پایان نامه تحلیل محتوای کتاب تعلیمات اجتماعی پایه های چهارم و پنجم مقطع ابتدایی بر اساس مهارت های فراشناخت

چکیده

هدف کلی پژوهش تحلیل محتوای کتاب تعلیمات اجتماعی پایه های چهارم و پنجم مقطع ابتدایی بر اساس مهارت های فراشناخت می باشد. روش پژوهش توصیفی و در اصل یک پژوهش " تحلیل محتوایی " است. جامعه آماری تحقیق، کتاب درسی تعلیمات اجتماعی پایه های چهارم و پنجم مقطع ابتدایی و واحدهای تحلیل کلیه متون، تصاویر، فعالیت های کلاسی و پرسش ها می باشند. ابزار تحقیق را چک لیست تدوین شده توسط محقق تشکیل می دهد که دارای 3 مؤلفه اصلی و 13مؤلفه فرعی می باشد که طبق آن محتوای کتاب ها کدگذاری شده و اطلاعات جمع آوری شده در جداول جداگانه و برای هر درس و هر دو کتاب تعلیمات اجتماعی مقطع ابتدایی انجام پذیرفته است. تحلیل نهایی این تحقیق که بیانگر میزان و اهمیت مؤلفه های فراشناخت در محتوای کتاب هاست، از طریق آمار توصیفی صورت گرفته است. در یک تحلیل کلی مشخص گردید که از بین مؤلفه های اصلی و فرعی فراشناخت در کتاب تعلیمات اجتماعی چهارم ابتدایی در بخش جغرافیا، پردازش اطلاعات و دانش تکلیف؛ در بخش تاریخ، دانش تکلیف و پردازش اطلاعات و در بخش مدنی، دانش تکلیف و دانش خود در محتوای کتاب مذکور از اثر بخشی بیشتری برخوردار بودند و در کتاب تعلیمات اجتماعی پنجم ابتدایی در بخش جغرافیا، تاریخ و مدنی مؤلفه های دانش تکلیف و پردازش از اثر بخشی بیشتری برخوردار بودند. و همچنین  مؤلفه های اضطراب، الگوسازی، انتخاب ایده اصلی، نگرش و انگیزش از کمترین اثر بخشی برخوردار بوده اند.

کلیدواژه ها: تحلیل محتوا، کتاب تعلیمات اجتماعی،  مهارت فراشناخت

فصل اول

کلیات

مقدمه

نظام های تعلیم و تربیت حتی دوره های تاریخی از راه ها، روش ها و ابزار و وسایل مختلف، معانی، مفاهیم، افکار، ارزش ها، مهارت ها، لغات و کلمات و فنون را در قالب موضوعات و محتوای آموزشی به نسل جدید به عنوان محصّل ارائه و منتقل می نماید. کتاب مهم ترین، کهن ترین و شایع ترین وسیله برای آموزش و پرورش است. کتاب های درسی نه تنها عهده دار آموزش اولیه هستند، بلکه به مثابه محرک بیرونی در تربیت اجتماعی افراد، ایجاد انگیزه نسبت به اهداف مختلف فردی و اجتماعی و سوگیری افراد نسبت به هدف های مورد انتظار پذیرش مردم و ایدئولوژی جدید، شکل دادن شخصیت افراد، باورها و فلسفه زندگی، جهان بینی و گرایش افراد، آشنایی با ارزش های اجتماعی، الگوهای عملی، سلسله مراتب نقش ها و راه و رسم زندگی نقش خطیری ایفا می کنند( رستگار،1387).

نظام آموزش فعلی کشور، یک نظام متمرکز و برنامه های درسی آن منحصر به کتاب درسی است که در کل کشور استفاده می شود (مشایخ، 1375). این در حالی است که با توجه به وسعت کشور، تنوع و تعدد اقوام و گونه های جمعیتی و مشکلات ناشی از آن ( مثل دو زبانه بودن شاگردان)، رشد سریع علوم و تکنولوژی، تغییر سریع در هنجارها و ارزش های اجتماعی، ضرورت دارد که کتاب های درسی با دقّت کافی و تا حد امکان، عاری از هر عیب و نقص و مطابق با اهداف تعیین شده و اصول علمی تألیف گردد؛ در این مورد، بررسی محتوای کتاب های درسی می تواند به روشن شدن مسئله کمک کند و نقاط قوت و ضعف احتمالی محتوا، متناسب با اهداف تعیین شده و اصول علمی در اختیار مدیران و برنامه ریزان و مؤلفان کتاب های درسی قرار دهد (یارمحمدیان، 1377). یکی از روش های مناسب برای بررسی محتوای کتاب های درسی، روش تحلیل محتواست. تحلیل محتوا، محتوای واقعی یک پیام کلامی و یا غیر کلامی، عوامل تعیین کننده و آثار پیام را بررسی می کند (کوی[1]، 1981).

از طرف دیگر، لوی[2] (1999؛ به نقل از مشایخ، 1375) معتقد است اصطلاح محتوای برنامه ی درسی نه تنها به قسمت ها و قطعه های سازمان یافته ای که به گونه ای منظم، یک رشته علمی را تشکیل می دهند، اطلاق می شود، بلکه شامل وقایع و پدیده هایی که به نحوی، با رشته های مختلف علمی  ارتباط دارند نیز می شود.

فتحی واجارگاه (1384) معتقد است از لحاظ علمی، در برنامه ریزی درسی، حداقل دو نوع محتوا را در هر درس می توان شناسایی کرد:

     1. محتوای مکتوب که همان کتاب های درسی مورد مطالعه است.

     2. محتوای شفاهی مثل توضیحات معلم و تدریس وی در کلاس درس

ماهیت تصمیماتی که درباره ی محتوای برنامه درسی گرفته می شود، پیچیدگی خاصی دارد و تحت تأثیر عوامل و پارامترهای مختلفی است؛ مثلاً جنبه ی نظری (علمی)، جنبه ی اجتماعی و فرهنگی، جنبه ی سیاسی و جنبه ی فردی در انتخاب محتوا؛ یکی از کاربردهای تحلیل محتوای کتاب درسی، تعیین میزان تناسب و همخوانی محتوا با هدف های برنامه درسی است. تحلیل کتاب درسی که با این تعبیر نوعی ارزشیابی از کتاب درسی می تواند تلقی شود، دو بعد صوری و عقلانی دارد:

تحلیل صوری کتاب درسی: با توجه به این که کتاب درسی عنصری اساسی در برنامه درسی است، در صورت جذاب و رنگی بودن، داشتن طراحی مناسب، خط زیبا با فواصل مناسب و کاغذ خوب، امکان یادگیری افزایش می یابد. برای افزایش جذابیت کتاب های درسی توجه یکسان و متعادل به عواملی همچون نژادها، اقلیت ها، مذهب ها، جنسیت، مشاغل و طبقات اجتماعی لازم است. در این بعد از تحلیل کتاب درسی به عوامل ظاهری محتوا همچون مواردی که اشاره شد، توجه شده و تحلیل گر این موارد را بررسی می کند.

تحلیل عقلانی کتاب درسی: این بعد، اهمیت فراوانی در تحلیل یا ارزشیابی کتاب درسی دارد. در این زمینه می توان از تناسب محتوا با سطح رشد عمومی دانش آموزان در گروه سنی، تناسب محتوا با ساختار دانش و سطح رشد شاگردان و تناسب محتوا با تجربیات قبلی و یا علایق و انگیزه های دانش آموزان نام برد (یارمحمدیان، 1377)؛ لذا مسئله اساسی این مطالعه این است که ضمن تعریف و تبیین مفهوم تحلیل محتوای کتاب درسی، ویژگی ها و مراحل تحلیل محتوا، به تشریح مهم ترین مدل ها، تکنیک ها و روش های تحلیل محتوا می پردازد ( به نقل از جعفری هرندی و همکاران، 1387).

1-2.بیان مسئله

کتاب درسی یکی از مهم ترین ابزار آموزش و در بر دارنده ی محتوای برنامه درسی است؛ از این رو بررسی محتوای کتاب های درسی، به دلایل مختلف همچون مطابقت با اهداف درسی، شناسایی نقاط قوت و ضعف کتاب های درسی امری ضروری است. این بررسی می تواند به روش های مختلفی صورت گیرد که تحلیل محتوا متداول ترین این روش هاست (جعفری هرندی و همکاران،1387). برنامه ریزی درسی[3] نیز همواره تحت تاثیر رویکردها و دیدگاه های مختلفی قرار داشته است. هر یک از این رویکردها، اساس فعالیت های مربوط به برنامه درسی را تشکیل داده و به نوعی در مراحل، عناصر و ارکان برنامه های درسی تأثیر داشته اند، این رویکردهای عملی توسعه و قوای ذهنی یا عقلانی انسان را مورد توجه قرار می دهند. بر پایه این رویکردها مهم ترین کارکرد مدارس و مراکز تربیتی آن است که به فراگیران کمک کند تا چگونگی یاد گرفتن را بیاموزند و همچنین فرصت های یادگیری را برای تقویت و توسعه ی انواع مهارت ها و توانایی های ذهنی به ویژه، مهارت فراشناخت در آنان بوجود آورند. فراشناخت یکی ازرویکردهای ویژه است که به عنوان آموزش و پرورش اندیشیدن شناخته شده است. به عبارتی، فراشناخت نمایه ی عقل تربیت شده یا تفکر تربیت یافته است که باید در طراحی برنامه های درسی به طور جدّی مورد عنایت قرار گیرد. مهارت فراشناخت[4]از نظر متخصصان مختلف، دارای مؤلفه های متفاوتی می باشد که در فصل دوم به تفصیل بیان شده است.  این پژوهش در نظر دارد محتوای کتاب درسی تعلیمات اجتماعی سال چهارم و پنجم ابتدایی را بر اساس مؤلفه های فراشناخت ( صفری (2009) 1- دانش فراشناختی[5]؛ 2- روش ها[6]؛ 3- راهبردهای مطالعه[7]) مورد تحلیل قرار دهد و میزان بهره گیری از هر یک از این مؤلفه ها در تألیف کتاب فوق الذکر را بررسی  کند.

1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق

کتاب درسی در نظام آموزشی ایران از مهم ترین منابع یادگیری به حساب می آید. کتاب درسی محور فعالیت های آموزشی در تمامی مناطق کشور و برای تمامی دانش آموزان با توانایی های متفاوت می باشد. بنابراین کتاب درسی در نظام آموزشی ایران دارای اهمیت بالایی می باشد و کارایی آن برابر با مطلوب بودن نظام آموزشی و ناکارآمدی و مشکل بودن آن مساوی با عدم کارایی و ضعف نظام آموزشی است. از این رو باید محتوای کتاب های درسی هر از گاهی مورد تحلیل و بازبینی و بازنگری قرار گیرد. یکی از متداول ترین این روش ها، روش تحلیل محتوا می باشد. تحلیل محتوا، یک شیوه پژوهشی است که برای تشریح عینی، منظم و کمّی محتوای آشکار پیام های ارتباطی به کار می رود، که برای بررسی و تبیین کلمات، مفاهیم، واژه ها، مضامین، عبارات و جملات خاصی از درون یک متن مورد استفاده قرار می گیرد. تحلیل محتوا را روشی پژوهشی برای استنباط تکرار پذیر و معتبر داده ها در متون می دانند. تحلیل محتوا که به آن تحلیل گفتمان نیز گفته می شود، روشی است که بر اساس آن می توان ویژگی های زبانی یک متن گفته شده یا نوشته شده را به طور واقع بینانه، عینی و منظم شناخت و نیز درباره مسایل غیر زبانی همچون، ویژگی های فردی و اجتماعی گوینده یا نویسنده متن و نظرات و گرایش های وی استنتاج هایی نمود. منظور از متن یا محتوا، کلیه ی ساخت ها از علایم گوناگون است که از طریق آن ارتباط برقرار می شود( ضیغمی و همکاران، 1387).

فلاول[8] که از بنیانگذاران مهارت فراشناخت می باشد نخستین بار در سال 1976 مفهوم فراشناخت را وارد متون پژوهشی کرد. فلاول (1979) یک تعریف کلی از فراشناخت ارائه داد. هر دانش یا فعالیت شناختی که جنبه ای از تلاش های شناختی را موضوع شناخت قرار می دهد یا آن را تنظیم می کند. از دیدگاه او فراشناخت به دو بخش دانش فراشناختی و تجربه فراشناختی[9] تقسیم می شود. منظور از دانش فراشناختی، دانشی است که فرد درباره ذهن انسان و فعالیت های آن کسب کرده است. این دانش مانند هر دانش دیگری ممکن است به شکل زبانی یا کلامی و عملی یا روندی[10] ( فرد می داند که چگونه...) باشد. روش های فراشناختی فراگیران را قادرمی سازد تا بتوانند با موقعیت های جدید و با موفقیت انطباق یابند (آزمایشگاه آموزشی مرکزی منطقه شمال، 1995)

با توجه به ویژگی های عصر جدید و انفجار اطلاعات و توسعه روز افزون علوم، نظام آموزش و پرورش وظیفه دارد، تا نسل جدید را برای جامعه امروز آماده کند. این مهم درسطح آموزش عمومی، شامل مهارت های اولیه زندگی و جنبه های حِرفهای آن است تا افرادی که می خواهند در جامعه زندگی کنند را با اصول، قواعد، ارزش ها و هنجارهای اجتماع آشنا کند و شهروندان خوبی تحویل جامعه دهد( آقا جانی، 1381). این پژوهش می تواند مورد توجه مؤلفان، مسئولان و طراحان برنامه درسی دوره ی ابتدایی قرار گرفته و از نتایج حاصل برای تدوین کتاب تعلیمات اجتماعی در سال های آینده در تمامی پایه ها در مقطع ابندایی استفاده نموده تا دانش آموزان بیشتر با دانش فراشناخت آشنا شوند و آن را در همه امور روزمره زندگی به کار گیرند.

این پژوهش در نظر دارد تا محتوای کتاب تعلیمات اجتماعی سال چهارم و پنجم ابتدایی را بر اساس مؤلفه های فراشناخت مورد تحلیل قرار داده و میزان به کارگیری هر مؤلفه را در محتوای کتاب فوق الذکر با فراوانی و درصد مورد بررسی قرار دهد.

1-4. اهداف پژوهش

الف) هدف کلی

تعیین میزان توجه به محتوای کتاب  تعلیمات اجتماعی سال چهارم و پنجم مقطع ابتدایی نسبت به مهارت های فراشناخت و مؤلفه های آن

ب) اهداف جزئی

1- بررسی محتوای کتاب درسی تعلیمات اجتماعی سال چهارم دوره ابتدایی از لحاظ توجه به مهارت فراشناخت

2- بررسی محتوای کتاب درسی تعلیمات اجتماعی سال پنجم دوره ابتدایی از لحاظ توجه به مهارت فراشناخت

Abstract

The main view point of this research is analysis of contents base don cosial text books for grades four and five in primary schools according to skillness of metacognition. The method of the research is a describtive one, mainly an analitic content research. The statistic society of the research includes the social text books for fourth and fifth grades of primary school level. The whole set of the text analitic unite, pictures, classroom activities and questions. The instruments of research are consisted of compiled checklist by the researcher which contains three major and thirteen secondary components that according to the books are encoded, data are collected and put in separated tables for each book and lesson. The final analysis of the research is done through the descriptive statics that expresses the importance of metacognitive components in the book contents. In a general analysis in dictated that among the major and secondrary components of metacognition in social text books for fourth primary school grades of geography, history, civic sections information processing and assigntment and self knowledge in content of the mentioned book were more effective. For fifth primary school grades on social text books the assignment components and information processing in geography, history and civic sections were more effective, however anxiety, sampling components, selecting main idea, attiude and motivation were the least effective action.

Key words: Content analysis, Socialogy text book, metacognition skill

منابع

آقا زاده، محرم. احدیان، محمد. (1377)، مبانی نظری و کاربردهای آموزشی نظریه فراشناخت، تهران، انتشارات نو پردازان،

آقاجانی، مریم. (1381)، تأثیر آموزش های مهارت های زندگی بر سلامت روان و منبع کنترل نوجوانان، فصل نامه نوآوری آموزشی، طرح تحقیقاتی آموزش و پرورش، استان گلستان، شماره 31

ادری و هاوارد نیکلس. (1372)، راهنمایی عملی برنامه ریزی درسی، ترجمه داریوش دهقان، تهران، انتشارات قدیانی

ایزدی، مهشید. (1384)، بررسی اثر بخشی روش های آموزش دوجانبه و خواندن مشترک راهبردی بر درک و خواندن خود پنداره تحصیلی دانش آموزان اول دبیرستان شهر تهران، فصلنامه تعلیم و تربیت، 21(مسلسل 83) : 87 – 117

انا مرادی، مراد. (1388)، بررسی اثر بخشی راهبردهای فراشناختی در کاهش اختلال خواندن در دانش آموزان دختر و پسر پایه چهارم ابتدایی استان گلستان، دانشگاه آزاد تنکابن، پایان نامه کارشناسی ارشد

براتی، هاجر. عریضی، حمیدرضا. (1389)، مقایسه ی نارسایی های شناختی و مؤلفه های فراشناخت با توجه به متغیر تعدیلی میزان سوانح شغلی، مجله علوم رفتاری، دوره چهارم، شماره دوم، تابستان 89، (ص ص 121-115)

پیاژه (1360)، روان شناسی و دانش آموزش و پرورش، ترجمه کاردان، تهران، دانشگاه تهران

جعفری هرندی، ر. نصر، ا. شاه جعفری، ا. (1387)، تحلیل محتوا روشی پرکاربرد در مطالعات علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی، با تأکید بر تحلیل محتوای کتاب های درسی، فصلنامه حوزه و دانشگاه، سال چهاردهم، ش 55

حسینی نسب، داوود. دهقانی، مرضیه، (1387)، تحلیل محتوای کتب اجتماعی دوره راهنمایی بر اساس مهارت های اجتماعی و بررسی دیدگاه های معلمان این دوره درباره محتوای کتاب فوق الذکر، فصل نامه تعلیم و تربیت، 24( 2( مسلسل 94)) : 79 – 98

حسینی نسب، داوود. (1377)، تحلیل محتوای کتاب درسی فارسی و ریاضی دوره ابتدایی، طرح تحقیقاتی آموزش و پرورش، استان آذربایجان شرقی

خدیوزاده، سیف، ولایی. (1383)، ارتباط راهبردهای مطالعه دانشجویان با ویژگی های آنها، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی: 4 (12): 53-61

دهقان پور و رضوی. (1390)، تحلیل محتوای کتب علوم تجربی دوره ی ابتدایی از نظر میزان توجه به مؤلفه های فراشناخت، اولین همایش ملی علوم شناختی در تعلیم و تربیت

دفتر تألیف و برنامه ریزی کتاب های درسی (1377)، چهارچوب های برنامه ریزی درسی، تهران: انتشارات ایران

دهقانی، مرضیه. (1388)، تحلیل محتوای کتاب های تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی بر اساس مهارت های اجتماعی با توجه به دیدگاه آموزگاران. فصلنامه نوآوری های آموزشی، شماره سی و یک، سال هشتم

رستگار، طاهره. (1383)، ارزشیابی در خدمت آموزش، تهران، انتشارات آگاه

زارع، ح. فروزنده، ل. ( 1387)، خلاقیت، حل مسئله و تفکر راهبردی، شابک، دانشگاه پیام نور

سیف، علی اکبر. ( 1377)، روانشناسی تربیتی، شابک، دانشگاه پیام نور، چاپ پانزدهم (1385).

سیف، ع. ( 1379 و1380)، روانشناسی پرورشی، (روانشناسی یادگیری و آموزشی)، تهران، انتشارات آگاه، چاپ پنجم

سلیمانپور، جواد. (1384)، برنامه ریزی درسی با تأکید بر تدوین محتوای درسی فعال و کاربرد تحلیل محتوا، تهران، انتشارات احسن

سلیمانپور، جواد. (1388)، مهارت های تدریس نوین، تهران، نشر احسن، چاپ چهارم

ساوجی پاکدامن، آذر. (1379)، تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر درک مطلب دانش آموزان با مشکل درک خواندن، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران

سیلور و الکساندر. (1380)، برنامه ریزی درسی برای تدریس بهتر، ترجمه خوئی نژاد، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی

سالاری فر و پاکدامن. (1388)، نقش مؤلفه های حالت فراشناختی در عملکرد تحصیلی، روانشناسی کاربردی، سال سوم، زمستان 1388، شماره 4، پیاپی 12

شعبانی، حسن. (1380)، مهارت های آموزشی و پرورشی، تهران، انتشارات سمت، چاپ یازدهم

صفری، یحیی. محمد جانی، صدیقه. (1390)، کاربرد راهبردهای فراشناخت در تجربه های دانشجویان و ارتباط آن با سطح پیشرفت تحصیلی آنها، فصل نامه ی علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سال دوم، شماره سه، (ص ص، 56-41)

صادقی، ز. محتشمی، ر. (1389)، نقش فراشناخت در فرایند یادگیری، فصلنامه ی راهبردهای آموزشی، دوره سوم، شماره چهار، (ص ص،148-143)

صفری، ی. محمدجانی، ص. (1390)، کاربرد راهبردهای فراشتاخت در تجربه های دانش جویان و ارتباط آن با سطح پیشرفت تحصیلی آنها، فصلنامه علمی- پژوهشی، رهیافتی نو در مدیریت آموزش، سال دوم، شماره سه، ص ص 56-41

صفری (2009)، ارزیابی برنامه ریزی درسی مدارس راهنمایی از نظر آموزش فراشناخت، جهت تدارک برنامه درسی مطلوب در میان پایان نامه های دکتری، دانشکده روانشناسی تربیتی شیراز

طهماسب زاده، پیمان. (1390)، بررسی محتوای کتاب های فارسی اول و دوم راهنمایی (جدید التألیف) از دیدگاه دبیران منطقه سراب و مناطق جوار در سال تحصیلی 89-88، دانشگاه آزاد چالوس، پایان نامه کارشناسی ارشد

عاشوری، ا. وکیلی، ی. بن سعید، س. نوعی، ز. (1388) باورهای فراشناختی و سلامت عمومی در دانشجویان، مجله ی علمی پژوهشی، اصول بهداشت و روان. سال یازدهم، شماره یک (پیاپی 41)، (ص ص15-20)

عریضی، ح. عابدی، ا.  (1382)، تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی بر حسب سازه انگیزه پیشرفت، فصلنامه نوآوری های آموزشی، شماره 5، سال دوم

عطار خامنه و سیف. (1388)، تأثیر آموزش راهبردهای فراشناخت بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، مطالعات تربیتی و روانشناسی ( دانشگاه سیستان)، سال ششم، 1388، شماره 9

فتحی واجارگاه، کورش. (1384)، اصول برنامه ریزی درسی، تهران، انتشارات ایران زمین

فردانش (بی تا)، طبقه بندی الگوهای طراحی سازنده گرا بر اساس رویکردهای یادگیری و تدریس، مطالعات تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی

فلاول، (1988)، رشد شناختی، ترجمه فرهاد ماهر (1377)، تهران، انتشارات رشد

قاضی، ر. (1390)، تحلیل محتوای کتاب های علوم سوم و چهارم دوره ابتدایی بر اساس هوش های چند گانه گارنر، دانشگاه آزاد چالوس، پایان نامه کارشناسی ارشد

کرلینجر، فرد. ان. (1380)، مبانی پژوهش در علوم رفتاری، ترجمه پاشا شریفی و نجفی زند، تهران، انتشارات آوای نور

گلستان جهرمی، ف. گلستان جهرمی، م. (1388)، بررسی رابطه بین فراشناخت و میزان خلاقیت و پیشرفت دانش آموزان

گروه مشاوران یونسکو (2005)، فرایند برنامه ریزی آموزشی، ترجمه فریده مشایخ، تهران، انتشارات مدرسه، چاپ پنجم

ملکی، حسن. (1386و 1379و 1376)، برنامه ریزی درسی، راهنمای عمل، تهران، انتشارات مدرسه

مشایخ، فریده. (1375)، فرایند برنامه ریزی آموزشی، تهران، انتشارات مدرسه

ماکویی، احمد (1386)، تکنیک های تصمیم گیری، انتشارات دانشگاه علم و صنعت. ص 35

محسنی، حسن. (1383)، روش تدریس پیشرفته (آموزش مهارت ها و راهبردهای تفکر)، تهران، انتشارات سمت

مهدی پور، مریم. (1389)، اثر بخشی آموزش تفکر انتقادی و راهبردهای فراشناختی بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر پایه دوم راهنمایی شهر آمل، دانشگاه آزاد تنکابن، پایان نامه کارشناسی ارشد

نادری، عزت الله و سیف نراقی، مریم، (1387)، روش های تحقیق و ارزشیابی آن در علوم انسانی، تهران، نشر بدر

نعمت طاووسی، محترم. (1390)، رابطه فراشناخت و عملکرد در درس متون تخصصی، پژوهش در برنامه ریزی درسی، سال هشتم، دوره دوم، شماره 1و2 (پیاپی 28 و29)

نوریان، (1387)، مقایسه برنامه درسی فارسی پایه اول ابتدایی از جنبه مفهوم برنامه درسی عقیم، نشریه علمی- پژوهشی انجمن مطالعات برنامه درسی، ایران، سال سوم، شماره 9

واشقانی فراهانی، م. علی پور، ا. (1382)، تحلیل محتوای کتاب درسی علوم پایه اول کودکان کم توان ذهنی و مقایسه آن با کتاب درسی علوم پایه اول کودکان عادی، پژوهش در حیطه ی کودکان استثنایی، سال سوم، شماره دوم

هولستی، ال. آر. (1373)، تحلیل محتوا در علوم انسانی، ترجمه سالار زاده امیری، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول

یار محمدیان، محمد حسین. (1377)، اصول برنامه ریزی درسی، تهران، انتشارات یادواره ای کتاب

یوسفی لویه، مجید، (1382)، نگاهی به پژوهش در حافظه و فرا حافظه افراد با ناتوانایی های یادگیری، مجله تعلیم و تربیت استثنایی شماره 24و 25

یوسفی، م. (1389)، تحلیل محتوای کتاب زیست شناسی دوم و سوم متوسطه بر اساس نظریه هوش های چند گانه گاردنر، دانشگاه آزاد چالوس، پایان نامه کارشناسی ارشد

Dirkes, M. (1985). Self directed thinking in the curriculum, roeper review. 11,92-94

Pintrich, P.R.& Degroot, E.V.(1990). Motivationa and self-rwgulated components of classroom academic pwrformance.Journal of educational Psychology.83233-40

Schraw G. Moshman D. Metacogntive theories. Educ Rev Psychol.1995. 7 (4): 351-71

Flawell JH. Gognitive development. 3 ed. Englewood: prentice-Hall, 1988

Palinscar & Brown. Reciprocal teaching of comprehension fosterikg and comprehension monitoring activities. Cogn Instr. 1984. 1(2): 117-75

Chan L, Chele PV. Methods and strategies in educating handicapped children, 1993

Paris SG, einograd P. How metacognition can promote    academic  Learning and instruction. In: Jones BF. Idol L, editors. Dimensions of thinking and cognitive instruction. Hillsdale: Erlbaum, 1990

Connelly. F. M & Clandinin, D. J. “curriculum content.” International Encyclopedia of curriculum, pergaman, 1991.

Khoi, le Thanh, “ Ieducation Comparee.” Paris, Armand Colin, 1981

Osborne, J. w (2002). Measurnig motcognition in the classroom: A, Review of currently available measurs. Department Educational Psychology Retrieved: http://www.wsn.edu/ nedue/ coe/ prateces/meta

Dirkes, M. (1985). Self directed thinking in the curriculum, roeper review. 11, 92-94

Schraw, G. (1998). Prompting general metacognitive awareness. Instructional science, 26,113-125

Sternberg. R. J.(1993). A three facet mode of creativity. The nature of creativity. Cambridge university press.

Wong, B. (1985). Metacognition, Forrest Presley: human performance, Vol12: instructional practices.

Morton, A.(2008). Helping Students Set Goals and Monitor their own Learning. Wiki book, The open- content textbooks collection: Amor 007 Talk 23:21 (UTC).

Baker, L. (1982). An evaluation of role of metacognitive deficits in learning disabilities, 2, 27-35