چکیده تحقیق
پژوهش حاضر٬ با نام « بررسی رابطه منبع کنترل ( درونی- برونی) با عزت نفس » که با هدف یافتن رابطه بین عزت نفس و منبع کنترل در پسران و دختران دانشجو وهمچنین یافتن تفاوت منبع کنترل و عزت نفس بین دانشجویان دختر و پسر , انجام شد.
منبع کنترل که دارای دو بعد درونی و بیرونی است و بنابر فرضیات راتر ,افرادی که دارای منبع کنترل درونی هستند معتقدند که اعمالشان نقش عمدهای در به حد اکثر رساندن برون دادهای بد یا خوب دارد و افراد دارای دارای منبع کنترل بیرونی٬ فکر میکنند برون دادهای بد یا خوب ارتباطی با رفتار انها ندارد.
عزت نفس به مقدار ارزشی گفته میشود که فرد به خود نسبت میدهد و فکر میکند دیگران برای او به عنوان یک شخص قائل هستند.
جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش دانشجویان دختر و پسر دانشگاه اصفهان بوده و نمونه انتخاب شده نیز 60 نفر از دانشجویان که شامل 30 دختر و 30 پسر بوده که در کتابخانه ادبیات مشغول به درس خواندن بو دند و روش نمونه گیری نیز نمونه گیری در دسترس است.
روش آماری که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت ٬با توجه به این که پژوهش دارای دو متغییر بوده که هر کدام نیز دارای دو بعد بودند روش خی دو بود.
نتایج بدست آمده از پژوهش حاضر از قرار زیر است:
1-بین عزت نفس ومنبع کنترل دختران دانشجوی دانشگاه اصفهان٬ رابطه معناداری وجود ندارد.
2-بین عزت نفس ومنبع کنترل پسران دانشجوی دانشگاه اصفهان٬ رابطه معناداری وجود ندارد.
3-بین عزت نفس دختران و پسران دانشجوی دانشگاه اصفهان٬ تفاوت معناداری وجود ندارد.
4-بین منبع کنترل دختران و پسران دانشجوی دانشگاه اصفهان٬ تفاوت معناداری وجود ندارد.
مقدمه
در جوامع کنونی و بویژه با ورود به قرن بیست و یکم اکثریت قریب اتفاق افراد به اصول بهداشتی مربوط به ابعاد مختلف جسمانی خویش آگاهی دارند به والدین از طریق رسانه های گروهی و به فرزاندان از طریق آموزشگاهها این مهم توصیه و سفارش
می شود.
ولی اکثریت جامعه متاسفانه به امر بسیار مهم بهداشت روانی خود و فرزندان اهمیت نمی دهند و بهتر آنکه بیان نمائیم آگاهی ندارند. در حالی که بر حسب آمارهای کشورهای مختلف تعداد افراد مبنی بر مشکلات و معضلات روانی رو به فزونی است.
در این میان یکی از مباحث مهم در امر بهداشت روانی عزت نفس یا همان خود بزرگواری می باشد. که یکی از خصوصیات مهم و اساسی شخصیت هر فردی را تشکیل می دهد و به طور حتم روی سایر جنبه های شخصی انسان اثر می گذارد. و کمبود یا فقدان آن باعث عدم رشد سایر جنبه های شخصیت یا ناموزونی آنها خواهد شد و حتی ممکن است پایه گذار بیماریهای روانی گوناگون مانند افسردگی، کمرویی، پرخاشگری، ترس و ... شود (بیابان گرد، 1373،ص 10) عزت نفس عبارت است از ارزشی که اطلاعات و اعتقادات خود فرد در مورد تمام یا چیزهایی که از او ناشی می شود به دست می دهد (شاملو، سعید، ص 70).
عزت نفس و منبع کنترل از جمله مفاهیمی هستند که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران قرار گرفته اند، اما قدمت تاریخی این موضوع در مباحثی که علماء و فلاسفه تعلیم و تربیت در گذشته داشته اند نیز به چشم می خورد در طول صد سال گذشته نیز بسیاری از روان شناسان این نظر را پذیرفته اند که انسان دارای یک نیاز به عزت نفس می باشد (مانند آدلر[1] 1930، آلپورت[2] 1937، راجرز[3] 1959، سالیوان [4] 1953، طارن هورنی [5] 1937، جیمز [6] 1890 ، مازلو[7]، 1970) از میان افراد طارن هورنی 1937 روشی را که افراد تلاش می کنند بواسطه آن یک خود پنداره مطلوب از خود بدست آورده و از آن محافظت و دفاع نمایند را مورد بحث قرار داده است.
فرنچ[8] (1968) و ارگو[9] (1972) از عزت نفس به عنوان یک سپر فرهنگی در مقابل اضطراب نام می برند. کوپراسمیت(1967) در تحقیق خود به این نتیجه رسید که کودکان با عزت نفس بالا افرادی هستند که احساس اعتماد به نفس، استعداد، خلاقیت و ابراز وجود می کنند و به راحتی تحت تاثیر عوامل محیطی قرار نمی گیرند.
افزایش پیشرفت تحصیلی، افزایش تلاش فرد در کسب موفقیت، داشتن اعتماد به نفس، متکبر و پرخاشگر بودن، تمایل به داشتن سلامتی بهتر، افزایش پیشرفت تحصیلی، افزایش تلاش فرد در کسب موفقیت، داشتن اعتماد به نفس، متکبر و پرخاشگر بودن، تمایل به داشتن سلامتی بهتر، لذت بردن از روابط با دیگران، پیش بینی مثبت نسبت به موفقیتهای بعدی، ارتباط تنگاتنگ در بین عزت نفس و ابراز وجود، از نشانه های بارز سطوح عزت نفس بالا در افراد است.
جورج کلی[10] 1955 در کتاب روانشناسی ساخت های شخص این نظریه را مطرح کرده است، انسان در پی آن است که محیط خود را پیش بینی و کنترل کند. کلی پیشنهادی کرده است که هر فرد بشر ساخت ها برای خود تدوین کرده که از طریق آنها رویدادهای جهان را ملاحظه و تفسیر می کند و از این راه می تواند رویدادها را پیش بینی و کنترل کند. وی خاطر نشان کرد «ساخت ها تجاربی هستند که پویش های ذهنی در آن جریان دارند. این ساخت ها انتظار توام با پیش بینی تغییر در رویدادها را ممکن می سازند». کلی خاطر نشان می سازد که وقتی ساخت های شخص در ایفای نقش شکست می خورند، فرد احساس تهدید، گناه، خصومت و پرخاشگری می نماید (جورج کلی، کتاب روانشناسی ساخت های شخصیت، 1955، ص 3-2)
در بین نظریه پردازان یادگیری اجتماعی جولیان راتر (1954) پایه فرضیات و منطق علمی خود را تحت تاثیر نظریات طانتور قرار داده و کاربرد نظریات وی در زمینه یادگیری اجتماعی متاثر از نظریات آدلر است.
فرض راتر بر این است که: وقوع فردی نه تنها ناشی از ماهیت و اهمیت هدف ها برای فرد بدنبال دارد. در نظریه ی یادگیری راتر (1954) نیروی بالقوه رفتاری که در یک موقعیت خاص روی می دهند تابعی است از انتظاری که فرد از رفتار خو در مقابل پاداش مناسب دارد و همچنین ارزش آن پاداش برای فرد.
یکی از مفاهیم ویژه و پر اهمیت در نظریه یادگیری اجماعی راتر منبع یا مکان کنترل است. این مفهوم دارای دو بعد کنترل درونی و بیرونی است. بنابر فرضیات راتر، افرادی که دارای کنترل بیرونی هستند دارای ادراک مثبت یا منفی از حوادث و رویدادهایی هستند که ارتباطی با رفتار فرد ندارد و قوای کنترل فردی است. راتر این افراد را معتقد به شانس یا برونی فرض می کند در بعد دیگر کنترل درونی قرار دارند. این کنترل فردی است راتر این افراد را معتقد به مهارت یا درونی فرض می کند (راتر، 1972، ص 28).
ایستین و کوموریت (1971) با انجام تحقیقی دریافتند که آزمودنیهایی که عزت نفس پایین و متوسط داشتند هر دو بطور معنی داری دارای منبع بیرونی کنترل، و آنهایی که دارای عزت نفس بالا بودند دارای منبع درونی کنترل هستند .
آنچه در ادامه می آید پژوهشی است که پیرامون ارتباط منبع کنترل با عزت نفس در بین دانشجویان یکی از دانشگاه ها انجام شده است..
منابع و مآخذ
1- آراس، آلن؛ روان شناسی شخصیت نظریه ها و فرآیندها؛ترجمه سیاوش جمالفر، انتشارات نشر روان: 1375.
2- اتکینسون، ریچارد؛ زمینه روان شناسی هیلگارد؛ترجمه محمد تقی براهنی و همکاران ، انتشارات رشد: 1378.
3- ارونسون، الیوز؛ روان شناسی اجتماعی؛ ترجمه سیروس ایزدی، انتشارات دانشگاه تهران:1366.
4- افروز، غلامعلی؛ روان شناسی تربیت کودکان و نوجوانان؛انتشارات انجمن اولیاء و مربیان:1371.
5- ایزدی، سیروس ؛روانشناسی شخصیت از دیدگاه مکاتب؛ انتشارات دهخدا:1351.
6- بلوم، جرالد.اس؛ نظریه های روان کاوی شخصیت؛ترجمه هوشنگ حق نویس،انتشارات امیر کبیر؛1362.
7- بیابان گرد، اسماعیل؛ روش های افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان؛ انتشارات انجمن اولیاء و مربیان:1373.
8- پروین، لارنس؛ روانشناسی شخصیت؛ ترجمه محمدجعفر جوادی و پروین کدیور، موسس خدمات فرهنگی رسا:1372.
9- پورافکاری، نصرت الله؛ فرهنگ جامع روانشناسی- روان پزشکی در زمینه های وابسته؛ انتشارات فرهنگ جلد اول و دوم:1374.
10- دلاور، علی؛ روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی؛ انتشارات ویرایش:1377.
11- ساپنیگتون، اندروا؛بهداشت روانی؛ ترجمه حمید رضا حسین شاهی برواتی، نشر روان:1377.
12- سیاسی، علی اکبر؛نظریه شخصیت یا مکاتب روانشناسی؛ انتشارات دانشگاه تهران:1371.
13- سیف، علی اکبر؛ روش تهیه پژوهشنامه؛ انتشارات دوران:1378.
14- شاملو، سعید؛بهداشت روانی؛ انتشارات رشد:1369.
15- شاملو، سعید؛مکتب ها و نظریه ها در روانشناسی شخصیت؛ انتشارات رشد:1370.
16- شعاری نژاد، علی اکبر ؛روان شناسی رشد؛انتشارات رشد:1364.
17- شفیع آبادی، عبدالله؛ ناصری، غلامرضا؛نظریه های مشاور و روان درمانی؛ مرکز نشر دانشگاهی:1359.
18- شولتز، دوان؛ روان شناسی شخصیت؛ ترجمه یحیی سیدمحمدی،انتشارات ویرایش:1377.
19- شولتس، دوان؛ روانشناسی کمال؛ ترجمه گیتی خوشدل، نشر نو:1369.
20- کراز، ژزف؛بیماری روانی؛ ترجمه پریرخ دادستان و محمود منصور، انتشارات رشد:1367.
21- کریمی، یوسف؛ روان شناسی شخصیت؛انتشارات نشر ویرایش:1376.
22- گنجی، حمزه؛روان شناسی عمومی؛ انتشارات نشر دانا:1375.
23- مزلو، آبراهام ؛انگیزش و شخصیت؛ ترجمه احمد رضوانی، انتشارات آستان قدس رضوی:1367.
24- میرزا بیگی، علی؛ نقش نیازهای روانی در بهداشت روانی ؛انتشارات اطلاعات و آموزش و پرورش:1372.
25- هرگنمان، ی. آر؛ والسون، ام.اچ؛ مقدمه ای بر نظریه های یادگیری؛ ترجمه علی اکبر سیف ،انتشارات دانا:1374.
26- ماسن،هنری؛ رشد و شخصیت کودک؛ ترجمه مهشید باسایی، انتشارات کتاب مادر:1373.