پایان نامه بررسی تاثیر نوسانات نرخ ارز ( دلار ) بر شاخص های بورس اوراق بهادار تهران ، مطالعه موردی ، شاخص صنعت مواد و محصولات دارویی و شاخص صنعت محصولات چوبی

چکیده

اتخاذ رژیم ارزی مناسب و نرخ ارز تعادلی از موضوعات مهم و بعضا مناقشه برانگیز است. برخی از اقتصاددانان معتقدند که پایین بودن نرخ ارز اسمی ( یا واقعی ) موجب رکود صادرات و کاهش انگیزه برای تولیدات داخلی جایگزین واردات می گردد­. برخی دیگر معتقدند که سیاست کاهش ارزش پول ملی یا بالا بودن نرخ ارز اثر انقباضی بر تولید دارد­.

در این مطالعه با استفاده از آزمونهای اقتصاد سنجی تاثیر نوسانات نرخ ارز بر روی سود آوری یا به طور دقیق تر(جامعه آماری این تحقیق شامل تمامی شرکتهای تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد) بازده سهام صنعت مواد و محصولات دارویی و محصولات چوبی که اولی دارای کشش تقاضای بسیار کم و دومی دارای کشش تقاضای بسیار زیاد است طی سال های 1386-1391مورد مطالعه قرار می گیرد­. مورد مطالعه قرار می گیرد­. این مطالعه به شناخت اثر سیاستهای ارزی بر وضعیت مالی و سود آوری بنگاهها و مجموعه واحدهای اقتصادی کمک زیادی می کند­. در این مطالعه هفت فرضیه مطرح گردید که حاصل کار در فصل چهارم به طور مختصر بیان می­گردند: در فصل چهارم ابتدا آمارهای توصیفی ارائه گردید و در ادامه این بخش نمودار اسکتر پیلوت و باکس- ویسکر ارائه گردید و نشان داده شد که داده های پرت در نمونه اماری بسیار اندک می­باشند و تاثیر جدی بر نتایج مدلهای رگرسیون تحقیق نداشته­اند. در قسمت بعدی، نتایج ضریب همبستگی پیرسون وجود همبستگی میان تمامی متغیرهای تحقیق را تائید نمود. همچنین نتایج آزمون فرضیه­های اول تا ششم حاکی از معناداری روابط میان متغیرهای مستقل و وابسته بود.

کلمات کلیدی: نوسانات نرخ ارز، بورس اوراق بهادار تهران، شاخص صنعت

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1­-­مقدمه

عوامل مختلف و متنوعی بر بازده سهام شرکتهای تولیدی اثر می­گذارند، از جمله این متغیرهای کلان اقتصادی تورم، قیمت نفت، درآمد ملی و رشد اقتصادی می باشد، یکی از این عوامل که در سالهای اخیر شاهد تغییرات و نوسانات بسیار شدید آن بوده ایم نرخ ارز می باشد. بصورتی که برابری ریال ایران در مقابل دلار از 10000 ریال در سال 88 به 37000 ریال در نیمه سال 91 رسیده است.

پس از جنگ جهانی دوم و فرو پاشی نظام پولی پایه طلا در سال 1946 اکثر کشورها دارای سیستمی پولی بودند که در آن سیستم دلار آمریکا به عنوان ارز پایه مورد پذیرش کشورها قرار گرفته بود، این همان نظام برتن ودز بود که عمر آن در سال 1973 پس از بحرانهایی که در دهه 1960 برای پولهای معتبر بخصوص دلار رخ داد پایان پذیرفت . پس از فروپاشی نظام برتن ودز در اوایل دهه 1970 ابتدا کشورهای صنعتی به نظام نرخ ارز شناور روی آوردند ، سپس به تدریج اکثر کشورها از نظام ارزی شناور پیروی کردند از این زمان بود که محیط اقتصادی بین الملل شاهد نوسانات نرخ برابری ارز بین کشورهای مختلف بود که این موضوع بالطبع شرکتها را نیز تحت تاثیر قرار می داد . به نوسان ارزش شرکت در مقابل نرخ ارز که به علت تغییرات ارزش پول ملی در مقابل پول دیگر کشورها رخ می دهد ریسک نرخ ارز گویند . (بیات .م ؛ 1385 صفحه 24 ) به علت پیوسته و وابسته بودن بازارهای پولی و مالی و محیطهای اقتصادی و تاثیر پذیری آنها از یکدیگر در نقاط مختلف جهان تمامی شرکتها به طور مستقیم یا غیر مستقیم در معرض ریسک نرخ ارز قرار دارند که در این میان شرکتهای چند ملیتی و آنها که مبادلات بین المللی دارند از این ریسک سهم بیشتری خواهند داشت. اخیرا این موضوع در کشور ما نمود بیشتری یافته و به دلیل نوسانات شدید نرخ ارز ریسک نرخ ارز در حوزه مدیریت ریسک بیشتر مد نظر قرار گرفته است و در کنار دیگر متغیرهای کلان اقتصادی مانند تورم، قیمت نفت، در آمد ملی و رشد اقتصادی نرخ ارز به عنوان یکی از عوامل موثر بر بازده سهام شرکتهای تولیدی مطرح شد. لذا در این تحقیق به روشن کردن ابعاد تاثیر نوسانات قابل ملاحظه تغییرات نرخ ارز بر بازده سهام شاخص صنعت مواد و محصولات دارویی و شاخص صنعت محصولات چوبی پرداخته­ایم .

1-2 - بیان مسئله

اتخاذ رژیم ارزی مناسب و نرخ ارز تعادلی از موضوعات مهم و بعضا مناقشه برانگیز است . برخی از اقتصاددانان معتقدند که پایین بودن نرخ ارز اسمی ( یا واقعی ) موجب رکود صادرات و کاهش انگیزه برای تولیدات داخلی جایگزین واردات می گردد. برخی دیگر معتقدند که سیاست کاهش ارزش پول ملی یا بالا بودن نرخ ارز اثر انقباضی بر تولید دارد. در ارتباط با گذر از سیستم چند نرخی ارز به طرف سیستم تک نرخی ارز نیز دیدگاه ها متفاوت است. موافقان یکسان سازی نرخ ارز ( معمولا یکسان سازی نرخ ارز با کاهش ارزش پول ملی همراه است­) اعتقاد دارند که افزایش نرخ ارز اثر انبساطی بر روی اقتصاد دارد. با افزایش نرخ ارز­، میزان صادرات بنگاه های اقتصادی افزایش یافته و به علت گران شدن واردات، میزان واردات کاهش می یابد و منجر به جایگزینی در واردات می گردد. تک نرخی شدن ارز همچنین موجب تغییر در قیمتهای نسبی داخل و خارج شده و به تخصیص صحیح منابع داخلی کمک می­کند. مخالفان یکسان سازی نرخ ارز اعتقاد دارند که افزایش نرخ ارز اثر انقباضی بر روی اقتصاد دارد. زیرا که افزایش نرخ ارز باعث افزایش قیمت نهاده­های تولید و کالاهای سرمایه ای وارداتی، افزایش هزینه­ها خصوصا هزینه های سرمایه گذاری، و بنابراین کاهش سود آوری و تولید می­شود.

هرچند مباحث فوق غالبا در بعد کلان ارز بحث می شود اما تاثیر سیاست ارزی بر بنگاه های اقتصادی در بعد خرد نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در حقیقت تاثیرات پیش بینی شده سیاست ها در بعد کلان برخاسته از تاثیر این سیاست ها بر عملکرد مجموعه واحدهای اقتصادی در بعد خرد است. تغییرات نرخ ارز باعث تغییر قیمت کالاها و خدمات­، نهاده­ها و ستانده­ها ی تولید می­شود و بدین طریق بر روی جریانات نقدی فعلی و آتی مورد انتظار و بازده سهام بنگاه اقتصادی تاثیر می­گذارد .

در این مطالعه با استفاده از آزمونهای اقتصاد سنجی تاثیر نوسانات نرخ ارز بر روی سود آوری یا به طور دقیق تر بازده سهام صنعت مواد و محصولات دارویی و محصولات چوبی که اولی دارای کشش تقاضای بسیار کم و دومی دارای کشش تقاضای بسیار زیاد است مورد مطالعه قرار می­گیرد­. این مطالعه به شناخت اثر سیاستهای ارزی بر وضعیت مالی و سود آوری بنگاهها و مجموعه واحدهای اقتصادی کمک زیادی می کند­.

به نوسان جریانات نقدی شرکت در مقابل تغییرات نرخ ارز ، ریسک ارز[1] یا نوسان پذیری نرخ ارز [2]گفته می شود. ارزش شرکت موقعی در معرض نوسانات نرخ ارز است که وضعیت مالی و عملکردی شرکت با تغییرات نرخ ارز تغییر کند­. در ادبیات مالی به ریسک نرخ ارز ، نوسان پذیری اقتصاد[3]نیز گفته می­شود.

الگوهای نظری مختلفی برای توضیح تاثیر نرخ ارز بر روی ارزش شرکت وجود دارد:

گوردون بودنار و ویلیام جنتری (1993 ) استدلال می کنند که ارتباط بین سود آوری بنگاه و تغییرات نرخ ارز بستگی به ماهیت و نوع فعالیت صنعت دارد . افزایش نرخ ارز باعث ارزان شدن کالاهای صادراتی در بازار کشور وارد کننده شده و در صورت بالا بودن کشش تقاضا در کشور وارد کننده میزان صادرات افزایش یافته و صادر کننده منتفع خواهد شد. در مقابل افزایش نرخ ارز باعث گران شدن واردات و کاهش ارزش شرکت وارد کننده می شود مگر اینکه وارد کننده بتواند افزایش قیمت را به مصرف کننده نهایی منتقل کند.

افزایش نرخ ارز باعث ارزشمند شدن داراییهای ارزی بنگاه می شود. بالطبع موسساتی که دارایی ارزی دارند با افزایش نرخ ارز داراییهای آنها ارزشمند می شود، در مقابل بنگاه هایی که دارای بدهی ارزی می باشند افزایش نرخ ارز باعث سنگین شدن بدهی بنگاه و کاهش ارزش بنگاه برای صاحبان سهام می شود. بنابر­این مسئله اساسی پژوهش حاضر پاسخ به این سوال اساسی است که با توجه به اینکه کشش کالاهای مختلف متفاوت است تاثیر نوسانات نرخ ارز بر صنایع دارای کششهای متفاوت چگونه است و به طور دقیق تر به بررسی این موضوع پرداختیم که نوسانات نرخ ارز ( دلار ) چه تاثیری بر شاخص صنعت مواد و محصولات دارویی و صنعت محصولات چوبی دارد­؟

1-3 - اهمیت و ضرورت تحقیق

ذینفع اصلی شرکت مالکان آن می باشند ؛ بطوریکه هدف سرمایه گذاران حداکثر کردن بازده مورد انتظار است . بازده در فرایند سرمایه گذاری نیروی محرکی است که ایجاد انگیزه می کند و پاداشی برای سرمایه گذاران محسوب می شود . بازده ناشی از سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران حائز اهمیت است ؛ برای اینکه تمامی تصمیمات سرمایه گذاری به منظور کسب بازده صورت می گیرد . در این میان ، ریسک عامل مهم بازدارنده ای در بدست آوردن بازده مورد انتظار است . یکی از فاکتورهای مهم در مدیریت ریسک ؛ ریسک نرخ ارز است . در واقع نوسانات نرخ ارز یکی از عوامل مهم اقتصادی در شرکت است که بر روی فرصتهای سود آور آتی و میزان ریسک شرکت تاثیر می گذارد . اگر چه در نظریه مدرن پورتفوی این اعتقاد وجود دارد که فعالیتهای کنترلی مدیریت ریسک در سطح شرکت بی فایده است و منافعی برای سهامدار ندارد و فقط بدلیل افزایش هزینه ها کاهش سود را به دنبال دارد ولی در هر حال یکی از وظایف مدیر سعی در شناسایی نوع تاثیر نوسانات نرخ ارز بر بازده و مدیریت کردن ریسک نرخ ارز به صورت موثر است .

علی رغم الگوی نظری تاثیر نوسانات نرخ ارز بر بازده سهام شرکتها مطالعات تجربی که در کشورهای مختلف بر روی این موضوع انجام شده اکثرا ارتباط ضعیفی بین نرخ ارز و بازده سهام و بعضا نتایج متضاد با پیش بینی الگوهای نظری مشاهده کرده اند از این رو این تحقیق در پی انجام این مطالعات به شکلی تجربی در ایران به منظور بررسی این موضوع می باشد . قابل ذکر است که اثر سیاست های ارزی ایران در ابعاد مختلف کلان بحث شده ( جلالی نائینی 1380 ) اما اثر این سیاستها در بعد خرد با استفاده از اطلاعات مالی بنگاه ها به ندرت مطالعه شده است .

1-4 - اهداف تحقیق

با توجه به مطالب بیان شده می توان اهداف اساسی تحقیق را به صورت زیر بیان نمود :

1-4-1-هدف کلی

1)تبیین اثر نوسانات نرخ ارز بر شاخص صنعت مواد و محصولات دارویی در بورس اوراق بهادار تهران

1-4-2- اهداف فرعی

1)تبیین اثر نوسانات نرخ ارز برشاخص صنعت مواد و محصولات دارویی با در نظر گرفتن یک وقفه سه ماهه .

2)تبیین اثر نوسانات نرخ ارز بر شاخص صنعت مواد و محصولات دارویی با در نظر گرفتن یک وقفه شش ماهه .

3)تبیین اثر نوسانات نرخ ارز بر شاخص صنعت محصولات چوبی در بورس اوراق بهادار تهران .

4)تبیین اثر نوسانات نرخ ارز برشاخص صنعت محصولات چوبی با در نظر گرفتن یک وقفه سه ماهه .

5)تبیین اثر نوسانات نرخ ارز برشاخص صنعت محصولات چوبی بادرنظرگرفتن یک وقفه شش ماهه .

6)بررسی مقایسه ای تاثیر نوسانات نرخ ارز بر شاخص صنایع مواد و محصولات دارویی و محصولات چوبی

1-5 -پرسشهای پژوهش

سوالات تحقیق بر مبنای استدلالهای ذکر شده در بخش اهمیت و اهداف پژوهش تدوین شده است که از قرار زیر می باشد :

1-5-1­-سوال اصلی

آیا نوسانات نرخ ارز بر بازده سهام شرکتهای تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تاثیری دارد؟

1-5-2-سوالهای فرعی

1-آیا نوسانات نرخ ارز برشاخص صنعت مواد و محصولات دارویی با درنظرگرفتن یک وقفه سه ماهه تاثیری دارد­؟

2-آیا نوسانات نرخ ارز برشاخص صنعت مواد و محصولات دارویی با در نظر گرفتن یک وقفه شش ماهه تاثیری دارد؟

3-آیا نوسانات نرخ ارز بر شاخص صنعت محصولات چوبی در بورس اوراق بهادار تهران تاثیری دارد­؟

4-آیا نوسانات نرخ ارز برشاخص صنعت محصولات چوبی با درنظرگرفتن یک وقفه سه ماهه تاثیری دارد­؟

5-آیا نوسانات نرخ ارز بر شاخص صنعت محصولات چوبی با در نظر گرفتن یک وقفه شش ماهه تاثیری دارد؟

6-آیا تاثیر نوسانات نرخ ارز بر بازده سهام صنعت مواد و محصولات دارویی بیش از صنعت محصولات چوبی است­؟

1-6 -فرضیه های پژوهش

با توجه به پرسشهای ذکر شده در بخش قبل می­توان فرضیه­های تحقیق را به این شکل تدوین کرد­:

1-6-1- فرضیه اصلی

نوسانات نرخ ارز بر شاخص صنعت مواد و محصولات دارویی در بورس اوراق بهادار تهران اثر گذار است.

1-6-2- فرضیه های فرعی

1- نوسانات نرخ ارز بر شاخص صنعت مواد ومحصولات دارویی در بورس اوراق بهادار تهران­.

2- نوسانات نرخ ارز برشاخص صنعت مواد و محصولات دارویی بادرنظرگرفتن یک وقفه سه ماهه اثر گذار است­.

[1] -Exchange rate risk

[2]-Exchange rate exposure

[3]-Economic exposure

Abstract

Adopt appropriate equilibrium exchange rate currency regime is as Important and sometimes controversial issues. Some economists argue that the low exchange rate, nominal (or real) causes recession in exports and reduce incentives for Domestic production to replace imports. Others believe that the high rate of national currency devaluations has contractionary effect on output. In this research using econometric test has been studied the impact of exchange rate volatility on stock returns, profitability or more precisely Pharma and wood products industry, the former has a very low elasticity of demand high and the latter has very high elasticity of demand. This study is to identify the effect of foreign policy on the financial position and profitability of enterprises and economic units. In this study, six hypotheses were proposed that the results are summarized in Chapter IV. First, descriptive statistics were presented in Chapter IV. In the remainder of this section scatter charts and box - whisker was presented and it was shown that very few outliers in the sample. Serious impact on the results of the regression models have not investigated. In the next section, the results of Pearson correlation between all variables confirmed. The six hypotheses test results indicate a significant relationship between the independent and dependent variables.

Keywords: currency fluctuations, Tehran Stock Exchange, Industry Index, Darvby products, wood products