پایان نامه بررسی توانمندی های گردشگری گل و گیاه و تاثیر آن بر جذب گردشگر در شرق استان گیلان

پایان‏نامه‌ برای دریافت کارشناسی ارشد درجه (M. A)

رشته: جغرافیا                    گرایش: برنامه ریزی توریسم

    گردشگری گل و گیاه یکی از شاخه های خاص گردشگری محسوب می شود و روز به روز تعداد این نوع از گردشگران در دنیای مدرنیته رو به افزایش می رود. گردشگری گل و گیاه را می توان، بازدید از مقصدهایی دانست که انگیزه اولیه سفر به آن مقصدها علاقه به دیدار از توانمندی های گل و گیاه، یک کشور یا منطقه است و می تواند شامل، مشاهده گل ها و گیاهان یک منطقه، شرکت در نمایشگاه های گل و گیاه، شرکت در دوره‎های آموزشی کشاورزی، خرید و فروش در بازار های گل و گیاه و همچنین حضور در دهکده های گل و گیاه باشد. ایران و بخصوص استان گیلان و منطقه شرق آن، دارای توانمندی های گل و گیاه بالایی می باشد که این پتانسیل غنی می تواند یک فرصت بالا بر جذب گردشگران عام و خاص باشد.

این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از مطالعات میدانی و کتابخانه ای و بکارگیری ابزار های گردآوری اطلاعات نظیر پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده و همچنین بانک های اطلاعاتی و شبکه های کامپیوتری و ارائه آن بصورت جدول، نمودار و شکل به معرفی مفهوم گردشگری گل و گیاه در ایران پرداخته و پتانسیل‎های این شاخه از گردشگری را در استان گیلان و منطقه شرقی آن معرفی کرده و نمونه های قابل عرضه این استان را ارائه می نماید. در پایان به این نتیجه می رسیم که این نوع از گردشگری در منطقه شرق استان گیلان دارای توانمندی بالایی بوده و در صورت اجرای یک برنامه زمان بندی شده مشخص و با رویکرد گردشگری  می تواند در پیشرفت مناطق شهری و روستایی و توانمند سازی ساکنین  این استان موثر باشد.

واژه های کلیدی: گردشگری، گردشگری گل و گیاه، استان گیلان، شرق گیلان

مقدمه                                                                                               

     امروزه سمت و سوی حرکت سیطره جهانی به سمتی است که تفکرات تصمیم گیران را بیش از تنازعات سیاسی و نظامی به سمت ارتباط میان مردم و دولت ها به عنوان عاملی در جهت توسعه کشورها کشانده است پس از اینکه نظام تک قطبی سیستمی ناموفق شناخته شد وبه نظام چند منظوره مبدل گردید جنگ نظامی و رویارویی مستقیم نیز در سده بیستم جای خود را به جنگ سرد و منازعات فرهنگی داد. در این راستا ارتباط میان مردم و فرهنگ ها تاثیری شگرف در تسهیل فرایند توسعه کشورهای جهان دارد در این اوضاع و احوال است که صنعت گردشگری به عنوان بهترین عامل گسترش ارتباط میان مردم نمود می یابد. در روزگار ما گردشگری یکی از فعالیت های اقتصادی گسترده جهانی ست به گونه ای که طی پنج دهه گذشته جهانگردی و گردشگری یکی از عوامل اصلی توسعه اقتصادی واجتماعی بسیاری از کشورها بوده است. امروزه دورافتاده‎ترین کشورها وحتی شهرها به درامدهای حاصل از گردشگری می اندیشند وخود را اماده می کنند (بهمنی، ۱۳۷۴، ۵)

     با وجود این باید گفت گردشگری پدیده ای جدید نیست بلکه از دیر زمان در جوامع انسانی وجود داشته است و کم کم و در گذر زمان به موضوعی فنی اقتصادی و اجتماعی و اکولوژیکی تبدیل شده است. شاید واژه گردشگری قدمتی به اندازه تاریخ مکتوب انسان  داشته باشد. بررسی تاریخچه صنعت گردشگری گویای ان است که این پدیده همیشه با تجربه خوشایند همراه نبوده است. مردم روزگاران پیشین عموما با این انگیزه مسافرت می کردند که غذا بدست اورند در صورتی که امروزه گردشگری اهداف متعددی را پیگیری می کند (قاسمی، ۱۳۸۸، ۱۴)

     ایران به دلیل برخورداری از شرایط ویژه جغرافیایی، تنوع آب و هوایی، تاریخ و تمدن کهن و سایر امتیازات فرهنگی، موقعیتی خاص برای تبدیل شدن به یک قطب بزرگ توریستی را داراست. صنعت گردشگری در دنیا در حال تغییر است، گردشگران هدف های خاصی را دنبال می کنند و برای دستیابی به هدف‎های خود، هزینه پرداخت می کنند. شاخه گردشگری گل و گیاه در میان سایر انواع گردشگری، به عنوان نوعی خاص به گردشگران معرفی می شود، گردشگران گل و گیاه، گردشگرانی با علایق خاص بوده که سعی دارند نمونه های رویشی یک منطقه را مورد بازدید قرار دهند.

نگارنده در این پژوهش، گردشگری  گل و گیاه را در ایران و به طور موردی درمنطقه شرق استان گیلان مورد بررسی علمی قرار می دهد. توانمندی ها و پتانسیل های گردشگری گل و گیاه درمنطقه شرق گیلان معرفی می‎شود و زمینه های توسعه گردشگری گل و گیاه بر محوریت آنها ارائه می شود.

این پایان نامه در پنج فصل ارائه می شود:

_ فصل نخست: شامل کلیات تحقیق است که خود در بر گیرنده بیان مساله، سوال تحقیق، فرضیه ها، روش تحقیق، محدوده مورد مطالعه، اهداف تحقیق، بهره وران تحقیق، انگیزه تحقیق، ضرورت و اهمیت تحقیق، موانع و محدودیت ها، سازماندهی تحقیق و مفاهیم و واژه ها می باشد.

_فصل دوم: شامل مبانی نظری تحقیق است که در آن مروری بر تحقیقات انجام شده و نظرات و تحقیقات پژوهش گران پیشین، مورد ارزیابی و بررسی قرار می گیرد. نزدیک ترین نظرات به تحقیق ارائه شده و موضوعات مرتبط با پژوهش، نظیر گردشگری، جادبه ها، گردشگری جشنواره ها، گردشگری فرهنگی، و مکاتب جغرافیایی رالیسم و ایدالیسم مورد مطالعه قرار می گیرد.

-فصل سوم: شامل ویژگی های جغرافیایی است که در آن جغرافیای جمعیتی و اجتماعی و جغرافیای اقتصادی شرق گیلان مورد مطالعه قرار می گیرد و با نقشه نمایش داده می شود.

-فصل چهارم: شامل یافته های تحقیق است که به دو بخش تقسیم میشود. در بخش اول گل و گیاه را در شرق گیلان مورد مطالعه قرار می دهد. گردشگری گل و گیاه مفهومی است که در این بخش و باتوجه به پتانسیل های موجود در شرق گیلان مورد پژوهش قرار گرفته است. و در ادامه شامل بخش دوم  یافته های تحقیق است که در آن پاسخ پرسش شوندگان به پرسشنامه گردشگری گل و گیاه در شرق گیلان بر اساس جدول و نمودار مورد تحلیل قرار می گیرد.

-فصل پنجم: شامل نتیجه گیری، ارزیابی فرضیه هاو پیشنهادها بوده و در آن باتوجه به یافته های تحقیق، نتایج علمی و کاربردی پژوهش بیان می شود. در ادامه با توجه به نتایج پاسخ های مخاطبان پرسشنامه، فرضیه ها مورد ارزیابی قرار می گیرد.

در نهایت به این نتیجه می رسیم که آیا این شاخه از گردشگری در استان گیلان، با توجه به توانمندی های آن، قابل اجرا خواهد بود یا خیر، هدفی که بی شک بسیار جای پژوهش و مطالعه دارد.

- بیان مساله و ضرورت تحقیق

      گردشگری گل و گیاه امروزه به عنوان یکی از شاخه های نوین گردشگری در جهان به شمار می رود و به نظر می رسد در اینده ای نزدیک به عنوان شاخه ای از گردشگری با احترام به طبیعت و توسعه پایدار از حالت مفهومی و بالقوه به حالت اجرایی و بالفعل تبدیل شود. گردشگری گل و گیاه در واقع مسافرت تعدادی از انسان‎های یک منطقه به مکانی خارج از محل زندگی عادی شان برای دیدار از منابع زیست گیاهی ان منطقه است که در پی ان یک گردشگر دیدار از گل های زینتی وحشی و گیاهان دارویی فضای سبز شهری و روستایی مزارع  کشاورزی  محصولات ان  گونه های گیاهی خاص یک منطقه درختان و درختچه ها و هر انچه را که با زیست گیاهی یک منطقه در ارتباط است را مورد هدف بازدید خود قرار می دهد. گردشگری گل و گیاه هم جذب گردشگران داخلی و خارجی را به دنبال دارد و هم صادرات محصول برای کسب درامد ارزی محسوب می شود. استان گیلان و بخصوص منطقه شرق گیلان به دلیل قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی مناسب وبا توجه به وسعت قابل ملاحظه و تنوع اقلیمی دارای پتانسیل بسیار مناسبی در زمینه گردشگری با اهداف خاص همانند گردشگری گل و گیاه می باشد. منطقه شرق گیلان، با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص خود و دارا بودن از شرایط سخت افزاری و نرم افزاری مناسب در جهت تبدیل شدن به یک قطب گردشگری گل و گیاه دارای توانمندی های مناسبی می باشد اما به نظر می رسد عدم شناخت  کافی و علمی از پتانسیل ها و توانمندی‎های این شاخه در زمینه ارتباط میان گردشگری و گل و گیاه، عدم معرفی گونه های گل و گیاه منطقه شرق گیلان که دارای جذابیت برای گردشگران می باشند و همچنین، عدم تحلیل علمی گردشگری و گونه های آن متناسب با منطقه شرق گیلان، سبب نوعی شکاف میان این دو علم شده است که باعث شده است منطقه شرق گیلان را از برخوردار بودن از چنین توانمندی ای بازدارد. لذا با توجه به این امر و وجود چنین توانمندی‎هایی می توان، ضمن سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های مناسب، در زمینه جذب و توسعه گردشگری، بسیاری از موانع و مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را در منطقه شرق گیلان، بر طرف نمود.

۱- -ضرورت و اهمیت تحقیق

   با توجه به طبیعت زیبا، خاک حاصلخیز و گلها و گیاهان متنوع منطقه شرق گیلان، ضرورت این امر بود که به دلیل زیر پژوهش فوق صورت گیرد:

-شرق گیلان دارای پتانسیل های فراوانی در زمینه گردشگری می باشد، اما مطالعات گردشگری در زمینه های خاص این صنعت صورت نگرفته است.

۱-۳-اهداف تحقیق

_ هدف علمی: شناسایی پتانسیل های گردشگری گل و گیاه در منطقه شرق گیلان.

_ هدف کاربردی: بررسی راهکارهای توسعه گردشگری گل و گیاه در منطقه شرق گیلان.

_ دیگر ضرورت های تحقیق: بررسی جایگاه گردشگری گل و گیاه در توسعه گردشگری در منطقه

شرق گیلان

۱-۴سوال های تحقیق

    پژوهش فوق پاسخگوی سوالات زیر خواهد بود:

- توانمندی های گردشگری گل و گیاه در توسعه گردشگری منطقه شرق گیلان کدامند؟

- آیا امکانات موجود در منطقه شرق گیلان می تواند پاسخگوی نیازها و خواسته های گردشگران باشد؟

- آیا اطلاع رسانی مناسب در خصوص توانمندی های گردشگری گل و گیاه منطقه شرق گیلان می تواند در تغییر نگرش گردشگران به ان منطقه موثر و کارا باشد؟

۱-۵-فرضیه های تحقیق

    در پژوهش فوق دو فرضیه مورد بررسی قرار می گیرد:

- فرضیه اول: گردشگری گل و گیاه در افزایش ورود گردشگران به منطقه شرق گیلان نقش دارد.

- فرضیه دوم: گردشگری گل و گیاه، زمینه ای بر ایجاد فرصت های شغلی در منطقه شرق گیلان می باشد.

۱-٦-روش تحقیق و مراحل آن

   نوع روش تحقیق در این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است و روش آن از نوع توصیفی تحلیلی بوده و تلاش شده است با توجه به پاسخ های پرسش شوندگان، تحلیل های توصیفی صورت بگیرد. همچنین برای انجام تحقیق، روش کتابخانه ای و میدانی مورد استفاده قرار گرفته که در روش کتابخانه ای از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای، بانک های اطلاعات علمی، موتور های جستجوی اینترنت و امکانات سمعی و بصری و مقالات علمی و تخصصی، آمار و اطلاعات مربوط به منطقه شرق گیلان مورد بررسی واقع شد و در روش میدانی نیز علاوه بر عکس برداری از جاذبه های گل و گیاه و همچنین مشاهده موردی و به منظور بدست اوردن اطلاعات از پرسشنامه استفاده گردید و سپس آمار بدست آمده مورد تحلیل و توصیف قرار گرفت.

از آنجایی که هدف از پژوهش حاضر شناخت توانمندی های های گردشگری گل و گیاه در منطقه شرق گیلان است، از طریق تهیه پرسشنامه و ارزیابی نتایج حاصل از پرسشنامه و تحلیل آنها به روش توصیفی و منتج از نتایج، اثرات توسعه گردشگری بر سطح زندگی ساکنین محلی به منظور برقراری ارتباط معناداری بین متغیر های مختلف و ارتباط آن با توسعه گردشگری به تجزیه و تحلیل پاسخ ها پرداخته شده است. جامعه آماری، کارشناسان، متخصصین، راهنمایان تور و مدرسین گردشگری بوده اند که از طریق نمونه گیری تصادفی ساده و استفاده از پرسشنامه در قالب فضای مجازی و ارسال به پست های الکترونیکی هر یک توزیع گردید و در بین انها و براساس پاسخ هایشان بررسی علمی صورت گرفت. در این پژوهش ابتدا به صورت استقرایی گردآوری یافته های گوناگون انجام گرفت و در پایان به صورت قیاسی به تجزیه و تحلیل یافته ها پرداخته می شود.

۱-۷-جامعه آماری، حجم نمونه و متغیرهای تحقیق

جامعه مورد نظر تحقیق شامل کارشناسان گردشگری، متخصصین برنامه ریزی گردشگری، راهنمایان تور، مدیران آژانس های مسافراتی و مدرسین گردشگری می باشد که از طریق فضای مجازی و ارسال به پست های الکترونبکی هر یک توزیع گردید. حجم نمونه جامعه آماری 270 نفر متخصص بوده که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. متغیرهای تحقیق در پژوهش فوق و بر اساس فرضیه های موجود، گردشگری گل و گیاه به عنوان متغیر مستقل و ایجاد فرصت های شغلی و جذب گردشگران به عنوان متغیر وابسته می باشد.

۱-۸-پیشینه تحقیق

   پیوست در کتاب سبزی کاری به معرفی انواع گونه های سبزی و روش کشت و بهره برداری از آنها پرداخته است. خلیقی در کتاب گلکاری به چگونگی کشت و داشت گل های زینتی ایران پرداخته است. حمید اوغلی در کتاب بررسی وضعیت گلخانه های استان گیلان به تحقیق در ارتباط با چگونگی موقعیت گلخانه ها در استان گیلان پرداخته است. حاتم زاده در کتاب آشنایی با گل ها و گل دهی به بررسی انواع گل ها پرداخته و شرایط مساعد برای گل دهی گیاهان را بررسی می کند. پیش بین در کتاب گل های آپارتمانی  و مشاوره گیاه پزشکی به بررسی انواع گل های آپارتمانی پرداخته و تاثیر ان را بر سلامت اعضای خانوار مورد پژوهش قرار داده است. فتوحی قزوینی در کتاب پرورش مرکبات در ایران به بررسی انواع و وضعیت مرکبات کشور پرداخته است. حسن پور اصیل در کتاب چای کاری و فن آوری چای به بررسی این نوع محصول مهم در ایران پرداخته است.

۱-۹-محدوده مورد مطالعه

   با توجه به عنوان پایان نامه محدوده مورد مطالعه منطقه شرق استان گیلان انتخاب گردید. این منطقه مطالعاتی شامل شهرستان های: استانه اشرفیه، سیاهکل، لاهیجان، لنگرود، املش و رودسر می باشد و به فراخور موضوعیت پژوهش، شهرها بخش ها و روستاهای این محدوده مورد مطالعه قرار گرفت.

. ۱-۱٠-موانع و محدودیت ها

  با توجه به خاص بودن تحقیق فوق، موانع ویژه ای بر سر راه پژوهشی آن قرار دارد که عبارتند از:

-نبود منابع کتابخانه ای علمی

-نبود منابع علمی اینترنتی

-ناشناخته بودن مفهومیت موضوع برای مخاطبان

-عدم همکاری مسوولین مرتبط با موضوع در روند پژوهش، به دلیل ناشناخته بودن و مبهم بودن موضوع

۱-۱۱-مفاهیم و واژه ها

  گردشگری: گردشگری عبارت است از فعالیت افرادی که برای استراحت، کار و دلایل دیگر به خارج از محیط سکونت معمول خویش سفر کرده، حداکثر برای یک سال متوالی در آنجا اقامت کنند. (پاپلی یزدی و سقایی، ۱۳۸۹، ۱۳)

  گردشگر: بر اساس تعریفی از سازمان ملل که بنا بر پیشنهاد کنفرانس بین المللی جهانگردی آن سازمان در رم ارائه گردیده؛ «توریست یا بازدید کننده موقت کسی است که به منظور تفریح، استراحت، گذران تعطیلات، بازدید از نقاط دیدنی، انجام امور پزشکی، درمانی و معالجه، تجارت، ورزش، زیارت، دیدار از خانواده، مأموریت و شرکت در کنفرانسها به کشوری غیر از کشور خود سفر می کند؛ مشروط بر اینکه حداقل مدت اقامت او از ۲۴ ساعت کمتر و از ۳ ماه بیشتر نبوده و کسب شغل و پیشه هم مد نظر نباشد». (پاپلی یزدی و سقایی، ۱۳۸۹، ۱۷)

گل: گل اندام زایشی در گیاهان است. گل از نظر زیباسازی محیط و تولید میوه و دانه که از مواد غذایی مهم به شمار می‌آیند اهمیت زیادی دارد. مراحل اصلی تولید مثل جنسی یعنی میوز و لقاح درون گل انجام می ‌گیرد. پیدایش دانه فرایند تولید مثل جنسی را کامل می‌کند و پیدایش جنین درون دانه اولین مراحل دوران حیات گیاه جوان است. (www. fa. wikipedia. org)

گیاه: تعریف کلمه گیاه از ان چه که ظاهرا به نظر می رسد مشکل تر است. اگر چه گیاه شناسان محدوده رده بندی گیاهان را تعریف کرده اند، مرزهای تعیین کننده اعضا رده بندی گیاهان بسیار اختصاصی تر از تعریفات رایج گیاه است. ما گیاه را به عنوان یک موجود زنده یوکاریوت و دارای تعداد زیادی سلول تعریف می کنیم که عموما فاقد اندام های حسی یا حرکت ارادی بوده و در صورت رشد کامل دارای ریشه، ساقه و برگ می باشند. (www. fa. wikipedia. org)

گردشگری گل و گیاه: این نوع از گردشگری فعالیتی است که در آن گردشگران به قصد بازدید از مناطق رویشی یک گونه گیاهی خاص اقدام به سفر به آن مکان می کنند که در این بازدید، دیدار از گونه های گیاهی، نمایشگاه‎های گل و گیاه، دهکده های گل، بازارهای فروش گل و گیاه و موزه های گیاهی را هدف سفر خود قرار می دهند (www. fa. wikipedia. org)

گیلان: گیلان در شمال میانی ایران، دارای گستره ای به اندازه ۱۴۷۱۱ کیلومتر مربع است این استان بین ۳٦ درجه و ۳۴دقیقه تا ۳۸ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۵۳دقیقه تا ۵٠درجه و ۳۴ دقیقه طول خاوری جای گرفته است. درازای گیلان از شمال باختری به جنوب خاوری، دویست و سی پنج کیلو متر و پهنای آن بین بیست و پنج تا یک صد و پنج کیلومتر است. کوههای تالش را در باختر و البرز باختری را در جنوب دارد. کمترین دوری کوه از دریا در حویق، نزدیک به سه کیلومتر و بیشترین دوری در امامزاده هاشم به پنجاه کیلومتر می رسد. این استان مازندران را در خاور، اردبیل را در باختردارد، زنجان و قزوین در جنوب آن نشسته اند و دریای کاسپین و جمهوری آذربایجان همسایه شمالی آن به شمار می آیند. (کشور دوست، ۱۳۸۵، ۱۴) 

Abstract

Plant tourism is one of the specific categories of tourism, and the number of this type of tourists increasingly is growing in the modern world. Plant tourism can be considered as visiting places, which initial motivation to travel them is interest to see capabilities of plants in a country or a region; and it can contains observing flowers and plants in a region, presenting in plant exhibitions, participating in agricultural training courses, buying and selling in plant markets, and also presentation in plant village.  Iran, and particularly the province of Guilan, and its east region has a high potential of flowers and plants, which this rich potential  can be a good chance to attract general and specific tourists.

This study which is a descriptive – analytical research and has used  field and library studies, and data collection instruments such as questionnaires, interviews and observation, as well as, databases and computer networks, and presenting  them  as tables, diagram, and figures, has tried to introduce the concept of plants tourism in Iran, and  has discussed the potential of this type of tourism in the Guilan province and its eastern region, as well as has presented some great available examples in this province.

At the end, we conclude that this type of tourism in the east part of Guilan province has high capability and potential, and as a result of implementing a particular schedule and through tourism approach, it can be effective in developing urban and rural areas, and empowering the residents of this province.

Keywords: Tourism; Plant Tourism; Guilan Province; East of Guilan