پایان نامه جهت اخذ درجه كارشناسي
رشته مشاوره و راهنمايي
سال 1384
مقدمه:
افسردگي متداولترين بيماري بين اختلالات روانپزشكي به شمار ميرود، به طوري كه درصد بالايي از كليه بيماران بستري در بيمارستانها را اين نوع بيماري تشكيل ميدهند، هر روز،در مراكز درماني دنيا، ميلونها نفر بوسيله متخصصان امر به عنوان مراجع افسرده تشخيص داده ميشوند. همه افراد در مرحلهاي از زندگي دچار افسردگي ميشوند و به عبارتي25% افراد و يا شايد تعداد بيشتري از مردم عادي، حداقل يك بال در زندگي دچار افسردگي شدهاند درصد زيادي از افراد هر جامعه، در شرايط زماني خاص، به علت انواع استرسها، روابط ميان فردي ناسالم و آسيبپذير، انواع فقدانها، مشكلات و درگيريهاي خانوادگي يا زناشويي تنهايي، درگيري اجتماعي يا شغلي، طلاق و جدايي، قرار گرفتن در تضادهاي دروني و همينطور اجتماعي، نداشتن حمايتهاي اجتماعي، رشد ناسالم دوران كودكي، بهداشت رواني نازل در جامعه، بغرنجي شرايط زندگي، صنعتي شدن و بسياري عوامل ديگر ممكن است دچار افسردگي شوند (ترجمه شمس، 1379).
افسردگي در همه افراد جامعه،ثروتمند و فقير، نوجوان، جوان و پير، زن و مرد، متأهل و مجرد ديده شده است. اما بعضي از افراد بيشتر از ديگران مستعد ابتلا به افسردگي هستند. شيوع افسردگي در زنان دو برابر مردان گزارش شده است. همچنين بيماري از متخصصان باليني معتقدند كه افسردگي در افراد ميانسال، نوجوان، كودكان و حتي خردسالان به طور يكسان شايع است هرچند نشانههاي مرضي در گروههاي مختلف سني متفاوت است (آزاد، 1378).
با توجه به اينكه دانشآموزان مقطع متوسطه از طرفي (رواج سن نوجواني و بحرانهاي اين دوره و از طرفي ديگر در آستانه اتمام مقطع متوسطه و ورود به يك دورة آموزشي نوين بنام پيشدانشگاهي قرار دارند كه اين شرايط آنان را از بحرانهاي رواني مصون نميدارد. بنابراين پژوهش حاضر سعي دارد كه از وضعيت افسردگي دانشآموزان مقطع متوسطه آگاهي يابد.
بيان مسأله:
مسائل و مشكلات عاطفي، امروزه در جهان شيوع و گسترش زيادي پيدا كرده است و بسياري از افراد از مشكلات و بيماريهاو اختلالات عاطفي رنج ميبرند. اين مسائل و مشكلات نه تنها افراد را زير پوشش قرار ميدهند بلكه به تبع فرد، جامعه را هم در برگرفته و دچار اختلالات و معضلات بسياري مينمايند و عواقب و تبعات اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و آموزشي زيادي را به دنبال خود ميكشند بررسي مشكلات عاطفي به اشكال مختلف در مدارس، دانشگاهها و مراكز علمي از ديرباز مورد توجه بوده است. يكي از روشهاي بررسي مشكلات رواني بررسي ميزان افسردگي در افراد ميباشد، مسئله تحقيق حاضر به بررسي ميزان افسردگي در دانشآموزان و نيز مقايسه آن در دو جنس با يكديگر در سطح شهرستان كوهدشت ميپردازد.
اهميت و ضرورت تحقيق:
توجه به مسايل و موضوعات ذيل هر پژوهشگري را به اين حيطه سوق ميدهد كه درباره وضعيت رواني دانشآموزان مقطع متوسطه و همچنين بازنگري مجدد بر يكي از بيماريهاي عصر حاضر يعني افسردگي تحقيق نمايد.
1) موضوع بازنگري بر ميزان فراواني افسردگي در بين نوجوانان با توجه به اينكه پژوهشگران دريافتهاند كه حدود 8 درصد پسران و 10 درصد دختران در دوران نوجواني افسرده ميشوند (ترجمة گنجي، 1378).
2) يافتههاي پژوهشگران نشان ميدهد كه تا قبل از پايان دوران نوجواني يعني 19 سالگي تعداد دختران افسرده دو برابر پسران افسرده ميباشد (ترجمة گنجي، 1378) بر اين اساس بررسي كردن اين امر ضروري است كه آيا دختران نوجوان بيشتر از پسران نوجوان دچار افسردگي ميشوند.
3) بحث و موضوع تغييرات نظام آموزشي دورة متوسطه و پديدار شدن نظام نوين آموزشي بنام پيشدانشگاهي و همچنين قرار گرفتن دانشآموزان در يك بحران استرسزا آموزشي، پژوهشگر را به اين حيطه تحقيقي سوق ميدهد كه عوارض رواني اين تغييرات آموزشي چه ميباشد و چگونه ميتوان آن را شناسايي نمود.
4) مطالعه و بررسي مشكلات رواني دانشآموزان زماني پراهميت ميگردد كه اين مسايل در محيط و فرهنگهاي مختلف صورت گيرد تا شايد بتوان از نتايج حاصله از آن در برنامهريزي احتمالي جهت كاهش افسردگي در مدارس استفاده كرد چرا كه اين قبيل بيماريها اگر به موقع تشخيص داده نشود ريشه ميدواند و اثرات آن به صورت افزايش ميزان خودكشي و در شكل خفيفتر بصورت كندي پيشرفت تحصيلي نمايان ميشود.
اهداف تحقيق:
هدف كلي:
بررسي و مقايسه ميزان افسردگي در بين دانشآموزان دختر و پسر مقطع متوسطه
اهداف اختصاصي:
1) بررسي ميزان افسردگي در بين دانشآموزان دختر مقطع متوسطه
2) بررسي ميزان افسردگي در بين دانشآموزان پسر مقطع متوسطه
3) مقايسه ميزان افسردگي در بين دانشآموزان دختر و پسر مقطع متوسطه
سؤالات و فرضيات تحقيق:
ميزان افسردگي دانشآموزان دختر مقطع متوسطه چقدر است؟
ميزان افسردگي دانشآموزان پسر مقطع متوسطه چقدر است؟
3) ميزان افسردگي دانشآموزان دختر به طور معناداري بالاتر از ميزان افسردگي دانشآموزان پسر است.
روش تحقيق:
با توجه به عنوان و موضوع پژوهش، بررسي و مقايسه ميزان افسردگي در بين دانشآموزان مقطع متوسطه، تحقيق حاضر از نوع روش تحقيق علي- مقايسهاي يا گروه ملاكي ميباشد «عمدهترين ويژگي تحقيق علي- مقايسهاي اين است كه اين پژوهش پس از وقوع علت آغاز و پژونشگر اقدام به جمعآوري اطلاعات ميكند. پژوهشگر معلول يا متغير وابسته را مورد بررسي قرار داده و با مراجعه به گذشته به كشف علت ميپردازد.» (دلاور، 1383).
جامعه پژوهش:
دانشآموزان دختر و پسر مقطع متوسطه كليه دبيرستانهاي شهرستان كوهدشت
حجم نمونه:
تعداد 40 نفر از دانشآموزان مقطع متوسطه حجم نمونه تحقيق حاضر ميباشند كه اين تعداد را دو گروه 20 نفره از دانشآموزان دختر و پسر تشكيل ميدهد.
تعريف عملياتي واژهها و اصطلاحات:
افسردگي: افسردگي بيماري است كه خصوصيت اول و عمده آن تغيير خلق است و شامل احساس غمگيني است از يك نوميدي خفيف تا احساس تأمين شديد ممكن است نوسان داشته با شد، اين تغيير خلق نسبتاً ثابت براي روزها، هفتهها، ماهها، يا سالها ادامه دارد. همراه اين تغيير خلق تغييرات شخصي در رفتار، نگرش، تفكر، كارايي و اعمال فيزيولوژيك وجود دارد (رس، 1982).
ميزان افسردگي: منظور از ميزان افسردگي در اين پژوهش نمرهاي است كه آزمودني در تست افسردگي بك كسب ميكنند.
دانش‌آموز: دختر و پسري كه طبق مقررات آموزش و پرورش در مقطع متوسطه يكي از دبيرستانهاي شهرستان كوهدشت مشغول به تحصيل ميباشند.
سطح متوسطه: يكي از مقاطع تحصيلي نظام آموزش و پرورش كشور است كه در برگيرنده دورة سه ساله ميباشد. هدف كلي اين مقطع تحصيلي اعتلاي سطح فرهنگ دانش عمومي و شناخت بهتر استعدادها و علاقه دانشآموزان و ايجاد زمينه مناسب هدايت آنان به زمينههاي تحصيلي موردنظر و احراز آمادگي نسبي جهت ادامه تحصيلات عاليتر است.
شهرستان كوهدشت: يكي از شهرستانهاي استان لرستان است كه در جنوب غربي اين استان قرار دارد.
مباني نظري
تعريف افسردگي:
افسردگي[1] يك نوع اختلال عاطفي است، بارزترين علامت اختلالات عاطفي تغييرات و نوسانات مشهوري است كه در خلق بيماران مبتلا به آن يافت ميشود. كه معمولاً به شدت متفاوت است از خلق بيماران مبتلا به آن يافت ميشود كه معمولاً به شدت متفاوت است از خلق افراد سالم، و تظاهر آن به صورتهاي افسردگي و يا خوشحالي زياده از حد (ماني) ميباشد. ماني عبارتست از سرخوشي، گشادهرويي، تحريكپذيري، پرحرفي، عزت نفس كاذب و پرش فكري افراطي. افسردگي هم داراي علايم و نشانههاي بارزي همچون احساس غمگيني شديد، عصبانيت و بيحوصلگي، بيعلاقگي و عدم لذت بردن از فعاليتهاي تفريحي، كاهش انرژي يا بيقراري، بياشتهايي، كاهش وزن، بيخوابي، كاهش قواي ذهني، كاهش ميل جنسي، احساس بيارزشي و گناه، احساس نوميدي، فكر خودكشي وعلايم و دردهاي جسماني باشد (شاملو، 1364) يا به قول ديگر افسردگي حالت رواني ناخوشايندي است كه با دلزدگي، ياس، خستگيپذيري مشخص ميشود و غالباً با يك اضطراب كم و بيش شديد همراه است (منصور، دادستان، 1365).
افسردگي يك هيجان عادي بيشري است، اين افسردگي عادي يا علايمي مثل غمگيني، دلشكستگي، نوميدي، ناكامي، ناشادي مشخص ميشود. اين احساس همگاني و عمومي است و به عنوان اختلال غيرعادي تلقي نميشود (راو، 1366).
افسردگي را شايد بتوان به حالتي توصيف كرد كه با تغيير اساسي و اوليه در خلق شروع و با مداومت احساس غم و اندوه به درجات مختلف مشخص ميگردد (اخوت جليلي، 1362).
تعريفي كه بك[2] در سال (1976) بيان كرد، اينست كه اصطلاح افسردگي به مجموعه رفتارهايي اطلاق ميشود كه عناصر مشخص آن كندي حركت و كلام است گريستن، غمگيني، فقدان پاسخهاي فعال، فقدان علائم، كمارزشي، بيخبري و بياشتهايي ازديگر علائم آن است (ميثمي، 1367). افسردگي اصطلاح وسيع و مبهمي است، براي شخص عادي حالتي مشخص با غمگيني و گرفتگي و بيحوصلگي و براي پزشك گروه وسيعي از اختلافات عاطفي با زيرشاخههاي متعدد را تداعي ميكند. خصوصيت اصلي و مركزي حالت افسردگي كاهش عميق ميل به فعاليتهاي لذتبخش روزمره مثل معاشرت، تفريح، ورزش، غذا و سكس است. اين ناتواني براي كسب لذت، حالتي نافذ و پايا دارد (ترجمة پورافكاري، 1371).
علايم افسردگي:
افسردگي از لحاظ شدت به سه دسته خفيف، متوسط و شديد ميتواند تقسيم شود كه هر كدام علائم خاصي دارند. مثلاً در افسردگي متوسط اضطراب، فقدان علاقه و شدت آ‌شفتگي خواب و افكار بدبينانه ذكر شده است. در افسردگي شديد علاوه بر علايم بالا، هذيان و توهم پيدا ميشود كه گاهي به آن افسردگيهاي پيسكوتيك ميگويند. در افسردگي خفيف بيمار از خلق پايين، فقدان انرژي و احساس لذت و بدخوابي شكايت ميكند. در اختلال افسردگي خفيف معمولاً علائم ديگري وجود دارد كه آن فرمهاي شديد كمتر مشاهده ميشود. اين علائم را به مفهوم وسيع نوروتيك، ميتوان گفتو مشت مل است بر اضطراب، خوبي، علائم وسواس و علائم هيستريك. پايين بودن خلق، فقدان انرژي، علاقه و تحريكپذيري (ترجمه پورافكاري، 1371).
انواع افسردگي:
براساس طبقهبندي DSM-IV افسردگي به چند نوع تقسيم ميشود. افسردگي يكقطبي[3] كه در طي آن فرد فقط از نشانههاي افسردگي رنج ميبرد بدون اينكه اصلاً به ماني مبتلا بشود. افسردگي دوقطبي[4] (مانيك، دپرسيون) كه طي آن هم افسردگي و هم ماني رخ ميدهند. افسردگي مزمن[5]، يعني اختلال افسردگي خويي فرد، حداقل دو سال تمام افسرده است. بدون اينكه حداقل دو ماه به حالت طبيعي برگشته باشد. افسردگي دورهاي[6] كه بسيار متداولتر است كمتر از دو سال دوام دارد و شروع آن مشخص است كه همين آن را از عملكرد غيرافسردة قبل از آن متمايز ميكند.
افسردگي مضاعف[7]: كه علاوه بر اختلال افسردهخويي اساسي، دورة‌افسردگي را نيز شامل ميشود. كساني كه به افسردگي مضاعف مبتلا هستند، نشانههاي شديدتر و ميزان بهبودي كمتري دارند (ترجمة سيد محمدي، 1379
[1] - depression
[2] - Beck
[3] - unipolar depression
[4] - biopolar depression
[5] - Chronic depression
[6] - episidic depression
[7] - double depression
منابع:
1- شاملو، سعيد، آسيبشناسي رواني، انتشارات چهر، 1364
2- آزاد، حسين، آسيبشناسي رواني، انتشارات بعثت، 1378
3- روزنهان، ديويد، ال- سليگمن، مارتين.اي.پي، آسيبشناسي رواني، ترجمه سيد محمدي، يحيي، جلد دوم، انتشارات ارسباران، 1379
4- فلك، فردريك، افسردگي واكنش يا بيماري، ترجمه پورافكاري، نصرتالله، انتشارات آزاد، 1371
5- كراز، ژاك، بيماريهاي رواني، ترجمه منصور، محمود - دادستان، پريرخ، انتشارات رشد، 1381
6- انجمن پزشكي آمريكا، راهنماي عملي درمان افسردگي، ترجمة گنجي، مهدي، نشر ويرايش، 1381
7- بلاك برن، ايوي ام، مقابله با افسردگي، ترجمه شمس گيتي، انتشارات رشد، 1380
8- اخوت، وليالله، احمد جليلي، افسردگي، انتشارات رز، چاپ اول، 1362
9- پورافكاري، نصرتالله، خلاصه روانپزشكي، جلد دوم، انتشارات ذوقي، 1371
10- دلاور، علي، احتمالات و آمار كاربردي در روانشناسي و علوم تربيتي، انتشارات رشد، 1382
11- دلاور، علي، روش تحقيق در روانشناسي و علوم تربيتي، انتشارات ويرايش، 1383
12- ژاك، كزاز، ترجمه محمود منصور و پريرخ دادستان، بيماريهاي رواني، انتشارات رشد، 1381
13- فردريك، فلك، ترجمه نصرتالله پورافكاري، افسردگي واكنش يا بيماري، انتشارات آزاد، 1371
14- پاياننامه، جعفري، يونس، بررسي و مقايسه ميزان افسردگي در بين دانشآموزان دختر و پسر سال چهارم متوسطه شهري و روستايي منطقه سلطانيه، 1372
15- پاياننامه، قاسمي، احمد، بررسي و مقايسه ميزان افسردگي در بين فرزندان شاهد و غيرشاهد در شهر بوشهر، 1375
16- پاياننامه، زراني، حسن، بررسي و مقايسه ميزان افسردگي بين دانشآموزان دختر و پسر دبيرستانهاي نظام جديد، 1377
17- پاياننامه، قاسمي، مژگان، برسري و مقايسه ميزان افسردگي دانشآموزان دختر و پسر مقطع متوسطه استان فارس، 1273