پایان نامه واکنش سرمایه گذاران به مدیریت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته حسابداری

چکیده

در شرایط واقعی بودن صورت های مالی ارایه شده، سود مبتنی بر سیستم حسابداری تعهدی می‌بایست بتواند اطلاعات با ارزشی را در خصوص وضعیت کنونی و چشم انداز آتی شرکت به بازار منعکس کند. در این حالت سود ممکن است منعکس کننده منافع شخصی مدیران بوده و سبب خطای پیش بینی تحلیلگران شده وموجب بروز ارزشگذاری نادرست سود از سوی بازار شود. حال این تحقیق بر آن بود تا به بررسی این موضوع بپردازد که آیا مدیریت سود بیش از حد آستانه سبب گمراهی بازار خواهد شد یا خیر؟ با اعمال محدودیت های مطرح شده، 138 شرکت پذیرفته شده در دوره زمانی 6 ساله بین سالهای 1386 الی 1391 در بورس اوراق بهادار تهران به عنوان نمونه این پژوهش انتخاب شده است. نتیجه حاصل از آزمون فرضیه اول نشان می‎دهد که در سطح اطمینان 99% رابطه مستقیم معنی‌داری بین خطای پیش بینی سود و مدیریت سود وجود دارد. تأیید این فرضیه به معنای آن است که با دستکاری سود از طریق اقلام تعهدی، اختلاف معنی داری بین سود هر سهم واقعی با سود هر سهم پیش بینی شده به وجود می آید. نتایج آزمون فرضیه دوم بیانگر رابطه معنادار مثبت میان خطای پیش بینی سود و بازده غیرعادی سهام جدید الورود به بورس است که درنهایت بیانگر محتوای اطلاعاتی متغیر سود دارد. به عبارت دیگر اعلام سود پیش بینی شده باعث انحراف در میانگین نرخ بازده غیرعادی سهام میشود. بطور کلی نتیجه این تحقیق نشان می دهد درصورتی که مدیران در محاسبات خود برای پیش بینی سود سال آتی دچار اشتباه شوند و یا پیش بینی های خود را تغییر دهند متناسب با افزایش درصد خطاهای پیش بینی سود و نیز افزایش دفعات تجدید نظر در پیش بینی توسط مدیران، سرمایه گذاران نرخ بازده بیشتری را برای سرمایه خود مطالبه می کنند. شرکت هایی که به سود پیش بینی شده مورد نظر خود نمی رسند یا بطور مدام پیش بینی های خود را تغییر می دهند از ثبات خاصی برخوردار نیستند، بنابراین ممکن است انتظارات سرمایه گذاران را برآورده نکنند.

کلمات کلیدی: مدیریت سود، بازده غیرعادی سهام، خطای پیش بینی سود، سود واقعی، سود پیش بینی شده

حوزه سرمایه گذاری و رفتار با پول، همواره  انسانها  که تصور  می گردد  معقول عمل نمی کنند و دقیقاً به همین دلیل حوزه ای خاص از تحقیقات وجود دارد که در آن گاه رفتار عجیب افراد در این زمینه ها مورد بررسی قرار می گیرند. نظریه های اقتصادی عمدتاً بر این مبنا تدوین می شوند که افراد به شکلی معقول رفتار می کنند و اطلاعات موجود در روند سرمایه گذاری مورد استفاده قرار می گیرد. این فرض مبنای نظریه کارایی بازار است. اما تحقیقات نشان می دهد مدارکی وجود دارد که ثابت می کند رفتار معقول آنقدر که تصور ما می شود ، فراگیر نیست. شناخت فرآیند تصمیم گیری مشارکت کنندگان در بورس، موضوعی مهم برای مقام ناظر و سرمایه گذاران به شمار می رود. در اغلب تحقیقات در این زمینه، محققان کوشیده اند به مطالعه و درک رفتار سرمایه گذاری مشارکت کنندگان بازار و به دنبال آن تأثیر این عوامل بر قیمت اوراق بهادار بپردازند.

چرا که رفتارهایی که بر تصمیمات سرمایه گذاری مشارکت کنندگان در بازار تأثیر می گذارند از اهمیت ویژهای برخوردار هستند. به ویژه در دهه اخیر، محققین مالی سعی در تبیین و یافتن علل موارد خاص  با کمک سایر علوم همانند روانشناسی، علوم اجتماعی و فیزیک داشته اند، استفاده از " دستاوردهای روانشناسی در نظریه پردازی های اقتصادی منجر به شکل گیری گرایش مالی رفتاری" گردید.

1-2- تشریح و بیان مساله

شاید هیچ موضوعی در ادبیات مالی اخیر، بحث بر­انگیز­­تر از این سوال نباشد که آیا سرمایه­گذاران در تعیین قیمت سهام، منطقی عمل می کنند یا خیر؟ به عبارت دیگر،سرمایه­گذارن در این بازارها نسبت به اطلاعات جدید واکنشی بیش از حد و یا کمتر از حد مورد انتظار نشان می­دهند. واکنش­های بازار سهام به آگهی­ها و اخبار متفاوت است و در برخی موارد واکنش افراد عقلایی نیست و سبب ناهنجاری­هایی از جمله افزایش بیش از حد یا کمتر ازحد قیمت می­شود. اگر چه بازار پس از گذشت زمان به اشتباه خود پی می برد و به حالت تعادل بر­می گردد، با این وجود چنین رفتاری نوعی رفتار غیرعقلایی در بازار محسوب می­شود که می­تواند پاسخ منفی نسبت به عدم اطمینان درک­ شده توسط سرمایه­گذاران باشد. انتظارات افراد تابع پیش بینی­های آنها است که گاهی از اوقات ناکارآمد است. فهم منبع این ناکارآمدی ها، می­تواند کاربردهای مهمی برای مطالعه در زمینه عقلانیت سرمایه­گذاران و کارایی بازار داشته باشد ( محمودی،1390، ص22).  

یکی از مفاهیم اصلی در حوزه های مالی رفتاری، تئوری چشم انداز[1] و نقطه مرجع[2] می باشد. تئوری چشم انداز از سوی کاهنمن[3] و تیوِرسکی[4] در سال 1979 ارائه شد. آنان در قالب این نظریه  نشان دادند که"میزان رضایتمندی حاصل از میزان معینی سود، کمتر از عدم رضایتی است که از همان مقدار زیان بدست می آید". تئوری چشم انداز بوسیله تابع ارزش توضیح داده می‌شود. تابع ارزش[5]، منحنیS  شکلی است که دارای یک نقطه مرجع می باشد. نقطه مرجع تعیین کننده ریسک پذیر یا ریسک گریز بودن سرمایه گذاران می باشد به گونه ای که در زیر نقطه مرجع، سرمایه گذاران ریسک پذیر و بالای آن ریسک گریز هستند (ویسبورد[6]، 2013).

تئوری چشم‌انداز و نقطه مرجع یکی از مباحث مطرح در پارادایم مالی رفتاری می‌باشد که توصیف کننده موقعیت افراد در زمان تصمیم‌گیری است. شواهد تجربی بیانگر آن است که سرمایه‌گذاران در تصمیمات خرید و فروش، نقاطی را به عنوان نقاط مرجع سود و زیان خود بر می‌گزینند. در صورتی که قیمت پایین تر از نقطه مرجع باشد، فروش خود را به تعویق می‌اندازند و در نتیجه حجم معاملات نیز کاهش می‌یابد و اگر قیمت بالاتر از نقطه مرجع باشد، اقدام به فروش سهم می‌کنند که افزایش حجم معاملات را در پی دارد. شواهد بیانگر آن است که سرمایه‌گذاران در تصمیمات خرید و فروش نقاطی را به عنوان نقاط مرجع سود و زیان خود انتخاب میکنند. هرگاه قیمت پایین تر از نقطه مرجع باشد، فروش خود را به تعویق می‌اندازند و در نتیجه حجم معاملات نیز کاهش می‌یابد و اگر قیمت بالاتر از نقطه مرجع باشد، اقدام به فروش سهم می‌کنند که افزایش حجم معاملات را در پی دارد. از جمله مواردی که در تحقیقات گذشته به عنوان نقطه مرجع مورد بررسی قرار گرفته است، قیمت سقف و کف سهام در یکسال گذشته و قیمت تمام شده خرید بوده است. اکثر تحقیقات انجام شده در بورس های توسعه یافته، تأیید کننده این نقاط به عنوان نقاط مرجع بوده است (ویسبورد، 2013).

سرمایه­گذار با خرید برگه سهام، ریسک می­پذیرد و بازده به دست می­آورد پس مهم­ترین عواملی که در تصمیم­گیری برای خرید اوراق بهادار موثر است بازده و ریسک آن در مقایسه با سایر فرصت­های سرمایه­گذاری است. به همین ترتیب، بازده و ریسک هر برگه سهام قابل مقایسه با سایر اوراق بهادار می باشد. دو دسته عوامل داخلی و خارجی بر بازده سهام تأثیر می‌گذارد.عوامل خارجی شامل: چرخه­های اقتصادی، تورم، مقررات دولتی، رقابت سیاست­های اقتصادی کشور، اوضاع سیاسی و اقتصادی و... و عوامل داخلی شامل تصمیمات مدیریت سیستم­های داخلی واحد تجاری، اندازه شرکت می­باشد.به منظور تشویق سرمایه گذار، سرمایه­گذاری باید به طور بالقوه  نرخ بازده مثبت داشته باشند.این امر باعث خواهد شد که سرمایه­گذار در آینده،  ثروت بیشتری کسب کند و در نتیجه (در مقایسه با امکان یا فرصت مصرف کنونی) از امکانات و فرصت­های بیشتری بهره­مند گردد، از این رو انتظار کسب بازده موجب می­شود که سرمایه­گذار مصرف خود را به تعویق اندازد. سود سهام تأثیر مثبت و منفی در رفتارسرمایه­گذاران در هنگام خرید و فروش سهم دارد و از این جهت به عنوان یک پارامتر اصلی مدنظر است (صادق پور، 1384).

 اطلاعات یک وسیله و ابزار راهبردی مهم در تصمیم­گیری محسوب می­شود و  کیفیت تصمیمات نیز بستگی به صحت، دقت و به­هنگام بودن اطلاعاتی دارد که در زمان تصمیم­گیری در اختیار افراد قرار دارد. در بازارهای مالی، این اطلاعات می­تواند به صورت نشانه­ها، علائم، اخبار و پیش­بینی­های مختلف از داخل یا خارج شرکت انعکاس یابد و در دسترس قرار گیرد و باعث ایجاد واکنش­ها و در نتیجه تغییراتی در قیمت­های سهام می گردد (راعی و تلنگی،1383).

رفتار سرمایه­گذاران در بورس، نحوه تصمیم­گیری، تخصیص منابع پولی، قیمت گذاری وارزیابی، بازده شرکت­ها را تحت تأثیر  قرار می­دهد. شرایط مبهم و اشتباهاتی که  در روان­شناسی انسان ریشه دارد، باعث می­شود سرمایه­گذاران اشتباهاتی در شکل­دهی انتظارات خود داشته باشند و در نتیجه رفتارهای خاصی در هنگام سرمایه­گذاری در بازا­رهای مالی از خود بروز دهند (سینایی، 1388).

یکی از معیا­رهای اساسی برای تصمیم­گیری در بورس، بازده سهام است، بازده سهام خود به تنهایی دارای محتوای اطلاعاتی است و بیشتر سرمایه­گذاران بالفعل و بالقوه در تجزیه و تحلیل مالی و پیش بینی­ها ازآن استفاده می­نمایند (قائمی،1385).

در یک بازار کارا قیمت اوراق بهادار منعکس­کننده مجموعه ای از همه اطلاعات موجود بوده و اطلاعات جدید به سرعت  بر روی قیمت اوراق بهادار اثر می­گذارد و سرمایه­گذاران با توجه به اطلاعات در دسترس و انتظاری که از بازده اوراق بهادار در آینده تصمیم­گیری می­کنند. بنابراین بازار کارا نسبت به اطلاعات جدید حساس است به طوری که اطلاعات، هسته اصلی بازار کارا را تشکیل داده و بر مبنای آن به سه شکل ضعیف، نیمه قوی و قوی تقسیم می­شود. پیش­بینی درآمد خالص و ناخالص هر سهم که اصطلاحاً سود برآوردی هر سهم، نامیده می­شود اطلاعات تازه­ای از وضعیت شرکت­ها است که توسط تحلیل­گران، سرمایه­گذاران و سایر استفاده­کنندگان، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و بر مبنای آن تصمیم­گیری نسبت به خرید یا فروش یک سهم انجام می­گردد (جهانخانی و صفاریان، 1382).

سرمایه گذاران و تحلیل گران مالی انتظار دارند که شرکت ها به پیش بینی های انجام یافته برسند و مغایرتی نداشته باشند، این مهم برای شرکت هایی که قابل اتکاءتر هستند، بیشتر صادق است.تحلیل گران مالی و سرمایه گذاران از انحراف میان مقادیر سود پیش بینی شده و واقعی بسیار ناخشنود خواهند شد (کولینگ وود[7]،2001).

از مغایرت ها و انحراف میان مقادیر سود پیش بینی شده و سود واقعی اعلام شده در صورتهای مالی در خصوص با مدیریت سود، بیشتر استفاده می شود.در مغایرت منفی،سرمایه گذاران یا صاحبان سود، مدیریت سود را تقلب می دانند در حالی که در مغایرت مثبت ، مدیریت سود را اقدامی بدون مشکل و طبق صلاحدید مدیریت قلمداد می نمایند (فریدسون[8] و همکاران،2002).

بازی با «ارقام مالی» (نامی که گاهی اوقات برای مدیریت سود به کار می رود)، می تواند تاثیر کاملا منفی، در هنگام کشف شدن باقی گذارد.با استفاده از حسابداری مدیریت سود، مدیریت می تواند تصورات سایرین نسبت به عملکرد شرکت خویش تغییر دهد.ارزیابی قدرت سود آوری شرکت ممکن است به اشتباه تعبیر شود و باعث تعیین نا مناسب قیمت اوراق بدهی و سرمایه شود.هنگامی که اشتباهاتی کشف می شود، شرکت دیگر اطمینان بازار را به دست نخواهد آورد و این باعث کاهش شدید قیمت اوراق بدهی و سرمایه شرکت خواهد شد (ایرج نوروش،1384).

1-3- اهمیت و  ضرورت تحقیق

مطمئنا با گسترش تجارت و صنعت و ایجاد فاصله بین مالکان و مدیران بنگاهها، وجود تضاد در منافع مدیران و مالکان بوضوح قابل درک است و این تضاد ناشی از متفاوت بودن اهداف آنان است. بطوریکه هر یک ازطرفین سعی دارند منافع خود را حداکثر نمایند (کاپوپولوس و لازارتو،[9] 2007).

ازآنجایی که سنجش میزان کارآیی و موفقیت واحدهای انتفاعی تا حد زیادی  بر مبنای رقم سود تعیین می شود، لذا مدیران سعی می‌کنند رشد سود را حفظ کنند. خبر عدم موفقیت شرکتی در رسیدن به سود مورد انتظار به سرعت باعث کاهش قیمت سهام می شود. شرکت هایی که به انتظارات سود خود دست می یابند از طرف سرمایه‌گذاران مورد استقبال قرار می‌گیرند. توجه بیش از حد به رقم سود خالص باعث شده استفاده کنندگان از این نکته غافل باشند که رقم نهایی سود، حاصل یک فرایند طولانی حسابداری است که در هر مرحله از آن امکان اعمال نظر توسط مدیران وجود دارد. از طرف دیگر استانداردهای حسابداری نیز در برخی موارد راه گریزی را در زمان بندی و اندازه گیری درآمدها و هزینه ها فراهم کرده است. توجه بیش از حد سرمایه گذاران به سود خالص به مدیریت این انگیزه را داده است تا به منظور حفظ رشد پایدار سود، در بکارگیری استانداردهای حسابداری به صورت سلطه جویانه[10] ای عمل کند (چان و همکاران[11]، 2001).

گول و تاکور[12](2003)، به این نتیجه رسیدند که اکثریت سرمایه گذاران، در سررسیدهای آتی نیاز به نقدینگی دارند و مجبور هستند سهام خود را به فروش برسانند. آنها دریافتند زمانی که تغییرپذیری جریانات نقدی و به تبع آن ناپایداری سودهای گزارش شده بالاست؛ زیان مورد انتظار برای سهامدارانی که برای دسترسی به نقدینگی سهام خود را می‌فروشند، بیشتر خواهد بود. در نتیجه محتوای اطلاعاتی اخبار سود شرکتها بر واکنش سرمایه‌گذاران و به دنبال آن به حجم مبادلات سهام در بازار مؤثر خواهد بود. تحقیق حاضر، بطور مشخص به بررسی رفتار سرمایه‌گذاران ریسک پذیر در مواجه با سودهای غیرمنتظره و بازده غیرعادی و در نتیجه تغییر در حجم مبادلات سهام در بازار سرمایه متمرکز شده است.

[1]- Prospect Theory

[2]-Reference point

[3]-Kahneman

[4]- Tversky

[5]- Value Function

[6]- Eric Weisbrod

[7] -Colling Wood

[8] -Fridson

[9]- Kapopoulos, P. and S. Lazaretou

[10]- Aggressive

[11]- Chan et al.

[12]- Goel and Thakor

Investor Reaction to Earnings Managements in Companies Listed in Tehran Stock Exchange

Abstract

        When the presented financial statements are true, the earning, based on accrual accounting system must be able to reflect valuable information about the current status and future prospects of the company to the market. In this manner, the earning may reflect the personal interests of managers and cause errors in predictions made by analysts, and lead to incorrect earning rating by the market. The aim of the present research was to study whether earning management that surpasses a threshold was associated with market mispricing. By applying the suggested limits, 138 companies, listed in Tehran Stock Exchange within a six years period (2007 through 2012), were selected as samples of the present research. The results obtained from the first hypothesis testing show that at 99% confidence level, there is a positive significant relationship between earning forecast errors and earning management. The confirmation of this hypothesis means that by manipulating earnings through accruals, significant differences arise between earnings of per actual share and that of forecasted one. The results of the second hypothesis show a positive significant relationship between forecasted earning errors and abnormal returns of shares that have newly entered the market, which ultimately shows the variable informative content of the interest. In other words, the declaration of the forecasted earning causes a deviation in the average rate of abnormal returns of the stock. Overall, the results of the study shows that if managers make mistakes in their calculations in forecasting the next year earning, and/or change their forecasts, stock holders will demand for a higher rate of return for their investments proportional to the adjusted earning forecast errors, and increase in the number of revisions in forecasting by managers. The companies that cannot achieve their desired earning forecast, or constantly change their forecasting, do not enjoy specific stability. They therefore, may not meet the expectations of investors.

Keywords: Earning management, Abnormal returns of stock, Earning forecast error, Actual earning, Forecasted earning