پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی
گروه مهندسی صنایع
سال 1385
چكيده
اين تحقيق قصد دارد تا مبحث EFQM را به طور كامل تشريح نموده و با توجه به اهميت معيار كاركنان از توانمندسازها در بحث EFQM به بررسي ميزان اثر بخشي و شناسايي كانالهاي دو سويه بين كاركنان و مديريت در شركت هپكو بپردازد و لذا محقق اقدام به تدوين پرسشنامه‌اي نموده است و لذا در راستاي رسيدن به اهداف مورد نظر فرضياتي را تدوين نموده است، اين فرضيات شامل:
فرضيه اول: كاركنان كانالهاي ارتباطي دو سويه موجود را كافي مي‌دانند
فرضيه دوم: كاركنان بر اين اعتقادند كه سازمان براي نظراتشان ارزش قائل مي‌شود
فرضيه سوم: برگزاري جلسات تعاملي بين مديريت و كاركنان در بهبود روابط كاري موثر است
فرضيه چهارم: مديران در جريان تصميم‌سازي از نظر كاركنان بهره مي‌گيرند
فرضيه پنجم: شركت براي برقراري ارتباط بين مديريت و كاركنان را همكارهاي مناسبي ارائه داده است در اين راستا محقق در فصول پنج گانه به ترتيب ذيل عمل نموده است.
فصل اول
شامل مقدمه ـ تعريف موضوع ـ اهميت موضوع ـ تاريخچه مطالعاتي ـ تاريخچه كارخانه كه شامل ساختار سازماني و پراكندگي جغرافيايي و نكات برجسته سازمان،سيد كيفيت، كاركنان، جامعه، بازار هدف، ارزشهاي سازماني) ـ بيان مسئله ـ اهداف مطالعاتي ـ اهميت موضوع ـ فرضيات تحقيق ـ تعريف اصطلاحات
فصل دوم
شامل مرور مطالعاتي است كه در آن از مباحثي در زمينه EFQM شامل بررسي اجمالي مفاهيم بنيادين سرآمدي در مدل و بررسي اجمالي معيارها در مدل EFQM و نحوه امتياز دهي به آنها و بررسي اجمالي منطق RADAR و فرآيند كلي ارزيابي در مدل و بررسي اجمالي رهيافتهاي مختلف خودارزيابي در مدل و تشريح مفاهيم بنيادين سرآمدي در مدل و معرفي مفاهيم و سطوح مختلف سرآمدي در مفاهيم بنيادين مدل EFQM و آشنايي با حوزه‌ها و معيارهاي مدل و تشريح معيارها و زير معيارها در مدل به انضمام توضيحات تشريحي و ساختار مدل EFQM، جايگاه RADAR در مدل تعالي EFQM، اجزاء تشكيل دهنده و تعريف عناصر منطق RADAR، روشهاي ارزيابي بر اساس مدل تعالي سازماني EFQM و با توجه به تدوين و ارائه پرسشنامه‌اي در زمينه اثر بخشي روابط دو سويه آشنايي با ارتبااط، نقش ارتباطات، فرآيند ارتباطات، مباني و انواع شبكه‌هاي ارتباطي ـ انتخاب كانالهاي ارتباطي، راههاي شناخته شده در ايجا دارتباط، خصيصه‌هاي ارتباط موثر، چك ليست روشهاي برقراري ارتباط موانعي كه بر سر راه ارتباطات اثر بخش قرار دارد ـ موانع برقراري ارتباط
فصل سوم
بررسي وضعيت موجود در شركت هپكو كه در ابتدا سعي بر آن شده است تا با خود ارزيابي و مزاياي خود ارزيابي و مراحل عمومي خود ارزيابي و رهيافتهاي خوئد ارزيابي در مدل EFQM آشنا شده و مزايا و ريسك‌هاي مجود در آن و تعيين نقاط قوت و حوزه‌هاي نيازمند بهبود و نقش امتياز دهي و كارت مسير ياب، نحوه امتياز دهي حوزه‌هاي 9 گانه، انحراف ارزيابي، بلوغ رساني ميزان انرژي صرف شده براي خود ارزيابي، فرآيند دريافت جايزه، سطوح تعالي آشنايي كامل ايجاد شود و با توجه به مطالب ارائه شده به موضوع EFQM و بررسي وضعيت EFQMدر شركت هپكو و گزارش كميته داوري دومين دوره جايزه ملي بهره‌وري
فصل چهارم
در فصل چهارم به تجزيه و تحليل داده‌هاي آماري پرداخت شده است.
فصل پنجم
در فصل پنجم به ارائه نتايج و پيشنهادات پرداخته شده است.
مقدمه
سالهاي آغازين قرن بيست و يکم ـ سالهايي که بشر متمدن، سالها چشم انتظار رسيدن آن بوده است نويد بخش آسايش نيست و چالش‌هاي پيش روي انسان‌ها و تمدن‌ها، در اين سالها بيش از هميشه تاريخ به چشم مي‌آيد. کشورها و تمدن‌ها مي‌کوشند در آشوب‌ها و دگرگوني‌هاي نامنتظره‌اي که پيش مي‌آيد، کمترين زيان را ببينند و بيشترين بهره را نصيب خود کنند، نبردلي آرام و بي وقفه بسوي برتري که در آن پيروزي با قدرتمند ترين‌هاست. بي شک، ثروت ملي و توان اقتصادي يکي از بارزترين عوامل برتري و سرآمدي کشورها در اين ساله است و ثروت آفريني از مسير عافيت طلبي نمي‌گذرد. پس بايد قرن جديد را قرن رقابت ملتها و کشورها دانست و در اين ميدان پيروزي با هوشمندترين و پرتلاش ترين‌هاست.
از آنجائيکه کنجگاه‌هاي اقتصادي و سازمانهاي بخش خصوصي و دولتي، موتور محرک اقتصاد ملي هستند، شايد اصلي ترين سئوال پيش روي ملتها اين باشد که چگونه مي‌توان راه را براي رشد و سرآمدي سازمانها گشود. به نحوي که بتوانند در عرصه رقابت جهاني پيروز شوند؟ کدام دانش و آگاهي مي‌تواند زمينه ساز تحول سازماني و به تبع آن تحولي ملي باشد؟ سئوالي که لسترتارو (Lester Thurow) اقتصاد دان بزرگ آن را اينگونه مطرح مي‌کند ملتها، چگونه بايد ساختار و سازمان خود را عوض کنند تا فضا و محيطي ايجاد شوند که بذر دانش در آن برويد و ببالد و راه را براي افزايش ثروت ملي بگشايد؟ به همين دليل چنين به نظر مي‌رسد که جستجوي سرآمدي سازماني، يکي از اصلي ترين چالش‌ها در خود و کلان اقتصادي است.
مدلهاي سرآمدي (تعالي) کسب و کار(Business Excellence Models)، پاسخي است به اين سئوال که سازمانها برتر چگونه سازماني است، چه اهداف و مفاهيمي‌را دنبال مي‌کند و معيارهايي که بر رفتارهاي آن حاکم هستند چيستند. امروزه اکثر کشورهاي دنيا، با تکيه بر اين مدل جوايزي را در سطح ملي و منطقه‌اي ايجاد کرده اند که محرک سازمانها و کسب و کارها در تعالي، رشد و ثروت آفريني است. جايزه دمنيك در ژاپن، جايزه بايدريج در ايالات متحده آمريکا و جايزه اروپايي کيفيت [European Quality Award (EQA)] که توسط بنياد اروپايي مديريت کيفيت [European Foundation For Quality Management (EFQM)] ايجاد شده و به مدل EFQM معروف است در سه قطب اقتصادي بزرگ سده اخير يعني ژاپن، آمريکا و اروپا اصلي ترين نمونه از اين جوايز هستند. در بين اين مدلها، مدل EFQM عموميت و استقبال بيشتري در سطح جهان يافته است و الگويي براي بسياري کشورهاي ديگر در طراحي اين جوايز بوده است. از سويي تعدد کشورهاي اروپايي که اين مدل را پذيرفته اند و سازمانهايي كه در شرايط مختلف اقتصادي و اجتماعي در اين كشور، با بهره‌گيري از اين مدلها به موفقيت دست يافته‌اند، موجب مي‌گردد که جذابيت اين مدل براي الگو برداري توسط شرکتها و سازمانهاي ايراني بيشتر شود.
اقدام اخير موسسات مطالعات بهره وري و منابع انساني در پايه گذاري جايزه ملي بهره وري و تعالي سازماني (به عنوان متولي اصلي اين جايزه از جانب وزارت صنايع و معادن در سطح ملي) گامي‌خجسته در جهت ايجاد يک مدل سرآمدي سازماني براي ايران و زمينه ساز اشاعه فرهنگ سرآمدي و برتري جويي در بين سازمانهاي ايراني است. از آنجا که مدل ايراني تعالي سازماني از بسياري جهات به مدل EFQM شبيه و به سوي اين مدل همگرا است، آشنايي دقيق با اين مدل، براي بسياري از متوليان سازمانها و کسب و کارهاي ايران امروز نيازي چالش برانگيز است.
مسابقه آغاز شده است موج سرآمدي جويي و تلاش براي دستيابي به تعالي، حرکتي نو به سازمانهاي صنعتي بخشيده است به طوري که در نخستين فراخوان جايزه ملي بهره وري و تعالي سازماني در بخش صنعت و معدن ايران (که به همت وزارت صنايع و معادن و توسط موسسات مطالعات بهره وري و منابع انساني برگزار مي‌شود) بيش از يک صد و پنجاه شرکت برتري جويي ايراني ابراز علاقمندي کرده اند و اين موضوع نويد بخش اين است که صنعت امروز ايران عطش و نياز به نوگرايي و نوانديشي دارد. نتيجه اين تغيير ديدگاه، جامع نگري و بهره گيري از بهترين دست آوردها در کسب و کار جهاني و هم سنجي با آنها رقابت پذيري در بازار است، بازاري که در هر جاي دنيا باشد جهاني است و تعالي در آن شرط بقاست.
مدل تعالي سازماني در شرايطي در ايران مطرح مي‌شود که در جهان بيش از 70 مدل سرآمدي و 90 جايزه کيفيت وجود دارد که عموما بهره گرفته از مدلهاي EFQM و به بالتدريج بوده و به سوي يکديگر همگرا شده اند.
مسابقه کيفيت و رقابت پاياني ندارد و مسير اين مسابقه نيازمند نقشه است. شرکتهايي که در فرآيند کسب تنديس‌ها تقديرنامه و گواهي نامه جايزه ملي بهره وري و تعالي سازمانها شرکت کرده اند به خوبي اهميت وجود نقشه سرآمدي و دشواري طي اين مسير و گواهي نامه جايزه ملي بهره وري و تعالي سازماني شرکت کرده اند به خوبي اهميت وجود نقشه سرآمدي و دشواري طي اين مسير را دريافته اند. مدل EFQM تصويري کلان از نقشه‌اي است که هر سازماني مي‌تواند از آن بهره گيرد تا وجوه مختلف مديريتي و عملياتي خود را در قالبي يکپارچه و جامع، بهبود و تعالي بخشد.
بايد متذکر به اين نکته شد که قريب دو سال است که در شرکتهاي ايراني علاقه وافري براي انجام ارزيابي، چه داخلي و چه بيروني، بر اساس مدل EFQM مشاهده مي‌شود. جرياني که بسياري از شرکتها را در گير پروژه‌هايي در اين حوزه نموده و رمقي نسبي به وضعيت توسعه نيافته مشاوره مديريت در ايران بخشيده است. اين جريان، ياد آور گذشته نه چندان دور است که استانداردهاي سري ايزو 9000 وضعيتي مشابه داشتند. تجارب ناموفق پاره‌اي از سازمانها در استفاده کليشه‌اي از اين استانداردها، برخي را نگران اين مساله کرده است که مبادا اتفاقي مشابه براي پروژه‌هاي تعالي سازماني رخ دهد و سرآمدي در هياهوي مدگرايي از ياد برود. آيا اين اتفاق خواهد افتاد؟ مدل EFQM سرآمدي را مديريت ممتاز و برجسته سازمان تعريف مي‌کند و پيشاپيش به پويندگان اين راه هشدار مي‌دهد که طي نمودن اين مسير حتي در مساعدترين شرايط، دشوار است و مگر جز اين بايد انتظار داشت که تمايز و برجستگي، دستاورد کوششي سخت و مداوم باشد به ويژه براي سازمانهاي ايراني که توسعه يافتگي و قرار گرفتن در کوران رقابت جهاني را که پا به بازارهاي محلي ما هم گذاشته است به تازگي تجربه کنند. اين يادآوري، نويد بخش سازمانهايي است که منافع کوتاه مدت را در بهره گيري از نام و شهرت مدلهاي تعالي مي‌جويند.
کالنيز مي‌گويد: خوب بودن سد راه تعالي است. اين نکته، چکيده تحقيق گسترده‌اي است که رفتار سازمانهاي خوب و متوسط که خوب بودن را راضي کننده نيافته اند و به همين دليل، جهش‌هاي خيره کننده‌اي در کسب و کار داشته اند، مديران چنين سازمانهايي با تکيه بر آميزه‌اي از فروتني فردي و جسارت حرفه اي، به وقفه براي تعالي سازمان خود کوشيده اند و دستاوردهايي درخشان براي سازمان و اقتصاد ملي شان کسب کرده اند. که در اين راستا با توجه به اهميت اين موضوع شرکت هپکو نيز در اين راستا اقداماتي را براي انجام ارزيابي‌هاي داخلي و غيره بر اساس مدل EFQM داشته است.
فهرست منابع فارسي :
نجمي ، منوچهر و حسيني ، سيروس . مدل سرآمدي EFQM از ايده تا عمل بر اساس ويرايش سال 2003 ميلادي ، انتشارات روناس ، سال 1382
اميران . ( راهنماي گام به گام سر آمد سازماني بر اساس مدلهاي EFQM )
ميرسپاسي ، ناصر . ( مديريت استراتژيك منابع انساني و روابط كار ) ، انتشارات مير ، سال 1382 .
رابينز ، استيفي پي ، ترجمه ، پارسائيان ، علي و اعرابي ، محمد ( منابع رفتار سازماني ) پژوهشهاي فرهنگي ، سال 1381
سعادت ، اسفنديار . ( مديريت منابع انساني ) ، چاپ مهر ، سال 1380
آذر ، عادل و مومني ، منصور . ( آمار و كاربرد آن در مديريت ، جلد دوم ) ، انتشارات سمت ، سال 1378
كاشاني تبار ، شهرزاد . ( بررسي علل توسعه نيافتگي صنعت توريسم در شهرستان كاشان ) ، پايان نامه كارشناسي ارشد ، دانشگاه آزاد اسلامي واحد اراك ، سال1382