پایان نامه بررسی تغییر واحد پول ملی و پیامد های آن در اقتصاد ایران

پایان نامه ی کارشناسی ارشد رشته ی اقتصاد گرایش علوم اقتصادی

آبان ماه 1389 

چکیده:

در کشورهایی که برای مدتی طولانی نرخ تورم بالا را تجربه می کنند و سطح عمومی قیمت ها به نحو چشم گیری افزایش می یابد، قدرت خرید پول به شدت کاهش یافته و شرایطی به وجود می آید که پول ملی به سختی می تواند وظایف خود را به عنوان وسیله مبادله، واحد شمارش و ذخیره ارزش ایفا کند. در چنین شرایطی است که برای جلو گیری از هزینه های ناشی از در گردش بودن پول کم ارزش در اقتصاد، دولت ها به تغییر واحد پول ملی اقدام می کنند. با توجه به حاکم بودن شرایط تورمی بر اقتصاد ایران در سه دهه اخیر و تنزل قابل توجه ارزش ریال، نیاز به تغییر واحد پول و معرفی ریالی به مراتب با ارزش تر از ریال قدیم به شدت محسوس است. با این وجود دولتمردان عمدتاً به دلیل نگرانی از تورم زا بودن چنین اقدامی در تغییر واحد پول ملی تردید می کنند.

در این پایان نامه ابتدا به هزینه هایی که استفاده از اسکناس و مسکوک های کم ارزش در جامعه به بار می آورند اشاره شده است. سپس سیاست تغییر واحد پول از جنبه تورمی بودن آن به دو صورت مورد بررسی قرار گرفته است:

در شیوه اول، ابتدا الگویی برای تبیین پدیده تورم بر اساس مبانی نظری اقتصادی تدوین شده است و سپس از این الگو برای بررسی و نتیجه گیری در مورد تورم زا بودن تغییر واحد پول ملی در کشور هایی که اقدام به اجرای چنین سیاستی کرده اند، مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج حاصل از برآورد این الگو برای جمعی از کشورهایی که داده های آماری مورد نیاز جهت برآورد تابع تورم برای آنها وجود داشته است حاکی از آن است که تغییر واحد پول ملی در این کشور ها نه تنها به شرایط تورمی دامن نزده است، بلکه در برخی کشور ها منجر به کاهش تورم نیز شده است.

شیوه دومی که جنبه تورمی بودن سیاست تغییر واحد پول توسط آن به صورت ویژه برای اقتصاد ایران مورد ارزیابی قرار گرفته است، استفاده از الگوی تقاضا برای اسکناس و مسکوک است. برای این منظور تابع تقاضایی برای اسکناس و مسکوک بر اساس مبانی نظری اقتصادی تدوین شده است و به کمک آمار سری زمانی سال های 1338 تا 1386 به روش همجمعی برآورد شده است. نتایج مبین این واقعیت است که سیاست تغییر واحد پول در قالب حذف چند صفر از ریال که با چاپ اسکناس های درشت تر در مقایسه با اسکناس های قدیم همراه است به افزایش تقاضا برای اسکناس و مسکوک منجر می شود و این امر به منزله یک سیاست پولی انقباضی عمل کرده و عرضه پول را کاهش می دهد که یک سیاست ضد تورمی است.

در مجموع نتایج حاصل از بررسی های صورت گرفته در این پایان نامه موید آن است که سیاست تغییر واحد پول ملی، ذاتاً تورم زا نیست و دولتمردان نباید از این جهت نگرانی به خود راه دهند. 

کلید واژه ها: تغییر واحد پول، تورم، همجمعی، پایایی، الگوی تصحیح خطا.                            

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1  مقدمه

درکشورهایی که سال های متوالی تجربه تورم را در نرخ های بالا داشته اند، بدلیل افزایش سطح عمومی قیمت ها برای مبادله کالاهای معمول اقتصادی، مبلغ بالایی پول لازم است. این امر عملیات محاسباتی و حسابداری و نیز ارزیابی پروژه ها را بسیار مشکل می کند و پول ملی را در مقابل پول های خارجی، بی ارزش جلوه می دهد. از همه مهم تر حاصل چنین شرایطی، بروز بی ثباتی و حساس شدن انتظارات تورمی و شروع بی اعتمادی در اقتصاد خواهد بود. بسیاری از کشور های در حال توسعه که با تورم های بالا مواجه بوده اند، برای مقابله با اثرات منفی ناشی از کاهش ارزش پول ملی،  مجبور شده اند تا در واحد پول ملی خود تجدید نظر کنند. تغییر واحد پول ملی به عنوان یک سیاست اصلاحی در بسیاری ازکشور ها اجرا شده است. با توجه به روند تورمی دهه های اخیر در ایران و کاهش شدیدارزش پول ملی، اصلاح واحد پول ملی به منظورکاهش هزینه های مربوطه ضروری          می نماید، با این وجود دولتمردان به دلیل نگرانی از بروز اثرات تورمی حاصل از اجرای این سیاست هنوز اقدام به اجرای آن نکرده اند. در این فصل به بیان کلیاتی در زمینه ی تغییر واحد پول پرداخته شده است.

1-2 بیان مسأله

تداوم افزایش نا متعادل حجم پول و به تبع آن افزایش مداوم سطح عمومی قیمت ها سبب شده است تا قدرت خرید هر قطعه اسکناس و مسکوک روز به روز بیشتر کاهش پیدا کند. نتیجه آن که کمیت متغیرهایی که با واحد پول سنجش می شوند، به گونه ای افزایش یافته که عملیات ثبت و نگهداری حساب ها و انجام مبادلات را با مشکل مواجه کرده است. وقتی که یک اقتصاد برای دوره ی طولانی نرخ های تورم بالایی را تجربه می کند و سطح عمومی قیمت ها به چندین برابرگذشته افزایش می یابد،  برای معاملات معمول که به صورت نقدی انجام می شود حجم اسکناس و مسکوک زیادی مورد نیاز است. در مواردی افزایش سطح عمومی قیمت ها و در نتیجه کاهش قدرت خرید هر واحد پول به حدی می رسد که پول رایج به سختی می تواند به عنوان وسیله مبادله و واحد شمارش نقش خود را ایفا کند. برای مقابله با هزینه های ناشی از چنین مسائلی است که دولت ها مجبور   می شوند در واحد پول خود تجدید نظرکنند و پول جدیدی را به جریان اندازند تا مشکلات موجود را رفع نماید. 

تغییر واحد پول، به لحاظ فنی فرآیندی است که مطابق با آن پول ملی یک کشور، که به دلیل تورم قابل توجه شدیداً کاهش ارزش یافته است، مجدداً ارزش گذاری می شود و عموماً به لحاظ سادگی به شکل حذف صفر از پول ملی انجام می شود. پدیده بازنگری در ارزش پول ملی که در اقتصاد به آن رفرم پولی[1] یا بازسنجی پولی[2] اطلاق می شود پدیده ی جدیدی نیست بلکه با نگاهی به تاریخ اقتصادی کشورها در می یابیم که بسیاری از کشور ها در مواجهه با تورم های شدید این سیاست را اعمال کرده اند. پول ملی نه تنها واسطه مبادلات اقتصادی می باشد بلکه بر هویت ملی مردم و اقتدار سیاسی دولت ها تأ ثیرگذار است. کاهش ارزش پول ملی منجر به نااطمینانی مردم به پول ملی و رواج ارزهای خارجی درکشور می شود. این مسأله فشار روانی و اقتصادی زیادی را بر دولت ها وارد می کند. بدین منظور دولت ها در صورت کاهش ارزش پول ملی باید با اعمال سیاست های مناسب مانع از تضعیف پول ملی شده و برای حفظ ارزش آن تلاش کنند. زمانی که ارزش و جایگاه پول ملی به جای طلا و نقره توسط اعتماد عمومی مردم حفظ می شود، دولت ها وظایف خطیری برای حفظ ارزش و جایگاه پول دارند. با توجه به روند تداومی تورم در اقتصاد ایران طی دهه های گذشته وکاهش شدید ارزش پول ملی، اجرای سیاست اصلاح واحد پول در ایران ضروری به نظر می رسد. با این وجود کماکان دولتمردان نسبت به اجرای این طرح به دلیل نگرانی از اثرات تورمی ناشی از اجرای آن مردد می باشند. بدین منظور در این مطالعه با توجه به تجربیات سایر کشورها دراجرای طرح تغییرواحدپول ملی، به بررسی اثرات آن بر تورم پرداخته شده است. درعین حال با استفاده از برآورد تابع تقاضای اسکناس و مسکوک، اثر تغییر در تقاضای اسکناس و مسکوک، پس از تغییر واحد پول و چاپ اسکناس های با ارزش اسمی بالاتر، بر تورم موردارزیابی قرار           می گیرد.

1-3 اهمیت تحقیق

ارزش واقعی پول ملی در هر اقتصادی، شاخص قدرت اقتصادی و ثبات آن است وازجمله عمده ترین عوامل جذب سرمایه اعم از سرمایه های داخلی و خارجی برای مشارکت در سرمایه گذاری و تولید به شمار می رود که با ایجاد فرصت های شغلی جدید و تولید بیشتر در نهایت منجر به شکوفایی اقتصادی خواهد شد. در حالی که کاهش ارزش پول ملی،  نه تنها موجب توقف سرمایه گذاری وتولید خواهد شد بلکه فرار سرمایه، کاهش اعتماد مردم و افزایش نقدینگی در جامعه می باشد. ارزش پول ملی یک کشور زمانی رو به نزول می گذارد که نرخ تورم درآن کشور در طول سالیان متوالی بالا بوده و مردم برای استفاده از کالا و خدمات مجبور به پرداخت حجم بیشتری از اسکناس و مسکوک شوند و این دقیقاً اتفاقی است که در طول سال های گذشته در ایران رخ داده است.            

  سرانه اسکناس در اقتصاد ایران نسبت به کشورهای پیشرفته بسیار بالاتر است (114 برگ در مقابل 14 برگ ). اصلاح واحد پول یا حذف چند صفراز واحد پول کشور به یکی از نیازهای اقتصادی کشور برای تسهیل در مبادلات تجاری تبدیل شده است. این موضوعی است که از سالها پیش در دستورکار بانک مرکزی قرار داشته است. حذف صفر از پول ملی اقدامی است که با هدف افزایش ارزش اسمی پول صورت می گیرد.

 بنابراین با توجه به وضعیت تورم در ایران در سال های اخیر و عزم دولت به اجرای طرح تحول اقتصادی که بخشی از آن را تغییر واحد پول تشکیل می دهد، و مزایایی که برای این سیاست بیان شده است، چگونگی فرآیند انجام و بررسی آثار چنین اقدامی بر تورم بسیار ضروری به نظر می رسد.

1-4 کاربرد نتایج تحقیق

یکی از معضلات اساسی دولت در برنامه ریزی پولی و مالی نداشتن الگوی جریان وجوه پولی و مالی است. گستردگی واحد شمارش و دریافت و پرداخت پولی مزید بر علت مبهم ماندن این الگو است. به نظر می رسد حذف تعدادی صفر از واحد پول می تواند شفافیت هایی را در این الگو به وجود آورد. این پژوهش بیشتر در سطح اقتصادکلان و برای مقاصد سیاست گذاری کاربرد دارد. همچنین نتایج بررسی صورت گرفته در این پژوهش می تواند مورد استفاده نهاد ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی، وزارت اقتصاد، بانک مرکزی وکلیه پژوهشگران اقتصادی قرار بگیرد.

1-5 اهداف تحقیق

بررسی تغییر واحد پول ملی و امکان تورمی بودن چنین اقدامی درکشور.

1-6 فرضیه تحقیق

در این مطالعه پس از بررسی و تبیین مبانی نظری تورم و تقاضای پول درکشورهایی که این سیاست را تجربه کرده اند فرضیه زیر مورد آزمون قرار می گیرد:

 تغییر واحد پول تورم زا نیست.

1-7 روش تحقیق

دراین پایان نامه پس از شرح توصیفی پاره ای از مطالب، ابتدا الگوئی برای توصیف پدیده تورم بر اساس مبانی نظری تصریح خواهد شد و ضرایب آن برای چندکشور منتخب که واحد پول خویش را تغییر داده اند برآورد خواهد شد. آنگاه این مسئله مورد بررسی و آزمون قرار خواهد گرفت که آیا تغییر واحد پول ذاتاً به افزایش تورم دامن زده است یا خیر. سپس بر اساس مبانی نظری تقاضا برای پول، تابعی برای تقاضای اسکناس و مسکوک تصریح خواهد شد و به روش همجمعی مورد برآورد قرار خواهد گرفت. دراین رابطه آزمون های پایائی متغیرها و آزمون وجود رابطه تعادلی بلند مدت بین متغیرهای الگو به انجام خواهد رسید و برای اطمینان از صحت الگوی برآورد شده مجموعه ای از آماره های آزمون متعارف مورد استناد قرار خواهند گرفت.

1-7-1 ابزار گردآوری داده ها

عموم آمار های سری زمانی متغیر های اقتصاد کلان از کتاب " آمار های اقتصادی"  معاونت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی (1376) اقتباس شده است. برای به هنگام کردن این آمارها از اطلاعات گزارش شده توسط بانک مرکزی و سالنامه های آماری مرکز آمار ایران استفاده شده است.

 بیشتر آمارهای مورد استفاده در این تحقیق دوره زمانی سال های 1338 تا 1386 را در بر می گیرد فقط در موارد محدودی آمار قابل دسترس مربوط به دوره زمانی 1342 تا 1386 می شود. متغیر های واقعی مورد استفاده در الگو به قیمت های ثابت سال 1376 و به میلیارد ریال هستند. آمار سری زمانی متغیر های جاری مورد استفاده ریالی (به میلیارد ریال) و یا دلاری (به میلیون دلار) می باشند. نام متغیرهای سری زمانی ریالی به قیمت های جاری با پسوند j و آن هایی که آمار سری زمانی بر حسب دلار را دارند با پسوند $ مشخص شده است.  

 شاخص های قیمت مورد استفاده در الگو دارای سال پایه 1=1376 هستند. آمار مربوط به شاخص سطح عمومی قیمت های کشورهای منتخب از صندوق بین المللی پول[3] و بانک جهانی[4] بر گرفته شده است.

1-7-2 ابزار تجزیه و تحلیل داده ها :

ابزار تجزیه و تحلیل داده ها در این تحقیق بسته های نرم افزاری   Eviewsو Excell می باشد.

جامعه ی آماری برابر با کل اطلاعات و داده های مربوط به کشور ایران،آرژانتین، لهستان، ایسلند، بلغارستان، برزیل و رومانی می باشد.

1-7-4  قلمرو زمانی تحقیق :

دوره مورد بررسی برای الگو های این تحقیق از سال 1338 تا سال 1386 برای ایران و 1980 تا 2008 برای سایر کشورها می باشد.

1-8 واژه های عملیاتی

تغییر واحد پول :

تغییر واحد پول، تعیین واحد جدیدی برای پول است که به طور معمول معادل مضربی از 10 می باشد (بللو، 2007).

تورم :

تورم، افزایش مداوم سطح عمومی قیمت ها است که موجب کاهش مستمر قدرت خرید یا ارزش پول می گردد (گلریز ، 1385 ).

پایایی :

یک سری زمانی وقتی پایا است که میانگین، واریانس و ضرایب خودهمبستگی آن در طول زمان ثابت باقی بماند (نوفرستی ، 1378 ).

همجمعی :

 وجود یک رابطه خطی پایا بین چند متغیر سری زمانی را گویند(نوفرستی ، 1378 ).

الگوی تصیح خطا :

الگویی که نوسانات کوتاه مدت متغیرها را به مقادیر تعادلی بلند مدت آنها ارتباط می دهد(نوفرستی، 1378 ).

فصل دوم

تغییر واحد پول، الزامات و پیامدهای آن

2-1 مقدمه

پول نقش مهمی در تعیین سطح فعالیت های اقتصادی، ایجاد تعادل و رهایی از رکود و بیکاری ایفا می کند و بدین لحاظ در سطح اقتصاد کلان حائز اهمیت ویژه ای است. با توجه به اهمیت پول در سطح داخلی و خارجی یکی از مهمترین وظایف دولت حفظ ارزش پول ملی می باشد. بسیاری ازکشور هایی که با کاهش شدید ارزش پول ملی خود مواجه شدند، به اجرای سیاست تغییر واحد پول ملی خود اقدام کرده اند. در این فصل ابتدا به نقش پول و وظایف آن در اقتصاد کشور ها پرداخته شده است، سپس تاریخچه تغییر واحد پول ملی والزامات اجرای سیاست تغییر واحد پول بررسی شده است. همچنین با توجه به تجربه سایرکشور ها دراجرای این سیاست به بررسی وضعیت ریال ایران در راستای تغییر واحد پول پرداخته شده است. در نهایت مطالعات انجام شده در ارتباط با تغییر واحد پول بیان شده است.

2-2 پول و کارکرد های آن در اقتصاد

برای پول می توان تعاریف بسیاری عنوان کرد اما به صورت کلی پول چیزی است که در تمام جوامع و بین همه افراد آن کاربرد دارد و بدین منظور ویژگی های خاصی را باید دارا باشد تا بتواند به وظایف خود عمل کند.

2-2-1 خواص مطلوب پول

پول حداقل پنج خاصیت ضروری دارد که عبارتند از(داودی و صمصامی، 1388):

قابلیت حمل:  حمل و نقل پول باید ساده باشد تا بتوان در مکان های مختلف به راحتی از آن استفاده کرد.

دوام: پول باید دارای خاصیت دوام فیزیکی باشد تا ارزش خود را به عنوان واحد مبادله و حفظ و ذخیره ارزش از دست ندهد.

بخش پذیری: پول باید به راحتی به اجزای کوچک تر تقسیم شود تا بتوان واحد های کوچکتری را مبادله کرد.

استاندارد پذیری: برای این که پول سود مند باشد لازم است که آن را استاندارد کرد. بدین مفهوم که پول باید کیفیت یکسان داشته باشد و از نظر فیزیکی قابل تمیز باشد.

قابلیت تشخیص: پول باید به آسانی تشخیص داده شود. اگر تشخیص پول به سادگی میسر نباشد، افراد برای تصمیم گیری در مبادلات خود دچار مشکلات فراوانی خواهند شد.

2-2-2  پول وظایف آن

معمولاً سه وظیفه سنتی برای پول ذکر شده­است که عبارتند از:

الف) وسیله مبادله یا داد و ستد[5]

ب) واحد شمارش یا سنجش[6]

ج) ذخیره ارزش یا ثروت[7]

در تعریف پول همواره گفته می­شود پول آن چیزی است که در داد و ستد مورد قبول همه باشد. گرچه در طول زمانهای مختلف اشکال گوناگونی از پول وجود داشته­است وکالاهای مختلفی نقش وسیله مبادله را به خود گرفته­اند، اما امروزه وسایل دادو ستد عمدتاً شامل اسکناس و سپرده­های دیداری است که مورد اخیر با صدور چک در دادو ستد مورد استفاده قرار می­گیرد. با توجه به اینکه پول با تعریف فوق به سهولت و انجام داد وستد کمک می­نماید، پس یکی از دلایل و انگیزهای اساسی نگهداری پول آن است که پول به­عنوان وسیله مبادله و داد­و­ستد مورد استفاده قرار می­گیرد.

 وظیفه دیگر پول واحد شمارش یا سنجش است. این وظیفه بیانگرآن است که قیمت کالاها و خدمات امروزه عمدتاً برحسب واحدهای پول بیان می­شود، گرچه لزومی ندارد که این وظیفه صرفاً توسط پول انجام ­­شود و گرچه از جهت نظری این امکان وجود دارد که مثلاً ارزش همه کالاها و خدمات برحسب واحدهای دیگری بیان شود اما در دنیای واقعی وسیله سنجش ارزش یا واحد شمارش همان وسیله مبادله است. لازم به تذکر است که در شرایط تورمی ممکن است پول رایج  یک کشور قادر به ایفای مناسب این نقش نمی باشد. مثلاً چنانچه شرایط تورمی حاد در ایران حاکم شود، ممکن است کسبه و بازرگانان برای واحد شمارش از دلار بجای ریال استفاده نمایند.

Abstract:

When a country experiences high inflation rates for a long period of time, and the general price level increases sharply, the purchasing power of money is greatly reduced. As a consequence, national currency cannot play its roles properly as a medium of exchange, unit of account and store of value. In such circumstances, to avoid the resulting costs, governments usually attempt to re-denominate their national currency.

For the past three decade, the Iranian economy has faced an inflationary situation and Rial has lost its value greatly. So, the introduction of a new strong currency seems to be a necessity.  However, politicians are skeptical to such currency reform, because they fear that it may cause inflation.

In this thesis, firstly the costs pertained to having a money of low value in circulation are investigated. Then, the probable inflationary aspects of national currency  re-denomination are studied in two different approaches:

In the first approach, a number of countries who actually implemented the policy of re-denomination and the needed data were readily available, are selected. Then it is investigated whether the inflation rate is increased, remained constant or decreased after currency redenomination. For this purpose, a model was constructed to explain the inflation rate in each country. Results from estimating this model indicate that performing the national currency reform in these countries not only did not contribute to the existing inflationary conditions, but also reduced the inflation rate in some countries,

The second approach adopted to investigate whether currency redenomination can cause inflation, is via the estimation of a demand function for currency. Such a demand function was constructed and estimated by co-integration technique, using time series data of the Iranian economy for the 1338 to 1386 period.

 Results indicate that the policy of redenomination (dropping some zeros from Rial) together with printing banknotes of higher values, lead to increased demand for banknotes. This acts as a contractionary monetary policy and can be considered as an anti-inflationary policy.

Overall,  the results of studies conducted in this thesis confirm that national currency redenomination is not inherently an  Inflationary act and governments should not be concerned of the inflationary aspects of such a policy.

Keywords: currency redenomination, inflation, Co-integration, demand for currency, error correction model.

منابع و مآخذ

   ابریشمی، حمید (1375). «اقتصاد ایران». شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، تهران.

  بافکر، آزیتا؛ (1376). «بررسی علل تورم در ایران به روش همجمعی 1338- 1374». پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی.

  بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، گزارش اقتصادی ترازنامه بانک مرکزی، اداره حساب های اقتصادی، سال های مختلف.

        برانسون، ویلیام اچ (1386). « تئوری وسیاستهای اقتصاد کلان». ترجمه عباس شاکری، نشر نی، تهران، چاپ یازدهم.

    تفضلی، فریدون (1376). « اقتصاد کلان نظریه ها و سیاستهای اقتصادی».نشر نی، تهران، چاپ دهم.

    داودی، پرویز، حسن نظری (1374). « پول در اقتصاد اسلامی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت) ». قم.

    شاکری، عباس (1379). « بررسی ماهیت تورم در اقتصاد ایران». پایان نامه دکتری، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی.

    شاکری، عباس(1389)، «نود سال صفرزدایی». شبکه اخبار اقتصاد و دارایی.

    صمصامی، حسین و پرویز داودی(1388). «اقتصاد پول و بانکداری». انتشارات دانشگاه شهید بهشتی،چاپ اول.

    طیب نیا، علی (1374). «تئوریهای تورم به نگاهی به فرآیند تورم در ایران ».انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول.

    قبادی، فرخ و فریبرز رئیس دانا (1368). « پول و تورم». انتشارات پیشبرد.

   قوام مسعودی، زهره و احمد تشکینی؛ (1384). «تحلیل تجربی تورم در اقتصاد ایران». فصلنامه پژوهشهای بازرگانی، شماره 36، صص105-75.

   قدیری اصلی، باقر(1376). « پول و بانک». انتشارات دانشگاه تهران.

  کتابی، احمد (1360).  «تورم، ماهیت، علل، آثار و راه های مقابله با آن». تهران، چاپ اول.

  نوفرستی، محمد (1378). «ریشه واحد و هم جمعی در اقتصاد سنجی». مؤسسه ی خدمات فرهنگی رسا.

     نوفرستی، محمد (1376)، گردآوری و تنظیم آمارهای اقتصادی 1374-1338، وزارت امور اقتصادی و دارایی، تهران.

  نوفرستی،محمد و سمیه هاشمی(1385).  «تغییر واحد پول، الزامات و پیامد های آن». شانزدهمین کنفرانس پولی و بانکی، تهران.

   نوفرستی، محمد و ابوالفضل نوفرستی(1382). «برآورد تقاضای اسکناس و مسکوک به روش همجمعی در اقتصاد ایران». راهبرد، مرکز تحقیقات استراتژیک، شماره 29.

  وزارت بازرگانی، دفتر مطالعات اقتصادی (1384). «تورم، دلایل و راه های مهار آن در اقتصاد ایران». تهران، چاپ اول.

  سایت اینترنتی مرکز آمار ایران.                                                                                .Amar.sci.org.irwww

   سایت اینترنتی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران                                                                       www.cbi.ir

 Ahmad Bello Dogarawa (2007):" The Economics of Currency Redenomination: An Appraisal of CBN Redenomination Proposal ،"Department of Accounting, Ahmadu Bello University, Zaria-Nigeria  Available at  http://mpra.ub.uni-muenchen. de/23195 / MPRA Paper No. 23195

 Bernholz, P. (2003), Monetary Regimes and Inflation; History, Economic and Political Relationships,Edward Elgar, Cheltenham UK.

 Bernholz, p and Kugler,p(2006):" The Success of Currency Reforms to End Great Inflations:An Empirical Analysis of 34 High Inflations", WWZ Working Paper 13/07

 Cagan, Philipp (1992), Hyperinflation: Theory. The Palgrave Dictionary of Money and Finance, vol. 2,London and Basingstoke: Macmillan, 323-326.

 Calomiris, C.2006).“Devaluation with Contract Redenomination in Argentina”, National Bureau of Economic Research Working Paper No. 12644, http://www.nber.org/papers/w12644

 Dotsey, M (1988).“The demand for currency in the united state”. Journal of osian economics, Vol 52.

 Friedman, M (1956), “ The quantity theory of money: as statement, in studies in the quantity theory of money”. University of Chicago Press, Chicago.

 Giradin, Eric(1996), “ Is there a long run demand for currency in china ”. Economics of planning, 29(3).

 Ioana, D. (2005). “The National Currency Re-Denomination Experience in Several Countries: A Comparative Analysis”. Available at SSRN: http:// ssrn. com/ abstract = 1347407

 Mas, I. (1995): “Things Governments do to Money: A Recent History of Currency Reform Schemes and Scams”, Kyklos, 48: 483-512.

Mosley, L. (2005): “Dropping Zeros, Gaining Credibility? Currency Redenomination in Developing Nations”, Paper presented at the annual meeting of the American Political Science Association, Marriott Wardman Park, Omni Shoreham, Washington Hilton,Washington,DC, Sep01,2005 , Available at http:// www. allacademic. com/ meta/ p40104_index.html

 Tarhan, S. (2006): “The New Turkish Lira”, Available at www.econ.umn.edu/tarhan

www.world bank.org