پایان نامه رابطه مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی با کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان

چکیده

تحقیق حاضر جهت بررسی رابطه بین مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی با کیفیت زندگی زناشویی زوجین ساکن شهر رودان انجام گرفت. این پژوهش به روش توصیفی- همبستگی طراحی و انجام شد. ابزارهای مورد استفاده در این تحقیق عبارت بود از آزمون رضایتمندی زناشویی انریچ، مقیاس آگاهی از هیجانات تورنتو (TAS-20) و آزمون امنیت عاطفی تجدید نظر شده (ISQ-R) که توسط اعضای نمونه تکمیل شدند. نمونه تحقیق شامل 475 نفر از زوجین ساکن شهر رودان بودند که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. همچنین جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای آماری همبستگی و تحلیل رگرسیون استفاده شد. نتایج نشان داد که مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی با کیفیت زندگی زناشویی زوجین ساکن شهر رودان ارتباط مستقیم معنادار دارند. نتایج حاصل از آزمون رگرسیون حاکی از این بود که مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی 18 درصد از واریانس  کیفیت زندگی زناشویی را تبیین می کنند. یافته‌های پژوهش مؤید این مهم است که بین مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی با کیفیت زندگی زناشویی زوجین ساکن شهر رودان رابطه معناداری وجود دارد و می توان از طریق مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی می‌توانیم کیفیت زندگی زناشویی زوج ها را پیش‌بینی کرد.

کلید ‌واژه‌ها: کیفیت زندگی زناشویی، مهارت‌های هیجانی، امنیت عاطفی.

مقدمه

خانواده را موسسه یا نهاد اجتماعی معرفی کرده‌اند که ناشی از پیوند زناشوئی زن و مرد است و در آن اعضای خانواده که شامل زوجین و فرزندان و گاهی هم اجداد و نوه‌هاست براساس همزیستی مسالمت آمیز، صفا، صمیمیت، انس و تفاهم و مشارکت و تعاون زندگی می‌کنند. خانواده‌ها معمولا واحدی کوچک متشکل از حداقل دو یا سه نفر است، ولی از نظر اهمیت آن را از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی و نخستین منبع سازندگی و پرورش نسل و عالی‌ترین سرچشمه خوشبختی و غنی‌ترین منبع عاطفه دانسته‌اند (احمدی و همکاران، 1384).

از جمله مظاهر زندگی اجتماعی انسان، وجود تعامل های سالم و سازنده میان انسان‌ها و برقرار بودن عشق به همنوع و ابراز صمیمیت و همدلی به یکدیگر است. انسان موجودی چند بعدی است که بخش مهمی از ماهیت پیچیده او را میل به زندگی جمعی و پیوند جویی با همنوع تشکیل می‌دهد. روانشناسان و سایر متخصصان علوم رفتاری از جمله متخصصانی هستند که با مطالعه ابعاد پیچیده رفتار انسان و دنیای روانی او برای بهزیستی و دستیابی به سلامت تن و روان، اطلاعات و راهبردهای سودمندی را ارایه می‌دهند تا از این راه رسیدن به زندگی توام با آسایش برای فرد فرد آدمیان امکان پذیر گردد (جدیدی و جان بزرگی، 1388). روان شناسان خانواده را محل ارضاء نیازهای مختلف جسمانی، عقلانی و عاطفی می‌دانند. داشتن آگاهی از نیازهای زیستی و روانی و شناخت چگونگی ارضاء و اطفاء آن‌ها و تجهیز شدن به تکنیک‌های شناخت تمایلات زیستی و روانی مهمتر، و مسلح بودن به چگونگی ارضای درست و سالم آن‌ها ضرورتی انکار ناپذیر می‌باشد (احمدی و همکاران، 1384).

روانشناسانی که در راستای اهداف فوق‌الذکر فعالیت دارند، خاطر نشان می‌کنند که برای دستیابی به رضایت از زندگی و ارضای نیازهای عاطفی و روانی، خصوصیات و توانایی‌های فرد از اهمیت بسزایی برخوردار است. در فعالیت‌های اندیشمندان این حوزه، تحقیقات زیادی مشاهده می‌شود که دلالت بر تائید نقش مهارت‌های ارتباطی و هیجانی در عملکرد روزمره بزرگسالان، پیوندهای آن‌ها و روابط زناشویی رضایت‌مند دارد.

با توجه به تاثیراتی که مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی افراد بر کیفیت رابطه آن ها دارد و همچنین اهمیت بالای کیفیت زندگی زناشویی برای سلامت روانی افراد، در تحقیق حاضر محقق بر آن شد تا رابطه مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی با کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان را مورد بررسی قرار دهد.

1-1. بیان مسئله

"بهداشت روانی" نسل‌های جامعه درگرو تامین بهداشت روانی خانواده به عنوان یک کانون مملو از محبت و آرامش برای تحول در رشد استعدادهاست که هرگونه آسیبی به آن، نسل آینده را از آثار سوء خود مصون نخواهد گذاشت وسازمان‌های اجتماعی زیادی را درگیر خود خواهد ساخت. خانواده یک نظام اجتماعی زیربنایی است که نابسامانی سازمان یا گسیختگی آن را می‌توان به‌عنوان شکست واحد خانوادگی یا گسیختگی خانواده و متعاقبا تزلزل درپایه‌های زندگی اجتماعی ارزیابی و مطرح نمود و بنابراین بررسی عوامل تاثیرگذار برآن از اهمیت بسزایی برخوردار است (آخرتی،‌1386). هر زن ومردی درطول زندگی مشترک خود درجاتی ازمشکلات و ناسازگاری‌هایی را در زندگی زناشویی، تجربه می‌کندکه این اختلاف‌ها گاه حل می‌شوند و گاه نیز شدت اختلافات وعدم آگاهی زن ومرد از راه‌های مقابله بامشکلات، چنان به نارضایتی زناشویی دامن می‌زند که زوج‌ها راهی جز طلاق، فرا روی خود نمی‌بینند. بنابراین مهم است که پژوهشگران حوزه خانواده به بررسی عواملی بپردازند که روابط بین همسران را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

عمده آزمایه‌‌های سنجش رضایت پس از ازدواج در سراسر دنیا نشان می‌دهند پس از عبور زندگی مشترک از مرز هیجانات اولیه و ورود به عرصه تلاطم زندگی روزمره نوعی افت رضایتمندی از کیفیت عاطفی، اجتماعی یاجسمانی زناشویی مشاهده می‌شود (بولینگ وهیل[1]،2005). چنین افتی بخصوص باحضور فرزندان ومشکلاتشان از یک سو و از طرف دیگر افزایش تعهدات وچالش‌های زندگی جدی‌تر نیز می‌گردد (استتس[2]،2004؛ به نقل از غلامعلیان واحمدی،1387).

با این اوصاف، کیفیت زندگی زناشوئی یکی ازعوامل موثر در ثبات و پایائی خانواده‌ها و در عین حال بهداشت روانی همسران وفرزندان است (سامانی،1386). ازسوی دیگر یکی از مولفه های کیفیت زندگی، کیفیت زندگی زناشویی می‌باشد. از مفاهیم بسیاری از قبیل سازگاری، رضایت، شادمانی، یکپارچگی وتعهد برای کیفیت زندگی زناشویی استفاده شده است (الیس[3]، 2004). در مورد معنای هر یک از این مفاهیم توافق وجود ندارد. علت آن به نبود یک نظریه واحد درمورد چیستی کیفیت زناشویی باز می­گردد (گلن[4]،2001، به نقل ازالیس، 2004).

کُل واسپانیر[5] (1998) کیفیت زندگی زناشویی را به عنوان موفقیت و عملکرد یک ازدواج توصیف کرده­اند. لارسون و هولمان[6] (2001) بیان کردند کیفیت زندگی زناشویی یک مفهوم پویا است زیرا ماهیت وکیفیت روابط میان افراد درخلال زمان تغییر می­یابدکه این مطلب امکان شناسایی عوامل تأثیر گذار بر کیفیت یک رابطه را فراهم می­نماید.هرچندممکن است که این قبیل روابط پیچیده بوده وحاوی تعاملات میان متغیرهای بسیارباشند (نقل از غلامعلیان واحمدی، 1387).

"کیفیت زندگی زناشویی" به عنوان یکی از مهمترین و مؤثرترین عوامل در تداوم یک زندگی موفق، سالم و شاد محسوب می شود. ناامیدی از بهبود روابط زوجین، بینش های سوگیرانه و نادرست، روابط غلط، علاوه براثرات سویی که برارتباطات بین همسران می گذارد،بی تردید ساختار خانواده را نیزمتزلزل می‌نماید. تزلزل خانواده نیز برسلامت و روان کودکان و رشد طبیعی وسالم آن‌ها اثرات مخربی برجای می‌گذارد (الیس،2004). براین اساس توجه به خانواده و بهبود روابط زوجین که الگوی اصلی واولیه زوجین هستند، ضروری به نظر می­رسد. کیفیت زندگی زناشوئی سهم بسزایی در کیفیت زندگی داشته و در نتیجه زمینه ساز تسهیل در امر رشد و تعالی و پیشرفت مادی و معنوی جامعه خواهد شد.

بنابراین با توجه به اهمیتی که روانشناسان، جامعه شناسان و حتی مذاهب به خانواده و ارتباط زناشویی موثر می‌دهند این سوال به ذهن می‌رسد که چرا زوجین دچار افت کیفیت زندگی زناشویی می‌شوند و چه علل و عواملی می‌تواند بر کیفیت زندگی زناشویی آنان تاثیر گذارد (غلامعلیان و احمدی،1387). لذا درتحقیق حاضر قصد بر این بوده است تا به بررسی رابطه دوعامل "مهارت‌های هیجانی" و" امنیت عاطفی" با کیفیت زندگی زناشویی پرداخته شود.

اولین متغیرپیش‌بینی کننده درتحقیق حاضر"مهارت‌های هیجانی" می‌باشد.مهارت‌های هیجانی شامل طبقه وسیعی از مهارت‌ها می‌باشند شامل روش‌های اکتسابی هر فرد برای شناسایی کردن، سازمان‌دهی کردن وابراز هیجاناتش وهمچنین نحوه پاسخ‌گویی اوبه هیجانات دیگران می‌باشد (کردوا، جی و وارن[7]،2005).

"مهارت‌های هیجانی" صرفا تجربه احساسات نیستند، بلکه مشخص کننده مهارت فرد درکاربرد هیجانات برای تنظیم رفتارها و روابطش می‌باشند. میرگین[8] (2003) مهارت‌های هیجانی را به عنوان سازه منفرد‌ی که از حداقل چهار توانایی تشکیل می‌گردد در نظر می‌گیرد. این چهار توانایی مشتمل‌اند بر: "کنترل بر هیجانات"، "آسودگی در ابراز هیجانی"، "بازشناسی و ارتباط با هیجانات" و"همدلی کردن".

مهارت‌های هیجانی پیش‌بینی‌کننده موفقیت افراد در زندگی و نحوه برقراری ارتباط مناسب با دیگران است (گاتمن[9]، 1997). افراد با مهارت‌های هیجانی ضعیف و در نگاهی وسیع‌تر هوش هیجانی پایین، واکنش‌های شدیدی نسبت به نظردیگران درمورد خودشان بروز می‌دهند.این­گونه افراد پیوسته برای کسب تایید اطرافیان درتکاپو هستند وبه انجام اعمالی مبادرت می‌ورزند که کنش‌وری آن‌ها را در زندگی روزمره محدود می‌کند و مشکلاتی را در روابط بین‌فردی آن‌ها علی‌الخصوص روابط زناشویی به وجود می‌آورد و باعث افت کیفیت زندگی زناشویی آن ها می گردد.

"امنیت عاطفی" متغیر تاثیرگذار دیگری است که به شیوه‌های مختلف برکیفیت زندگی زناشویی اثر می‌گذارد. طبق تعریف "کردوا و اسکات[10]" (2001) امنیت عاطفی،احساس امنیت وآسودگی نسبت به آسیب پذیر بودن در بافت یک رابطه معین می‌باشد. امنیت عاطفی عامل میانجی بین مهارت‌های هیجانی و رضایت زناشویی می باشد (کوردوا، جی و وارن،2005).

طبق نظریه کوردوا (2007) در رابطه با امنیت عاطفی،پنج عامل مرتبط تشکیل دهنده امنیت عاطفی می‌باشند: (1) آسودگی دررابطه باآسیب‌پذیر بودن عاطفی از سوی شریک، (2) آسودگی در رابطه با آسیب‌پذیری جسمی وجنسی، (3) آسودگی از آسیب‌پذیر بودن درصورت بروز خود،(4) آسودگی ازآسیب‌پذیربودن درصورت برقراری روابط اجتماعی بیرون از رابطه زوجین و(5) آسودگی از آسیب‌پذیربودن درصورت ابراز مخالفت. افرادی که سطوح بالاتری از امنیت عاطفی را گزارش می‌کنند، در روابطشان از تعهد، اعتماد و رضایتمندی بالاتری برخوردارند.  

عاملی که ارتباط تنگاتنگی با امنیت عاطفی دارد صمیمیت می‌باشد. صمیمیت به عنوان توانایی ارتباط با دیگران با حفظ فردیت تعریف می‌شود. شاخص سازی رایج ازصمیمیت در روابط زناشویی، سطح نزدیکی به همسر،به اشتراک­گذاری ارزش‌ها وایده‌ها، فعالیت‌های مشترک،روابط جنسی، شناخت ازیکدیگر و رفتارهای عاطفی نظیر نوازش کردن است.فردی که میزان صمیمیت بالاتری را تجربه می‌کند قادر است خود را به شیوه مطلوب‌تری در روابط عرضه کند و نیازهای خود را به شکل موثرتری به شریک وهمسرخود ابراز کند.رضایت زناشویی می‌تواند در زوج‌هایی که میزان صمیمیت بالاتری دارند، بیشتر باشد؛ به عبارت دیگر زوج‌هایی که صمیمیت بالاتری دارند ممکن است قابلیت بیشتری درمواجهه بامشکلات وتغییرات مربوط به رابطه خود داشته باشند و درنتیجه رضایت زناشویی بالاتری را تجربه کنند (پاتریک، سلز، گیوردانو و فولراد،2007).

لذا هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین مهارت‌های هیجانی وامنیت عاطفی با کیفیت زندگی زناشویی زوجین درشهر رودان می‌باشد.

1-2. اهمیت و ضرورت تحقیق

جدیدترین اطلاعات آماری ایران درمورد طلاق بیانگرافزایش آمار آن می‌باشد. درسال‌های اخیر میزان طلاق درایران افزایش بیشتری داشته است،به طوری که درسال 1388 نسبت به سال 1387 از رشدی معادل 8/13 درصد برخوردار بوده است (سازمان ثبت احوال،1389) ، حال آن‌که در سال 1387 ایران از نظر آمار طلاق در رتبه چهارم دنیا قرار داشته است (فروتن،1387). در سال 1388 در ازای هر 4 ازدواج در تهران یک طلاق به وقوع پیوسته است. استان‌های مازندران، کردستان، قم و خراسان رضوی نیز در ازای هر 6 ازدواج یک طلاق داشته اند. با نگاهی به آمار ازدواج و طلاق در سال‌های اخیر در کشور ایران، رشد طلاق را می‌توان مشاهده نمود (سازمان ثبت احوال،1389). از آنجا که هر روز بر خیل مراجعان به مرجع قضایی، برای ارائه دادخواست (به ویژه از سوی زنان) مبنی بر خواسته طلاق و اختلاف خانوادگی افزوده می‌شود، شناسایی عواملی که در روند طبیعی خانواده اخلال ایجاد می‌نماید و منجر به از هم پاشیدگی کانون عاطفی خانواده می‌شود و ارائه راهبردهایی برای مداخله در این امر، از اهمیت به سزایی برخوردار است.

یافته های تحقیق حاضر از جنبه نظری می تواند باعث افزایش دانش موجود در حوزه کیفیت زندگی زناشویی گردد و از جنبه کاربردی برای بهبود روابط زناشویی زوجین متعارض و زوجینی که قصد جدایی دارند ، قابلیت کاربرد دارد. متخصصینی که با زوجینی کار می کنند که مشکلات زناشویی دارند، با استفاده از یافته های این پژوهش می توانند از مهارت های هیجانی و امنیت عاطفی برای بهبود رابطه زوجین استفاده کنند. 

1-3. اهداف پژوهش

1- بررسی پیش‌بینی‌پذیری کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان از روی مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی آن‌ها.

2- بررسی رابطه مهارت‌های هیجانی و کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان.

3- بررسی رابطه امنیت عاطفی و کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان.

1-4. سوالات پژوهش

1- آیا کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان را می توان از روی مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی آن‌ها پیش بینی نمود؟

2- آیا بین "مهارت‌های هیجانی" و" کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان" رابطه وجود دارد.

3- آیا بین "امنیت عاطفی" و"کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان" رابطه وجود دارد.

1-5. فرضیه‌های‌ پژوهش

مهارت‌های هیجانی و امنیت ­عاطفی پیش‌بینی‌کننده کیفیت­ زندگی زناشویی زوجین شهر رودان می‌باشد.

بین مهارت‌های هیجانی و کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان رابطه وجود دارد.

بین امنیت عاطفی و کیفیت زندگی زناشویی زوجین شهر رودان رابطه وجود دارد.

1-6. تعاریف مفهومی متغیرها

کیفیت زندگی زناشویی:

کُل و اسپانیر (1998) کیفیت زندگی زناشویی را به عنوان موفقیت و عملکرد یک ازدواج توصیف کرده­اند. لارسون و هولمان (2001) بیان کردند کیفیت زندگی زناشویی یک مفهوم پویا است زیرا ماهیت و کیفیت روابط میان افراد در خلال زمان تغییر می­یابد که این مطلب امکان شناسایی عوامل تأثیر گذار برکیفیت یک رابطه را فراهم می­نماید. هرچند ممکن است که این قبیل روابط پیچیده بوده وحاوی تعاملات میان متغیرهای بسیار باشند (نقل از غلامعلیان و احمدی، 1387).

مهارت‌های هیجانی:

مهارت‌های هیجانی شامل طبقه وسیعی از مهارت‌ها می‌باشند از قبیل: توانایی در شناسایی هیجانات، ابراز هیجانات، همدلی کردن و مدیریت هیجانات چالش‌برانگیز. به عبارت دیگر مهارت‌های هیجانی شامل روش‌های اکتسابی هر فرد برای شناسایی کردن، سازمان‌دهی کردن و ابراز هیجاناتش و همچنین نحوه پاسخ‌گویی او به هیجانات دیگران می‌باشد (کردوا، جی و وارن،2005).

امنیت عاطفی:

طبق تعریف کردوا و اسکات (2001) امنیت عاطفی، احساس امنیت و آسودگی نسبت به آسیب پذیر بودن در بافت یک رابطه معین می‌باشد.

1-7. تعاریف عملیاتی متغیرها

کیفیت زندگی زناشویی: در تحقیق حاضر منظور از کیفیت زندگی زناشویی نمره‌ای است که آزمودنی‌ها در آزمون انریچ به دست می‌آورند. طیف نمرات آزمودنی‌ها در این آزمون از 47 تا 235 می‌باشد.  

مهارت‌های هیجانی: در تحقیق حاضر منظور از مهارت‌های هیجانی نمره‌ای است که آزمودنی‌ها در آزمون آگاهی از هیجانات تورنتو (TAS-20) به دست می‌آورند. طیف نمرات آزمودنی‌ها در این آزمون از 20 تا 100 می‌باشد.

امنیت عاطفی: در تحقیق حاضر منظور از امنیت عاطفی نمره‌ای است که آزمودنی‌ها در آزمون امنیت عاطفی تجدید نظر شده  (ISQ-R) به دست می‌آورند. طیف نمرات آزمودنی‌ها در این آزمون از 0 تا 112 می‌باشد.  

[1] Bowling & Hill

[2] Estence

[3] Ellis

[4] Glen

[5] Kole & Spanieer

[6] Larson & Hullmon

[7] Cordova, Gee, & Warren

[8] Mirgain

[9] Gotman

[10] Scott

The relationship between emotional skills and emotional security, quality of marital life in Mesopotamia

Abstract

The present study investigated the relationship between emotional skills and emotional security with quality of marital life in couples living in Rudan city. This study was designed and completed descriptively. The sample included 475 people of couples living in Rudan city, availably selected. Marital satisfaction questionnaire, Toronto Alexithymia Scale and Intimate Safety Questionnaire- Revised was completed by members of sample. The results of multiple regression showed that emotional skills and emotional security can predict quality of marital life. Also there is a positive significant correlation between emotional skills and emotional security with quality of marital life. Findings confirm that there is a significant relationship between emotional skills and emotional security with quality of marital life and we can predict quality of marital life through emotional skills and emotional security.

Key words: quality of marital life, emotional skills, emotional security.