پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم

word 6 MB 30020 269
1392 کارشناسی ارشد علوم اجتماعی و جامعه شناسی
قیمت قبل:۸۱,۹۰۰ تومان
قیمت با تخفیف: ۲۴,۸۵۰ تومان
دانلود فایل
  • بخشی از محتوا
  • وضعیت فهرست و منابع
  • پایان نامه جهت اخذ درجۀ کارشناسی ارشد کارشناسی ارشد

    رشتۀ علوم ارتباطات اجتماعی روزنامه‌نگاری

    چکیده

    رویکرد مثبت و باز حوزۀ علمیه قم نسبت به پذیرش تکنولوژی‌های نوین ارتباطی باعث شده است، اقبال به استفاده از جدیدترین وسایل ارتباطی به منظور تحصیل، تحقیق، تبلیغ و تعامل مؤثر با فضای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی جامعه و جهان، در بین روحانیون بسیار چشم‌گیر باشد و همین امر، طلاب علوم دینی را به صحن علنی جامعۀ بین‌المللی (در مصاف با انواع دیدگاه‌ها، نگرش‌ها و سلیقه‌های فکری، عقیدتی، فرهنگی، ارزشی و رفتاری متنوع) وارد کرده است.

    در پژوهش حاضر با تکیه بر نظریه‌های ارتباطاتی (نظریه بوم‌شناسی رسانه‌ها، و مجموعه نظریه‌های مربوط به رویکرد رسانه‌های قدرتمند) و نیز نظریه‌های روان‌شناسی اجتماعی در خصوص شکل‌گیری و تغییر نگرش‌، و در قالب یک تحقیق بین رشته‌ای تأثیرات رسانۀ اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون، مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور، از روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه برای جمع‌آوری اطلاعات از جامعۀ آماری پژوهش (روحانیون شهر قم) استفاده گردید که از طریق دو مرحله نمونه‌گیری (خوشه‌ای و در دسترس) ابتدا مدارس حوزوی و سپس واحدهای تحقیق (طلاب علوم دینی) برای جمع‌آوری اطلاعات مشخص گردیدند.

    تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع‌آوری شده، نشان می‌دهند که بین استفاده از اینترنت (در دو بُعد میزان استفاده و نوع محتوای مورد استفاده) با نگرش فرهنگی روحانیون ارتباط معنی‌داری وجود دارد؛ بدین ترتیب که نگرش فرهنگی روحانیونی که به میزان زیادتری از اینترنت استفاده می‌کنند، بیش‌تر به سمت نوگرایی تمایل دارد و بر عکس هر چه میزان استفاده از اینترنت کم‌‌تر ‌باشد، نگرش فرهنگی آن‌ها بیش‌تر به سمت سنت‌گرایی میل می‌کند. هم‌چنین هر چه روحانیون، محتوایی را که در چارچوب اخلاقی، شرعی، قانونی یا صنفی آن‌ها قرار دارد مورد استفاده قرار می‌دهند، نگرش آن‌ها سنتی‌تر و هر چه قدر محتوای خارج از این چارچوب را مورد استفاده قرار می‌دهند، نگرش فرهنگی نوگرایانه‌تری خواهند داشت.

     

    کلید واژگان: اینترنت، روحانیون، نگرش فرهنگی، نوگرایی، سنت‌گرایی

     

    مقدمه

    با توسعۀ روزافزون فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و رسانه‌ای شدن ابعاد مختلف زندگی، مطالعات ارتباطی، در متن پژوهش‌های علوم انسانی و اجتماعی قرار گرفته است؛ به طوری که در دهه‌های اخیر، صاحبنظران این حوزه‌ها به طور گسترده‌ای زوایای مختلف، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و اخلاقی کاربرد انواع وسایل و مؤسسات ارتباط جمعی در طول تاریخ از گازت‌ها و چاپخانه‌های کوچک اواخر قرن پانزدهم تا ماهواره‌ها و شبکه‌های مجازی و کارتل‌های عظیم ارتباطات امروزی را مورد بررسی، مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار داده‌اند.

    توسعۀ شبکه‌های ارتباطات جمعی در سطوح بین‌المللی (بویژه از قرن بیستم به بعد) نظریه‌پردازان این حوزه را بر آن داشته است، تا به طور جدی‌تری به مقولۀ چیستی و چگونگی کارکردهای وسایل ارتباط جمعی بپردازند و در این رهگذر است که انواع فرضیه‌ها و نظریه‌های ارتباطی در خصوص شکل‌گیری وسایل ارتباط جمعی در دو بُعد شکل[1] و محتوا[2] و نیز تأثیرگذاری و تأثیرپذیری آن‌ها بر (و از) مخاطبان مطرح شده است و به مرور زمان نیز گسترش یافته و کامل‌تر گردیده‌اند.

    با ورود به نیمۀ دوم این قرن، به تدریج از اهمیت رسانه‌های ارتباطی متعلق به دو «کهکشان شفاهی»[3] و «کهکشان گوتنبرگ»[4] مورد اشارۀ مک‌لوهان کاسته شده و با برجسته شدن نقش رسانه‌های الکترونیک، اهمیت کهکشان مارکنی بیش‌تر شد و تحولی اساسی در سطح مناسبات ارتباطی بشر ایجاد گردید. این تحوّل در دهه‌های پایانی قرن، با ورود شبکه‌های رایانه‌ای به منظومۀ ارتباطات، عملاً «عصر ارتباطات» را رقم زد و تحوّل رسانه‌ها از اشکال آنالوگ[5] به دیجیتال[6] و تکامل سطوح ارتباطی از ارتباطات مونولوگ[7]، به دیالوگ[8]‌های هم‌سطح، امکان برقراری تعاملات بسیاری را میان ارتباط‌گران عصر جدید فراهم آورد.

    حضور اینترنت در این میان، نقش بسیار اساسی در هم‌سطح کردن تعاملات ارتباط‌گران بر عهده داشته است؛ به گونه‌ای که با ورود این وسیلۀ ارتباطی، ماهیت ارتباطات، از ارتباطات عمودی کنترل شدۀ رسانه‌های الکترونیکی چون رادیو و تلویزیون، به ارتباطات افقی آزاد میان کنش‌گران فضای مجازی سوق پیدا کرده است. هر چند به دلیل ساز و کارهای وابسته به قدرت زیرساخت‌های فضای مجازی، هنوز هم نمی‌توان به طور کامل این وسیلۀ ارتباطی را رسانه‌ای بی‌طرف و بدون سوگیری دانست، اما با این حال، حداقل در ظاهر، تحول بزرگی در تنوع‌بخشی و عمق‌بخشی به ارتباطات کاربران خود ایجاد کرده است که هیچ رسانه‌ای تا پیش از این، قادر به ایجاد چنین فضایی نبوده است.

    مطمئناً حضور در فضای مجازی و متعامل اینترنت، به واسطۀ ساختار بازی که دارد، به طور بالقوه، زمینه‌ساز ارتباط هر یک از کاربران با میلیون‌ها کاربری خواهد بود که به صورت دائم در این محیط مجازی حضور دارند و همین امر نیز مستعد تأثیرگذاری و تأثیرپذیری بسیار بالای کاربرانِ این رسانۀ نوظهور، از سلایق، نظرات، عقاید و دیدگاه‌های دیگر کاربرانی خواهد بود که به موازات آن‌ها در این فضا به تولید، بازتولید، توزیع و مصرف محتواهای ایجاد شده، مشغول هستند.

    هر چند میزان این تأثیرگذاری و تأثیرپذیری، در تمام کاربران به یک اندازه نبوده و هر یک از کاربران این فضای نامحدود، با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی، فردی و... تفاوت‌های معناداری در این زمینه با یکدیگر خواهند داشت، اما با این حال، باز هم نمی‌توان از اثرات این رسانۀ بسیار پُرنفوذ و جذاب بر روی کاربرانش غافل بود. اهمیت این مسئله زمانی بیش‌تر نمود پیدا می‌کند که بحث استفادۀ گروه‌های خاص با هویت‌های فرهنگی مشخص و شکل‌گرفته‌، به میان می‌آید.

    در این میان، با توجه به رویکرد مثبت و حضور پُررنگ روحانیت شیعه به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و بنیادی‌ترین نهادهای دینی که در حال حاضر به عنوان اصلی‌ترین متولی امور مذهبی جامعۀ ایران به شمار می‌آید ، در فضای تعاملات آزاد اینترنت، توجه به آن و رصد کردن سمت و سوی تأثیر و تأثرات رخ داده در فضای فکری و نگرشی حوزۀ روحانیت، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند که امکان پیش‌بینی تحولات آینده در حوزۀ اعتقادی و نیز در صورت نیاز، نشان دادن واکنش مناسب (تقویت و یا اصلاح) به این تحولات را به مسئولان امر خواهد داد.

    با این مقدمه، ضرورت «سنجش میزان استفاده و اثرگذاری رسانۀ اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون» که موضوع پژوهش حاضر را به خود اختصاص داده است بیش از پیش روشن می‌گردد. بدین منظور در این پژوهش، از طریق پیمایش علمی طلاب علوم دینی شاغل به تحصیل در مدارس حوزوی شهر قم و با بهره‌گیری از چارچوب نظری متشکل از انواع نظریه‌های ارتباطاطی در خصوص شکل و فرآیند تأثیرگذاری وسایل ارتباط جمعی (در دو بُعد شکل و محتوا) و نیز نظریه‌های علمی مربوط به حوزۀ روان‌شناسی اجتماعی مرتبط با شکل‌گیری و تغییر نگرش‌ها در افراد، به تبیین و توضیح میزان استفاده آنها از این وسیلۀ ارتباطا جمعی و تأثیرگذاری و یا عدم تأثیرگذاری اینترنت بر روی نگرش فرهنگی روحانیون مشمول جامعۀ آماری این پژوهش پرداخته‌ شده است.

     

    21 بیان مسئله

    نقش دین در زندگی بشر آن قدر کهن، مهم و پُر رنگ است که برخی معتقدند بشر در هیچ برهه‌ای از تاریخ خود، بدون حضور دین نزیسته است و «دینداری» (همچون همزاد بشر)، خط ممتد و پیوند‌دهندۀ تمام دوره‌های تاریخی زندگی انسان‌ها و تجربه‌های گوناگون آنهاست. (دالمایر، 1388: 7)

    با قبول این پیش‌فرض و پیش‌ نهادن این فرض جدید که هیچ دینی، بدون بهره‌گیری از شیوه‌های مؤثر ارتباطی، موفق به ابلاغ، بازتولید و تکثیر و گسترش پیام خود نبوده است، به این نتیجه می‌رسیم که «دین»[9] و «ارتباطات»[10]، دو نهادی هستند که از گذشته‌های دور که با نخستین روزهای تاریخ حضور بشر پیوند خورده است ، با یکدیگر تعامل نزدیک داشته‌اند. اما این تعامل، همیشه ثابت و یکنواخت نبوده و در طول این دورۀ همکاری پر فراز و نشیب، پیوندها، اشتراکات و گاه تعارضات عمیقی بین این دو نهاد تأثیرگذار بر حیات فرهنگی و اجتماعی افراد ایجاد شده است.

    نقش رسانه‌ها و وسایل ارتباطی در تحولات جوامع بشری به اندازه‌ای است که برخی از اندیشمندان علوم ارتباطات از قبیل «اینیس»[11]، «مک‌لوهان»[12]، «گودی»[13]، «گیدنز»‌‌[14] و «تامپسون»[15]، تحول تاریخی جوامع را تابعی از تحول تاریخی وسایل ارتباطی در آن‌ها می‌دانند و هر کدام، دسته‌بندی‌ای در این خصوص ارائه داده‌اند. هر چند ممکن است با تکیه بر نظریۀ دگرگونی وسایل ارتباطی، نتوان تمام تحولات رخ داده در طول تاریخ جوامع را تبیین کرد، اما در عین حال، نمی‌توان از نقش تأثیرگذار و بی‌بدیل رسانه‌ها و وسایل ارتباطی در تحول جوامع نیز چشم‌ پوشید.

    بنا بر این، اگر ادیان و نهادهای دینی را هم بخشی از جوامعی بدانیم که در طول تاریخ همراه با دیگر جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و... دچار تحول و دگرگونی شده‌اند، می‌توان سیر تکاملی ارتباطات از شفاهی به نمادین و نوشتاری و سپس اختراع صنعت چاپ و بعد از آن امواج الکترونیک و در نهایت ارتباطات دیجیتال را با تحولات ایجاد شده در فرم و محتوای ادیان مرتبط دانست، بحثی که گاه نظریه‌پردازان مکتب تورنتو و پیروان آن‌ها را بر آن داشته است که تحول و تعامل میان دو نهاد دین و ارتباطات را بر اساس سیر تحول وسایل ارتباطی به سه فرهنگ «شفاهی»، «نوشتاری» و «الکترونیکی» دسته‌بندی کنند و با تکیه بر این رویکردهای نظری و شواهد تاریخی موجود، رابطۀ دین و رسانه را متناسب با این سه فرهنگ مورد بررسی قرار دهند:

     

    121 دورۀ فرهنگ شفاهی؛ دورۀ سلطۀ دین بر رسانه‌ها

    طول دورۀ فرهنگ شفاهی را می‌توان از ابتدای تاریخ زندگی بشر تا اختراع دستگاه چاپ توسط گوتنبرگ[16] (در سال 1453) در نظر گرفت. از ویژگی‌های بارز این دوره، وجود ارتباطات هم‌حضوری و چهره‌به‌چهره بین طرفین ارتباط است که امکان ایجاد فاصلۀ زمانی و مکانی بین دو طرف ارتباط را به حداقل ممکن کاهش می‌دهد. اگر چه در بخشی از آن، اشکال نمادی در قالب نوشتار هم وجود دارد، اما نوشتار، در این دوره، دارای دوام‌پذیری و بازتولیدپذیری محدود و ناچیزی است. کتاب در این عصر، صرفاً به صورت نسخه‌های خطی وجود داشته است و بازتولید آن به آسانی قابل کنترل بوده است.

    از آن جا که در این دوره، روحانیون و تعداد محدودی از اشراف و اعضای طبقۀ حاکم، افراد باسواد جامعه را تشکیل می‌داده‌اند، به واسطۀ دسترسی به اطلاعات، قدرت فرهنگی و رسانه‌های آن زمان را که بیش‌تر شامل وعظ و خطابه از مبادی رسمی می‌شده‌ است ، در انحصار خود داشته‌اند. در واقع، می‌توان چنین ادعا کرد که انحصار قدرت فرهنگی، و به تبع آن رسانه، در دورۀ فرهنگ شفاهی، در سلطۀ نهادهای دینی و حکومتی بوده است و به عبارت دیگر می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که پیام رسانه در دوران فرهنگ شفاهی، همان پیام دین (نهاد فرهنگی مسلط بر جامعه) بوده است که از طریق انواع شیوه‌های ارتباطات شفاهی، به مخاطبان منتقل می‌شده است.

    از همین رو، گیدنز معتقد است که دورۀ ارتباطات شفاهی که برخی آن را «ارتباطات سنتی» نیز نامیده‌اند (معتمدنژاد، 1371 و فرقانی،1387) ، بیش‌تر ناظر به تحکیم و تثبیت سنت‌هاست و فرقانی هم بر این نکته تأکید می‌کند که در ارتباطات سنتی، صبغۀ دینی بر دیگر جنبه‌های ارتباطات غلبه دارد (فرقانی، 1387: 10).

     

    221 دورۀ فرهنگ کتبی؛ دورۀ چالش بین دین و رسانه‌ها

    با اختراع دستگاه چاپ توسط گوتنبرگ، دوره‌ای جدید در تعامل بین دو نهاد ارتباطات و دین شکل گرفت. کلیسا، ابتدا از امکان بازتولید انبوهی که صنعت چاپ در اختیارش قرار داده بود، استقبال کرد و این صنعت را در همان بدو تأسیس در اختیار خود گرفت و اقدام به انتشار کتب مذهبی و از جمله کتاب مقدس در تیراژ بالا نمود. بنابراین، تولد صنعت چاپ با کاربرد دینی همراه بوده است که از توراتی (اوّلین کتاب چاپی) که توسط شخص گوتنبرگ منتشر شد ، آغاز و بعدها به تیراژهای میلیونی آثار مذهبی «مارتین لوتر»[17] کشیده شد. به گفتۀ تامپسون، حدود چهل و پنج درصد از کتاب‌هایی که در آغاز ]شروع صنعت چاپ[ منتشر می‌شدند، کتاب‌هایی دینی بودند (تامپسون، 1995: 72).

    مورخان، بر همین اساس، رسانۀ چاپی را یکی از مهم‌ترین علل موفقیت «مارتین لوتر» و جنبش «پروتستانتیسم»[18] می‌دانند. لوتر که متوجه شده بود صنعت چاپ، چه امکان فوق‌العاده‌ای برای تبلیغات دینی عرضه کرده است، آن را «بزرگ‌ترین و آخرین نعمت خدا» دانست (نتس، 1377: 24). به گفتۀ «استیپچویچ» «نقش چاپ در ترویج افکار مذهبی لوتر آن قدر زیاد بود که در زمان حیات خود او، آثارش در هفتاد و هفت شهر آلمانی و اروپایی (فرانسه، ایتالیا و انگلستان) با همکاری دویست و بیست و هفت چاپ‌گر و ناشر، 3703 بار به چاپ رسیدند (محدثی، بی‌تا: 385).

    شکی نیست که صنعت چاپ با افزایش میزان تولید، بازتولید، دوام‌پذیری و فاصله‌گذاری فضا زمان، امکان گسترش کیفی و کمّی ارتباطات (و بویژه در اوایل، ارتباطات دینی) را فراهم آورد، اما کم‌کم از آن جا که تیراژهای عظیم کتاب، باعث رواج خواندن و نوشتن (بویژه در میان طبقات متوسط و حتی پایین جامعه) شد و به رشد آگاهی آن‌ها انجامید، نگرانی‌های عده‌ای از احتمال سوء استفاده از چاپ (بویژه در صورت پرداختن افراد غیر مسئول به این حرفه)، به تدریج خود را نشان داد و پس از گذشت بیست سال از چاپ تورات گوتنبرگ، کلیسا دریافت که دیگر نمی‌تواند بر چاپ و توزیع متون، کنترل لازم را داشته باشد، لذا هم کلیسا و هم دولت از این که نیروی جدیدی (قدرت فرهنگی نمادی) در حوزۀ قدرت آنان سر برآورده است، احساس خطر کردند و بدین ترتیب بود که نهاد «سانسور» را پدید آوردند و با یکدیگر همکاری همه‌جانبه‌ای در این خصوص انجام دادند. (محدثی، بی‌تا: 384).

    در واقع، مهم‌ترین اتفاقی که با ایجاد رسانه‌های چاپی برای نهاد دین افتاد، این بود که نهاد رسانه‌ای به عنوان رقیبی برای دین ظاهر شد و به تدریج از سلطۀ نهاد دین بیرون آمد و به عنوان نهادی مستقل، قدرت فرهنگی را در اختیار گرفت و در کنار دین، عهده‌دار تولید، بازتولید و توزیع معرفت در سطح جوامع گردید، اتفاقی که تامپسون از آن با عنوان «رسانه‌ای شدن فرهنگ» نام می‌برد. رسانه‌ای شدن فرهنگ از نظر وی، شالودۀ نهادیِ مشخصی داشت و آن «توسعۀ سازمان‌های رسانه‌ای بود که ابتدا در نیمۀ قرن پانزدهم پدید آمدند و از آن موقع تا کنون، فعالیت‌هایشان گسترش یافته است.» مک کوئیل نیز معتقد است که «تاریخ رسانۀ مدرن با کتاب چاپی آغاز می‌شود که قطعاً ]به واسطۀ آن[ نوعی انقلاب در جامعه رخ داد» (خیری، 1389: 125).

    بنابراین، در عصر رسانه‌های چاپی، از انحصار کامل نهادهای دینی بر نهاد ارتباطات کاسته شد و به مرور زمان، با افزایش سطح سواد و آگاهی مردم، کتاب‌ها، روزنامه‌ها و مجلات منتشر شده در حوزه‌های مختلف که بیان‌گر دیدگاه‌ اندیشمندان با نگرش‌های فکری و مذهبی متفاوت و گاه متضاد یکدیگر بودند ، به عنوان رقیبی جدی در برابر یکه‌تازی‌های متولّیان نهادهای دینی قد برافراشتند و کم‌کم زمینۀ تحول فضای ارتباطی از حالت «مونولوگِ» صرفاً دینی به «دیالوگِ» میان عقاید مختلف فراهم گردید و شرایط به گونه‌ای پیش رفت که در اواخر این عصر، کارگزاران دینی که تا پیش از این، تنها تولیدکنندگان پیام‌های رسانه‌ای (شفاهی) بودند، به تدریج تغییر نقش داده و به عنوان مخاطب بخشی از پیام‌های تولید شده از سوی دیگر مراکز تولید اندیشه قرار گرفتند، ضمن این که هنوز هم نقش تولید محتوا را ایفا می‌کردند، اما اتفاقی که افتاد، این بود که رسانه‌های چاپی، آن‌ها را از نقش یگانۀ تولیدکنندۀ پیام به نقش دوگانۀ تولید‌کننده مصرف‌کنندۀ پیام‌های رسانه‌ای تبدیل کرده بود.

     

    321 دورۀ فرهنگ الکترونیک؛ دورۀ سلطۀ رسانه‌ها بر دین

    به طور تقریبی می‌توان آغاز مرحلۀ سوم فرهنگ رسانه‌ای در غرب را با تأسیس نخستین فرستندۀ رادیویی (در سال 1920) مصادف دانست. شکل‌گیری انواع وسایل ارتباطی و رسانه‌های جدید از قرن بیستم به بعد، نقش چشم‌گیری در این زمینه داشته است؛ به طوری که در اواخر قرن نوزدهم سینما اختراع شد و در قرن بیستم به شدت رشد و گسترش یافت. در نیمۀ اوّل قرن بیستم نیز رادیو و تلویزیون پدید آمدند و پس از آن نیز ویدئو، ماهواره و اینترنت ظهور کردند، تحولاتی که هم‌چنان با سرعت بسیار بالایی ادامه دارد. این تکثر و گسترش روز افزون نهاد ارتباطات به حدی رسیده است که به جرئت می‌توان گفت امروزه بیش‌تر تجربه‌های انسان جدید در محیط رسانه‌ای روی می‌دهد و رسانه‌های جدید، زیست‌جهان انسان را متحول ساخته‌اند.

    اتفاقی که دراین میان افتاده، این است که سازمان‌های رسانه‌ای، امروز چنان متکثر، مؤثر و قدرت‌مند شده‌اند که دیگر نه تنها دین، بلکه دولت‌های مقتدر و بزرگ نیز نمی‌توانند کنترل همه‌جانبه‌ای بر آن‌ها اِعمال کنند. در واقع، در جهان جدید، دین نه می‌تواند بر رسانه اِعمال سلطه کند و نه می‌تواند به آن بی‌توجه باشد. امروزه، خوب یا بد، دین نیز مانند تمام جنبه‌های زندگی روزمره، جزئی از همۀ چیزهایی است که تحت پوشش رسانه‌ها هستند.

    تفاوت حضور نهاد دین در فرهنگ الکترونیک با فرهنگ نوشتاری در این است که در فرهنگ نوشتاری، دین مهم‌ترین و اصلی‌ترین رقیب دیگر تفکرات و دیدگاه‌های موجود در فضای رسانه‌های چاپی به حساب می‌آمد. در واقع، با شروع عصر روشن‌گری بود که انحصار رسانه‌ای از اختیار نهاد دین خارج شد و دیدگاه‌های روشن‌گرانه که در مخالفت با دیدگاه‌های دینی شکل ‌گرفته بودند، در فضای رسانه‌ای جدید (در قالب مطبوعات مسلکی و عقیدتی)، ابراز وجود کردند و نکتۀ کلیدی در این میان این بود که حضور این دیدگاه‌های مختلف در فضای رسانه‌ای این عصر، برای مقابله و پاسخ‌گویی به ادعاهای انحصار‌طلبانه و جزم‌اندیشانۀ نهادهای دینی (بویژۀ کلیسای کاتولیک) بود که تا پیش از آن قدرت بلامنازع در فضاهای رسانه‌ای را تشکیل می‌دادند. اهمیت این مسئله در این است که می‌توان چنین ادعا کرد با این که در عصر فرهنگ نوشتاری، سلطۀ مطلق نهادهای دینی بر رسانه‌ها از بین رفته بود، اما گفتمان دینی، هم‌چنان فضای غالب رسانه‌ها را در اختیار داشت و اصولاً گفت و گوهایی که از جنس غیر دینی و از سوی دیدگاه‌های مخالف نیز مطرح می‌شدند، نیز به نوعی مرتبط با فضای گفتمان دینی بودند که به شکل انتقاد، رد یا تشکیک در اصول، عقاید و آموزه‌های دینی از سوی مخالفان بیان می‌شدند و بدیهی است که در سوی دیگر، نهاد دین به منظور پاسخگویی و مقابله با شبهات و انتقادات موجود و دفاع از ارزش‌های خود و حفظ آنها، نقشی مهم در فضای رسانه‌ای آن زمان بازی می‌کرده و در مباحث مطرح شده در فضای رسانه‌ای حضوری پُر رنگ داشته است.

     

    [1]- Form

    [2] - Content

    [3] - The Oral Galaxy

    [4]- The Gutenberg Galaxy

    [5] - Analog

    [6] - Digital

    [7]- Monolog

    [8]- Dialogue

    [9] - Religion

    [10]- Communication

    [11]- H. Innis

    [12]-M. McLuhan

    [13] - J. Goody

    [14]- A. Giddens

    [15]- J. Thompson

    [16]- J. Gutenberg

    [17] - M. Luther

    [18]- Protestantism

    Abstract

    It is important to note that any orientation of the thoughts, beliefs, behavior and lifestyle of clergymen, as the major “reference group” among religious people of Iran, can have deeply influence religious or even non-religious parts of Iranian society.

    Fortunately, positive attitude of Qom hawza towards modern communicational technologies has led to vast adaption of latest communication devices by clergymen in order to study, research, promote and effective communicate with political, social and cultural arenas of the society and the world and this has caused an influential and bold presence of them in virtual realm. In fact, the complex communicational world of nowadays (especially internet) has drawn clergymen from their traditional studying corners to the open scene of the international community (to face various viewpoints, attitudes and ideological, cultural, behavioral and value views).

    Therefore, in this interdisciplinary study the effects of internet media on cultural attitudes of clergymen are investigated according to the communicational theories, as well as social psychology theories on formation and transformation of attitudes.

     

    Key words: Internet, Clergymen, Cultural attitudes, Islam, Traditional, Modern.

  • فهرست:

    فهرست مطالب

     

    فصل اول: کلیات پژوهش... 1

    11 مقدمه. 2

    21 بیان مسئله. 4

    121 دورۀ فرهنگ شفاهی؛ دورۀ سلطۀ دین بر رسانه‌ها 5

    221 دورۀ فرهنگ کتبی؛ دورۀ چالش بین دین و رسانه‌ها 5

    321 دورۀ فرهنگ الکترونیک؛ دورۀ سلطۀ رسانه‌ها بر دین.. 7

    31 ضرورت پژوهش... 9

    41 اهداف پژوهش... 13

    141 هدف کلی: 13

    2 41 اهداف جزئی: 13

    فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات پژوهش... 15

    مقدمه: 16

    12 تعاریف مفهومی.. 16

    112 اینترنت.. 16

    1112 اینترنت در ایران. 18

    2112 اینترنت به مثابه یک رسانه. 19

    3112 ویژگی‌های رسانۀ اینترنت.. 21

    13112 تعاملی بودن یا دوسویه‌گی: 22

    23112 از جاکندگی.. 23

    33112 ظرفیت نامحدود. 24

    43112 انعطاف‌پذیری بالا. 24

    53112 امکان‌ شخصی‌‌سازی.. 24

    212 نگرش فرهنگی.. 25

    1212 فرهنگ... 25

    11212 ویژگی‌های فرهنگ... 28

    2212 نگرش... 29

    12212 اجزای نگرش... 32

    22212 ارتباط نگرش‌های مختلف با یکدیگر. 34

    32212 ویژگی‌های نگرش: 34

    42212 راه‌های شکل‌گیری یا تغییر نگرش... 34

    142212 اندیشیدن یا تفکر مطلق.. 35

    242212 تجربۀ مستقیم. 36

    342212 صِرف قرار گرفتن در معرض محرّک‌ها 36

    52212 تکوین نگرش‌ها 37

    62212 رابطۀ بین نگرش و رفتار 39

    72212 کارکردهای نگرش: 40

    82212 سنجش نگرش‌ها 41

    3212 روحانیت.. 42

    13212 وظایف روحانیت.. 43

    42 پیشینۀ پژوهش... 44

    171 پژوهش‌های داخلی.. 45

    271 پژوهش‌های خارجی.. 52

    22 مرور نظری.. 53

    122 نظریه‌های ارتباطاتی.. 54

    1122 رویکرد رسانه‌های قدرتمند. 54

    11122 دیدگاه بوم‌شناسی رسانه‌ها (شکل قدرتمند رسانه) 55

    21122 دیدگاه محتوای قدرتمند رسانه. 63

    121122 نظریۀ گلوله (گلولۀ جادویی) 65

    221122 نظریۀ مارپیچ سکوت.. 66

    321122 نظریۀ برجسته‌سازی.. 68

    421122 نظریۀ چارچوب‌سازی.. 70

    521122 نظریۀ کاشت.. 71

    621122 نظریۀ وابستگی.. 73

    2122 رویکرد رسانه‌های با قدرت محدود. 75

    12122 نظریۀ استحکام. 76

    22122 نظریۀ استفاده و خشنودی (نیازجویی) 77

    222 نظریه‌‌های نگرش... 79

    1222 الگوهای یادگیری تغییر نگرش... 80

    11222 نظریۀ یادگیری (محرک پاسخ) 80

    21222 نظریۀ محرک ارگانیسم پاسخ. 81

    31222 نظریۀ مشوّق‌ها و تعارض‌ها 84

    2222 الگوهای شناختی تغییر نگرش... 85

    12222 نظریۀ تعادل. 86

    22222 نظریۀ توافق.. 87

    32222 نظریۀ هماهنگی شناختی.. 88

    42222 نظریۀ قضاوت اجتماعی.. 89

    3222 الگوهای کارکردی.. 91

    32 چارچوب نظری.. 92

    51 سؤالات پژوهش... 96

    61 فرضیه‌های پژوهش... 96

    71 جمع‌بندی.. 98

    فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش... 99

    13 نوع تحقیق.. 100

    23 روش تحقیق.. 101

    33 جامعۀ آماری.. 101

    43 نمونه‌گیری.. 103

    143 روش نمونه‌گیری.. 103

    243 حجم نمونه. 104

    53 تکنیک جمع‌آوری اطلاعات.. 104

    63 تعریف مفاهیم و عملیاتی‌سازی متغیرها 105

    163 متغیر مستقل (مصرف اینترنت) 105

    1163 تعریف عملیاتی «میزان استفاده از اینترنت» (X1) 106

    2163 تعریف عملیاتی «محتوای مورد استفاده» (X2) 107

    263 متغیر وابسته. 108

    1263 تعریف نگرش فرهنگی.. 108

    2263 تعریف عملیاتی «نگرش فرهنگی» (Y) 109

    2263 تعریف روحانی.. 112

    3263 تعریف عملیاتی «روحانی». 113

    363 متغیرهای کنترل. 113

    1363 تعریف سن.. 113

    3363 تعریف وضعیت تأهل.. 114

    4363 تعریف عملیاتی وضعیت تأهل: 114

    5363 تعریف سطح تحصیلات حوزوی.. 114

    6363 تعریف عملیاتی سطح تحصیلات حوزوی: 115

    7363 تعریف تحصیلات دانشگاهی.. 115

    8363 تعریف عملیاتی تحصیلات دانشگاهی: 115

    9363 تعریف محل تولد. 115

    10363 تعریف عملیاتی محل تولد: 115

    73 شیوۀ تجزیه و تحلیل داده‌ها 116

    173 ادغام سطوح متغیر مستقل (X1) 116

    273 ادغام سطوح متغیر مستقل (X2) 118

    373 ادغام سطوح متغیر وابسته (Y) 120

    83 اعتبار و روایی پژوهش... 126

    فصل چهارم: یافته‌های پژوهش... 127

    1 4 توصیف یافته‌ها 129

    114 ویژگی‌های عمومی جامعۀ آماری.. 129

    1114 توزیع سنی.. 129

    2114 وضعیت تأهل.. 130

    3114 سطح تحصیلات حوزوی.. 131

    4114 وضعیت تحصیلات دانشگاهی.. 132

    5114 وضعیت محل تولد. 133

    214 توصیف متغیر مستقل.. 134

    1214 توصیف «میزان استفاده» (X1) 134

    2214 توصیف «نوع محتوای مورد استفاده» (X2) 143

    314 توصیف متغیر وابسته. 148

    24 تحلیل یافته‌ها 208

    فصل پنجم: جمع‌بندی و نتیجه گیری.. 222

    15 جمع‌بندی پژوهش... 223

    25 نتیجه‌گیری.. 226

    35 تنگناهای پژوهش... 229

    45 پیشنهادهای پژوهشی.. 229

    145 پیشنهادهای نظری.. 229

    245 پیشنهادهای کاربردی و اجرایی.. 230

    55 منابع. 231

    پیوست‌ها و ضمائم. 238

    پرسشنامه. 239

    معرفی‌نامۀ شورای عالی حوزه‌های علمیه به منظور جمع‌آوری اطلاعات..................................................................244

     

     

    منبع:

     

    منابع

    ابو، بوسالوئیس. (1385). امپریالیسم سایبر؛ روابط جهانی در عصر جدید الکترونیک. ترجمه پرویز علوی. تهران: ثانیه.

    ارجائی، سعید. (1387). نظری و گذری بر زخم‌های فرهنگی ما ایرانیان. تهران: پازینه.

    استوت، دانیل (ویراستار). (1388). برگزیدۀ دانش‌نامۀ دین، ارتباطات و رسانه. گروه مترجمین، به کوشش سید حمیدرضا قادری. قم: دفتر عقل.

    آشوری، داریوش. (1379). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ. تهران: آگه.

    باقری، علی. (1384). نقش فرهنگ در تحول دین و دولت مسلمانان. تهران: مرکز نشر بین‌الملل.

    باقری‌فر، علی. (1389). حوزه و روحانیت؛ مسائل، آسیب‌ها، کارکردها. جلد 1 و 2. تهران: مؤسسۀ فرهنگی دین‌پژوهی بشرا.

    باکاک، رابرت. (1386). صورت‌بندی‌های فرهنگی جامعۀ مدرن. ترجمه مهران مهاجر. تهران: آگه.

    باهنر، ناصر. (1385). فناوری‌های رسانه‌ای و ایفای نقش‌های فرهنگی. رسانه، 67، 245.

    ببی، ارل. (1386). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی. جلد 1 و 2. رضا فاضل. تهران: سمت.

    برگر، پیتر، و هانتینگتون، ساموئل. (1383). چند جهانی‌شدن: گوناگونی فرهنگی در جهان کنونی. ترجمه لادن کیانمهر، و علی کمالی. تهران: روزنه.

    بشیر، حسن (گردآورنده). (1387). تعامل دین و ارتباطات. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی با همکاری مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق (ع).

    بشیریه، حمید. (1387). فرهنگ از دیدگاه انسان‌شناسی و قوم‌شناسی. تهران: نگاه معاصر.

    بل، دیوید. (1390). نظریه‌پردازان رایافرهنگ: مانوئل کاستلز، دانا هاراوی. ترجمه مهدی شفیعیان. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

    بوردیو، پیر، و دیگران. (1389). گفت‌و‌گوهایی دربارۀ انسان و فرهنگ. ترجمه ناصر فکوهی. تهران: فرهنگ جاوید.

    بونر، جرد، و وانک، مایکل. (1390). نگرش و تغییر نگرش. ترجمه جواد طهوریان. تهران: رشد.

    بهار، مهری. (1384). «تلویزیون عامل تغییر یا آسیب‌آفرینی فرهنگی». فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات،32، 206195، بهار و تابستان 1384.

    بهار، مهری، و حاجی‌محمدی علی. (1386). دانشجویان دانشگاه تهران و استفاده از اینترنت: مطالعۀ بهره‌وری و خرسندی. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات،10، 186163.

    بهشتی، سیّد محمدحسین. (1383). ولایت، رهبری، روحانیت. تهران: بقعه.

    بیتس، دانیل، و پلاگ، فرد. (1386). انسان‌شناسی فرهنگی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.

    پاستر، مارک. (1377). عصر دوم رسانه‌ها. ترجمه غلامحسین صالحیار. تهران: انتشارات مؤسسه ایران.

    پاک‌سرشت، سلیمان، و نوری‌نیا، حسین. (1386). بررسی پیامدهای کاربرد فراغتی اینترنت بر رفتارهای فراغتی جوانان تهرانی. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات،10، 7851.

    پستمن، نیل. (1386). تکنوپولی: تسلیم فرهنگ به تکنولوژی. ترجمه صادق طباطایی. تهران: اطلاعات.

    پستمن، نیل. (1373). زندگی در عیش مردن در خوشی. ترجمه صادق طباطبایی. تهران: سروش.

    تامپسون، جان بروکشایر. (1389). رسانه‌ها و مدرنیته: نظریۀ اجتماعی رسانه‌ها. ترجمه مسعود اوحدی. تهران: سروش.

    تاملینسون، جان. (1381). جهانی‌شدن و فرهنگ. ترجمه محسن حکیمی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی با همکاری مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها

    جمعی از استادان و فضلای حوزۀ علمیه قم. (1389). مدیریت تحول در حوزه‌های علمیه: تفسیرها، رویکردها و راهکارها. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

    جوادی، محمداسلم. (1390). دین و زندگی روزمره. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

    حاجی حیدری، حامد. (1388). آنتونی‌گیدنز مدرنیت، زمان، فضا. تهران: اختران.

    حسینی، سید عباس. (1390). نقش اینترنت در تغییر ارزش‌های دینی. فصلنامه دین و رسانه، 4، 131114.

    حسینی‌زاده، سید محمدعلی. (1389). شکل‌گیری و تحول حوزه‌های شیعه. تهران: مؤسسۀ فرهنگی دین‌پژوهی بشرا.

    خانیکی، هادی. (1386). دین و نهاد ارتباطات. فصلنامه رسانه، 69، 128119.

    خیری، حسن. (1389). دین، رسانه، ارتباطات اجتماعی: پیش‌درآمدی بر نظریۀ ارتباطات اسلامی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

    دادگران، محمد. (1385). مبانی ارتباطات جمعی. تهران: فیروزه.

    دالگرن، پیتر. (1389). تلویزیون و گسترۀ عمومی؛ جامعۀ مدنی و رسانه‌های گروهی. ترجمه مهدی شفقتی. تهران: سروش.

    دالمایر، فردر اینهارد (1388)، دین و روابط بین الملل. ترجمه عسگر قهرمان‌پور بناب. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

    رابرتسون، رونالد. (1385). جهانی‌شدن تئوری‌های اجتماعی و فرهنگ جهانی. ترجمه کمال پولادی. تهران: ثالث.

    راجرز، اورت میچل. (1386). تاریخ تحلیلی علم ارتباطات (جلد1): رویکردی شرح حال‌نگارانه. ترجمه و تحشیه: غلامرضا آذری. تهران: دانژه.

    رضازاده، حمید. (1388) سیر تکاملی اینترنت در ایران، پایگاه اطلاع‌رسانی تبیان

    رفیع، جلال. (1386). فرهنگ مهاجم، فرهنگ مولد (در باب فرهنگ و متعلقات آن). تهران: اطلاعات.

    رفیع‌پور، فرامرز. (1385). آناتومی جامعه: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی. تهران: انتشار.

    روح‌الامینی، محمود. (1385). در گسترۀ فرهنگ: نگرشی مردم‌شناختی. تهران: اطلاعات.

    روح‌الامینی، محمود. زمینۀ فرهنگ‌شناسی: تألیفی در انسان‌شناسی فرهنگی و مردم‌شناسی. تهران: عطار.

    رودنبولر، اریک دبلیو. (1387). ارتباطات آئینی (از گفتگوهای روزمره تا جشن‌های رسانه‌ای شده). ترجمه عبدالله گیویان. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

    ریوز، جولی. (1387). فرهنگ و روابط بین‌الملل. ترجمه محسن بیات. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

    زارعیان، داود. (1382). مبانی کلی ارتباطات جمعی. تهران: کارگزار روابط عمومی.

    ساروخانی، باقر. (1383). اندیشه‌های بنیادین علم ارتباطات. تهران: خجسته.

    سالزمن، فیلیپ کارل. (1387). فهم فرهنگ: مقدمه‌ای بر نظریۀ انسان‌شناختی. ترجمه محمدامین کنعانی. تهران: نقد افکار.

    سرافراز، حسین. (1386). در تعریف فرهنگ ایرانی. تهران: آگاه.

    سعیدی، رحمان. (1385). جامعۀ اطلاعاتی، شکاف دیجیتالی، چالش‌ها و فرصت‌ها در کشورهای جهان سوم. تهران: خجسته.

    سورین، ورنر جوزف، و تانکارد، جیمز دبلیو. (1384). نظریه‌های ارتباطات. ترجمه علیرضا دهقان. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ.

    سیاپرا، یوژنی. (1385). تکثّرگراییِ فرهنگی برخط (آنلاین). ترجمه علی علی‌آبادی. فصلنامه رسانه، 67، 180155.

    شاه‌محمدی، عبدالرضا. (1385). فرهنگ علوم ارتباطات. تهران: زرباف.

    شوسلر، کارل. (1382). مقیاس‌های نگرش اجتماعی. ترجمه هوشنگ نایبی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انتشارات طرح‌های ملی.

    شولتز، دوان پی و شولتز، (1388) سیدنی الن. تاریخ روان‌شناسی نوین.‌ ترجمه علی‌‌اکبر سیف و دیگران. تهران: دوران.

    شیلر، هربرت. (1390)، ارتباطات و سلطۀ فرهنگی. ترجمه کاظم معتمدنژاد. تهران: علم.

    صالحی امیری، سید رضا. (1386). مفاهیم و نظریه‌های فرهنگی. تهران: ققنوس.

    صالحی امیری، سیدرضا. (1387). مبانی سیاستگذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی. تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهشکدۀ تحقیقات استراتژیک.

    صدرا، علیرضا، و قنبری، علی. (1387). ارزش‌های حاکم بر جامعۀ ایرانی. تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک پژوهشکدۀ تحقیقات استراتژیک.

    ضمیری، محمدرضا، و باقری‌فر، علی (به کوشش). (1388). همایش ملی مناسبات روحانیت و نسل جوان. جلد 1و2و3و4. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

    طباطبایی، صادق. (1386). طلوع ماهواره و افول فرهنگ (چه باید کرد؟). تهران: اطلاعات.

    عالم‌زاده نوری، محمد. (1388). درآمدی بر زیّ طلبگی: هنجارشناسی جلوه‌های رفتاری حوزویان. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

    عبداللهیان، حمید. (1384). نوع‌شناسی و بازتعریف آسیب‌های اینترنتی و تغییرات هویتی در ایران. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات،2و3، 154135.

    عبدی، عباس، (1388). چهار پژوهش در جامعه‌شناسی فرهنگ. تهران: ثالث.

    فاضلی، نعمت‌الله. (1385). دیجیتالی شدن به سبک ایرانی و ایرانی شدن به سبک دیجیتالی. فصلنامه رسانه، 67، 4825.

    فاضلی، نعمت‌الله. (1387). مدرن یا امروزی شدن فرهنگ. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

    فرقانی، محمدمهدی. (1382). درآمدی بر ارتباطات سنّتی در ایران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.

    فیرحی، داود. (1390). دین، رسانه و فرهنگ. فصلنامه دین و رسانه، 2، 8766.

    قادری، سید حمیدرضا، و عمید، حسین (گردآورنده). (1388). جستارهایی در رسانه (2)؛ دین و رسانه. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.

    قادی، سید حمیدرضا (به کوشش). (1388). جستارهایی در رسانه؛ فناوری و رسانه. جلد 1. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.

    کازنوو، ژان. (1384). جامعه‌شناسی وسایل ارتباط جمعی. ترجمه باقر ساروخانی، و منوچهر محسنی. تهران: اطلاعات.

    کاستلز، مانوئل. (1385). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (پایان هزاره). ترجمه احد علیقلیان، و افشین خاکباز. تهران: طرح نو.

    کاستلز، مانوئل. (1385). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (ظهور جامعۀ شبکه‌ای). ترجمه احد علیقلیان، و افشین خاکباز. تهران: طرح نو.

    کاستلز، مانوئل. (1385). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (قدرت هویت). ترجمه حسن چاوشیان. تهران: طرح نو.

    کچویان، حسین. (1384). معضله هویت، فرهنگ و جهانی‌شدن: از رویکرد تا واقعیت. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات،2و3، 274251.

    کریمی زنجانی اصل، محمد. (1385). دارالعلم‌های شیعی و نوزایی فرهنگی در جهان اسلام. تهران: اطلاعات.

    کریمی، یوسف. (1385). تاریخچه و مکاتب روان‌شناسی. تهران:  دانشگاه پیام‌نور.

    کریمی، یوسف. (1388). نگرش و تغییر نگرش. تهران: مؤسسۀ نشر ویرایش.

    کوش، دنی. (1389). مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی. ترجمه فریدون وحیدا. تهران: سروش.

    گادیکانست، ویلیام، و ام لی، کارمن، و نیشیدا، تسوکاسا، و اوگاوا، نائوتو. (1385). نظریه‌پردازی دربارۀ ارتباطات میان‌فرهنگی. ترجمه پیروز ایزدی. فصلنامه رسانه، 67، 9849.

    گل‌محمدی، احمد. (1386). جهانی‌شدن، فرهنگ، هویت. تهران: نشر نی.

    گولد، جولیوس، و کولب، ویلیام. (1376). فرهنگ علوم اجتماعی. گروه مترجمان، ویراستار محمدجواد زاهدی مازندرانی. تهران: مازیار.

    گیدنز، آنتونی. (1387). چکیدۀ آثار آنتونی گیدنز. ویراستار فیلیپ کسل. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: ققنوس.

    ماکسول، جان‌سی. (1389). نگرش تا تغییر. ترجمه نعیمه ترابی‌فرد. تهران: سپید: ابوعطا.

    مالینوفسکی، برونیسلاو. (1384). نظریه‌ای علمی دربارۀ فرهنگ. ترجمه عبدالحمید زرین‌قلم. تهران: گام نو.

    محدثی، حسن. (زیر چاپ). جامعه‌شناسی دین؛ روایت ایرانی.

    محسنی، منوچهر. (1386). جامعه‌شناسی جامعۀ اطلاعاتی. تهران: دیدار.

    محسنیان‌راد، مهدی. (1387). ریشه‌های فرهنگی ارتباط در ایران. تهران: پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران نشر چاپار.

    محسنیان‌راد، مهدی. (1390). ایران در چهار کهکشان ارتباطی. جلد1،2و3. تهران: سروش.

    مدنی مبارکه، سید سجاد. (1389). حضور رسانۀ منبر در رادیو و تلویزیون. فصلنامه دین و رسانه، 1، 3911.

    مسعودی، جهانگیر. (1386). هرمنوتیک و نواندیشی دینی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

    معتمدنژاد، کاظم. (1388). ارتباطات در جهان معاصر: تحول اندیشه‌ها، نهادها و عملکردهای ارتباطی. تهران: مؤسسۀ نشر شهر.

    معتمدنژاد، کاظم. (1389). جامعۀ اطلاعاتی: اندیشه‌های بنیادی، دیدگاه‌های انتقادی و چشم‌اندازهای جهانی. تهران: میراث قلم.

    مک‌کوایل، دنیس.(1385). درآمدی بر نظریۀ ارتباطات جمعی. ترجمه پرویز اجلالی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.

    مهدی‌زاده، سیدمحمد. (1389). نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری

    مهدی‌زاده، شراره، و عنبرین، زینب. (1388). بررسی رابطۀ میزان و نحوۀ استفاده از اینترنت و هویت فرهنگی جوانان. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 17، 281.

    میلنر، اندرو، و براویت، جف. (1387). درآمدی بر نظریۀ فرهنگی معاصر. ترجمه جمال محمدی. تهران: ققنوس.

    نکوئی سامانی، مهدی. (1389). آسیب‌شناسی دین و معرفت دینی. قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.

    واتسون، سی دبلیو. (1381). کثرت‌گرایی فرهنگی. ترجمه حسن پویان. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

    وبستر، فرانک. (1383). نظریه‌های جامعۀ اطلاعاتی. ترجمه اسماعیل قدیمی. تهران: قصیده‌سرا.

    وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح‌های ملی. (1383). رفتارهای فرهنگی ایرانیان: یافته‌های طرح پژوهشی فعالیت و مصرف کالاهای فرهنگی در مناطق روستایی استان قم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح‌های ملی. (بدون تاریخ). کارگاه تحلیل یافته‌های پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان؛ باورهای دینی و نگرش اجتماعی. تهران: انتشارات طرح‌های ملی.

    وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح‌های ملی. (پاییز 1381). رفتارهای فرهنگی ایرانیان: یافته‌های طرح پژوهشی فعالیت و مصرف کالاهای فرهنگی در قم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح‌های ملی. (تابستان 1381). ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان: یافته‌های پیمایش در قم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    ون‌لون، یوست. (1388). تکنولوژی رسانه‌ای؛ از منظر انتقادی. ترجمه احد علیقلیان. تهران: همشهری.

    ویتگنشتاین، لودویگ. (1381). فرهنگ و ارزش. گردآورنده جی اچ فن رایت، با همکاری هایکی نیمان. ترجمه امید مهرگان. تهران: گام نو.

    هال، جان آر، و نیتس، مری جو. (1390). فرهنگ از دیدگاه جامعه‌شناختی. ترجمه فریبرز مجیدی. تهران: سروش.

    هرگنهان، بی.آر. و اُلسون، میتواچ. (1374). مقدمه‌ای بر نظریه‌های یادگیری. ترجمه علی‌اکبر سیف.‌ تهران: دانا.

    هوور، استوارت. (1388). دین در عصر رسانه. ترجمه علی عامری مهابادی، فتاح محمدی، و اسماعیل اسفندیاری. قم: دفتر عقل.

    هوور، استوارت، و لاندبای، نات. (1385). بازاندیشی دربارۀ رسانه، دین و فرهنگ. ترجمه مسعودآریایی‌نیا. تهران: سروش.

    هیرو، دیلیپ. (1386). ایران در حکومت روحانیون. ترجمه محمدجواد یعقوبی دارابی. تهران: انتشارات باز.

    هیوستون، مایلز، و اشتروبه، ولفگانگ. (1383). مقدمه‌ای بر روانشناسی اجتماعی از منظر اروپائیان. ترجمه جواد اژه‌ای و همکاران. تهران: سمپاد.

    Norris, Pippa. (2001) Digital Divide: Civic Engagement, Information Poverty, and the Internet Worldwide. Cambridge University Press.

    Snow, D. A., and Rochford, E. B., and Worden, J. S. K., and Benford, R. D. (1986). Frame alignment processes, micromobilization, and movement participation. American Sociological Review.


موضوع پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, نمونه پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, جستجوی پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, فایل Word پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, دانلود پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, فایل PDF پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, تحقیق در مورد پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, مقاله در مورد پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, پروژه در مورد پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, پروپوزال در مورد پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, تز دکترا در مورد پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, تحقیقات دانشجویی درباره پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, مقالات دانشجویی درباره پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, پروژه درباره پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, گزارش سمینار در مورد پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, پروژه دانشجویی در مورد پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, تحقیق دانش آموزی در مورد پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, مقاله دانش آموزی در مورد پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم, رساله دکترا در مورد پایان نامه بررسی تأثیرات استفاده از اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون شهر قم

پایان نامه، برای دریافت درجه کارشناسی ارشد"M.A"رشته تولید سیما چکیده تحقیق: نشر آموزه های دین اسلام، از ضروری ترین عوامل بقاء و تداوم این آیین توحیدی می باشد. تبلیغ و اطلاع رسانی این مفاهیم و مبانی دینی، مهمترین راهکار نشر و ایقاء آن می باشد. با شروع غیبت امام زمان(عج)، روحانیون به عنوان نائبان آن حضرت، به این رسالت مهم پرداختند و می پردازند؛ در عصر غیبت، روحانیون مسلمان، به ...

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A) گرایش : نقاشی چکیده پایان­نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده) : هنر ایران نیز مانند هنر سایر نقاط جهان نسبت به موج نوگرایی واکنش نشان داد و این زبان جدید در آثار هنرمندان ایرانی به اشکال مختلف بروز و ظهور پیدا کرد. بهمن محصص، از جمله هنرمندان برجسته­ای است که عمیقاً مدرنیسم را درک کرد، و در کاربست اندیشه و ...

چکیده این پژوهش که به روش تحلیلی-تاریخی انجام گرفته و جمع‌آوری اطلاعات در آن به شیوه‌های کتابخانه‌ای و میدانی بوده است، با هدف بررسی قابلیت‌های تصویری نوشتار فارسی در خط-نقاشی صورت پذیرفته و در آن سعی شده تا با بررسی روند شکل‌گیری شیوه خط-نقاشی، به گستره فعالیت‌های نوشتار، اعم از بار معنایی و کاربردهای تصویری، پرداخته شود. اسلوب خطاطانه و حضور نوشتار فارسی در هنر معاصر ایران ...

پایان­نامه تحصیلی جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد رشته: مدیریت بازرگانی- گرایش بازاریابی چکیده امروزه فناوری اطلاعات بر تمامی حوزه های مختلف زندگی و محیط کسب و کار تاثیر گذار بوده و موجب تحول ، تسریع و تسهیل امور شده است . این تاثیر بر صنعت گردشگری بعنوان یکی از اشتغالزاترین صنایع دنیا نیز کاملا مشخص است . یکی از ساده ترین راه هایی که می توان توسط آن میزان گردشگران داخلی وخارجی را ...

  پايان‎نامه کارشناسي‎ارشد رشته مديريت جهانگردي گرايش بازاريابي   تابستان 1390   چکيده ايران از بازار جهاني صنعت گردشگري، به عنوان بزرگترين صنعت رو به رشد

پايان نامه کارشناسي ارشد مديريت بازرگاني گرايش بازاريابي تابستان  1391 چکيده با ظهور پديده هايي نظير تجارت الکترونيکي و کسب و کار الکترونيکي که روش­هاي کار آمد در زمينه افزايش مع

پايان نامه براي دريافت درجه کارشناسي ارشد گروه صنايع دستي مهر 1392 چکيده: اسطوره روايتگر رويدادي است که بشريت از طريق تمسک به آن به رفع بيگانگي از پديده هاي طبيعي پيرامون خود مي پردازد. ا

پايان نامه تحصيلي در مقطع کارشناسي ارشد رشته مهندسي معماري نيمسال اول تحصيلي 93-92 چکيده: هدف اين بحث بررسي مفهوم مراکز فرهنگي و اهميت وجود آن در پرورش فکري و اخلاقي جواناني است که بخش زيادي

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا برنامه ­ریزی شهری چکیده هدف این پژوهش تاکید بر اهمیت ساماندهی میدان شهرداری رشت با رویکرد احیای هویت فرهنگی تاریخی می­باشد. لذا این جنبه تعمیم رابطه کلاسیک میان ساماندهی و هویت اختصاص دارد. در اینجا تاکید عمده بر تاثیر هویت­ های اجتماعی، فرهنگی و تاریخی بر محیط شهری است. هدف این تحقیق شناسایی روش­های سازماندهی میدان شهرداری رشت و ارائه الگوی ...

پایان نامه تحصیلی برای دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی گرایش علوم تربیتی چکیده: مشکل بسیاری از شرکت هاو مراکز آموزشی امروزی، مشکل نیروی انسانی، و عدم کارایی مناسب این نیروها در سازمانها می باشد این پژوهش برای تمامی صنایع ،شرکتها ،سازمانها ومراکز آموزشی تهیه شده است و برای کمک به کمیته های سلامت ، امنیت ، ناظران و مدیران می باشد تا با بکارگیری علم مطالعه کار یعنی ...

ثبت سفارش