پایان نامه امکان سنجی آموزش های مهارتی محصول محور در سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور

پایان نامه دوره کارشناسی ارشد در رشته علوم تربیتی گرایش برنامه ریزی آموزشی

دی 1393

چکیده

هدف این پژوهش ، امکان سنجی آموزش های مهارتی محصول محور در کشور بود .که به دنبال پاسخگویی به سه سوال ، شناسایی فرصت ها ، تهدیدها ، قوت ها و ضعف های آموزش های مهارتی محصول محور وبررسی مهم ترین نیازها و الزامات الگوی آموزش ، تولید ، بازاریابی و فروش از دیدگاه مدیران اجرایی انجام شد . تحقیق حاضر به روش توصیفی – پیماشی انجام شده است. جامعه مورد مطالعه شامل کلیه مدیران اجرایی پروژه آموزش های مهارتی محصول محور در کشور به تعداد 635 نفر بودند که بر اساس فرمول کوکران تعداد 239 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند .ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه به شیوه ی کیفی و  پرسشنامه به شیوه ی کمی بود . جهت تحلیل داده ها از تکنیک swot برای تشریح نقاط ضعف ، قوت ، تهدید و فرصت  استفاده گردیده است  . برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از شاخص های گرایش مرکزی و همینطور به منظور رتبه بندی مولفه ها از آزمون فرید من استفاده شد . یافته های تحقیق نشان داد که شاخص های موثر بر فرصت ها شاخص های اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی می باشند ، و شاخص مراکز علمی موثرترین شاخص در تهدیدات می باشند. از طرفی  شاخص موثر بر قوت ، نیروی انسانی و شاخص موثر بر ضعف ، ضعف اقتصادی می باشند . علاوه بر آن ، مهمترین نیازها و ضعف ها در بخش تولید و فروش وجود دارد. در مجموع با توجه به امر آموزش و بازاریابی مناسبی که صورت می گیرد با عنایت به اینکه کاستی هایی در تعداد محدودی از مولفه ها در فرایند  تولید و فروش وجود دارد ، امکان پذیری این طرح در استان های کشور به صورت کلی وجود دارد. هم چنین در صورت اجرایی شدن صحیح این طرح  پیش بینی می شود : متقاضیان اشتغال سازماندهی شوند و فرصت های شغلی با مشارکت بخش خصوصی و با حمایت و هدایت سازمان آموزش فنی و حرفه ای موجب کاهش بیکاری پنهان در جامعه شود و همچنین با توجه به ارائه آموزش مبتنی بر محیط کار و افزایش اعتماد به نفس کارآموزان به دلیل مواجه شدن با محیط واقعی کار موجب افزایش اثربخشی آموزشی و توانمند سازی کارآموزان در جامعه گردد.

 واژگان کلیدی : امکان سنجی ، آموزش های مهارتی، آموزش های محصول محور ، فنی و حرفه ای ، آموزش ، تولید ، بازاریابی ، فروش

1-1- مقدمه

آموزش ابزاری برای تربیت نیروی انسانی ماهر و تامین نیازهای جامعه می باشد. یادگیری مهارت ها مخصوصا در آموزش فنی و حرفه ای انجام می گیرد و ارائه آموزشی مناسب که هم توان نظری کارآموزان را ارتقا دهد و هم مهارت های عملی را به آنان بیاموزد ، مسئله مهمی است که مراکز فنی و حرفه ای با آن مواجه هستند ( نجاتی ، 1392 ).

 نقش آموزش فنی و حرفه ای در ایجاد اشتغال مولد و تولید ثروت برهیچ صاحب نظری پوشیده نیست، و دغدغه همه دست اندرکاران آموزش مهارت های فنی و حرفه ای تدوین و توسعه روشهای آموزشی نوین در این زمینه است ، به گونه ای که کارآموزان در یک محیط آموزشی پویا به کسب مهارت بپردازند(لطفی نژاد ، یزد خواستی ، 1392) .

امروزه در مقایسه با گذشته دانش و مهارتهای مورد نیاز جهت تولید فرآورده های مختلف ، با سرعت بیشتری تغییر می کند. در خصوص آموزشهای فنی و حرفه ای نیز چنین امری صادق است چرا که به طور مداوم فناوری های مختلفی ظهور می کند و دانش فنی تولید محصولات مختلف و همچنین شیوه ارائه خدمات به مشتریان تغییر می یابد . از سوی دیگر ، برخی از کارهای ساده به تدریج پیچیده تر می شود و لزوم یادگیری مهارتهای متعدد را سبب می شود. این پیچیدگی فزاینده گرچه برای کاربران سطح بالاتری از رفاه را فراهم می آورد و با ایجاد فناوریهای نوین ، به نحوی زندگی بشر را تسهیل می کند، با این حال الزاماتی را به همراه داشته است که تربیت تکنسینها و متخصصان ماهر و زبده از آن جمله است . متخصصانی که بتوانند از عهده کارهای پیچیده برآیند و با مهارت هرچه تمام تر نیازهای مختلف جامعه را برآورده سازند(رضوی ،1392 ).

1-2- بیان مساله

تربیت  نیروی انسانی  مورد نیاز جوامع در قالب آموزش  های فنی و حرفه ای از اواخر قرن 19 و اوایل  قرن 20 مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان  قرار گرفت. در پی پیشرفت های علمی و صنعتی پس از جنگ جهانی دوم این آموزش  ها به طور بی سابقه ای گسترش یافت. تا انجا که یونسکو  یکی از شاخص های توسعه را  وجود آموزش های  فنی و حرفه ای در کشور ذکر کرد و به دنبال آن توسعه برنامه های آموزش فنی و حرفه ای، از اهداف، بیشتر کشورها قرار گرفت .به عبارت دیگر توسعه بخش های صنعت ، کشاورزی و خدمات در هر کشوری منوط به تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد در زمینه های فنی  و حرفه ای است. به همین دلیل آموزش های فنی و حرفه ای اهمیت فزاینده ای یافته است و طبیعتا جهت گیری نظام ها ی آموزشی خواهان توسعه به سمت  این آموزش ها معطوف است ( نویدی ، 1382) .

عمومیت و گسترش مراکز آموزشی علی الخصوص توسعه ی مراکز آموزش های فنی و حرفه ای  از جمله ویژگی های برجسته ی دنیای مدرن است  و به تعبیری یکی از ویژگی های جهانی شدن.. آموزش های فنی  وحرفه ای نیاز اصلی عصر ماست و بدون پرداختن به جنبه های مختلف آن، رشد و شکوفایی اقتصادی و صنعتی دور از دسترس خواهد بود. امروزه آموزش فنی وحرفه ای در جهان به صورت یک آموزش مادا م العمر و پیوسته مطرح است (صالحی ،1383) .

اهمیت و ضرورت توسعه آموزشهای فنی و حرفه ای به عنوان یکی از شاخه های توسعه و ابزارهای تحقق برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کشور بر کسی پوشیده نیست. بررسی ها نشان می دهد که در حال حاضر درصد بالایی از جمعیت دنیا در این مراکز در حال آموزش هستند و هم چنین تقاضا و سطح پوشش این آموزش ها مخصوصا در ایران نیز چشمگیر می باشد.

تاملی در فرایند و وضعیت رشد و گسترش دوره های آموزش فنی و حرفه ای در ایران، خصوصا بعد از انقلاب اسلامی ایران (1357)، حاکی از اهمیت و ضرورت آن برای نظام اقتصادی و اجتماعی ایران دارد (ودادهیر، 1383) .

آموزشهای فنی و حرفه ای به عنوان یکی از راهکارها و ابزارهای مهم در توانمندسازی ((سرمایه های انسانی)) ، یکی از اولویتهای راهبردی برای سرآمدی کشورمان  است .

طبق نظریه های اقتصادی ، سرمایه انسانی نقش مهمی در رشد اقتصادی دارد.سرمایه انسانی و برنامه های آموزشی توسعه منابع انسانی به عنوان یکی از مهم ترین عوامل توسعه اقتصادی و اجتماعی  هر کشور به شمار می روند ( صالحی عمران ، 1385) .

آن چه در نهایت خصوصیت و روند توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور راتعیین می کند منابع انسانی آن کشور است و نه سرمایه و منابع مادی آن . برای مثال پروفسور هاربیسون معتقد است که منابع انسانی پایه اصلی ثروت ملت ها را تشکیل می دهد . به وضوح کشوری که نتواند مهارت ها  و دانش مردمش را توسعه دهد و از آن در اقتصاد ملی به نحو موثری بهره بردای کند قادر نخواهد بود هیچ چیز دیگری را توسعه دهد  ( امیری ،1384) .

ایده اصلی نظریه سرمایه انسانی مبتنی بر این نکته است که سرمایه گذاری در منابع انسانی سبب افزایش توان تولید افراد و در نهایت، بهبود رشد اقتصاد می شود (آقایی ، رضا قلی زاده ، باقری1392) .

اقتصاد دانانی چون شولتز و بکر که مفهوم سرمایه انسانی را تکوین و تکامل بخشیدند و آن را تحلیل کردند ، آموزش و پرورش و حرفه آموزی را نوعی سرمایه گذاری تلقی نمودند که در آینده سودمندیهایی را به صورت در آمد اضافه تر برای افراد تحصیل کرده و برای جامعه فراهم می آورد(وودهال،به نقل از امین  فر1380). 

از سویی ،  نیروی انسانی در اثر(( آموزش ))، می تواند دانش و مهارت لازم را به دست آورده و به عنوان یکی از مهمترین عوامل مؤثر در رشد اقتصادی  نقش چشمگیری در توسعه داشته باشد. با توجه به اینکه آموزش از یک طرف بهره وری نیروی کار و توان نوآوری آن را افزایش می دهد و از طرف دیگر،  انتشار دانش را تسهیل می کند، به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی سرمایه انسانی محسوب می شود ( شهبازی ، حسنی1391 ) .

آموزش، انسان را به سرمایه انسانی تبدیل میکند که در برگیرنده مهارت مورد نیاز برای بخش سنتی و بخش مدرن اقتصاد است و قدرت تولیدی اشخاص را بیشتر می کند. آموزش فنی وعمومی هر دو از طریق ایجاد توانایی درافزایش قدرت تولیدی جمعیت و به  ویژه نیروی کار باعث افزایش در آمد می شود .همچنین مطالعات نشان داده آموزش ، سطح بهره وری و قدرت تولید کنندگی نیروی کار را بالا برده و افزایش بهره وری نیز در رشد و توسعه اقتصادی تاثیر دارد. (پارک،2006 ).  در سطح خرد سرمایه گذاری در انسان بازدهی و توان تولید  وی را بالا می برد و این امر دستمزد و در آمد وی را افزایش می دهد . در سطح کلان نیز افزایش بهره وری در نتیجه ی آموزش، به رشد اقتصادی کمک کرده و فرایند  توسعه را تسهیل می کند ( فرجادی ،1383) .

آدام اسمیت " اقتصاددان معروف کلاسیک، معتقد است : آموزش افراد در واقع نوعی  سرمایه گذاری در آنهاست . با آموزش، افراد تواناتر خواهند شد و رشد قابلیت های آنان سبب می گردد که نه تنها خود به درآمد بیشتری نایل گردند، بلکه جامعه نیز از سرمایه گذاری در آنها منتفع گردد(عمادزاده1374 ) . بنا به اندیشه آدام اسمیت انسان ها با آموزش به سرمایه و ثروتی برای خود و جامعه تبدیل می شوند  (معدن دارآرانی ،سرکار آرانی 1388) .

سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور، که متولی نظام آموزش غیر رسمی در کشوراست  ارائه این آموزش ها را جزء محورهای اصلی کار خود قرارداده است ( کیائی،حقانی، نیرو1391). و متولی آموزش های مهارتی و کاربردی  جهت ایجاد زمینه های اشتغال مولد، اشاعه فرهنگ کار در جامعه ،توسعه و بهبود توانمندی منابع انسانی  و تربیت تکنسین و کارگران ماهر مورد نیاز بنگاه های اقتصادی و تولیدی را بعهده دارد .

با این حال آموزش فنی و حرفه ای بدون انجام هزینه ممکن نمی باشد و دولت ها و خانواده ها به صورت متقابل مدواما به صرف این هزینه ها می پردازند .

امروزه دولتها، خانواده ها و افراد به طور روزافزونی در آموزش های فنی و حرفه ای سرمایه گذاری می کنند؛ چرا که این باور عمومیت یافته که آموزش از یک طرف ، کالا و خدمت مفیدی است که اشخاص و جامعه از داشتن آن بهره می جویند و لذت می برند و از طرف دیگر،افرادی که از تحصیلات بیشتری برخوردارند ، در شرایط متعارف ، درآمد بیشتری کسب می کنند. زیرا که آموزش بیشتر موجب افزایش  قابلیت تولیدی آنان می شود و بر قدرت کسب درآمد آنان می افزاید(صالحی عمران،1383) .

 اما هزینه مستقیم تنها یک بخش از هزینه ها است ، بخش دیگر آن هزینه فرصت از دست رفته می باشد .یکی از مهم ترین  مفاهیم در نظریه ها  ، نظریه هزینه فرصت از دست رفته است  . هزینه فرصت یک فعالیت ، عبارت است از ارزش هر فعالیت دیگری که به خاطر فعالیت اول از انجام آن منصرف  شده ایم،  اگر به خاطر انجام دادن یک فعالیت خاص فرصت های مختلفی را از دست داده ایم، ارزش بهترین فرصت از دست رفته مان هزینه فرصت می باشد ( کارلو ، واگ ، به نقل از ارباب 1374 ) .

هزینه فرصت از جمله مفاهیمی است که در پروژه های اقتصادی مطرح می شود و هدف اصلی از طرح آن نیز بررسی تخصیص بهینه منابع  موجود است . پس  می توان گفت هزینه فرصت یکی از مفاهیم کلیدی است که در نظریه پردازی  درباره سرمایه گذاری نقش محوری دارد.  چرا که معمولا بخش عظیمی از هزینه های آموزش هزینه فرصت از دست رفته می باشد

از آن جا که یکی از عوامل عمده رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی هر جامعه ، تربیت نیروی انسانی کارآمد است و سازمان آموزش فنی و حرفه ای نیز یکی از موسسات تربیت کننده نیروی انسانی متخصص است ، سطح معلومات و تجربیات فراگیران باید به گونه ای باشد که به راحتی بتوانند هماهنگ با رشته مهارتی خود جذب بازار کار گردند تا مشکل بیکاری وجود نداشته باشد . از سوی چنان چه نظام آموزش های فنی و حرفه  ای ، هنرجویان دوره  دیده ای داشته  باشد که جایگاه روشن و مشخصی  در بازار کار و نظام اشتغال نداشته باشند ، بخش عمده ای از سرمایه گذاری های شخصی و دولتی به بازدهی مطلوب منجر نمی شود و به  نوعی به اتلاف سرمایه تبدیل  می گردد (امین بیدختی،1383) .

در این راستا سازمان فنی و حرفه ای یکی از مدل های آموزشی مهارتی را بر اساس مدل زیر ارائه داده است .

آموزش           تولید            بازاریابی             فروش

سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور با قابلیتها و جایگاه قانونی خود اجرای آموزش مبتنی بر آموزش، تولید، بازاریابی و فروش را که باعث ارتقای بهره وری فرآیند آموزش مهارتی و ایجاد و توسعه اشتغال پایدار گردد را در دستور کار خود قرار داده است.

سازمان فنی و حرفه ای به منظور یادگیری کاراموزان از چگونگی تولید ، بازاریابی ، و فروش محصولات ، کارگاه های آموزشی را راه اندازی کرده که این کارگاهها علاوه بر کسب مهارت در هریک از رشته های صنعتی ، خدماتی و کشاورزی  با کمک سازمان آموزش فنی و حرفه ای زمینه اشتغال مولد و پایدار را فراهم می کند.

از جمله رشته های اجرایی در این مدل می توان از رشته های تولید ورمی کمپوست، پرورش دام و طیور، پرورش زنبور عسل، پرورش کرم ابریشم، تولید نهال، تولید انواع قارچ، صنایع دستی و تولید اسانس های گیاه و ...... را  نام برد( خبرنامه سازمان فنی و حرفه ای ،1391)  .

در این فرآیند آموزشی جدید، آموزش به گونه ای صورت می گیرد که کارآموزان همزمان با آموزش و بعد از آن اقدام به تولید محصولاتی در قالب کارگا ههای متمرکز و یا غیرمتمرکزمی نمایند که قابلیت فروش داشته باشد.

این آموزش به صورت تخصصی و بین رشته ای نه تنها مراحل اولیه، بلکه کل فرآیند از ابتدا تا زمان فروش محصول را در برمی گیرد. آموزش در این مدل از ابتدای خرید مواد اولیه از بازار تا عرضه محصولات تولید شده، توسط کارآموزان در بازار مصرف ادامه می یابد.

در واقع سازمان فنی و حرفه ای تعریفی مهارتی از نوآوری را با عنوان ، تبدیل یک ایده به محصول را ارائه کرد، که با ارائه این الگو تا حدود زیادی هزینه های در آمد از دست رفته کاهش پیدا کرده و بازده اقتصادی آموزش نیز افزایش می یابد.

لذا سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور سعی دارد تا با ارائه این  الگو تا حدود زیادی به این اهداف نزدیک شود اما هنوز هیچ گونه تحقیق وپژوهش  در این باره انجام نشده و مزایا و معایب و فرصت ها و تهدیدها ی آن مورد بررسی قرار نگرفته است.   

این پژوهش ، به دنبال آن است که این مدلی که از سوی سازمان فنی و حرفه ای ارائه شده را  بررسی کرده و به شناسایی مزایا و معایب و فرصت ها و تهدیدها ی آن بپردازد .

1-3- اهداف پژوهش

هدف کلی

امکان سنجی آموزش های مهارتی محصول محور در سازمان فنی و حرفه ای کشور

اهداف فرعی

شناسایی فرصت ها و تهدیدهای آموزش های مهارتی محصول محور

شناسایی قوت ها و ضعف های آموزش های مهارتی محصول محور

بررسی مهم ترین نیازها و الزامات الگوی آموزش ، تولید ، بازاریابی ، فروش

1-4- سوالات پژوهش

فرصت ها و تهدیدهای آموزش های مهارتی محصول محور کدام است ؟

قوت ها و ضعف های آموزش های مهارتی محصول محور کدام است ؟

مهم ترین نیازها و الزامات الگوی آموزش، تولید ، بازاریابی و فروش چیست ؟

1-5- تعریف واژه ها و اصطلاحات

امکان سنجی

تعریف مفهومی :

امکان سنجی در واقع به معنای امکان تحقق پذیر بودن یک برنامه یا یک فعالیت در سطوح گوناگون است، مشروط بر این که شرایط و بستر سازی های اولیه و مقدماتی برای اجرای آن برنامه فراهم شده باشد ( ملکی، 1385 ) .

تعریف عملیاتی :

تعیین میزان امکان پذیری و اجرایی بودن پروژه مهارتهای محصول محور و ثمر بخشی آن می باشد که از طریق پرسشنامه محقق ساخته و مصاحبه بدست می آید.

Abstract

The research aims to study the feasibility of product-oriented skill training in Iran. The current study is conducted to answer the three questions regarding opportunity detection, threats andweakness and strength of product-oriented skill training. Besides, the research studies the needs and necessities of training models, production, marketing and sale from the executivemanagers’ point of view. The descriptive-survey method is used in this research and the research population includes all executive managers of product-oriented skill training project over the country who are 632 persons and according to Cochran table, 239 of them are selected as research sample.A researcher made 34 item survey is used as data collection tool. In order to analyze thedata, SWOT technic is used for explaining the strength and weakness, threats and opportunities. According to the findings, the effective indexesfor opportunities are economical, political and social, the most effective index for threats is human resource, the effective index for strength is human resource and the effective index for weakness is economic weakness. Regarding the answer to third research question, the most important needs and weaknesses are in the production and sale section. Considering the appropriate training and marketing and shortcomings in limited number of variables in the process of production and sale, the project is generally feasible in the provinces of Iran. Having the project executed appropriately, it is predicted that applicants for employment will be organized, the job opportunities will decrease the hidden employment of the society by the support from private sectors and the guidance of the Technical and Vocational training organization. Moreover, considering the training based on the working context and the increase in apprentices’ self-confidence due to the experience of real working context, there will be increase in efficiency of training and empowerment of the apprentices in the society.      
 

Keywords: Feasibility, Skill Trainings, Product-oriented trainings, The Technical and Vocational Organization, Training, Production, Marketing, Sale.

1-1- منابع و مواخذ

آقایی ، مجید ؛ رضا قلی زاده ، مهدیه ؛ باقری ، فرید.( 1392) . بررسی تاثیر سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی در استانهای ایران . فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی ، شماره 67 ، صص 44-21.

- آرین ، علی . ( 1383 ) . صفحه 56 . مجموعه مقالات نقش آموزش های فنی و حرفه ای در تحولات اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی . مازندران : انتشارات اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران .

- اسدی، کرم. (1382)، " تاثیر آموزش و توانمند سازی کارکنان در افزایش کیفیت تولیدات"، مجله اقتصاد، شماره 145، صص 66-69.

- اشراقی.سهیلا، (1391)، " بررسی تاثیر اموزش بر رضایت کارکنان شغلی: کارکنان شرکت برق مشهد" ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تهران.

-  اکبری ونه آبا،. مرتضی . (1390)، " بررسی تاثیر دوره های اموزشی بر بهبود عملکرد کارکنان اورژانس شهر تبریز"، اولین همایش ملی آموزش در ایران 1404.

- امین بیدختی ، علی اکبر . (1383) . نقش آموزش های فنی و حرفه ای در توسعه ی خود اشتغالی در استان سمنان  . پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی ، سال چهارم ، شماره شانزدهم ، صص 42 – 41 .

- امیری ، معصومه. (1384) . صفحه 80 -76 . مجموعه مقالات  نقش آموزش های فنی و حرفه ای در تحولات اقتصادی و اجتماعی . مازندران : انتشارات اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران .

- اژدری.  علی رضا ،(2010)، " ارتباط مدیریت منابع انسانی با علم اخلاق" ، تهران، نشر ارسباران.

- افشار. مهدی، (1357)،" مدیریت منابع انسانی و امور کارکنان"، تهران، انتشارات نگاه دانش.

- ایزدی ، مسعود .(1380 ) ، "امکان سنجی طرح های صنعتی " .انجمن نفت ایران ، ص 2-1.

- ایشیکاوا. کورو، (1386)، " کنترل کیفیت فراگیر"، ترجمه: احمد جواهریان، انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول، صص36-45.

- پیمان ، سید حسین . (1373) . صفحه 17. بازاریابی کاربردی ( مجموعه مقالات ). تهران : انتشارات زمینه ( وابسته به سازمان اقتصادی کوثر ) .

- ثابت نژاد.حمیدرضا، (1390)، "ارزشیابی ، اعتبارسنجی و تضمین کیفیت در نظام آموزش فنی و حرفه ای"، سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور.

- جاهدان.یوسف، (1390)، " چگونگی توانمند سازی نیروی انسانی"، شبکه اینترنتی آفتاب.

- جعفری صمیمی ، احمد ؛ صمیمی ، شهریار . ( 1383 ) صفحه 86 .مجموعه مقالات نقش آموزش های فنی و حرفه ای در تحولات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی . مازندران : انتشارات اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران .

- جنگی زهی. مجید، (1389)، " نگاهی به آموزش، بهسازی و نقش آن در توسعه منابع انسانی"، فصلنامه تدبیر، شماره 211 .

- حقان،محمود؛کیائی، رهام ؛ نیرو،محمد.(1391) .تاثیر آموزش الگوی kab بر گرایش کارآفرینانه فراگیران . فصلنامه مهارت آموزی ، دوره اول ، شماره دوم ، صص 125 .

- حسنی، محمد. (1391) . نقش آموزش در توسعه اقتصادی. فصلنامه علمی – پژوهشی تدبیر، شماره 23، صص 104-80 .

- حسنی مهمویی ، بهروز ؛ فرهادی ، مینو . ( 1384 ) . صفحه  139-138 . مجموعه مقالات نقش آموزش های فنی و حرفه ای در تحولات اقتصادی و اجتماعی . مازندران : انتشارات اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران .

- حسینی. محمد، (1391)،" نقش آموزش در توسعه اقتصادی" ،  فصلنامه علمی – پژوهشی تدبیر، شماره 23، صص 104-80 .

- حسینی. مهناز، (1389)، " بهسازی نیروی انسانی و آموزش"، مجله دانش و توسعه، سال شانزدهم، شماره 26، صص 122-142.

- خاکی. غلامرضا، (1387)، " روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی "، انتشارات بازتاب، تهران.

- خواجه شکوهی ، علیرضا ؛ یغمایی ، فرهاد ؛ خوش فر ، غلامرضا ؛ وطنی ، علی . ( 1384 ) . صفحه 155 . مجموعه مقالات نقش آموزش های فنی و حرفه ای در تحولات اقتصادی و اجتماعی . مازندران : انتشارات اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران .

- خلیفه ، قدرت اله ؛ مثنوی ، امیر. (1392 ) ، استفاده از شبیه سازی در نظام مهارت آموزی ، مجموعه مقالات آسیب شناسی نظام آموزش سنتی و حرکت به سوی نظام جامع مهارت آموزی . اهواز : انتشارات مهزیار.

- خورشیدی. احمد، (1383)، "آموزشبرایتوسعه" ،تحلیلیازگزینش هایسرمایهگذاری. تهران: سازمانبرنامهوبودجه .

- دشتی. محمد، (1391)، " چارچوب نظری زوایا و بایسته های آن"، فصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش، شماره 25.

- رائیجی. قدر علی، (1387)، " علل بروز بی تفاوتی در کارکنان و روشهای مقابله" ، فصلنامه تدبیر، سال شانزدهم، شماره 25.

- راهنمای نحوه تدوین استاندارد آموزش مهارت محور. (1389 ) .

- رهنورد. فرج، (1378)، " توانمند سازی کارکنان جز بهرانی مدیریت کیفیت"، مجموعه مقالات دومین سمینار مدیریت کیفیت.

- رضوی . عباس ، (1392 ) ، " الگوی طراحی آموزشهای چهار مولفه ای : الگویی مناسب جهت طراحی وظایف پیچیده در آموزش های فنی و حرفه ای"،مجموعه مقالات آسیب شناسی نظام آموزش سنتی و حرکت به سوی نظام جامع مهارت آموزی . انتشارات مهزیار.

- زینلی زاده ، لیلا ؛ زینلی زاده ، اعظم . (1391 ) . "مهارت آموزی ، کارآفرینی و بهره وری مهارت آموختگان"، کنفرانس ملی کارآفرینی و مدیریت کسب و کارهای دانش بنیان .

- زفرقندی.مرتضی، (1390)، "مفهوم آموزش و انواع روش های آموختن"، فصلنامه رشد آموزش فنی و حرفه ای ، دوره هفتم ، شماره 2.

- سبحانی. حسن، (1383)، "بازدهی سرمایه گذاری های آموزشی"، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم انسانی.

- سلامات ، عبدالرضا .( 1391 ) ، "معیاری برای روش شناسی امکان سنجی طرح های توجیهی تاسیس شرکت های بیمه "، فصلنامه تازه های جهان بیمه ، شماره 176 .

-  شریعتی ، امیرحسین؛ یزدانی، بیتا؛ حقیقت، فرشته . (1388). بررسی تاثیر مدیریت منابع انسانی قابلیت سودآوری در هتل های شهر اصفهان. فصلنامه مطالعات جهانگردی، شماره 10، صص 104-79 .

- شریعتمداری. مهدی ، (1382)، " نظریه ها و الگوهای بازآموزی منابع انسانی در سازمان"، تهران، نشر یکان.

-شریعتمداری. مهدی، (1387)، " ضرورت آموزش در بهسازی نیروی انسانی و توسعه آن درهزاره سوم"، تهران،نشر ترمه.

- شهبازی،کیومرث ؛ حسنی ، محمد .(1391 ). تاثیر سطوح مختلف آموزشی بر رشد اقتصادی در کشور ایران . فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی ، شماره 66 ، صص 2 .

- شهبازی،کیومرث ؛ حسنی ، محمد .(1390 ). تاثیر سطوح مختلف آموزشی بر رشد اقتصادی در کشور ایران . فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی ، شماره 66 ، صص 2 .

- شعبانی ، حسن . (1390 ) ، صفحه  61 . مهارتهای آموزشی و پرورشی ( روش ها و فنون تدریس ) . تهران : انتشارات سمت .

- شکوهی. علی، (1386)، "بررسی مشکلات آموزش کارکنان در سطح اداره کل پیشنهادات- راه کار ها".

- صالحی ، ابراهیم . (1383) . بررسی عوامل موثر بر کاریابی آموزش دیدگان  فنی و حرفه ای ( مورد مطالعه : استان مازندران ) .پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی ، سال چهارم ، شماره دوازدهم،  صص  94- 88 .

- صالحی عمران ، ابراهیم .( 1385) . جامعه ،کار و مشاغل ( مروری بر مهارتهای قابلیت اشتغال ) . تهران انتشارات سمت.

- صالحی عمران ، ابراهیم .(1383).  صفحه 163 . مجموعه مقالات اولین همایش نقش آموزش های فنی و حرفه ای در تحولات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی . مازندران : انتشارات اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران .

- صادقی ،  عباس ؛ حسینی ، فاطمه (1383 ) . صفحه 214 . مجموعه مقالات اولین همایش نقش آموزش های فنی و حرفه ای در تحولات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی . مازندران : انتشارات اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران .

- صفارحیدری ثابت ، حجت . بررسی تطبیقی آموزش و پرورش فنی و حرفه ای ایران و  ژاپن ، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس ، تهران ، 1370.

- عماد زاده ، م . (1374) ، صفحه 6 .مباحثی از اقتصاد آموزش و پرورش . اصفهان : جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان .

- فرخ پور. مهدی، (1388)، " توانمند سازی کارکنان از طریق اموزش ضمن خدمت"، مجله تدبیر ، شماره 28.

- فرجادی ، غلامعلی.(1383) . صفحه 237-236 . مجموعه مقالات نقش آموزش های فنی و حرفه ای در تحولات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی . مازندران : انتشارات اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران .

 - فرضی ، ناهید . (1384 ) . مطالعه امکان سنجی ، فصلنامه اطلاع شناسی ، صص 4-2 .

- فتحی. محمد و کاظمی. علی، (1376)، " اثر نوآوری و سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی در ایران"، مجله دانش و توسعه ، سال شانزدهم، شماره 26، صص 122-142.

 - فتح آبادی. محمد رضا و یادگارزاده. غلامرضا و میرزامحمدی. محمد و پرند. کوروش، (1389)، "ارزشیابی کیفیت در آموزش عالی"، تهران ، انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور.

 - قارون ، (1383 ) ، مروری بر برنامه های آموزش فنی و حرفه ای در سطوح متوسطه و عالی در برخی کشورهای جهان (قسمت اول ) ،  تهران ، سال اول ، شماره نهم .

-کالوو ،پیترو ؛ واگ، ژئو فری (1374) ، صفحه 82 - 40. اقتصاد خرد . ( حمید رضا ارباب مترجم ) تهران : انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی .

 - کریمی. مرضیه ، (1391)، " امکان سنجی کاربرد مدل ارزیابی عملکرد 2+2 از نظر اعضای هیئت علمی رشته های فنی و مهندسی دانشگاه شیراز"، فصلنامه آموزش مهندسی ایران، سال چهارم، شماره 55، صص 135-163.

 - کریمی ، زیبا (1384 ) . ارزیابی کمی و کیفی آموزش های فنی و حرفه ای استان خوزستان ، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی ، دانشگاه شهید چمران اهواز ، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی.

 - لوز گرت (1991 ) . آموزش فنی و حرفه ای در حال گذر : ( پژوهش در برنامه های درسی هفت کشور برای حرفه آموزش مداوم ) ، ترجمه علی اعظم محمد بیگی (1373 ) . چاپ اول ، انتشارات مدرسه.

 - لطفی نژاد . محمد مهدی و یزد خواستی . سمیرا ، (1392 ) ، " تحول در نظام آموزش مهارت های فنی و حرفه ای با بهره گیری از فناورری اطلاعات"،مجموعه مقالات آسیب شناسی نظام آموزش سنتی و حرکت به سوی نظام جامع مهارت آموزی . انتشارات مهزیار.

 - محمودی. امیر حسین و عابدی. اکرم و حیدری. یونس، (1391)، " بررسی شایستگی های حرفه ای مدیران گروه های آموزشی" ، فصلنامه فرآیند مدیریت و توسعه ، دوره 2، شماره 1.

-مهرگان. نادر و سپهبان قره بابا. اصغر و لرستانی. الهام ، (1391)، " تاثیر آموزش علم و فناوری بر رشد اقتصادی در ایران"، فصلنامه علمی پژوهشی ، پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، سال دوم، شماره ششم.

 - مولایی. شبنم، (1390)، " بررسی تاثیر آموزش بر افزایش فروش"، مجله تدبیر، شماره 1، صص35.

-میرزا محمدی،محمدحسن ؛ فتحی،محمد ؛ ندیرخانلو،سمیرا ،(1391) . بررسی نقش مهارت آموزی در توانمند سازی نیروی انسانی . فصلنامه مهارت آموزی ، دوره اول ، شماره دوم ، صص 105.

- محب علی،داوود ؛ فرهنگی ،علی اکبر( 1375 )، صفحه 16. مدیریت بازار (مدیریت بازاریابی).تهران : انتشارات امیرکبیر .

 - موسوی ، علی ؛ سلیم بهرامی ، عبدالرضا ؛ محمدی سفید کوهی ، حسین . (1384 ) . صفحه 280 . مجموعه مقالات نقش آموزش های فنی و حرفه ای در تحولات اقتصادی و اجتماعی . مازندران : انتشارات اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران .

 - معدن دار آرانی ،عباس؛سرکار آرانی، محمد رضا ( 1388).آموزش و توسعه مباحث نوین در اقتصاد آموزش . تهران : انتشارات نی .

- ملکی ، ماندانا . (1385) . امکان سنجی اجرای برنامه مدرسه محور ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشکده علوم انسانی ، گروه علوم تربیتی ، دانشگاه شهید با هنر کرمان.

 - نادی زاده ، زهرا . (1392 ) ، مطالعه تطبیقی نظام آموزش های مهارتی در کشورهای در حال توسعه (( با تاکید بر کشورهای آسیایی خصوصا چین و مالزی )) .

- نجاتی ، فرهاد ، (1392 ) ، " جایگاه آموزش الکترونیکی در آموزش فنی و حرفه ای"،مجموعه مقالات آسیب شناسی نظام آموزش سنتی و حرکت به سوی نظام جامع مهارت آموزی . انتشارات مهزیار.

 - نویدی ، احد .( 1382).آموزش فنی و حرفه ای ( چکیده تحقیقات جلد دوم ) . تهران،پژوهشکده تعلیم و تربیت ، صفحه 15.

 - نیاکان. محمد، (2007)، " مسیر شغلی و ضرورت آموزش نیروی انسانی در صنعت"، فصلنامه مطالعات علوم انسانی.

- نیکخواه ، محمد . ( 1383 ) ، صفحه 301 . مجموعه مقالات نقش آموزش های فنی و حرفه ای در تحولات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی . مازندران : انتشارات اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران .

 - نحاسی. مهین، (1380)،" بررسی نقش آموزش در توسعه نیروی انسانی"، پایان نامه کارشناسیارشد ، دانشگاه آزاد اسلامی واحدتهران شمال.

 - وثوقی و جوکار. (1391). نقش آموزش سازمانی و توانمند سازی نیروی انسانی در افزایش بهره وری و تولید ملی ، فصنامه علمی- پژوهشی تدبیر، شماره 18، صص 83- 119.

 - وود هال ، ام .( 1380) . مروری بر اقتصاد آموزش و پرورش ( مرتضی امین فر، مترجم ).دانشنامه اقتصاد آموزش و پرورش، جلد اول ، پژوهشکده تعلیم و تربیت .

 - ودادهیر ،ابوعلی.( 1383) ،صفحه 334-333 . نقش آموزش های فنی و حرفه ای در تحولات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی . مازندران : انتشارات اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران.

 -یوسف زاده ، منصور . (1392 ) ، اثر بخشی آموزش های مهارتی در توسعه اقتصادی کشور ، مجموعه مقالات آسیب شناسی نظام آموزش سنتی و حرکت به سوی نظام جامع مهارت آموزی . اهواز : انتشارات مهزیار .

 - هادوی نیا، حسن. (1391) . نقش آموزش بازاریابی و آموزش فروشندگی در موفقیت شرکت ها، فصلنامه مطالعات جهاتگردی، شماره 2.

- agval, Phillips et al . (2011). The impact of  health care  consumer  education  on  marketing  strategies  of  health  services  organization , business  horizons , no 51, pp 211 – 221.

-Akguç, M& Lindal . N,  (2011). " The effects of different stages of education onincome across countries" . Working paper, Toulouse School of Economics  (TSE)

-Akgush , P. (2011). The impact of education expenditure on economic growth. Journal of International Academic Research, 11(3),14-20.

-Belfourd, tam & davis . ( 2001). Review  of  business  strategy  and  sales  management  training , sales  effectiveness, journal  of  international  management  , no  6 , pp 239-260.

-Burchell , R.w. and listokin , D. 1978 . the fiscal impact  handbook . New Brunswick , N.J , center for urban  policy  research

-Caillods , F . (1994 ), converging  trends   Admits Diversity  in vocational  Training   Systems , international  labour review ,    vol   . 133(2), pp . 241 – 257

-Heidari, H., Dabbag, R& Sanginabadi, B. (2011). "The effect of highereducation on economic growth in Iran: An application of bounds test.

-Approach". Quarterly Journal of Research and Planning in Higher

Education, 17(1), 115-136 (in Persian).

-Islam, Md. R. (2010)." Human capital composition, proximity totechnology frontier and productivity growth". Monash economicsworking papers 23-10, Monash University, Department of Economics.

-Ibrahim , ravabade, Brent  Strong (2010) . The relation between  vocational  education  and  employment  in  less  developed  countries , university  of  Jordan , Amman , Jordan .

-Kreishan, F. M. (2011)." Education and economic growth in Jordan:Causality test" . International Journal of Economic Perspectives, 5(1).

-Krueger, A. B., & Lindahl, M. (2001)." Education and growth: why and

for whom?". Journal of Economic Literature, 39, 1101–1136.

-Liper.m ,  Koo kang. J , Lin liu. W , Seng.k ,(2010), " the impact of  learning  economic  and  development" , Journal of Accounting and Economics , No 50, pp  74- 92.

- Moun  see.h, et  al, (2007), " Marketing  and  training" , industrial marketing management , No 32 , pp 546- 560.

-Park, George,  (2006),  "Globalization and Education, International Baccalaureate Organization", Geneva News International Report.

-Pereira, J& Aubyn, M. St. (2009). " What level of education mattersmost for growth? Evidence from Portugal" . Economics of EducationReview, 28(1), 67–73.

-Tah er. Samer, (2007), "Competency Based Human Resource Management Program", MEIRC Consultant and Training Company

-Vanhove , Norbert . (2005) the  economics  of  tourism destinations Elsevier.

- Wallker.g & Sandaran .k , (2000). " increased  globalization  of  education  and  impact  productivity", industrial  marketing  management, No 34, pp 573- 582.