده گفتار ،انتشارات صدرا ،تهران ، قم، 1386،چاپ بیست و چهارم،تالیف مرتضی مطهری

27-دستورات زندگی ،انتشارات مقدم ، بی جا ، 1382،تالیف محمد تقی مقدم

28-زندگانی هشتمین امام ،انتشارات قدس رضوی ،مشهد ،1371،چاپ اول ،تالیف حسین حائری کرمانی ،بازنویسی :علی اصغر فرزانه

29-رفتار های اخلاقی و اجتماعی امام رضا (ع)،انتشارات عروج اندیشه ،مشهد ،1382،چاپ اول ،تالیف محمد علی چنارانی

30-سیری درسیره ی ائمه اطهار ،انتشارت صدرا ،تهران ،1374،چاپ یازدهم، تالیف مرتضی مطهری

31-ستارگان درخشان ،کتابفروشی اسلامیه ،بی جا ،بی تا،تالیف محمد جواد نجفی
32-علی بن موسی الرضا (امام رضا (ع))،انتشارت دلیل ما ،قم ،1385،چاپ دوم ،تالیف مرضیه محمد خواه  

 33-فراز های برجسته ازسیره چهارده معصوم ،انتشارت دفتر تبلیغات اسلامی،قم،1372،

تالیف محمد محمدی اشتهاردی ،محمخد تقی عبدوس

34-فضایل علمی و اخلاقی اما م هشتم (حضرت علی بن موسی الرضا (ع))،بی نا ،بی جا ،1359،چاپ دوم،تالیف احمد خوشنویس

35-قاموس قرآن ،انتشارت دارالکتب اسلامیه ،تهران ،1372،چاپ یازدهم ،تالیف علی اکبر قرشی

36-قطره ای از دریای فضایل اهل بیت  ، نشر حاذق   ،بی جا  ، 1384  ،تالیف احمد مستنبط   مترجم:محمد حسین رحیمیان

37-علم اخلاق اسلامی (ترجمه کتاب جامع السعادات )،انتشارات حکمت ،تهران،1385،چاپ هشتم،تالیف مهدی نراقی ،مترجم: جلال الدین مجتبوی

-38کشف الغمه فی معرفه الائمه،انتشات کتاب فروشی اسلامیه ،بی جا ، تاریخ تالیف 687ه ،تاریخ ترجمه : 938ه،تالیف علی بن عیسی الاربلی ،مترجم :علی بن حسین زوارئی ،تصحیح ابراهیم میانجی و مقدمه ی ابوالحسن شعرانی

39-منشور جاوید ،انتشارت امام جعفرصادق ،بی جا ،1383،چاپ چهارم ،تالیف جعفر سبحانی

40-مجموعه آثارنخستین کنگره جهانی حضرت (ع)،انتشارت کنگره جهانی امام رضا، بی تا، تالیف هیات اجرایی کنگره جهانی امام رضا (ع)

41-المفردات فی غریب القرآن ،انتشارا ت مرتضوی ،تهران ،1374،چاپ دوم ،تالیف راغب اصفهانی ،متوفی 502ه،مترجم:غلامرضا خسروی اصفهانی

42-منتهی  الآمال ،انتشارات هجرت ،بی جا ،1373،چاپ هشتم،تالیف شیخ عباس قمی

43-مجمع البیان فی تفسیرالقرآن ،انتشارات فراهانی ،تهران ،1380،چاپ اول،تالیف ابو علی فضل بن حسن الطبرسی ،متوفی 548ه،مترجم:علی کرمی

44-معراج السعاده،انتشارات دهقان ،بی جا ،بی تا،تالیف ملااحمد نراقی ،متوفی

45-میزان الحکمه،انتشا رات دارالحدیث ،بی جا ،1377،چاپ اول ،تالیف محمد محمدی ری شهری ،مترجم:حمیدرضا شیخی

46-مسند الامام الرضا (ع)،انتشارت الموتمه العالمی الامام الرضا (ع)،بی جا،1406ه،تالیف وتحقیق:عزیزالله عطاردی الخبوشانی

47-نهج البلاغه علی (ع)،انتشارات فیض الاسلام ،بی جا،1372،ترجمه وشرح :علینقی فیض الاسلام

48-نشانی بهشت ،انتشارات قدس رضوی ،مشهد ،1387،تالیف حسین علوی مهر (متولد 1342)،

49-هشتاد و هشت کلام ازهشتمین امام (علی بن موسی الرضا (ع))،بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی  ،مشهد ،1386،چاپ چهارم ،تالیف حسین حائری کرمانی  ،مترجمان:شیخی ،جلالی ، باباپور،  محمد هاشم ،  ارجمد  ، وثوقی ،  ابو القاسمی ،  کاظم زاده ،  شکورزاده ،  تورسان زاده

50- سایت های اینترنتی مورد استفاده :

                                                                                                                                 1-www. Tebyan.com

2- www.hawzah. Net

3-www5. irna.ir       

4-www.mums.ac.ir