پایان نامه بررسی چگونگی شیوه های مدیریت و رهبری اثر بخش معلم در کلاس درس پایه متوسطه شهر تودشک

چکیده :

هدف این پژوهش بررسی چگونگی شیوه‌های مدیریت و رهبری اثر بخش معلم در کلاس درس بود. فرض تحقیق در این پژوهش مربوط به چگونگی روشهای تدریس است که 3 فرضیه اولیه مرتبط با شیوه‌های سنتی تدریس و2 فرضیه نهایی در رابطه با شیوه‌ های نوین تدریس است و رابطه آنها با مدیریت و رهبری اثر بخش معلمین در کلاس درس مورد بررسی قرار گرفت.

در این پژوهش برای بررسی میزان تحقیق کارکردهای مدیریت و رهبری اثر بخش معلم در کلاس درس از روش آمار توصیفی استفاده به عمل آمد و پژوهش بر روی کلیه معلمین پایه متوسطه که شامل 52 نفر زن و مرد می شد انجام شد. روش نمونه گیری این جامعه آماری از طریق نمونه گیری در دسترس 52 نفر معلم زن و مرد انتخاب شد که شامل 30 نفر معلم زن و 22 نفر معلم مرد بود. بدین صورت که کلیه جامعه آماری به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته شامل 20 سوال بود که به روش لیکرت تهیه و در اختیار معلمین قرار گرفت.

نتایج این پژوهش بدین صورت بود که در فرضیه اول مبتنی بر چگونگی رهبری و مدیریت اثر بخش معلم در کلاس درس با استفاده از روش سخنرانی رابطه معناداری بین نظر معلمین زن ومرد مشاهده نگردید. همچنین فرضیه دوم مبتنی بر چگونگی رهبری و مدیریت اثر بخش معلم در کلاس درس با استفاده از روش گروهی رابطه معناداری بین نظر معلمین زن و مرد مشاهده نگردید. همچنین در فرضیه سوم مبتنی بر چگونگی رهبری و مدیریت اثر بخش معلم در کلاس با استفاده از روش آزمایشی رابطه معناداری بین نظر معلمین زن و مرد مشاهده نگردید و در دو فرضیه نهایی نیز مبتنی بر چگونگی رهبری و مدیریت اثر بخش معلم در کلاس درس با استفاده از روش آموزش انفرادی و فرضیه پنجم نیز مبتنی بر رهبری و مدیریت اثر بخش معلم در کلاس درس با استفاده از روش حل مساله رابطه معناداری بین نظر معلمین زن ومرد مشاهده نشد.

بنابراین در استفاده معلمین از روش سنتی تدریس و نوین رابطه معناداری مشاهده نمی‌شود.

مقدمه :

در این پژوهش بررسی چگونگی روشهای مدیریت و رهبری اثر بخش معلم در کلاس درس متوسط شهر تودشک مورد بررسی قرار گرفته است. که در این دیدگاه معلمان مدیرانی هستند که برای حفظ نظم و کنترل کلاس درس و فعالیتهای آموزشی کارکردهای مدیریتی را به کار می‌گیرند با این وجود دارا بودن مهارتهای مدیریتی یکی از توانائیهای ضروری شغل معلمی است که کمتر به آن توجه شده است.

فعالیتهای مربوط به مدیریت کلاس درس شامل رفتارهای بازدارنده و واکنشی است در رفتارهای بازدارنده معلم از بی نظمی و مشکلات جلوگیری می نماید و در رفتارهای واکنشی به گونه‌ای موفقیت آمیز نسبت به مشکلات رفتاری دانش آموزان واکنش نشان می دهد.

پژوهشهای مربوط به مدیریت و رهبری اثر بخش معلم در کلاس درس نشان می‌دهد که هر چه معلمان از رفتارهای بازدارنده و سبک مدیریتی مناسب بیشتر استفاده کنند از اثر بخشی و کارآیی بالاتری نیز برخوردار خواهند بود.

این یافته‌ها موید این است که دانش آموزان کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای غربی کمتر مرتکب رفتارهای غیر اخلاقی و نامناسب می‌شوند با این وجود تعداد قابل توجهی از معلمان این کشورها فعالیتهای آموزشی خود را کمتر با استفاده از یک سبک مدیریتی اثر بخش انجام می‌دهند بنابراین توجه به مدیریت کلاس درس نحوه اداره کلاس‌ ها و به کارگیری بهترین و مطلوبترین سبک مدیریتی امری حیاتی و ضروری است. (آندرسون. 1380)

مدیریت کلاس درس ائده‌آل و رهبری اثر بخش مستلزم به کارگیری کارکردهای مدیریت یعنی طراحی، سازماندهی، هدایت، رهبری، نظارت، کنترل و ارزشیابی است. طراحی و سازماندهی مقدمه مدیریت، هدایت  رهبری اجرای وظایف و ارزشیابی مرحله پایانی حلقه‌ی مدیریت محسوب می‌شود.

در مدیریت کلاس درس معلمان در مرحله مقدماتی به طراحی و سازماندهی پرداخته و در مرحله اجرا درصدد رهبری دانش آموزان، ایجاد جو یادگیری مطلوب، نظارت و کنترل و ارزشیابی‌های کلاس می‌باشند. در مرحله پایانی نیز به ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می‌پردازند. بنابراین معلمان برای اداره کلاس درس باید در زمینه طراحی و سازماندهی کلاس درس، هدایت و رهبری، ایجاد جو یادگیری مطلوب، نظارت و کنترل و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی از مهارتهای لازم برخوردار باشند. در این پژوهش میزان استفاده معلمان از کارکردهای مدیریت در زمینه رهبری اثر بخش کلاس درس مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد.

بیان مسأله :

اداره و رهبری کلاس درس همیشه یکی از عمده‌ترین مسائل معلمان بوده است. اداره و کنترل مناسب کلاس درس در واقع پیش نیاز ایجاد یک محیط یادگیری اثر بخش و دست یابی به اهداف آموزشی است تحقیقات نشان می‌دهد پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در کلاسهایی که به خوبی مدیریت می‌شوند بیشتر است. در این کلاس‌ها دانش آموزان بیشتر فعالیت می‌کنند و فرایند یادگیری در سطح بالایی سازمان یافته است. (علاقه بند، 1379)

کلاس درس به عنوان یک سیستم اجتماعی مجموعه‌ای از نقشهای به هم پیوسته ای است که به صورت یک کل واحد و منسجم در صدد تحقیق اهداف آموزشی و پرورشی است. کلاس مانند سایر سیستمهای اجتماعی دارای عناصر اساسی شامل باورها، احساسات، قواعد و مقررات، هنجارها، پایگاه نقش، قدرت، مقام، تسهیلات، اجرائیات، تنش و فشار است با این وجود عناصر تشکیل دهنده‌ی کلاس درس آن قدر به یکدیگر وابستگی متقابل دارند که جدا از هم قابل تشخیص نیستند. در هم تنیدگی این عناصر را در هر فعالیتی در درون کلاس درس می‌توان مشاهده نمود. تحقیق اهداف تربیتی در کلاس درس فاقد دیگر سازمانهای اجتماعی مستلزم مدیریتی اثر بخش و کارا از طریق انجام وظایفی چون برنامه ریزی، سازماندهی‌، رهبری، ایجاد انگیزش، کنترل  ارزشیابی است. مسئولیت اداره‌ی کلاس و تحقق اهداف آموزشی به عهده‌ی معلم است. بنابراین معلمان در نقش مدیر کلاس درس ایفای نقش می‌نمایند. مدیریت و رهبری اثر بخش در واقع موضوع ایجاد اشتراک مساعی در ارتباطات موجود در کلاس درس است. روابط بین معلم و شاگرد، نوع هنجارها، قوانین و مقررات و نقشهای رهبری معلمان در کلاس با یکدیگر متفاوت است. (کیامنش، 1380)

معلمان در استای انجام وظایف مدیریتی خود در نقش تسهیل کننده، مشاور یا دستور دهنده ظاهر می‌شوند. بنابراین سیستم‌های اجتماعی درکلاس درس دارای ساختار خاصی می‌گردند که هر کدام نتایج پرورشی خاصی را به دنبال خواهند داشت. مدیریت کلاس درس، کار کردن با دانش آموزان، ایجاد نظم و آرامش، جلب توجه دانش آموزان و تامین یک جو آموزشی مناسب است که در آن دانش آموزان، بسمت اهداف آموزشی و تربیتی هدایت و رهبری می‌شوند. مدیریت کلاس درس تهیه تدارکات و اتخاذ شیوه‌های لازم برای ایجاد و حفظ محیطی اثر بخش برای آموزش و یادگیری است که بستگی به چگونگی ارزشیابی از دانش آموزان دارد. مدیریت کلاس دارای کارکردها  مولفه‌هایی چون سازماندهی، تولید فکر، کار گروهی و مشارکت هنجارسازی، نظارت و پیشرفت، پیش بینی رویدادهای آموزشی، تبدیل نقاط ضعف به نقاط قوت، ایجاد نظم و آرامش، تسهیل گری، توجه به فراگیران است. این مولفه‌ها را می‌توان طبقه بندی ودر چارچوب کمی کارکردهای مدیریت آموزشی یعنی طراحی و سازماندهی و رهبری، نظارت و کنترل و ارزشیابی وایجاد جو یادگیری مورد بررسی قرار داد. (سلطانی، 1382)

طراحی و سازماندهی :

مدیریت کلاس و رهبری را آسانتر می‌کند. این فعالیت باید به گونه‌ای طراحی شود که از طریق آن فرصت‌های یادگیری بیشتری فراهم و مهارتهای اجتماعی و مشارکتی دانش آموزان رشد و ارتقاء یابد. بررسیهای مربوط به طراحی و نیازمندیهای کلاس درس نشان می‌دهد که عدم وجود یک برنامه درسی و سازماندهی متناسب موجب بروز بسیاری از مشکلات رفتاری در بین دانش آموزان می‌شود به خصوص زمانی که با خصوصیات و ویژگی‌های روانی آنها بی ربط باشد.

در اداره کلاس درس سازماندهی، موضوعی اساسی و ضروری است و مستلزم درگیر شدن فکر معلم برای چگونگی سازماندهی بهتر است سازماندهی به نظم و تربیت درسی و اجتماعی دانش آموزان در کلاس درس مربوط می‌شود. این فعالیت مستلزم صرف وقت و توجه، به روشهایی است که می‌تواند از مشکلات رفتاری دانش آموزان جلوگیری و رفتارهای اجتماعی و مناسب دانش آموزان را بهبود بخشد. بنابراین این عدم سازماندهی کلاس درس موجب عدم توجه به جریان تدریس و یادگیری می‌گردد. (آ‎ندرسون، 1380)

رهبری :

رهبری یکی از کارکردهای ضروری معلم در مدیریت کلاس درس است. معلم به عنوان رهبر کلاس باید با استفاده از امکانات موجود زمینه تحقیق اهداف آموزشی را فراهم نماید. چگونگی برخورد معلم با دانش آموزان و استفاده از سبک رهبری مناسب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رهبری کلاس درس نفوذ و تاثیر معلم بر دانش آموزان است. به صورتی که دانش آموزان با میل و علاقه و رغبت در جهت تحقق اهداف آموزشی تلاش نمایند. معلم در نقش رهبری باید استعدادهای دانش آموزان را شناسایی و با آنها به خوبی ارتباط برقرار نموده و در آنها انگیزه مطالعه و پژوهش را ایجاد نماید. همچنین بر انجام کارهای گروهی تاکید نموده و به اقتضای شرایط، تغییرات لازم را در چگونگی انجام فرایند یاددهی- یادگیری ایجاد نماید. رهبری کلاس درس با میزان تاکید بردانش آموز و موضوع درس به شیوه‌های گوناگونی انجام می‌شود. با این وجود اداره کلاس‌های درس به طور موثر و کارآمد مستلزم رهبری دانش آموزان جهت تحقق اهداف آموزشی است. (سلطانی، 1382)

معلمان نسبت به کلاس درس و شاگردان رویکردهای خاصی دارند. مدیریت کلاسیک کلاس درس را یک سازمان رسمی و مجزای از محیط در نظر می‌گیرد که دارای قوانین و مقررات خاصی است.

در این دیدگاه معلم درس نگر بوده و با به کارگیری سبک وظیفه مداری سعی می‌کند کلاس را مقتدرانه کنترل کند. رفتار معلم در این سبک قیم‌‌مآبانه خشک و کنترل شده است. جریان قدرت و ارتباطات نیز یک طرفه و از معلم به دانش آموز است. دانش آموزان در این کلاسها حالت انفعالی دارند و دستورات را می‌پذیرند.

معلمان در این رویکرد کج رفتاری دانش آموزان را توهین شخصی تلقی نموده و آنها را افرادی غیر مسئول وبی انضباطی می‌دانند که باید کنترل شود.

مدیریت روابط انسانی کلاس درس را یک سازمان اجتماعی و انسانی در نظر می‌گیرد. در این دیدگاه معلمان برایجاد ارتباط با دانش آموزان و شخصیت آنها تاکید می‌کنند. در این رویکرد معلمان فرد نگر بوده و به مسائل انضباطی و کنترلی کمتر توجه دارند. فردنگری معلمان بیشتر جنبه جمعی دارد ولی سعی می‌نمایند در عین حال به ویژگیهای منحصر به فرد هر دانش آموزی یز توجه نمایند.