پایان نامه اولویت بندی تامین کنندگان شرکت نیروی محرکه با روش MADM فازی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

رشته:      مدیریت بازرگانی      گرایش : بازرگانی

چکیده: امروزه انتخاب بهترین تامین­کننده از میان شمار تامین­کنندگان در صدر برنامه­های خریداران قرار دارد. با توجه به اینکه در مدل های سنتی معیار های متفاوت و متعددی برای تحلیل و آنالیز دخیل هستند و این امر فرآیند تصمیم گیری را برای مدیران پیچیده و مشکل می کند ،امروزه مدیران از تکنیک های جدید همچون مدل تصمیم گیری چند معیاره برای انتخاب و اتخاذ بهترین تصمیم استفاده می نمایند .در این پژوهش از روش MADM  فازی برای الویت بندی تامین کننده های شرکت صنعتی نیرو محرکه استفاده شده است .در بین روش های گوناگونی که در حوزه تصمیم گیری با شاخص های چند گانه وجود دارد، سعی گردید تا با بهره­مندی از تکنیک تاپسیس فازی، مهمترین معیارهای انتخاب تامین­کنندگان شناسایی و سپس با بهره مندی از تکنیک  SAW، بهترین تامین­کننده انتخاب شود. نتیجه این تحقیق در تمامی سازمانها ی تولیدی  کاربرد خواهد داشت.

مقدمه

درنیمه دوم قرن بیستم پدیدار شدن و رشد سریع بنگاههای اقتصادی وشرکتها منجر به تغییر اساسی در قوانین  حاکم بر تولید و بازار گردید. مدیران  شرکتها دریافتند که بجز مسائل مربوط به تولیدو محصول ،به بخش های دیگرهمانند خرید مواد اولیه و همچنین مسائل مربوط به مشتری توجه ویژه ای نمایند که این  امر باعث بوجود آمدن مدیریت زنجیره تامین[1] گردید.در زنجیره تامین یکی از مسایل بسیار مهم و استراتژیک، انتخاب درست و اصولی تامین کننده 2 می باشد بطوری که این تامین کننده بتواند بیشترین و بالاترین نیازها و معیارهای شرکت را پوشش دهد. مدیران دریافتند که برای انتخاب تامین کننده استفاده از روش سنتی (بر اساس قیمت پیشنهادی) مناسب نمی باشد چرا که علاوه بر قیمت مسایل بسیاری همچون : گارانتی، عمل به تعهدات مثل زمان ومکان سفارشات ، تخفیفات  کیفیت مدت زمان همکاری و....در کیفیت و کمیت تولید محصول و حتی فروش دخیل می باشند. دراین عرصه برای تحلیل و آنالیز این معیارهای متعدد و مختلف که گاها از یک جنس هم نبودند ومسایل پیچیده انتخاب وتصمیم گیری  مدیران را ملزم به استفاده از تکنیکهای  جدید کرد. یکی ازاین تکنیکها استفاده از مدلهای تصمیم گیری چند معیاره بود که توانست مسایل بسیاری را در انتخاب بهترین تصمیم حل نماید .

در این تحقیق مدل جدیدی از روش Topsis[2]  فازی و از روش [3]ANP  فازی برای حل این مسئله استفاده می- شود . این روش از جمله روشهای مبتنی بر اطلاعات کامل از ارجحیت تصمیم گیران است که جزئیات آن در بخش سوم پژوهش تشریح خواهد شد.

1- 2 بیان مساله :

پس از گذر  فضای تولید و بازار از روشهای سنتی و قدیم  و ورود به فضای مدرن و پیچیده امروزی و نا کارامد شدن تکنیکها و ابزارهای سنتی و قدیمی مدیران شرکتها برای بقای  شرکتها و بنگاههای اقتصادی خود چاره ای جز استفاده از ابزارها و مدلها و راه حل های جدید برای تصمیم گیرهای بهتر  خود نمی_ دیدند،چرا که در این محیط پرتلاطم بازارها و رقابتهای شدید و بودن رقبای قدرتمند در محیط حتی گاها یک تصمیم اشتباه ممکن است شرکت را از رقبا طوری عقب بندازد که شرکت نتواند آنرا جبران نماید و موجب نابودی شرکت گردد.

 یکی از این روشها و تکنیکها استفاده از مدیریت تامین و یا زنجیره تامین می باشد .زنجیره تامین در واقع اهمیت داشتن و توجه  به تمامی قسمتهای تولید از مواد اولیه تا مشتریان می باشد. یکی از بخشهای مهم و استراتژیک در زنجیزه تامین  بخش مواد اولیه و تامین کنندگان می باشد.در دنیای امروزی در هر زمینه و صنعتی تامین کنندگان متعددی  برای تامین مواد و قطعات اولیه وجود دارد که مدیران میتوانند با توجه به شرایط موجود بهترین آنها را انتخاب نماییند و ازطرف دیگر بخوبی دریافتند که دیگر روش سنتی و قدیم میسر نمی -باشد، چرا که مدیران دریافته اند که معیارهای فراوانی به غیر از قیمت مثل کیفیت، گارانتی، مدت زمان همکاری وزمان تحویل دارای اهمیت ویژه ای میباشد.

حال سوال مهمی که پیش می آید این است که مدیران چگونه و از چه راه و روشی بهترین تامین کننده را انتخاب نمایند و به عبارت دیگر : باتوجه به معیارهای متعدد موجود و تامین کنندگان فراوان روش انتخاب بهترین تامین کننده چیست؟

برای حل این مشکل را حلهای مختلفی وجود دارد که یکی از راحلها استفاده از تکنیک MADM[4] فازی می_ باشد.

حال باتوجه به احساس نیاز به استفاده از این تکنیک در الویت بندی تامین کنندگان بر اساس معیارهای موجود و در نهایت ارایه یک راه کار مناسب  برای تصمیم گیری بهتر مدیران این تحقیق انجام گردیده است.مهمترین مسئله در این تحقیق یافتن پاسخی به این سوالات است که:

آیا استفاده از روش   MADMفازی موجب انتخاب بهترین تامین کننده بدون دخالت شخصی کارشناسان خواهد شد؟

1-3  اهمیت و ضرورت تحقیق:

انتخاب  بهترین تامین کننده همواره یکی از دغدغه های اصلی و مهم مدیران می باشد چرا که با انتخاب درست  و مناسب تامین کننده مدیران موفق  خواهند شد که سود بیشتری را عاید شرکت خود نمایند . برای انتخاب  بهترین تامین کننده راهکار های فروانی ارائه گردیده است که هریک از آنان دارای معایب و مزایایی می باشند . به دلیل وجود معیارهاو شاخص های متعدد در انتخاب تامین کنندگان ، که بعضا این معیارها  دارای ابهام می باشند و از یک نوع نیز نمی باشند  مدل تصمیم گیری چند معیاره فازی پیشنهاد می_ گردد. با توجه به آنچه که مطرح گردید الویت بندی تامین کنندگان به عنوان یک مساله تصمیم گیری چند معیاره در نظر گرفت . از مزایای این مدل  میتوان به عدم یکسان سازی واحد معیارها و تجزیه و تحلیل معیارهای کمی وکیفی بطور همزمان اشاره کرد  .

1-4 اهداف  اساسی انجام تحقیق و سوال اصلی:

1-4-1 اهداف علمی :

انتخاب  و ارایه تکنیکی که بتوان به واسطه آن بهترین تامین کننده را انتخاب کرد .

1-4-2 اهداف کاربردی :

اولویت بندی تامین کنندگان شرکت نیروی محرکه با روش   MADM فازی

نتیجه این تحقیق در تمامی سازمانها ی تولیدی  کاربرد خواهد داشت.

1-4-3  پرسش اصلی تحقیق:

باتوجه به معیارها و شاخص های متعدد تامین کنندگان  شرکت نیرو محرکه ، با یه کار گیری روش MADM  فازی چه تامین کننده هایی نسبت به سایر تامین کنندگان در الویت قرار می گیرند ؟

1-5 فرضیات تحقیق

 با توجه به کاربردی بودن این تحقیق و استفاده از مدل های ریاضی(MADM ) و منطق فازی  برای انتخاب تامین کنندگان فرضیه ای وجود ندارد که بخواهیم رد یا قبول کنیم .

1-6 استفاده کنندگان تحقیق

نتایج این تحقیق در شرکت های تولیدی کاربرد دارد ولی بهره ور اصلی این تحقیق شرکت نیروی محرکه باشد .

1-7 روش تحقیق

 با توجه به اینکه این تحقیق نظری و کاربردی است روش تحقیق مناسب موردی و زمینه ای (case study ) می باشد . این روش تصویر جامع و گسترده در موردی ویژه ارائه می کند و پژوهشگر تمام مواردی که در زمینه ای خاص مطرح است مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد تلاش می شود هر چه بیشتر متغیر های ناخواسته کنترل شود و متغیر های مستقل بیشتری مورد بررسی قرارگیرد . در این روش موقعیت قبلی و فعلی در زمینه ای که مطرح است مورد بررسی قرار خواهد گرفت و اغلب بررسی های تطبیقی نیز انجام خواهد گرفت و مقایسه ای وسیع و گسترده در زمینه ای که مورد نظر است با سایر موارد و شاخص ها انجام می گردد و آنگاه پیشنهاداتی ارائه خواهد شد .

برای انجام تحقیق موردی زمینه ای اولین گام برخورد پژوهشگر با موقعیت مساله است که بر اساس آن موضوع  شکل میگیرد و بر پایه موضوع نیز سوال ها ، اهداف و بیان مساله مطرح می گردد. پس از گرد آوری داده ها و پاسخ به سوالات  دسترسی به اهداف اصلی و فرعی امکان پذیر می شود در این روش تحقیق به دنبال حقیقت یعنی آنچه که باید باشد کاوش می شود .

1-8 روش گردآوری اطلاعات

روش گرد آوری اطلاعات در این تحقیق تلفیقی از روش میدانی و کتابخانه ای است زیرا به نسبت نیاز از آن استفاده خواهد شد و ابزار های آن بانک های اطلاعاتی ، مجلات ، کتاب ها و اینترنت و .....است .

1-9 ابزار گردآوری اطلاعات

ابزارهای گردآوری عبارتند از :

1-9-1 مطالعه :

 جهت گردآوری مفاهیم اولیه و مفروضات تئوریک

1-9-2 مشاهده و بررسی اسناد :

جهت گردآوری اطلاعات مورد نیاز در ارتباط با رابطه بین داده ها و ستاده ها .

1-9-3 مصاحبه تخصصی :

 جهت استفاده از نظرات کارشناسان مربوطه با موضوع تحقیق و کسب  اطلاعات مورد نیاز.

1-9-4 فیش برداری :

 جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از منابع و مقالات مرتبط با موضوع تحقیق.

1- 10روش های تجزیه و تحلیل

روش تصمیم گیری با شاخص های چند گانه: در مواقعی کاربرد دارد که گزینه ها از قبل تعیین شده باشند و هدف انتخاب یکی از گزینه ها ی موجود از طریق مقایسه آنها در حضور شاخص  های متعدد تاثیر گذار بر ارجحیت گزینه هاست. در بین روش های گوناگونی که در حوزه تصمیم گیری با شاخص های چند گانه وجود دارد، روش ANP برای این تحقیق انتخاب شد. روش فوق توسط ساعتی ابداع شده و تفاوت آن با روش های دیگر به  بررسی روابط داخلی و بیرونی میان معیارها و شاخص ها بر می گردد . نرم افزار آن نیز Super decicion می باشد . TOPSIS روشی است که با آن می توان مساله تحلیلی در تصمیم گیری با شاخص های چندگانه را به عنوان سامانه ای هندسی در نظر گرفت که در آن m گزینه با n معیار مورد ارزیابی قرار می گیرد  نرم افزار تجزیه و تحلیل آن Topsis می باشد .

 1-11 قلمرو تحقیق

1-11 -1 قلمرو مکانی تحقیق:

 این تحقیق در کارخانه ی شرکت صنعتی نیرو محرکه واقع در شهر صنعتی البرز در استان قزوین انجام گرفته است.

1-11 – 2 قلمرو زمانی تحقیق :

این تحقیق از اواخر مرداد 1393 تا اواسط دی ماه1393 صورت پذیرفت.

1-11- 3 قلمرو موضوعی تحقیق:

بررسی  و الویت بندی تامین کنندگان  و ارایه یک مدل برای انتخاب بهترین تامین کنندگان در شرکت صنعتی  نیرو محرکه می باشد .

1-12 نوآوری تحقیق

با توجه به این که اندازه گیری شاخص های مرتبط با تامین کنندگان و ارتباط بین شاخص ها در تکنیک های گذشته به صورت دقیق امکان  پذیر نبوده ، در این تحقیق با استفاده از تکنیک  ANP و Topsis برای انتخاب تامین کنندگان با در نظر گرفتن تمامی شاخص های مربوطه و وابستگی بین آنهاسعی می شود بهترین تامین کننده انتخاب شود.

1-13 تعاریف متغیرها واصطلاحات کلیدی:

تصمیم گیری چند شاخصه ، فرایند تحلیل شبکه ای ، تئوری فازی ، مدیریت زنجیره تامین ، تامین کننده و تاپسیس

 تصمیم گیری چند شاخصه[5](MADM):

در یک تعریف کلی تصمیم گیری چند شاخصه به تصمیمات خاصی(از نوع ترجیحی) مانند ارزیابی و اولویت گذاری ویا انتخاب از بین گزینه های موجود که باید بین چند شاخص متضاد انجام شود اطلاق می- گردد(اصغر پور 1388,191)

فرایند تحلیل شبکه ای(ANP)[6]:

یک روش تصمیم گیری چند معیاره است و زمانی کاربرد دارد که وابستگی بین گزینه ها یا معیارها دارای اهمیت باشد(اصغر پور،1389)

تئوری فازی: این تئوری برای شرایط متغیر وشرایط غیر قابل مقایسه بودن استفاده میگردد و میتواند به ابهام موجود در عبارت های زبانی نظر دهندگان کمک کند (Semih,2009)

TOPSIS[7]

یک روش تصمیم گیری چندمعیاره و کاربردی است که آلترناتیوها را با توجه به مقادیر داده های آنها در هر معیار و وزن معیارها مورد مقایسه قرار میدهد.(پرهیزکاری، 1387)

الویت بندی

ارجحیت دادن یک گزینه و مرتب کردن آن از نظر اهمیت بیشتر مورد نظر می باشد.(آزاد 1382 )

منطق فازی

بنیاد منطق فازی بر شالوده نظریه مجموعه های فازی استوار است.این نظریه تعمیمی از نظریه کلاسیک مجموعه ها در علم ریاضیات است.در تئوری کلاسیک عضویت عناصر از یک الگوی صفر و یک و باینری[8]  تبعیت می کند.اما در تئوری فازی این مفهوم را بسط می دهد و عضویت درجه بندی شده را مطرح می نماید.

تامین کننده[9]

 کسی است که بخشی از کالا و خدمات مورد نیاز یک سازمان را جهت تولید محصول یا ارائه خدمات به مشتری تامین می کند. .(غضنفری، 1385)

زنجیره تامین

یک زنجیره تامین و تمامی فعالیتهای مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد از مرحله تهیه ماده اولیه تا مرحله تحویل کالای نهایی به مصرف کننده و نیز جریان اطلاعاتی و مالی مرتبط با آنها را شامل می شود. .(غضنفری، 1385)

مدیریت زنجیره تامین[10]

شامل یکپارچه سازی فعالیتهای زنجیره تامین از طریق بهبود در روابط زنجیره برای بدست آوردن مزیت رقابتی بیشتر است.(غضنفری 1385)

[1] (supply chain  management(S .C.M1

[2] -Technique for order performance by similarity to Ideal

[3] - Analytical Network Process

[4] -MULTIPLE OBJECTIVE DECISION MAKING

[5]-Multiple Objeective Decision

[6]. Analytical Network Process

[7]. Technique for Order Performance by Similarity to Ideal Solution

[8] binary

[9] supplier

[10] S C M; Supply Chain Management

تصمیم گیری چند معیاره

2-1 مقدمه                                       

اگر فعالیت­های مختلف مدیریت را در نظر آورید، به وضوح دیده می­شود که تصمیم­گیری، جوهر تمامی فعالیت­های مدیریت است. تصمیم­گیری از اجزای جدایی ناپذیر مدیریت به شمار می­آید و در هر وظیفه ی مدیریت به نحوی جلوه­گر است. در تعیین خط مشی­های سازمان، در تدوین­ هدف­ها،  طراحی سازمان، انتخاب، ارزیابی، ودر تمامی افعال و اعمال مدیریت، تصمیم­گیری جزء اصلی و رکن اساسی است. مدیر همواره با مواردی مواجه است که اخذ تصمیم از جانب او ، کیفیت و چگونگی این تصمیم­ها که میزان توفیق و تحقق هدف­های سازمان را معین می­کند.  از این رو آشنایی با شیوه­ها و روش­های تصمیم­گیری و آگاهی از تکنیک­های اخذ تصمیم برای مدیران واجد اهمیت بسیار است و با بهره­گیری از این شیوه­ها و ابزارهاست که توانایی مدیران در اخذ تصمیم­ها کارآمدتر و مؤثرتر افزایش می­یابد.(صفرزاده ، 1385 )

با توجه به مقدمه ذکر شده در این فصل ابتدا فرآیند تصمیم گیری و مباحث مربوط به آن نگاشته شده است و در ادامه به معرفی روش MADM  فازی پرداخته ایم .در پایان فصل پیش رو پیشینه ی تحقیق  و معرفی اجمالی شرکت نیرو محرکه که جامعه آماری تحقیق از آن اتخاذ شده ، قید شده است .

2-2 فرآیند تصمیم­گیری

در تعریفی بسیار ساده، تصمیم­گیری عبارتست از انتخاب یک راه از میان راه­های مختلف.همان­طور که از این تعریف برداشت می­شود، کار اصلی تصمیم­گیرنده دریافت راه­های ممکن و نتایج ناشی از آن­ها وانتخاب اصلح از میان آنها است، و اگر وی بتواند این انتخاب را به نحوی درست و مطلوب انجام دهد تصمیم­های او مؤثر و سازنده خواهند بود. تصمیم­گیرنده ممکن است با توسل به قدرت­های ماوراء الطبیعه، تجربه، اشراق یا اتفاق و تصادف، تصمیم­گیری کند، اما هدف اصلی در اینجا اشاره­ای اجمالی به شیوه­ها و تکنیک­هایی از تصمیم­گیری است که کار اخذ تصمیم علمی را برای مدیر میسر می­سازد و او را در اخذ تصمیم­های سریع و صحیح یاری می­دهد.(صفرزاده،1385 )

2-3 انتخاب معیار یا ملاک در تصمیم گیری

فرایند تصمیم­گیری نهایتا عبارتست از یک شق از میان شقوق مختلف. حال باید ببینیم که معیار انتخاب چه باید باشد، بر اساس چه چیزی می­گوییم این راه مطلوب است یا مطلوب نیست، و بر چه اساسی یک راه را بر دیگری ارجح می­شماریم و آن را انتخاب می­کنیم. پاسخ به این سوال در اغلب موارد روشن نیست. راه(الف) ممکن است از یک نظر خوب تلقی شود ولی از یک دید دیگر، چندان خوب نباشد. بدین جهت ما باید معیار و ملاکی در دست داشته باشیم تا کار انتخاب شده را بر اساس آن انجام دهیم.

معیارهایی که مدیران برای اخذ تصمیم و انتخاب بکار می­ببرند، عواملی هستند که در راه رسیدن به هدف سازمان دارای اهمیت­اند. از طریق تجزیه و تحلیل­های علمی و بررسی هدف­ها و خط مشی­های سازمان می­توانیم این معیارها را بشناسیم و عملیات را به کمک آنها مورد سنجش قرار دهیم. به عنوان مثال، هزینه یا سود می­تواند معیاری برای سنجش راه­های مختلف و انتخاب یک راه از بین راه­های گوناگون باشد. یکی از اساسی­ترین گام­ها در تصمیم­گیری، یافتن معیار و ارزیابی راه­ها به وسیله آن است. (ونوس ، پرچ ، 1385)

2-4 طبقه­بندی تصمیم­ها

طبقه­بندی تصمیم­ها، کار مدیر و تحلیل­گر را در انتخاب مدل­ها و معیارهای تصمیم­گیری و شیوه­های اخذ تصمیم ساده می­سازد. طرق مختلفی برای طبقه­بندی تصمیم­ها بکار می­روند و مسائل مورد نظر در تصمیم­گیری از جنبه های مختلف طبقه­بندی می­شوند. در اینجا به سه نوع طبقه­بندی اشاره خواهد شد. اولی طبقه­بندی تصمیم­ها از نظر میزان اطمینان به نتایج حاصل از شقوق مختلف اخذ تصمیم، و دیگری طبقه­بندی تصمیم­ها از نظر مراحل آنها و در آخر طبقه­بندی تصمیم­ها با توجه به فضای آن.

 در این طبقه­بندی می­توانیم تصمیم­ها را درچهار گروه قرار دهیم. 

2-4-1 تصمیم­گیری تحت شرایط اطمینان کامل

2-4-2  تصمیم­گیری در شرایط ریسک

2-4-3  تصمیم­گیری در شرایط عدم اطمینان

4-2-4 تصمیم­گیری در حالت وجود رقابت

زمانی که تصمیم­گیرنده با اطمینان کامل می­داند که نتیجه یا نتایج حاصل از هر شق ممکن چیست و در چه شرایطی اتفاق خواهد افتاد، از نظر تصمیم­گیری در شرایط اطمینان کامل قرار دارد. وقتی تصمیم­گیرنده با اطمینان کامل نمی­داند که نتایج حاصل از هر شق چیست ولی احتمال وقوع (شانس نسبی وقوع نتایج) آنها را می­داند، او تحت شرایط ریسک و با مخاطره تصمیم می­گیرد. و هنگامی که تصمیم­گیرنده احتمال وقوع نتایج حاصل از شقوق ممکن را نمی­داند، او در شرایط عدم اطمینان تصمیم­گیری می­کند. و سرانجام به هنگامی که در موضوع مورد تصمیم­گیری رقبایی هم وجود داشته باشند، تصمیم­گیری در شرایط تعارض انجام می­پذیرد. در حقیقت، این شیوه تصمیم­گیری مربوط به مواردی است که تصمیم­گیرنده در یک موقعیت رقابتی قرار می­گیرد. بدیهی است که اتخاذ تصمیم در این وضعیت نسبت به وضعیت­های قبلی مشکل­تر است، زیرا بستگی به این­دارد که هریک از رقبا چه تصمیمی خواهند گرفت و تصمیم مزبور چه نتایجی بر وضعیت موجود می­گذارد و تا چه حد عوامل را جابه­جا و عوض می­کند (نظیر دو شطرنج باز).  در چنین حالتی تصمیم­گیری به عوامل متغیر مختلفی مربوط می­شود که صحنه عملیات را عوض می­کند و هر تصمیم­گیرنده برای تصمیم­گیری صحیح باید دارای استراتژی (مجموع هدف­ها و برنامه­های دراز مدت و اساسی) باشد. ( آذر و رجب زاده ،1387 )

2-5 مفاهیم کلی تصمیم گیری چند معیاره

آنچه در این بخش مورد توجه قرار می­گیرد، موضوعات کلی تصمیم­گیری چند معیاره(MCDM) است. در دو­ دهه اخیر توجه محققین به این مدلها در تصمیم­گیری­های پیچیده بوده است. در اینگونه تصمیم­گیری­ها چندین معیار که گاه با­هم تضاد دارند. در نظر گرفته می­شوند که در زندگی روز­مره نیز به طور مرتب اتفاق می­افتند. برای مثال، در زندگی شخصی یک فرد، در انتخاب شغل ، وجهه شغل، محل انجام کار، حقوق ودستمزد، فرصت­های پیشرفت، شرایط کاری وغیره به عنوان معیار در نظر گرفته می­شوند ومی­توانند برای این فرد خیلی مهم باشند. اتومبیلی که یک فرد در نظر دارد خریداری کند، به معیارهایی مانند قیمت، مدل، ایمنی، راحتی، میزان مصرف سوخت، قابلیت اطمینان و... بستگی دارد. در زمینه مسائل سازمانی، در انتخاب استراتژی یک سازمان معیارهایی از قبیل میزان درآمد سازمان طی یک دوره، قیمت سهام سازمان، سهم بازاری، تصویر سازمان در جامعه(سرقفلی) و... می­توانند مهم باشند. در زمینه مسائل عمومی یک جامعه، برنامه توسعه منابع آبی می­تواند بر اساس معیارهایی مانند هزینه، احتمال کمبود آب، انرژی(میزان استفاده مجدد از آن)، استفاده از جنگل وزمین، کیفیت آب، حفاظت از مواد غذایی و... صورت گیرد، یعنی این موارد به عنوان معیارها مد نظر قرار گیرند.

در زمینه مسائل دولتی، بخش حمل و نقل کشوری باید سیستم حمل و نقل را به گونه­ای طراحی کند که زمان سفر، تاخیرات، هزینه حمل و نقل و... حداقل شود. یا در صنایع نظامی انتخاب سیستم مناسب پرتاب یک موشک در نیروی هوایی بر­حسب معیار­هایی نظیر انتخاب سرعت، دقت، قابلیت اطمینان، میزان آسیب پذیری و... سنجیده شود.موارد فوق بخشهایی مختلف از کاربرد تصمیم­گیریهای چند معیاره را شامل می­شوند.به طور کلی روش­های تصمیم­گیری چند معیاره(MCDM) به دو دسته کلی تقسیم می­شوند(اصغر پور،1389 )

2-5-1 مدل­های تصمیم­گیری چند هدفه (MODM)

2-5-2 مدل­های تصمیم­گیری چند شاخصه (MADM)

2-5-1 مدل­های تصمیم­گیری چند هدفه

در این مدل­های تصمیم­گیری چندین هدف به طور همزمان جهت بهینه شدن، مورد توجه قرار می­گیرند.

مقیاس سنجش برای هر هدف ممکن است با مقیاس سنجش برای بقیه اهداف متفاوت باشد. مثلا یک هدف حداکثر کردن سود است که بر حسب واحد پول سنجش می­شودو هدف دیگر حداقل استفاده از ساعات نیروی کار است که بر حسب ساعات سنجش می­شود. گاهی این اهداف در یک جهت نیستند و به صورت متضاد عمل می­کنند. مثلا تصمیم­گیرنده از یک طرف تمایل دارد

 رضایت کارکنان را افزایش دهد و از طرف دیگر می­خواهد هزینه­های حقوق و دستمزد را حداقل کند.

یکی از بهترین تکنیک تصمیم­گیری چند هدفه برنامه­ریزی آرمانی[1] است که اواین بار توسط چارلز و کوپر[2] ارائه شده است. مدل ریاضی تصمیم­گیری چند هدفه به صورت زیر است: (اصغر پور،1389 )

f1(x),f2(x),…,fn(x)}  }              max f(x) =

s.t

I= 1.2.3……….m

رابطه 2-1

2-5-2 مدل­های تصمیم­گیری چند شاخصه

در این مدلها، انتخاب یک گزینه از بین گزینه­های موجود مد نظر است. در یک تعریف کلی تصمیم­گیری چند شاخصه به تصمیمات خاصی(از نوع ترجیهی) مانند ارزیابی، اولویت گذاری و یا انتخاب از بین گزینه­های موجود (که گاه باید بین چند شاخص متضاد انجام می­شود) اطلاق می­گردد. (اصغر پور،1389 )

انواع مختلفی از مسائل MADM وجود دارند که تمامی آنها در خصوصیات زیر مشترکند:

گزینه­ها[3]

در این مسائل تعدادی گزینه مشخص باید مورد بررسی قرار گرفته و در مورد آنها اولویت­گذاری، انتخاب و یا رتبه بندی صورت می­گیرد. تعداد گزینه­های مورد نظر می­تواند محدود و یا خیلی زیاد باشند. برای مثال، یک تولید کننده ی اتومبیل ممکن است فقط چند گزینه ی محدود برای انتخاب محل تولید داشته باشد، ولی یک دانشگاه درجه یک انتخاب دانشجو خود را از بین هزاران متقاضی می­تواند انجام می دهد.گاهی به جای گزینه، مترادف­های آن مانند انتخاب، استراتژی، اقدام، کاندیدا و... به کار می­رود.

شاخص­های چندگانه

هر مساله MADM چندین شاخص دارد که تصمیم­گیرنده، باید آنها را کاملا مشخص کند. تعداد شاخص­ها بستگی به ماهیت مساله دارد. برای مثال،در مساله خرید اتومبیل اگر قرار به ارزیابی چند اتومبیل باشد ممکن است شاخص­های مختلف قیمت، میزان سوخت مصرفی، نحوه ضمانت، ساخت مد نظر باشند(یعنی چند شاخص محدود در نظر گرفته شده­اند)، در حالی که در یک مساله جایابی برای یک طرح کارخانه 100 شاخص و یا بیشتر می­توانند مد نظر باشند.  واژه شاخص به صورت واژگان دیگری از قبیل اهداف یا معیارها[4] قابل بیان است.

واحدهای بی­مقیاس[5]

هر شاخص نسبت به شاخص دیگر دارای مقیاس اندازه­گیری متفاوت است. لذا جهت معنادار شدن محاسبات و نتایج از طریق روش­های علمی اقدام به بی­مقیاس کردن داده­ها می­شود به گونه­ای که اهمیت نسبی داده­ها حفظ گردد.

وزن شاخص­ها 

 تمامی روش­های MADM مستلزم وجود اطلاعاتی هستند که بر اساس اهمیت نسبی هر شاخص بدست آمده باشند. این اطلاعات معمولا دارای مقیاس ترتیبی یا اصلی هستند. وزنهای مربوط به شاخص­ها می­تواند مستقیما توسط تصمیم­گیرنده و یا به­وسیله ی روش­های علمی موجود به معیارها تخصیص داده شود. این وزن­ها اهمیت نسبی هر شاخص را بیان می­کنند.از جنبه­های مختلف بین مدلهای MADM و MODM تفاوت وجود دارد که به شرح جدول زیر بیان شده­اند. (اصغرپور ،1389)

MODM

MADM

MCDM

                    مواردمتفاوت

اهداف

شاخص­ها

معیارها

ضمنی بیان شده­اند

به طور ضعیف بیان شده­اند

صریح بیان شده­اند

اهداف

به طور ضعیف بیان شده­اند

صریح بیان شده­اند

شاخص­ها

کاملا مشخص

غیر مشخص

(در داخل معیارها گنجانده شده­اند)

محدودیت­ها

تعداد نا معلوم

(در نتیجه یک فرآیند معلوم می­شوند)

تعداد محدود، مشخص

گزینه­ها

زیاد

کم

تعامل با تصمیم گیرنده

طراحی

در انتخاب و ارزیابی

نحوه استفاده

نگاره 2-1 (اصغر پور، 1389 (

2-6 انواع روش­های MADM

انواع روشهای تصمیم­گیری MADM در شکل زیر مشخص شده­اند.بر طبق این شکل اگر هیچگونه اطلاعاتی در مورد شاخص در دسترس نباشد، بهتر است از روی تسلط استفاده شود. اگر اطلاعات موجود در مورد محیط باشد، یعنی درباره ی شاخص­ها اطلاعاتی موجود نباشد بلکه فضای تصمیم­گیری مشخص شده باشد، استفاده از روش ماکسی مین و مینی ماکس (به ترتیب برای اطلاعات بدست آمده بر اساس دیدگاه بدبینانه و خوش­بینانه) پیشنهاد می­شود. اگر اطلاعات در مورد شاخص، ارائه شده باشد آنگاه اطلاعات یا در سطح استاندارد است، یعنی میزان قابل قبول شاخص مربوطه را بیان می­کند و یا وزن شاخص­ها را بیان می­کند که ممکن است با داده­های برخوردار از مقیاس ترتیبی یا اصلی، اندازه­گیری شده باشد.مدل­های MADM از دیدگاه دیگر نیز قابل بررسی هستند و آن رویکرد، فنون مختلف MADM در پردازش اطلاعات بر مبنای شاخص­های ارائه شده توسط تصمیم­گیرنده است.( آذر ،رجب زاده ، 1387)

اطلاعات در دسترس نیست

اطلاعات در مورد محیط

اطلاعات در مورد شاخص

تسلط

بدبینانه

خوش بینانه

ماکسی مین

مینی ماکس

در سطح استاندارد

ترتیبی

اصلی

روش رضایت­بخش جامع

روش رضایت­بخش خاص

روش لکسیکوگراف

روش حذف

SAW

WP

TOPSIS

ELECTRE

HRM

AHP

نگاره 2-2 (تقسیم بندی مدل های MADM )

در این ارتباط، داده­های MADM به دو بخش کلی تقسیم می­شوند.

 2-6-1 مدلهای جبرانی[6]

2- 6-2 مدلهای غیر جبرانی[7]

آن دسته از مدل­های MADM را شامل می­شوند که در آنها تبادل بین شاخص­ها صورت می­گیرد. بدین معنی که تغییر در یک شاخص، توسط تغییری مخالف (در جهت عکس) در شاخص یا شاخص­های دیگر، جبران می­شود.

روش جبرانی، روش­هایی مانند میانگین وزنی ساده، TOPSIS،  ELECTRE، تخصیص خطی، AHP و... است. این روش­ها مطابق شکل زیر، دسته­بندی شده­اند. (اصغر پور،1389 )

[1] Goal programming

[2] - Charnes & Cooper

[3] - Alternatives

[4] - Criteria

[5] - Ineommensurable Units

[6] - Compensatory Methods

[7] - Non Compensatory Methods

Prioritization of suppliers Niroo Mohareke company by MADM phase method

            Now select the best suppliers of your suppliers is the top buyer programs. One of the most important and strategic issues in the supply chain, supplier selection and principles so that they can provide the highest requirements and standards of the company to cover. Given that the traditional models and several different criteria for analysis are involved This process is complex and difficult decision for managers , Today, managers of new techniques such as multi-criteria decision model for selecting and making best use of their decision.

In this study, MADM phase to prioritize supplier of Niroo Mohareke company. Among the various methods of decision making with multiple criteria is , Were trying to take advantage of  TOPSIS phase technique, the most important selection criteria for suppliers to identify and benefit from technical SAW, select the best supplier.

The results will be used in all manufacturing organizations.

Key words: Multiple Objeective Decision(MADM), Analytical Network Process(ANP), Technique for Order Performance by Similarity to Ideal Solution(TAPSIS), supplier, Supply Chain Management,SAW