پایان نامه عوامل موثر بر تعیین نسبت سود تقسیمی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت مالی

چکیده

تصمیم­گیری درباره­ی پرداخت سود و مقدار آن، موضوع حائز اهمیتی در حوزه­ی مالی شرکتی است؛ زیرا در این تصمیم­گیری مقدار پولی که باید به سرمایه­گذاران پرداخت شود و همچنین مقدار پولی که باید برای سرمایه­گذاری مجدد انباشته شود، مشخص می­شود.

در این پژوهش عوامل موثر بر نسبت پرداخت سود سهام در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفت که نتایج جاصل از تحقیق نشان دهنده رابطه مثبت بین نسبت پرداخت سود سهام و سودآوری، جریان نقد آزاد، سهامداران نهادی و رابطه منفی بین سود تقسیمی و ریسک و همچنین رابطه­ی رشد فروش و فرصت های سرمایه گذاری با میزان سود تقسیمی تأیید نشد. به دیگر سخن، سرمایه­گذاران در بورس اوراق بهادار تهران از سودآوری، جریان نقد آزاد، ریسک و سهامداران نهادی به عنوان معیاری جهت تعیین میزان سود تقسیمی شرکت­ها استفاده می­کنند.

کلمات کلیدی: سود نقدی، سهامداران نهادی، ریسک، جریان نقدینگی، سودآوری

فصل اول

کلیات تحقیق

-1- مقدمه

شرکت‌های موفق کسب سود می‌کنند. این سودها مجدداً در دارایی‌های عملیاتی سرمایه‌گذاری می‌شود، یا برای خرید اوراق بهادار به کار می‌رود، یا در بازپرداخت بدهی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، و ممکن است میان سهامداران توزیع شود.

اگر تصمیم گرفته شود که سود میان سهامداران توزیع شود، سه پرسش اساسی مطرح می‌شود:

چه درصدی از سود توزیع شود؟

توزیع سود به صورت پرداخت سود نقدی به سهامداران باشد و یا از طریق بازخرید سهام صورت پذیرد؟

تا چه حد توزیع سود پایدار باشد؟

سیاست تقسیم سود یکی از موضوعات مهم مدیریت مالی است و سود نقدی برای بسیاری از شرکت‌ها، یک جریان نقدی خروجی قابل توجه به شمار می‌رود. به دیگر سخن تصمیم‌گیری درباره‌ی پرداخت سود و مقدار آن، موضوع حائز اهمیتی در حوزه‌ی مالی شرکتی است؛ زیرا در این تصمیم‌گیری مقدار پولی که باید به سرمایه‌گذاران پرداخت شود و همچنین مقدار پولی که باید برای سرمایه‌گذاری مجدد انباشته شود، مشخص می‌شود. شاید بدیهی به نظر رسد که شرکت همواره بخواهد با تقسیم سود، در حد امکان پول سهامداران را برگرداند. از طرف دیگر، این هم بدیهی است که شرکت همواره می‌تواند به جای تقسیم سود، پول سهامداران را مجدداً سرمایه‌گذاری کند. در نتیجه سؤال اصلی در بحث تقسیم سود این است: «آیا شرکت باید سود را به سهامداران بپردازد یا مجدداً آن را برای خود سهامداران سرمایه‌گذاری کند؟»

دلایل زیادی بر علت پرداخت یا عدم پرداخت سود در شرکت‌ها وجود دارد. تابه حال یافته‌ها نشان می‌دهد که چرا شرکت‌ها سود پرداخت می‌کنند و سرمایه گذاران توجه به پرداخت سود سهام دارند که این معمای سود سهام می‌باشد که هنوز مساله ساز است. برنستاین (1996)[1] و ایویزین و هر دو2003))[2]دوباره به معمای سود سهام پرداختند و پاسخی برای آن نیافتند. بنابراین پایه گذاری سیاست تخصیص سود شرکت بحث برانگیز باقی مانده و شامل قضاوت‌های بسیاری از سوی تصمیم گیرندگان می‌باشد. عدم وجود یک تعریف ثابت برای سود تقسیمی یک موضوع بحث بر انگیز است بر اساس بروک و همکارانش (1998)[3]هیچ دلیلی وجود ندارد که اعتقاد داشته باشیم سیاست تقسیم سود شرکت از یک هدف ثابت نشأت می‌گیرد.

2-1- تعریف موضوع و بیان مسئله

سود نقدی به صورت نقد پرداخت می‌شود و همه افراد به پول نقد علاقمندند. حال سؤال این است که آیا شرکت باید سود را به صورت نقدی به سهامداران بپردازد یا اکنون پول نقد را سرمایه‌گذاری کند و بعداً سود آن را بپردازد؟ بنابراین سیاست تقسیم سود، الگوی زمانی پرداخت سود است. در این زمینه سؤالی که اهمیت خاص دارد این است که شرکت اکنون چه درصدی از سود را باید تقسیم کند؟ این همان سؤال سیاست تقسیم سود است.

موضوعاتی که درباره‌ی تصمیم گیری شرکت برای تضمین سودشان در برابر سهامداران پیش می‌آید عبارتند از چند درصد از سود باید توزیع شود. پرداخت سود چگونه باید باشد (نقدی، سود سهمی، و یا تجزیه سهام) سیستم توزیع سود تا چه اندازه باید پایدار بماند. این موضوعات بیشترین موارد بحث را در مورد سیاست‌های تقسیم سود به خود اختصاص دادند.

تعداد تحقیقات تجربی و تئوریک در مورد سیاست تقسیم سود تا به حال دارای افزایش بی نظیر بوده است. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که چرا شرکت‌ها سود پرداخت می‌کنند و سرمایه گذاران توجه به پرداخت سود سهام دارند، که این معمای سود سهام می‌باشد، که هنوزمساله سازاست. برنستاین[4] و ایویزین[5] (2003) دوباره به معمای سود سهام پرداختند و پاسخی برای آن نیافتند. بنابراین پایه گذاری سیاست تخصیص سود شرکت بحث برانگیز باقی مانده و شامل قضاوت‌های بسیاری از سوی تصمیم گیرندگان می‌باشد. عدم وجود یک تعریف ثابت برای سود تقسیمی یک موضوع بحث بر انگیز است. بر اساس بروک و همکارانش[6] (1998) هیچ دلیلی وجود ندارد که اعتقاد داشته باشیم سیاست تقسیم سود شرکت از یک هدف ثابت نشأت می‌گیرد.

تئوری نمایندگی برای حداقل کردن هزینه‌ها مرتبط با جداکردن مالکیت ازمدیریت می‌باشد. در شرکت‌هایی که مالکان سهم بیشتری از مدیریت دارند بدلیل چیدمان بهتر سهامداران و وجود کنترل مدیریتی هزینه نمایندگی کاهش می‌یابد، جنسن و مکلینگ[7] (1976). شرکت‌هایی که گرو های بزرگی از سهامداران را دارند، قادرند بهتر فعالیت‌های مدیریتی را کنترل کنند. بر اساس نظریه فاما و جنسن (1983) به وسیله پرداخت سود سهام زیاد به سهام داران این اثرات را می‌توان تحت کنترل در آورد. معاهدات مربوط به بدهی به منظور کاهش در پرداخت‌های سود برای جلوگیری از انتقال‌های ثروت دارندگان اوراق قرضه به سهامداران لازم است جان و کالی[8] (1982). از طرفی دیگر سیاست تقسیم سود بر روی هزینه‌های نمایندگی تاثیر می‌گذارد که باعث کاهش هزینه‌های نمایندگی و افزایش نظارت بر بازار سرمایه می‌شود. در فرضیه جریان نقد آزاد جنسن (1986) بیان می‌کند که وجوه نقد باقی مانده پس از تامین مالی کلیه پروژه‌های با ارزش فعلی خالص مثبت باعث تاثیرگذاشتن بین منافع مدیران و سهامداران و باعث ایجاد هزینه نمایندگی می‌شود.

 مازیلیز و تریمن[9] (1988) نتیجه می‌گیرند که هرچه تعهدات مالیاتی افزایش (کاهش )پیدا کند، پرداخت سود سهام کاهش (افزایش) می‌یابد درحالیکه سرمایه گذاری مجدد درآمدها افزایش (کاهش ) پیدا خواهد کرد. مدل مالیات تعدیل شده همچنین فرض می‌کند که سرمایه گذاران سود پس از مالیات خود را حداکثر می‌کنند.

فراکفورتر و لان[10] (1992) به این صورت بحث می‌کند که نامتقارن بودن اطلاعات و سهامداران باعث می‌شود که پرداخت‌های سود سهام باعث افزایش جذابیت موضوعات سرمایه‌ای شود. بر اساس نظریه مشل [11] (1979) ارتباط سیستماتیک بین نوع صنعت و سیاست تقسیم سود دلالت بر این دارد که مدیران بوسیله فعالیت‌های اجرایی در شرکت‌های رقیب درهنگام مشخص کردن سطوح پرداخت سود سهام تحت تاثیرقرار می‌گیرند، اگر آن‌ها بفهمند که سهامداران انتظارپرداخت سود بیشتری را دارند مدیران ممکن است پرداخت سود سهام را به منظور راضی کردن سرمایه گذاران افزایش دهند.

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

سود نقدی هر سهم به واسطه عینیت و ملموس بودن، برای دارنده‌ی سهام به عنوان یکی از منابع ایجاد نقدینگی افراد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. این مسئله نزد مدیران شرکت‌ها نیزدارای اهمیت بوده، از این رو بخشی از توان و توجه مدیران شرکت‌ها معطوف به مقوله‌ای است که از آن با عنوان «سیاست تقسیم سود» یاد می‌شود. اما مسئله‌ی اصلی، ریشه‌یابی دلایل اتخاذ یک سیاست تقسیم سود مشخص از سوی شرکت‌ها است. در این تحقیق تلاش می‌شود که عواملی که برنسبت سود نقدی تاثیر گذار می‌باشند را تعیین نمائیم، که مورد استفاده سرمایه گذاران برای تصمیم گیری قرار می‌گیرد. تحقیقات تجربی قبلی عمدتا براقتصادهای توسعه یافته تمرکز داشتند. این تحقیق روابط بین شاخص‌های نسبت پرداخت سود در درون یک کشور در حال توسعه را مورد بررسی قرار می‌دهد. بنابراین در این تحقیق تلاش می‌کنیم عوامل را که بر نسبت سود تقسیمی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر می‌گذارد را مورد بررسی قرار دهیم چون یکی از عوامل مهم در تصمصم گیری سرمایه گذارن به خصوص سرمایه گذاران نهادی و همچنین در ارزش گذاری سهام، سود نقدی می‌باشد.

4-1- فرضیه‌های تحقیق

جریان نقدی آزاد خالص رابطه معناداری با نسبت پرداخت سودسهام دارد.

فرصت‌های سرمایه گذاری رابطه معناداری با نسبت پرداخت سود سهام دارد.

ریسک شرکت رابطه معناداری با نسبت پرداخت سود سهام دارد.

سودآوری رابطه معناداری با نسبت پرداخت سود سهام دارد.

سهام داران نهادی رابطه معناداری با نسبت پرداخت سود سهام دارد.

رشد شرکت رابطه معناداری با نسبت پرداخت سود سهام دارد.

5-1- پیشینه تحقیق

ادبیات گسترده در نسبت‌های پرداخت سود برای شرکت‌ها، سیاست‌های از قبل تعیین شده یکسانی برای سطوح پرداخت سود که باعث حداکثرشدن ارزش سهام شود ایجاد نمی‌کند.

دلایل زیادی بر علت پرداخت  یا عدم پرداخت سود در  شرکت ها وجود دارد.تابه حال یافته ها نشان می دهد که چرا شرکت ها سود پرداخت می کنند و سرمایه گذاران توجه به پرداخت سود سهام دارند که این معمای سود سهام می باشد. عدم وجود یک تعریف ثابت برای سود تقسیمی یک موضوع بحث بر انگیز است بر اساس بروک و همکارانش (1998)[12]هیچ دلیلی وجود ندارد که اعتقاد داشته باشیم سیاست تقسیم سود شرکت از یک هدف ثابت نشأت می گیرد .

این موضوع مورد بحث قرار گرفت که سیاست تقسیم سود هیچ اثری بر قیمت سهام ندارد همچنین برهزینه های سرمایه‌شان نیز تاثیری ندارد. اگراین سیاست تقسیم سود هیچ اثر مهمی نداشته باشد پس سیاست تقسیم سود نامربوط است. میلر و مودیانی (1961) به این صورت بحث می‌کند که ارزش شرکت تنها با استفاده از قدرت سودهی پایه‌اش وریسک صنعت مشخص می‌شود. در مطالعات تجربی قبلی تعدادی از فاکتورهای تاثیرگذار بر نسبت‌های پرداخت سود شرکت‌ها که شامل سودآوری، ریسک، جریان نقدی، هزینه نمایندگی، رشد فروش مشخص شده‌اند. (هیکنس 1981 رزوف 9821 لوید و همکارانش 1985 ;پریوت و گیتمن 1991جنسن و همکارانش 1992الی و همکارانش 1993 کالینس و همکارانش 1996; دی زیگزا 1999)

سودهای سال‌های پیشین به عنوان فاکتور مهمی درظرفیت شرکت‌ها برای پرداخت سود نگاه می‌باشد. بریت و گیتمن (1991) درمطالعه خودشان به این نتیجه رسیدند که سودهای سال جاری و سال‌های گذشته فاکتورهای مهمی هستند که در پرداخت سود موثر می‌باشند. همچنین بیکر و همکارانش (1985) یافتند که یک شاخص مهم درپرداخت سود، سطح پیش بینی درآمدهای آتی می‌باشد.

همچنین پریوت و گیتمن (1991) دریافتند که شرکتی که درآمدهای نسبتا ثابتی دارند اقلب قادر به پیش بینی تقریبی درآمد آینده‌شان می‌باشند. بنابراین این نوع شرکت نسبت به شرکتی که درآمدهایشان در حال نوسان می‌باشد با احتمال زیادتری می‌تواند درصد سود بیشتری از درآمدهایشان راپرداخت کند. دردیگر مطالعات روزف (1982)[13]لوید و همکارانش (1985) و کولینس و همکارانش (1996) ازارزش بتای یک شرکت به عنوان شاخصی از ریسک بازار استفاده کردند. آن‌ها از طریق روش‌های آماری به این نتیجه رسیدند که یک رابطه منفی ومعناداری بین بتا و پرداخت سود وجود دارد. یافته‌ها آن‌ها نشان می‌دهد که شرکت‌هایی که دارای سطح ریسک بازار بیشتری هستند نسبت پرداخت سود کمتری دارند. دی زیگزا (1999) از طریق تحلیل‌های آماری به وجود رابطه منفی بین بتا و پرداخت سود دست یافت.

نقدینگی و جریان نقد آزاد همچنین به عنوان شاخص‌های مهمی برای پرداخت‌های سود می‌باشند. وضعیت نقدینگی پایین به خاطرکمبود وجوه باعث پرداخت سود کمترمی شود. آلی و همکارانش (1993) [14]به صورت رسمی بیان کردند که پرداخت سود به جریان نقدی بستگی دارد تا به سودهای جاری که بیشتراز فعالیت‌های حسابداری تحت تاثیرند که منعکس کننده توانایی شرکت برای پرداخت سود می‌باشد. آن‌ها بیان می‌کنند که درآمدهای جاری به صورت واقعی توانایی شرکت را برای پرداخت سود منعکس نمی‌کنند.

روزوف (1982) مدارکی را ارائه کرد که سطوح پرداخت سود سهام به طور منفی با سطوح سهامداران داخلی رابطه دارد. جنسن و همکارانش (1982) گالینس و همکارانش (1996) تائید می‌کنند که رابطه بین پرداخت سود و سهامداران داخلی منفی است. دی زیگزا (1999) [15]از طریق تحلیل‌های آماری نشان داده که رابطه منفی وعمده بین سهامداران نهادی و پرداخت سود وجود دارد. پازینتن(1983)[16]رسما اعلام کرد که نسبت‌های پرداخت سود هدف و گستره‌ای که سودها در آن مشخص می‌شوند از سیاست سرمایه گذاری مستقل است.هیگنز(1972) نشان داد که نسبت پرداخت سود به طور منفی با نیاز شرکت به وجوه نقد برای فرصت‌های رشد مالی مرتبط است روزف (1982) لوید و همکارانش (1982) گالینز و همکارانش (1996) یک رابطه معناداری منفی بین رشد فروش‌های تاریخی و پرداخت سود را نشان می‌دهد هرچند دی زیگزا (1999) نشان داد که یک رابطه مثبت ولی بی اهمیت درباره رشد وجود دارد و یک رابطه منفی ولی کم اهمیت در مورد ارزش بازار به ارزش دفتری وجود دارد. بر اساس نظریه مشل (1979)[17] ارتباط سیستماتیک بین نوع صنعت و سیاست تقسیم سود دلالت بر این دارد که مدیران بوسیله فعالیت‌های اجرایی در شرکت‌های رقیب درهنگام مشخص کردن سطوح پرداخت سود سهام تحت تاثیرقرار می‌گیرند، اگر آن‌ها بفهمند که سهامداران انتظارپرداخت سودبیشتری را دارندمدیران ممکن است پرداخت سود سهام را به منظور ساکت کردن سرمایه گذاران افزایش دهند. فرانکفورتر و لان (1992) [18]پرداخت سود سهام قسمتی ازآن به صورت یک سنت و قسمتی دیگر به عنوان روش برای از بین بردن اضطراب سرمایه گذاران می‌باشد. پرداخت سود سهام به سهامداران باید به صورتی باشد که باعث شود به عنوان یک تجدید روابط بین مدیریت و مالک شود وبه ثبات در شرکت کمک می‌کند.

بررسی مقطعی بنرجی و همکاران(2007) نشان می‌دهد سهامداران با نقدشوندگی کمتر(بیشتر)، تمایل بیشتر(کمتر) به دریافت سود نقدی دارند. از دیگر سو در طول زمان، افزایش قابل ملاحظه‌ی نقدشوندگی بازار سهام ایالات متحده، تمایل شرکت‌ها به کاهش سود نقدی را به همراه داشته است.

فاما و فرنچ(2001) در بررسی زمانی نشان می‌دهند که شرکت‌هایی که با نرخ بالاتری سرمایه‌گذاری می‌کنند، منابع بیشتری جهت تحقیق و توسعه صرف می‌نمایند و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری دارایی‌هایشان بالاتر است، نسبت به سایر شرکت‌ها سود نقدی کمتری پرداخت کرده یا اصلاً سودی پرداخت نمی‌کنند. با توجه به تحقیق پاستور و استامبو(2003)، شرکت‌هایی که شروع به پرداخت سود نقدی می‌کنند، بازده سهامشان حساسیت کمتری به نقدشوندگی نشان می‌دهد. تحقیقات فاما و فرنچ(2002)­ مؤید این مطلب است که شرکت‌هایی با سودآوری بالا و فرصت‌های سرمایه‌گذاری کمتر، نسبت پرداخت سود نقدی بالاتری دارند. تحقیق پرسشنامه‌ای بریو و دیگران(2005) نشان از شواهدی مبنی بر توجه مدیران به نقدشوندگی بازار سهام هنگام تصمیم جهت کاهش سود نقدی دارد.

سعیدی و بهنام(1388) در تحقیق خود یازده عامل را جهت بررسی سیاست تقسیم سود، مورد مطالعه قرار دادند که از میان آن‌ها معناداری ارتباط عوامل: اندازه‌ی شرکت، سود تقسیمی در سال گذشته، فرصت‌های سرمایه‌گذاری، سود مورد انتظار سال آتی و نرخ تورم تأیید شد و معناداری ارتباط سایر متغیرها مورد تأیید قرار نگرفت.

Abstract:

Dividend payout decision making and the amount of it is an important issue in the corporate finance, because in this decision making the amount of money which should be paid to the investors and should be retained for investment will be determined.

In this study the effective factors on dividend payout ratios in Tehran Stock Exchange (TSE) are examined. The related results show that there is a positive relationship between dividend payout ratios and profitability, free cash flow, institutional stockholders, and there is a negative relationship between dividend payout and risk. Moreover, the relationship between sales growth and investment opportunities was not approved. In other words, Tehran Stock Exchange investors use profitability, free cash flow, risk and institutional stockholders as distinct criteria for determining the amount of corporates’ dividend payout.

Keywords: Dividend, Institutional stockholders, Risk, Free cash flow, Profitability