فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول : کلیات تحقیق
1-1-مقدمه.............................................................................................................................. 2
1-2-بیان مسأله......................................................................................................................... 3
1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق................................................................................................. 3
1-4-فرضیه‌ها........................................................................................................................... 4
1-5-اهداف تحقیق................................................................................................................... 4
1-6- مراحل تدوین مدل اقتصاد سنجی ..................................................................................... 5
1-7-تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی و تخصصی.................................................................... 5
1-7-1-جهانی شدن اقتصاد....................................................................................................... 5
1-7-2-یکپارچگی اقتصادی...................................................................................................... 6
1-7-3-منطقه گرایی................................................................................................................. 6
1-7-4-پتانسیل تجاری............................................................................................................. 6
1-7-5-تجارت دو جانبه........................................................................................................... 6
1-7-6-مدل جاذبه.................................................................................................................... 6
فصل دوم : ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1-مقدمه....................................................................................................................... 8
2-2-جهانی شدن.............................................................................................................. 9
2-3-آثار جهانی شدن بر اقتصاد ایران................................................................................ 10
2-3-1-منافع................................................................................................................... 10
2-3-2-زیانها................................................................................................................... 10
2-4-مفهوم یکپارچگی و اشکال آن........................................................................................... 10
2-5-اثرات رفاهی یکپارچگی اقتصادی...................................................................................... 12
2-5-1-آثار رفاهی ایستا................................................................................................... 12
2-5-1-1-ایجاد تجارت................................................................................................... 12
2-5-1-2-انحراف تجارت............................................................................................... 12
2-5-2-آثار رفاهی پویا..................................................................................................... 13
2-6-آثار کاهش موانع تجاری کشورهای در حال توسعه بر رشد کشور.................................. 13
2-7-همپیوندی اقتصادی.................................................................................................... 15
2-8-نظریات اقتصادی در تجارت بین الملل....................................................................... 17
2-8-1-تئوری هکشر- اوهلین........................................................................................... 17
2-8-2-نظریه های جدید تجارت...................................................................................... 19
2-9-تبیین شاخص های اثرگذار بر تسهیل همگرایی اقتصادی............................................... 21
2-9-1-شاخص توسعه انسانی........................................................................................... 21
2-9-2تولید سرانه............................................................................................................. 23
2-9-3-درجه باز بودن اقتصاد........................................................................................... 24
2-9-4-سرمایه گذاری مستقیم خارجی............................................................................... 26
2-9-5 -جمعیت.............................................................................................................. 27
2-10-مفهوم پتانسیل تجاری و روشهای محاسبه آن............................................................. 28
2-10-1-روش ساده برآورد پتانسیل تجاری....................................................................... 28
2-10-2-روش برآورد پتانسیل تجاری با استفاده از آزمون مشابهت و اکمال تجاری 29
2-10-3-فرضیه لیندر....................................................................................................... 29
2-10-4-معیار فینگر – کرینین (F-K)............................................................................... 30
2-10-5-معیار کسینوس(Cosine).......................................................................................... 31
2-10-6-معیار تشابه(EIS).............................................................................................. 31
2-10-7-شاخص مزیت نسبی آشکار شده(RCA)............................................................ 32
2-10-8-شاخص گروبل – لوید....................................................................................... 32
2-11- برآورد پتانسیل تجاری از مدل جاذبه....................................................................... 33
2-11-1-تاریخچه مدل جاذبه........................................................................................... 34
2-11-2-مزایا و معایب مدل جاذبه.................................................................................... 34
2-11-3-الگوی تعمیم یافته مدل جاذبه.............................................................................. 35
2-12-پیشینه تحقیق.......................................................................................................... 37
2-12-1-مطالعات خارجی............................................................................................... 37
2-12-2-مطالعات داخلی................................................................................................. 40
فصل سوم : روش تحقیق و تبیین مدل
3-1-مقدمه....................................................................................................................... 44
3-2- مدل پانل دیتا........................................................................................................... 44
3-2-1- محاسن استفاده از مدل پانل‌دیتا............................................................................. 45
3-2-2- محدودیت های پانل دیتا...................................................................................... 46
3-3- مراحل روش تخمین مدل بوسیله داده های تلفیقی..................................................... 46
3-3-1- اثرات ثابت......................................................................................................... 47
3-3-2- اثرات تصادفی.................................................................................................... 48
3-3-3- آماره هاسمن....................................................................................................... 48
3-4-بررسی و تحلیل آماری متغیرهای تحقیق...................................................................... 50
3-4-1-متغیر وابسته......................................................................................................... 50
3-4-2-متغیر های توضیحی..................................................................................................... 50
فصل چهارم :تخمین مدل
4-1-مقدمه....................................................................................................................... 55
4-2- مراحل برآورد مدل................................................................................................... 56
4-2-1-آزمون ریشه واحد................................................................................................. 57
4-2-2- آزمون هم انباشتگی.............................................................................................. 58
4-3-نتایج حاصل از برآورد و تفسیر ضرایب...................................................................... 61
4-4-شکاف تجاری کشورها.............................................................................................. 62
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1-مقدمه....................................................................................................................... 67
5-2- نتیجه گیری............................................................................................................. 67
5-3-بحث در مورد نتایج:.................................................................................................. 68
5-4- نتایج آزمون فرضیه................................................................................................... 69
5-5- پیشنهادات بر مبنای نتایج حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق...................................... 70
5-6- پیشنهادات برای تحقیقات آتی.................................................................................. 71
منابع و مأخذ..................................................................................................................... 72
پیوست..................................................................................................................................... 75
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1-شاخص توسعه انسانی....................................................................................... 22
جدول2-2-تولید ناخالص سرانه داخلی................................................................................. 23
جدول2-3-درجه بازی اقتصاد.............................................................................................. 25
جدول2-4- نسبت سرمایه گذاری مستقیم خارجی به تولید ناخالص داخلی.............................. 26
جدول2-5- جمعیت............................................................................................................ 27
جدول4-1-انتظارات تئوریک علائم پارامترها......................................................................... 56
جدول 4-2- نتایج آزمون ریشه واحد LLC (با عرض از مبدأ و روند)...................................... 58
جدول 4-3- نتایج آزمون ریشه واحد LLC (با عرض از مبدأ و روند) در سطح یک.................. 58
جدول 4-4- نتایج آزمون همانباشتگی پدرونی........................................................................ 59
جدول4-5- آزمون انتخاب مدل مناسب برای پانل.................................................................. 60
جد.ل4-6-نتایج تخمین....................................................................................................... 61
جدول4-7- میانگین شکاف تجاری کشورها طی سالهای 2001-2011................................. 64
جدول5-1-خروجی تخمین................................................................................................. 68
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 2-1-تولید ناخالص سرانه داخلی............................................................................. 24
نمودار2-2- درجه باز بودن اقتصاد کشورها......................................................................... 25
جدول 2-3-سرمایه گذاری مستقیم خارجی......................................................................... 27
نمودار 3-1- میانگین حجم مبادلات کشور با کشورهای منتخب طی سالهای 2011-2001.... 50
نمودار 3-2- ارتباط حجم مبادلات و تولید ناخالص داخلی ایران.......................................... 51
نمودار 3-3- حجم مبادلات و جمعیت ایران...................................................................... 52
نمودار 3-4–حجم مبادلات و میانگین جمعیت کشورهای منتخب.......................................... 52
نمودار3-5 – حجم مبادلات و فاصله.................................................................................. 53
نمودار 3-6- حجم مبادلات و تشابه اقتصادی...................................................................... 53
نمودار4-1-شکاف تجاری کشور ایران با کشورهای منتخب.................................................. 62
نمودار 4-2-میانگین شکاف تجاری کشورها........................................................................ 65
نمودار 5-1- متوسط شکاف تجاری.................................................................................... 69
منابع و مأخذ
ابریشمی، حمید،محسن مهرآرا و محمدرضا ایران نژاد ،1389،بررسی اثر سیاست های آزاد تجاری بر رشد اقتصادی(مطالعه موردی کشورهای اسلامی)،مجله تحقیقاتی اقتصادی،شماره 91،ص219.
اسدی ، علی ، 1385 ،جهانی شدن و پیامدهای آن بر اقتصاد ایران ، مجله علوم انسانی دانشگاه علامه طباطبایی ، شماره 64 ،ص20
امامی،کریم،شعبانی،نفیسه،تبیین تجارت درون صنعت میان کشورهای واقع در آسیای جنوب غربی در قالب مدل جاذبه،فصلنامه مدلسازی اقتصادی،1388،سال سوم،شماره3،ص4
تقوی ، مهدی ، 1379 ، اقتصاد سیاسی بین المللی ، انتشارات پژوهشکده امور اقتصادی ،چاپ اول، ص167.
جلایی ، سید عبدالمجید ، سلیمانی ، سعید ، 1385، یکپارچگی تجاری ایران با کشورهای عضو اکو : کاربرد یک مدل جاذبه ، فصلنامه پژوهشهای افتصادی ، سال ششم ، شماره چهارم ، ص 1
حسن پور ، یوسف ، ثاقب ،حسن ،1383 ،بررسی زمینه های مشارکت کشورهای ساحلی دریای خزر در تجارت کالایی،شماره 30،ص 158-139.
حسینی،میرعبدا...، بزرگی، وحید، 1381، شرکای منطقه ای ایران و امکان تشکیل هسته مرکزی یک همپیوندی اقتصادی منطقه ای، موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی،شماره 23.
رحمانی، میترا، 1376، بررسی آثاریکپارچگی بر تجارت بین کشورهای عضو اکو: مدل جاذبه ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران
رحمانی، میترا،عابدین ،محمدرضا ، بررسی امکان توسعه صادرات ایران با شرکای تجاری منتخب ، شماره 46 ، بهار 1387 ،ص 145
رسولی، اسماعیل، تخمین تابع تقاضای جهانگرد ورودی به ایران،پایان نامه کارشناسی ارشد ،1381 ، دانشگاه علامه طباطبائی
زمانی ، هادی ، 1384 ، ایران : فرصتها و چالش های جهانی شدن ، انتشارات بال،چاپ اول ،117.
سیمبر، رضا ، ایران و منطقه گرایی در آسیای جنوب غربی : راهبردها و راهکارها در سیاست خارجی ایران ، دو فصلنامه پژوهش سیاست نظری ، شماره 5 ، زمستان 1378 و بهار 1388 .
سوری، امیررضا، شکینی ، احمد، 1390، عوامل موثر بر تجارت متقابل ایران با بلوک های منطقه ای ،فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال سوم، شماره 3.
شکیبایی ، علیرضا ، بطا ، فاطمه کبری ، 1389 ، پتانسیل تجاری کشورهای بلوک منطقه آسیای جنوب غربی ، مجله دانش و توسعه (علمی-پژوهشی)،سال هجدهم ، شماره 31 ،ص 141
شیرین زاده ، معصومه ،1391 ،برآورد پتانسیل تجاری میان ایران و کشورهای منتخب در منطقه ،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه تهران مرکزی،
عسگری ، حشمت اله ،1389 ، تحلیل پتانسیل تجاری بین ایران و کشورهای منتخب در منطقه با تاکید بر چارچوب موافقتنامه های تجاری منطقه ، پژوهشنامه اقتصادی ،سال دهم ، شماره دوم ،ص83
فتحی ، یحیی ، ،1381برآورد پتانسیل های صادراتی ایران به کره جنوبی بر اساس شبیه سازی الگوی صادرات ایران به مجموعه کشورهای طرف تجاری با استفاده از تقریب مدل TradeSim ،فصلنامه پژوهشهای بازرگانی ،شماره 25.
صادقی یارندی ، سیف اله ،1384 ، توسعه تجارت دو جانبه ایران با گروه هشت کشور اسلامی ، چاپ اول ، تهران ، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
صالح منش، احمد و ابراهیم علی رازینی و علیرضا باستانی ، 1384 ، بررسی پتانسیل تجاری میان ایران و کشورهای منتخب در منطقه، معاونت برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت بازرگانی،ص 1-20.
طیبی،کمیل،آذربایجانی،کریم،1380، بررسی پتانسیل تجاری میان ایران و اکراین:بکارگیری یک مدل جاذبه ،پژوهشنامه بازرگانی ، شماره21
کریمی،حسین، 1385 ،جهانی شدن ،یکپارچگی اقتصادی و پتانسیل تجاری:بررسی مدل جاذبه در تحلیل تجاری ایران،فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، ،شماره 5،ص118
لطفعلی پور،محمدرضا و دیگران ، بررسی همگرایی اقتصادی میان ایران و کشورهای آمریکای لاتین ،فصلنامه پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، سال اول ، شماره سوم ، تابستان 1390
متوسلی، محمود ،1380،سیاست های تجاری و توسعه اقتصادی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی.
محمدی ، تیمور ، اقتصاد سنجی کاربردی : پنل دیتا ، جزوه درسی ،1389
مهدوی ، ابواقاسم ، مجد رضایی ، حورا ،1388 ، بررسی یکپارچه سازی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب ، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 52 ، ص129
مهرآرا،محسن ، فضائلی ، اکبر ،رابطه هزینه های سلامت و رشد اقتصادی در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا(منا)،فصلنامه علمی – پژوهشی مدیریت سلامت ، دوره 12 ،شماره 35 ،سال 1388.
نوفرستی ،محمد ، ریشه واحد و همجمعی در اقتصاد سنجی ، 1378 ، خدمات فرهنگی رسا ، تهران
هژبرکیانی ، کامبیز ، بررسی ثبات تقاضای پول و جنبه های پویای آن در ایران ، 1376 ،تهران ، موسسه تحقیقات پولی و بانکی ، پژوهشکده بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
شهرستانی، حمید، حیدری، علی عباس، 1389، اثرات تشکیل یکپارچگی اقتصادی بر وضعیت ترازپرداختهای کشورهای منتخب در حال توسعه، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال سوم، شماره 1، پیاپی 7، صص 1-26
Arnon, A & Spivak, A & Weiblatt, J., (1996). The potential for trade between Israel, the Palestinians and Jordan.World Econ. 19, 113–134.
Edmond, S. C., & Croix, S. L., (2008). China trade: Busting Gravity’s bouns, Jounal of Asian Economics, 19, 455-466
Finger & Kreinin., (1988). Measure of export – import similarity trade integration in South Africa, CEP 2, Working Paper, No, 2002-12.
Greenaway, D., & C, Milner., (1981). Trade imbalance effects in the measurement of intra industry trade, Weltwist chaftliches, 177,756-762.
Kenndy & Mchugan., (1983). Tast similarity and intensity, Welterwirstchafteliches Archive, 1191.
McCallum,J.National borders matter,Canada-U.S.regional trade patterns , American Economic Review , 1995,p615
Panchamuchi, V. R., & Others., (1995). Complementarity in trade and production, Amesterdam Sage Publication, 5(2), 121-130.
Salvatore Dominic (1990), "International trade policies,Industrialization and Economic Development", The International Trade Journal, Vol. 10, No. 1.
Karagoz, Kadir, Ozan Saray,M. ,(2010), Trade Potential of Turkey with Asia-Pacific Countries: Evidence from Panel Gravity Model, International Economic Studies, Vol. 36, No. 1 (New Issue), pp. 19-26.
Gul, Nazia , Hafiz, M. Yasin,2011, The Trade Potential of Pakistan: An Application of the Gravity Model, The Lahore Journal of Economics,No 16 : 1: pp. 23-62
Zwinkels, Remco. C. J., & Beugelsdijk, S., (2010). Gravity equations: Workhorse or Trojan horse in explaining trade and FDI patterns across time and space?, International Business Review, 19, 102-115
Zarzoso, M.I., & Felicitas Nowak Lehmann., (2003). Augmented Gravity model: An Emprical Application to Mercosur – European Union Trade Flows, Journal of Applied Economics, 5, 2, 219-316
http://www.tccim.ir/
www.cbi.ir
www.geobytes.com /city distance
www.worldbank.org