پایان نامه اثر شاخص های حکمرانی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه های صنعتی بازار سهام تهران

چکیده

رونق بازار سرمایه موجب افزایش سرمایه­گذاری خصوصی و تولید ملّی می­شود. شناسایی متغیّرهای مؤثر بر قیمت سهام یکی از عواملی است که امکان هدایت بازار سرمایه را به وضعیت ثبات و رونق اقتصادی فراهم می­آورد. شاخص قیمت سهام تابع متغیّرهای مختلفی از جمله عوامل نهادی است. مطلوب بودن عوامل نهادی مثل شاخص­های حکمرانی، فضای مطمئن، باثبات و کم خطری را برای سرمایه­گذاری بیش­تر فراهم کرده و موجب کارآمدی بیشتر بازار بورس می­شوند. در این تحقیق رابطۀ بین شاخص­های حکمرانی که نمایان­گر کیفیّت نهادهای حاکمیتی جامعه هستند با شاخص قیمت سهام بورس تهران مورد بررسی و تحلیل تجربی قرار گرفته است. نتایج حاصل از تخمین مدل پانل دیتا برای 14 گروه صنعتی در بازار بورس تهران در دورۀ زمانی (91-1376) نشان می­دهند که رابطۀ مثبت و معنی­داری بین شاخص­های کنترل فساد، و اثربخشی دولت به ترتیب با ضرایب (5/62) و (1/72) و رشد شاخص قیمت سهام وجود دارد. همچنین شاخص­ معرّف اثر متقابل حاکمیّت قانون، کیفیّت قانون و مقرّرات با ضرایب (08-E53/4) دارای رابطۀ مثبت و معنی­دار بر رشد شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی تحت بررسی است و بهبود شاخص­های حقّ اظهار نظر و پاسخگویی و اثر متقابل کنترل فساد و ثبات سیاسی موجب بهبود عملکرد بازار بورس تهران می­شوند. بدین ترتیب بهبود کیفیّت شاخص­های حکمرانی، شرایط مناسبی را برای رونق بیشتر شاخص قیمت بازار سهام فراهم می­کنند.

واژه­های کلیدی:  شاخصهای حکمرانی، بازدۀ شاخص قیمت سهام، ثبات سیاسی و عدم خشونت، کنترل فساد

فصل اوّل:

کلیّات تحقیق

1-1. مقدمه

     از ویژگی­های حرکت متداول به سوی توسعه اقتصادی پایدار، به دست آوردن منابع لازم برای مجموعه فعّالیت­های اقتصادی با تجهیز منابع پس­اندازی موجود در اقتصاد ملّی است. در دهه­های اخیر نقش بازار سرمایه و گسترش بازارهای مالی، ارتباط نسبتاً بالایی با رشد اقتصادی کشورها داشته است. کشورهایی همچون آمریکا، ژاپن، انگلیس، کره جنوبی، سنگاپور و ... از این بازارهای مالی و مشخصاً بورس اوراق بهادار در جهت توسعه و رشد اقتصادی استفاده­های فراوان برده­اند. از مهم­ترین عوامل مؤثّر در افزایش سرمایه­گذاری و رشد و توسعه اقتصادی، داشتن بازارهای قوی و کارآمد همراه با سازمان­های مالی مناسب و فعّال در این بازارهاست. بازار بورس اوراق بهادار از اجزاء تشکیل­دهنده بازار مالی است و به عنوان بخشی از مجموعه اقتصاد، تابع بازار مالی می­باشد. چنانچه این بازار رابطه منطقی با سایر بخش­ها نداشته باشد، کاستی­هایی در عملکرد آن پیش خواهد آمد. رکود و رونق بازارهای بورس نه تنها اقتصاد ملّی، بلکه اقتصاد جهانی را نیز می­تواند تحت تأثیر قرار دهد (نجارزاده و همکاران ، 1388).

     به عنوان مثال، بحران بزرگ دهه­ی 1930 و رکود اغلب کشورهای سرمایه­داری از بورس اوراق بهادار نیویورک شروع شد. همچنین، بحران سال 1997 کشورهای جنوب شرقی آسیا (که از بازارهای مالی آن کشورها شروع شد) بر اقتصاد جهانی و از جمله بر اقتصاد ایران از طریق کاهش تقاضای کشورهای مزبور برای نفت خام و سقوط قیمت نفت تأثیر داشت. ملاحظه می­شود که بین تحوّلات بورس و رکود و رونق اقتصادی رابطه­ی معنی­داری وجود دارد (صمدی، شیرانی فخر و داورزاده، 1386).

     بورس اوراق بهادار تهران که مهم­ترین نهاد بازار سرمایه کشور شناخته می­شود، با وجود قدمتی حدود 4 دهه، به دلایل مختلف همواره با افت و خیزهای فراوانی رو­به­­رو بوده و دوره­های متفاوتی از رونق و رکود را تجربه کرده است .بنابراین شناخت ویژگی­های این بازار و برطرف کردن تنگناهای آن، از اهمیّت ویژه­ای برخوردار است و تلاش و پژوهش گسترده­ای را می­طلبد.

     شناسایی عوامل مؤثّر بر قیمت سهام و تجزیه و تحلیل رفتار قیمتی سهام در مقابل این عوامل، می­تواند به بهبود رونق بازار سرمایه کمک شایانی کرده و در ارزیابی بهتر بورس اوراق بهادار و بهبود و کنترل عملکرد آن مؤثّر واقع شود که این امر نیز به نوبه خود می­تواند بخش عمده­ای از نیاز سرمایه­گذاران و سهامداران را برآورده کند (رضا قلی­زاده، یاوری، سحابی و صالح آبادی، 1392).

      یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر شاخص قیمت سهام، عوامل سیاسی می­باشند. در این تحقیق از شاخص­های حکمرانی که نماینده­ای از عوامل سیاسی می­باشند برای بررسی اثر عوامل سیاسی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام  استفاده شده است.

1-2. بیان مسئله

   کشورهای توسعه­یافته بخش زیادی از سیر توسعه­های خود را مرهون بازارهای مالی و به ویژه بورس اوراق بهادار می­دانند. بورس اوراق بهادار یکی از مهم­ترین بازارهای مالی است که به نوعی نشان­گر اقتصاد هر کشور به شمار می­رود. رکود و رونق بورس اوراق بهادار نه تنها اقتصاد ملّی بلکه اقتصاد منطقه و جهانی را نیز تحت تأثیر خود قرار می­دهد. بازار بورس اوراق بهادار از سویی محلّ جمع­آوری پس­اندازها و نقدینگی بخش خصوصی به منظور تأمین مالی پروژه­های سرمایه­گذاری است و از سوی دیگر، مرجع رسمی و مطمئنی است که دارندگان پس­اندازهای راکد می­توانند محلّ نسبتاً مناسب و ایمن سرمایه­گذاری را جستجو و وجوه خود را برای سرمایه­گذاری در شرکت­ها به کار گیرند. شاخص­های مختلفی برای تجزیه و تحلیل عملکرد بورس­ها مورد توجّه قرار می­گیرد. مهم­ترین عامل مؤثّر برای تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بورس اوراق بهادار، شاخص قیمت سهام است. به طور طبیعی، عوامل بسیاری در شکل­گیری اطلاعات و دیدگاه­های طرفین بازار و نهایتاً قیمت سهام شرکت­ها مؤثّرند. بخشی از این عوامل داخلی و بخشی نیز ناشی از وضعیّت متغیّرهایی در خارج از محدوده اقتصاد داخلی است. بر این اساس، عوامل مؤثّر بر قیمت سهام به عوامل داخلی و عوامل بیرونی طبقه­بندی می­شوند.

1. عوامل داخلی، در برگیرنده عوامل مؤثّر بر قیمت سهام در ارتباط با عملیّات و تصمیمات شرکت است.

2. عوامل بیرونی شامل عوامل خارج از اختیارات مدیریّت شرکت است، به گونه­ای که فعّالیت شرکت را تحت تأثیر قرار می­دهند.

در حالت کلی، عوامل بیرونی به دو بخش زیر تقسیم می­شود:

2- الف. عوامل اقتصادی: رونق و رکود اقتصادی، بورس را به شدّت متأثّر می­سازد. به­طوری که در دوره رونق اقتصادی با افزایش سرمایه­گذاری در سهام شرکت­های دارای رشد، قیمت سهام آنها افزایش خواهد یافت و در وضعیّت رکود، کاهش قیمت سهام شرکت­ها را درپی خواهد داشت؛ زیرا در این شرایط، سرمایه­گذاری در دارایی مالی با درآمد ثابت به سرمایه­گذاری در سهام عادی برتری دارد.

ب. عوامل سیاسی: شواهد تجربی نشان می­دهند یکی از ویژگی­های بورس اوراق بهادار، تأثیرپذیری فوری آن از عوامل سیاسی است. به عنوان مثال، احتمال به قدرت رسیدن یک جناح سیاسی که با دیدگاه­های حاکم بر شرایط اقتصادی فعلی مخالف است و یا فوت ناگهانی یکی از مقامات بلندپایه یک کشور، همگی می­توانند جزء عوامل مؤثّر به شمار روند. قطع رابطۀ سیاسی و اقتصادی با سایر کشورها نیز می­تواند بر قیمت سهام مؤثّر باشد، مسائلی مثل جنگ و صلح نیز بر روی قیمت­های سهام تأثیر به سزایی دارند.

     برای اندازه­گیری عوامل سیاسی پارامترهای مختلفی وجود دارد. یکی از این پارامترها شاخص­های حکمرانی می­باشد. تاکنون مطالعات زیادی در زمینۀ اثر عوامل سیاسی برروی بازارهای مالی از جمله بازار بورس انجام شده ولی مطالعه­ای که اثر 6 شاخص حکمرانی را به صورت همزمان برروی بازدۀ شاخص قیمت سهام صنایع مورد بررسی قرار دهد، انجام نشده است. در این پژوهش اثر شاخص­های حکمرانی به عنوان نماینده­ای از  عوامل سیاسی برروی بازدۀ شاخص قیمت سهام ایران مورد بررسی قرار می­گیرد.

    1-3. اهداف تحقیق

بررسی و تحلیل اثر  شاخص­های حکمرانی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران

1-4. سؤالات تحقیق

آیا اثر شاخص حق اظهار نظر و پاسخگویی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است؟

آیا اثر شاخص کنترل فساد بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است؟

آیا اثر شاخص ثبات سیاسی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است؟

آیا اثر شاخص حاکمیّت قانون بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است؟

آیا اثر شاخص کیفیّت قوانین و مقرّرات بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است؟

آیا اثر شاخص اثربخشی دولت بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است؟

1-5. فرضیه­های تحقیق

اثر شاخص حق اظهار نظر و پاسخگویی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است.

اثر شاخص کنترل فساد بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است.

اثر شاخص ثبات سیاسی بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است.

اثر شاخص حاکمیّت قانون بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است.

اثر شاخص کیفیّت قوانین و مقرّرات بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است.

اثر شاخص اثربخشی دولت بر بازدۀ شاخص قیمت سهام گروه­های صنعتی بازار سهام تهران مثبت و معنی­دار است.

1-6. جامعه آماری، نمونه آماری

   جامعه آماری در این تحقیق صنایع بازار بورس تهران بوده و نمونه آماری داده­های در دسترس 14 گروه صنعتی بازار سهام تهران در دوره زمانی (91-1387) است.

1-7. متغیّرهای تحقیق

شاخص­های حکمرانی و شاخص­های قیمت صنایع بورس اوراق بهادار تهران

1-8. تعریف عملیاتی واژه­ها

بورس اوراق بهادار: در بورس اوراق بهادار، سهام و اوراق بهادار منتشر شده در بازار مورد معامله قرار می­گیرد. این بازار، مکانی برای تأمین مالی بنگاه­ها از طریق فروش اوراق بهادار می­باشد.

شاخص صنایع: در یک تفکیک کلّی­، شرکت­های پذیرفته­شده در بورس تهران به دو گروه صنعت و مالی تقسیم شده­اند که گروه مالی در برگیرندۀ  شرکت­های صنعت واسطه­گری­های مالی و گروه صنعت شامل کلیّۀ شرکت­های بورس به جز واسطه­گری­های مالی است. بورس تهران به محاسبه­ی شاخص قیمت برای این دو گروه کلّی می­پردازد که با نام شاخص مالی[1] و 34شاخص صنعت[2] منتشر می­شوند و هر دو در طراحی، محاسبه و تعدیل از معادله (1-1) پیروی می­کنند.

Abstract

     Capital market’s growth cause to increase private investment and national production. Recognition of effective variables on stock price is one of the factors that leads to capital markets led to stability and improvement. Stock price index is a function of many variables such as institutional factors. The sufficiency of institution factors such as governance indicators provide security, stability and low risk atmosphere for further investment which lead to more efficient exchange market. In this paper, has been studied the relationship between governance indicators with the stock price index empirically. The estimation results of model using panel data pattern for 14 industrial group in Tehran stock exchange in period (1376-91) show that there is a positive and significant relationship between indicators of control of corruption and government effectiveness and the stock price index growth respectively with the coefficients of (62.5) and (72/1). Moreover index of represents the interaction of the rule of law and law of regulation quality with the coefficient of (4/53E-08) has a positive and significant effect on stock price index. Also improvement of indexes of voice and accountability and the interaction effect of control of corruption and political stability lead to movement of the Tehran stock exchange. Thus improving the quality of governance indicators lead to sufficient conditions for further betterment of stock market price index.

Key words: Governance Indicators, Return of Stock Price Index, Political Stability and Absence of Violence(PV), Control of Corruption (CC)

    منابع داخلی                                                       

ابراهیمی، محسن؛ شکری، نوشین (1390)، بررسی تأثیر متغیّرهای کلان اقتصادی بر قیمت سهام با تأکید بر سیاست پولی، فصلنامه مدل­سازی اقتصادی، سال پنجم، شماره 1، ص 45-23.

آذربایجانی، کریم؛ سمیعی، ندا و شیرازی، همایون (1389)، اثر نهادها بر روی تجارت دو جانبه کشورهای منتخب خاورمیانه، مجله پژوهش­های اقتصادی ایران، سال پانزدهم، شماره 45، ص 24-1.

اشرف­زاده، حمیدرضا؛ مهرگان، نادر (1387)، اقتصاد سنجی پانل دیتا، انتشارات تهران.

افلاطونی، عباس؛ لیلی، نیکبخت (1389)، کاربرد اقتصادسنجی در تحقیقات حسابداری، مدیریت مالی و علوم اقتصادی، چاپ اول، تهران: انتشارات ترمه.

برادران شرکاء، حمیدرضا؛ ملک­الساداتی، سعید (1386)، حکمرانی خوب؛ کلید توسعه آسیای جنوب غربی، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، شماره 46، ص 27-1.

برقعی، زهرا (1384)، بررسی رابطه شاخص کل قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران طی سال­های 1375 تا 1379 با نوسانات وضعیت سیاسی،  مجله بانک و اقتصاد، شماره 58، ص 67-64.

رضا قلی زاده، مهدیه؛ یاوری، کاظم؛ سحابی، بهرام و صالح آبادی، علی (1392)، بررسی تأثیر نوسانات دارایی­های جایگزین سهام بر شاخص قیمت سهام، بررسی­های حسابداری و حسابرسی، دوره 20، شماره 1، ص 76-53.

حبیبی، علی (1383)، نهادسازی برای بازار: خلاصه گزارش توسعه جهانی سال 2002، مجله بررسی­های بازرگانی، شماره 8، ص 109-99.

سحابی، بهرام؛ اعتصامی، منصور و امین­­پور، خالد (1392)، بررسی اثر حکمرانی خوب و اندازه دولت بر توسعه مالی در کشورهای منتخب، نشریه پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 3، شماره 12، ص 118-105.

سوری، علی (1391)، اقتصادسنجی، تهران: انتشارات فرهنگ شناسی، چاپ پنجم.

صمدی، سعید؛ شیرانی فخر، زهره و داورزاده، مهتاب (1386)، بررسی میزان اثرپذیری شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران از قیمت جهانی نفت و طلا (مدلسازی و پیش­بینی)، فصلنامه بررسی­­های اقتصادی، دوره 4، شماره 2، ص 51-25.

صمدی، وحیدرضا (1391)، رابطه میان حکمرانی خوب و سیاست­های پولی در گروه کشورهای منتخب، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته علوم اقتصادی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروز کوه.

عیسی­زاده، سعید؛ احمدزاده، اکبر (1388)، بررسی اثر عوامل نهادی بر رشد اقتصادی با تأکید بر نهادهای حاکمیتی (مطالعه موردی بین کشوری برای دوره 1996-2005)، پژوهش­های اقتصادی ایران، شماره 40، ص 28-1.

کرباسی، علی­رضا؛ نوبخت، مسعود (1388)، بازار سهام و رشد اقتصادی؛ آزمون علیّت، نشریه پژوهش­نامه اقتصادی، شماره 5 ، ص 30-15.

کمیجانی، اکبر؛ سلاطین، پروانه (1387)، تأثیر حکمرانی خوب بر رشد اقتصادی در گروه کشورهای منتخب OPEC و OECD، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، شماره 2، ص 24-1.

گجراتی، دامور (1385)، مبانی اقتصاد سنجی، جلد دوم، ترجمه حمید ابریشمی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم.

 مهرآرا، محسن، اسدیان، زینب (1388)، تأثیر حکمرانی خوب بر سرمایه­گذاری مستقیم خارجی در کشورهای درآمد متوسط، مطالعات اقتصاد بین­الملل، سال بیستم، شماره 35، ص 20-1.

 میرزایی­نژاد، محمدرضا؛ سیّد شکری، خشایار و پلنگی، پگاه (1390)، تخمین تابع تقاضای تلفن همراه اول با تأکید بر ورود اپراتور جدید، فصلنامه پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، شماره 60، ص 184-161.

 نجارزاده، رضا؛ آقایی خوندابی، مجید؛ رضایی­پور، محمد (1388)، بررسی تأثیر نوسانات شوک­های ارزی و قیمتی بر شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از رهیافت خودرگرسیون برداری، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، سال نهم، شماره اول، ص 175-147.

 هاشمی دهنوی، محمد (1392)، اثر قیمت نفت و قیمت طلا بر شاخص کل قیمت بورس اوراق بهادار ایران با استفاده از الگوی تصیحیح خطای برداری (VECM)، فصلنامه سیاست­های مالی و اقتصادی، سال اول، شماره 3، ص 138-117.

هداوند، مهدی (1384)، حکمرانی خوب ، توسعه و حقوق بشر، فصلنامه حقوق اساسی، شماره 4، ص 86-51.

 یاری، ثریا؛ فرقاندوست حقیقی، کامبیز (1381)، عوامل اساسی در تعیین قیمت سهام، شماره 33، ص 54-51.

 منابع خارجی

 Amihud, Y., Wohl, A. (2004), Political news and stock prices: The case of Saddam Hussein contracts, Journal of Banking & Finance, 28: 1185–1200.

2. Bilson, Ch. M., Brailsford, T. J., Hooper, V. C. (2002), The Explanatory Power of Political Risk in Emerging Markets, International Review of Financial Analysis, 11: 1-27.

3.  Baltagi, B. H. (2005), Econometric Analysis of Panel Data, United Kingdom: Wiley Publishers.

4. Crowley, F. D., Loviscek, A. L. (2002), Assessing the impact of political unrest on currency returns: A look at Latin America, The Quarterly Review of Economics and Finance,  42: 143-153.

5. Chau, F., Deesomsak, R., Wang, J. (2014), Political Uncertainty and Stock Market Volatilityin the Middle East and North African (MENA) Countries, Journal of International Financial Markets, Institutions & Money, 28: 1-19.

6. Haksoon, K. (2010), Political Stability and Foreign Direct Investment, International Journal of Economics and Finance, 2(3): 1-71.

7. Huang, Y. (2010), Political Institutions and Financial Development: An Empirical Study, Journal of World Development,38(12): 1667–1677.

8. Revia, A. (2013), Business Environment and Stock Market Development: an Empirical Analysis, Business Research Conference Washington DC, USA, 1-53.

9. Roe, M.,  Siegel, J. (2011), Political Instability: Effects on Financial Development, Roots in the Severity of Economic Inequality, Journal of Comparative Economics, 39(3): 279–309.

10. Kaufmann, D., Kraay, A., Mastruzzi, M. (2010), The Worldwide Governance Indicators Methodology and Analytical Issues, The World Bank Development Research Group Macroeconomics and Growth Team, 1-28.

11. Kao, C., Chiang, M. ( 1999), On the Estimation and Inference of a Cointegrated Regression in Panel Data, Center for Policy Research, Syracuse University, (2): 1-34.

12. Gul, S., Tauseef Khan, M., Saif, N., Ur   Rehman, S., Roohullah (2013), Stock Market Reaction to Political Events, Journal of Economics and Sustainable Development, 4(1): 165-174.

13. Law, S.H., Lim, T.C., Ismail, N. W. (2013), Institutions and Economic Development: A Granger Causality Analysis of Panel Data Evidence, Economic Systems, 37(4): 610–624.

14. Monskalenko, V. (2005), the Impact of Economic and Political News Behaviour of Stock Returns in Ukraine, National University Kyiv-Mohyla Academy, 1-44.

15. Pedroni, P. (1997), Panel Cointegration, Asymptotic and Finite Sample Properties of Pooled Time Series Tests with an Application to

the PPP Hypothesis, Econometric theory,  Cambridge Univ, 20(3): 597-625.

16. Yartey, C. M. (2008), The Determinants of Stock Market Development in Emerging Economies: Is South Africa Different? IMF Working Paper, 32: 1-31.

17. Amihud, Y., Wohl, A. (2004), Political news and stock prices: The case of Saddam Hussein contracts, Journal of Banking & Finance, 28: 1185–1200.