پایان نامه رابطه بین ابعاد شخصیتی مدیران و عملکرد شغلی کارکنان براساس پنج الگوی بزرگ شخصیتی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

رشته: مدیریت دولتی گرایش: مدیریت منابع انسانی

چکیده

هدف این تحقیق بررسی رابطه ابعاد شخصیتی مدیران و عملکرد شغلی کارکنان است. روش تحقیق بکار گرفته شده، توصیفی از نوع همبستگی بوده و از نظر هدف یا ماهیت ازنوع کاربردی است. روش گردآوری داده ها به صورت میدانی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است. جامعه آماری تحقیق حاضر مدیران مدارس دوره دوم متوسطه آموزش و پرورش شهرستان رشت به تعداد 150 نفر و کارکنان مربوطه در جامعه‌ی آماری حدود 450 نفر بوده‌اند. نمونه آماری با استفاده از جدول مورگان به تعداد 108 نفر برای هر کدام بود. از آنجایی که این تحقیق به بررسی ابعاد شخصیتی مدیران و عملکرد شغلی کارکنان پرداخته، لذا 108 پرسشنامه ابعاد شخصیتی را مدیران و 108 پرسشنامه عملکرد شغلی را کارکنان پاسخ دادند و سپس همبستگی بین این دومتغیر سنجیده شد. روش تجزیه و تحلیل داده ها، با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون انجام گرفت. روایی تحقیق با استفاده از روایی محتوا از طریق اساتید محترم و خبرگان مورد سنجش قرار گرفت. پایایی تحقیق نیز با استفاده از روش آلفای کرونباخ سنجیده شد که میزان آلفای بالاتر از  70/0  است. نتایج تحقیق نشان دادکه بین روا ن نژندی یا روان رنجورخویی، برون گرایی، گشودگی ، توافق پذیری و با وجدان بودن مدیران و عملکرد شغلی کارکنان رابطه وجود دارد.

کلمات کلیدی: روا ن نژندی ، برون گرایی ، گشودگی ، توافق پذیری ، با وجدان بودن ، عملکرد شغلی 

مقدمه

مدیریت در هر سازمان به عنوان هسته مرکزی و مغز متفکر آن عمل می کند. این عنصر در واحدهای آموزشی از حساسیت و اهمیت خاصی برخوردار است و بهبود عملکرد در این زمینه تحت تأثیر عوامل گوناگونی است که از آن جمله می توان به شخصیت مدیران اشاره کرد(حسینیان،1386).

در بسیاری از محیط ها و موقعیت های آموزشی و شغلی بر توانایی های فردی به عنوان عامل اصلی موفقیت تاکید می شود. اما باید توجه داشت که این توانایی ها به تنهایی نمی توانند عامل موفقیت باشند بلکه باید تفاوت های فردی بین افراد را به عنوان عامل مهم و موثر در موفقیت شغلی و تحصیلی آنان در نظر گرفت. تحلیل تفاوت های فردی همواره از نظر روانشناسی در سازمان ها به خصوص آموزش و پرورش مورد توجه قرار گرفته است. یکی از متغیرهای تفاوت فردی ویژگی های شخصیتی است.شناخت و یژگی های شخصیتی افراد و استفاده از الگوهای اثربخش در برنامه های آموزشی از اهمیت زیادی برخوردار است(عیسائی و همکاران،1392).  عملکرد معیار پیش بینی شده یا معیار وابسته ی کلیدی در چارچوبی که ارائه می دهیم، می باشد که این چارچوب بعنوان وسیله ای برای قضاوت در مورد اثر بخشی افراد، گروه ها و سازمانها عمل می کند. اگر مدیران ما در سازمانها  با استفاده از استعداد کارکنان آموزش مورد نیاز را در اختیار کارکنان قراداده و ضمن دادن فرصت مناسب و امکانات مورد نیاز  به آنان و ایجاد انگیزه می‌توانند بهترین عملکرد را در کارکنان شاهد باشند اما متاسفانه در بعضی از سازمانها شاهد آن هستیم که مدیران عمدتا به عملکرد کارکنان توجه کافی نداشته و عمدتا بر اساس امیال خود تصمیم می گیرند. یکی از عواملی که بر عملکرد کارکنان تاثیر گذار است شخصیت و ابعاد آن است. ابعاد شخصیت در  این تحقیق روان نژندی(روان رنجورخویی)، برون گرایی ( درون گرایی)، گشودگی( اشتیاق به تجارب تازه)، توافق پذیری و باوجدان بودن(مسئولیت پذیری) بوده است.

آنچه در این فصل مورد بررسی قرار می گیرد، بررسی رابطه بین ابعاد شخصیتی مدیران و عملکرد شغلی کارکنان براساس پنج الگوی بزرگ شخصیتی می باشد. در این فصل ابتدا مساله تحقیق ،   اهمیت وضرورت موضوع تحقیق بیان شده و سپس به اهداف و سوالات تحقیق به همراه چارچوب نظری و فرضیات و تعاریف نظری و عملیاتی تحقیق و در خاتمه به قلمرو پژوهش پرداخته شده است.

 1-2- بیان مسئله

عملکرد شغلی عبارت است از آنچه شخص انجام می دهد و قابل مشاهده است و شامل آن دسته از فعالیت هایی است که در ارتباط با اهداف سازمان است و می توان آن را در اطلاعات تخصصی هر فرد اندازه گیری کرد(موچینکی[1]، 2008). عملکرد شغلی هم به عمل، هم به نتیجه عمل اشاره دارد. به عبارت دیگر، عملکرد به عنوان عمل امروز که مقدمه تولید مقدار مشخصی از ارزش خروجی فرداست، تعریف می‌شود(آقا یوسفی و میرحسنی، 1391). عملکرد عبارتست مجموع رفتارهای در ارتباط با شغل که افراد از خود نشان می دهند(موچینکی، 2008).

 فقدان عملکرد کارکنان باعث کاهش بهره وری سازمان و عقب ماندن از سایر رقبا خواهد شد. سازمان هایی که برای حفظ بقاء و رقابت تلاش می‌کنند و خود را نیازمند حضور در عرصه ملی و جهانی می‌‌دانند، باید اصل بهبود مستمر عملکرد شغلی کارکنان  را سرلوحه فعالیت خود قرار ‌دهند. این نتیجه حاصل نمی‌شود، مگراینکه زمینه دستیابی به آن با مدیریت عملکرد شغلی کارکنان امکان‌پذیر ‌شود(آقا یوسفی و میرحسنی، 1391).

عملکرد به عنوان رفتار فردی تابع شخصیت و متغیرهای موقعیتی(نظیر تقاضا های کاری، سازمانی و اجتماعی و...) است. تحقیقات صورت گرفته در این زمینه نشان داده است که علاوه بر دانش ، مهارت و توانایی های مختلف، شخصیت یکی از مهمترین پیش بینی کننده های عملکرد شغلی است(هارتز و دانووان[2]، 2005).

عملکرد شغلی یکی از مهمترین عواملی است که  سازمان ها به دنبال آن هستند. سازمان آموزش و پرورش نیز از این قاعده مستثنی نیست مدیران مدارس می توانند با ویژگی های شخصیتی خود روحیه تدریس و آموزش اثربخش را در بین معلم ها افزایش دهند.همچنین براین اساس انگیزه دانش آموزان برای یادگیری افزایش خواهد یافت(شعبانی،1392).

شخصیت نقش تعیین کننده ای بر رفتار مشهود و آشکار فرد دارد . مدل پنج عاملی شخصیت یکی از مسلط ترین و تاریخی ترین مدل های ساختار شخصیت است و بسیاری از روان شناسان بیان کرده اند که مدل پنج عاملی بسیاری از متغیرهای شخصیت را در برمی گیرد. ابعاد شخصیت به ترتیب عبارتند از روا ن نژندی یا روان رنجورخویی[3] ، برون گرایی[4] ، گشودگی[5]، توافق پذیری[6] ، با وجدان بودن[7] می‌باشد(لیندن و نیجنهویس[8]، 2010). روان رنجورخویی، تمایل به تجربه پریشانی روان شناختی به شکل اضطراب، خشم، افسردگی، خجالت، تنفر و دامنه ای از هیجانات منفی را دربرمی گیرد. این بعد، همچنین شامل حساسیت به داشتن عقاید غیر واقعی است. برون‌گرایی، شامل حساسیت به داشتن عقاید غیرواقعی است. برون گرایی، شامل نیاز به فعالیت، هیجان و تحرک است. گشودگی، صفات مرتبط با حس زیبایی‌شناختی، کنجکاوی هوشمندانه، نیاز به تنوع، نگرش‌های غیرمتعصبانه و علایق گسترده را مشخص می‌کند. توافق‌پذیری نیز، صداقت، نوعدوستی و همدردی را دربردارد و در تضاد با خصومت بدبینانه و خودمحورانه است و سرانجام وجدانی بودن شامل کوششی منظم برای دستیابی به اهداف و پیروی جدی از اصول است(تکلو و همکاران[9]، 2012).

یافته های تحقیقات پیرامون ارتباط بین شخصیت و عملکرد تا اواسط دهه 1980 نشان داد که رابطه معنا داری بین شخصیت و عملکرد وجود ندارد. تا اینکه با گسترش نظریه ها و مدل های شخصیتی نتایجی خلاف نتایج قبل بدست آمد و حاکی از این بود که ویژگی‌های شخصیتی از مهمترین پیش بینی کننده های عملکردشغلی است(پنی و همکاران[10]، 2011). کلانگ (2012) نیز نشان داد که رابطه مثبتی بین ابعاد شخصیتی و عملکرد شغلی وجود دارد.

لذا با توجه به مسائل گفته شده این سوال مطرح می شود که آیا بین ابعاد شخصیت مدیران و عملکرد شغلی کارکنان براساس پنج الگوی شخصیتی رابطه معنا داری وجود دارد؟

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

عملکرد شغلی کارکنان در سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات ناشی از عوامل مختلف و متنوع است. روش‌های متفاوتی نیز برای رفع مشکلاتی که منجر به عملکرد پایین شده‌اند وجود دارد که یکی از این روش‌ها متمرکز شدن بر ویژگی­های شخصیتی افراد در  سازمان‌ها می‌باشد. تحقیقات نشان داده است که کارکنان علاقه­مند و وفادار به سازمان عملکرد شغلی بالاتری دارند و تمایل به ماندگاری آنها در سازمان بیشتر است، کمتر غیبت می­کنند، از انگیزه کاری بالاتری برخوردار هستند و موافقت و همراهی آنان با تغییرات سازمان بیشتر است (ساعتچی، 1384) .

 یکی از مسائلی که بر عملکرد شغلی مدیران و کارکنان تاثیر می گذارد، ابعاد شخصیتی آنها ست(لیندن و نیجنهویس، 2010). با توجه به شخصیت افراد می توان فرایند استخدام ،انتقال و ارتقای آنها را بهتر کرد . از آنجا که ویژگی های شخصیتی افراد به عنوان عواملی برای تعیین رفتار آنان عمل می کنند، می توان با شناسایی این ویژگی‌ها برای پیش‌بینی رفتار چارچوبی به دست آورد. آگاهی از شخصیت افراد می‌تواند به مدیریت سازمان کمک کند تا افراد واجد شرایط را در پست‌های مختلف سازمان بگمارد که این کار به نوبه خود باعث خواهد شد جابجایی کارکنان کاهش و رضایت شغلی آنان افزایش یابد(پارسائیان و اعرابی،1386).

 عملکرد شغلی یکی از مهمترین عواملی است که سازمان ها به دنبال آن هستند وشخصیت افراد از عوامل مهمی بوده که بر عملکرد کارکنان تاثیر می‌گذارد . لذا می‌توان گفت که این موضوع از جمله مسائلی است که برای آموزش و پرورش اهمیت فراوانی داشته است؛ زیرا به کار بستن مدیران کارآمد و شایسته در این بخش بر عملکرد کارکنان تاثیر گذاشته و نهایتا می‌تواند موجب رشد و تعالی دانش‌آموزان گردد.

1-4- چارچوب نظری تحقیق

این تحقیق به رابطه بین ابعاد شخصیتی مدیران و عملکرد شغلی کارکنان  بر اساس پنج الگوی بزرگ شخصیتی در مدارس دوره دوم متوسطه آموزش و پرورش شهرستان رشت می پردازد.  براساس آن پنج الگوی بزرگ شخصیتی به عنوان متغیر مستقل تحقیق شامل ابعاد روان نژندی یا روان رنجورخویی(N)[11] ، برون گرایی(E)[12] ، گشودگی(O)[13]، توافق پذیری(A)[14] ، با وجدان بودن(C)[15] در نظر گرفته است. متغیروابسته تحقیق نیز عمکرد شغلی کارکنان است. مدل تحقیق بر گرفته از تحقیقات لیندن و نیجنهیوس[16] در سال 2010 بوده است. مدل تحقیق بصورت زیر است:

ابعاد شخصیت

روا ن نژندی(رنجورخویی)

برون گرایی

گشودگی

عملکرد شغلی

با وجدان بودن

توافق پذیری

شکل1-1- مدل مفهومی تحقیق(لیندن و نیجنهویس، 2010)

1-5- اهداف تحقیق

اهداف تحقیق بر اساس مسئله تبیین شده به شرح زیر فهرست می شوند:

 1- سنجش وضعیت ابعاد شخصیتی مدیران مدارس دوره دوم متوسطه آموزش و پرورش شهرستان رشت

2- سنجش میزان عملکرد شغلی کارکنان مدارس دوره دوم متوسطه آموزش و پرورش شهرستان رشت

3- تعیین رابطه بین ابعاد شخصیتی مدیران و عملکرد شغلی کارکنان مدارس دوره دوم متوسطه آموزش و پروش شهرستان رشت

1-6- فرضیات تحقیق

این تحقیق به بررسی رابطه بین ابعاد شخصیتی مدیران و عملکرد شغلی کارکنان براساس پنج الگوی بزرگ شخصیتی  در مدارس دوره دوم متوسطه آموزش و پرورش شهرستان رشت پرداخته است.  لذا فرضیه های این تحقیق بصورت زیر شکل گرفته اند:

1-  بین روا ن نژندی یا روان رنجورخویی مدیران و عملکرد شغلی کارکنان رابطه وجود دارد.

2- بین برون گرایی مدیران و عملکرد شغلی کارکنان رابطه وجود دارد.

3- بین گشودگی مدیران و عملکرد شغلی کارکنان رایطه  وجود دارد.

4- بین توافق پذیری مدیران و عملکرد شغلی کارکنان رابطه وجود دارد.

5- بین با وجدان بودن مدیران و عملکرد شغلی کارکنان رابطه وجود دارد.

1-7- تعریف متغیرهای تحقیق

1-7-1- تعریف مفهومی متغیرهای تحقیق

شخصیت

هیلگار[17]  شخصیت را  الگوی معینی از رفتار و شیوه تفکر تعریف میکند که سازگاری فرد را با محیط تعیین می کند(فراهانی و همکاران،1390).

ابعاد شخصیت

ابعاد شخصیت به ترتیب عبارت از روا ن نژندی یا روان رنجورخویی، برون گرایی، گشودگی، توافق پذیری، با وجدان بودن می باشد (لیندن و نیجنهویس، 2010)

روان نژندی

روان نژندی، تمایل به تجربه پریشانی روان شناختی به شکل اضطراب، خشم، افسردگی، خجالت، تنفر و دامنه  ای از هیجانات منفی را دربرمی گیرد. این بعد، همچنین دارای تمایل به داشتن عقاید غیر واقعی، قدرت کمتر در کنترل تکانه ها و انطباق پذیری پایین تری نسبت به دیگران است(تکلو و همکاران، 2012).

برون گرایی

برون گرایی، شامل اجتماعی بودن و صفاتی مثل سرزندگی، شادابی، جرأت ورزی، نیاز به فعالیت، هیجان و تحرک است(تکلو و همکاران، 2012).

گشودگی

گشودگی، صفات مرتبط با حس زیبایی شناختی، کنجکاوی هوشمندانه، نیاز به تنوع، نگرش های غیر متعصبانه، علایق گسترده و توجه به عاطفه های درونی را مشخص می کند و طالب لذت بردن از نظریه های جدید و ارز شهای غیر متعارف هستند(تکلو و همکاران، 2012).

توافق پذیری

توافق پذیری نیز بر گرایش های ارتباط بین فردی تأکید دارد و صداقت، نوع دوستی و همدردی را دربرمی گیرد و در تضاد با خصومت بدبینانه و خودمحورانه است(تکلو و همکاران، 2012).

با وجدان بودن

 با وجدان بودن شامل کوششی منظم برای دستیابی به اهداف و پیروی جدی از اصول است. این افراد توانایی بالایی در کنترل تکانه های خود و همچنین برنامه ریزی برای رسیدن به هدف دارند(حق شناس، 2008).

عملکرد شغلی

عملکرد شغلی به چگونگی انجام وظایف ،فعالیتها و نتایج حاصل از آنها اطلاق میشود . عملکرد شغلی را می توان نتایج قابل اندازه گیری تصمیمات و اقدامات افراد دانست که نشان دهنده ی میزان موفقیت و دستاوردهای کسب شده است(عالم تبریزی و همکاران،1388).

1-7-2- تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق

روان نژندی

برای اندازه گیری متغیر روان نژندی از سوالات  1 و 6 و 11 و 16 و 21 و 26و 31و 36 و 41 و 46 و 51 و 56 پرسشنامه (NEO) استفاده شده است که در قالب طیف پنج گزینه ای لیکرت و استفاده از مقیاس اندازه گیری فاصله ای اعمال شده است.

برون گرایی

برای اندازه گیری متغیر برون گرایی از سوالات  2 و 7 و 12و17و22و 27 و 32و 37 و 42 و 47 و 52 و57 پرسشنامه (NEO) استفاده شده است که در قالب طیف پنج گزینه ای لیکرت و استفاده از مقیاس اندازه گیری فاصله ای اعمال شده است.

گشودگی

برای اندازه گیری متغیر گشودگی از سوالات  3 و 8 و 13 و 18 و 23 و 28 و 33 و 38 و 43 و 48 و 53 و 58 پرسشنامه (NEO) استفاده شده است که در قالب طیف پنج گزینه ای لیکرت و استفاده از مقیاس اندازه گیری فاصله ای اعمال شده است.

توافق پذیری

برای اندازه گیری متغیر توافق پذیری از سوالات  4 و 9 و 14 و 19 و 24 و 29 و 34 و 39 و 44 و 49 و 54 و 59 پرسشنامه (NEO) استفاده شده است که در قالب طیف پنج گزینه ای لیکرت و استفاده از مقیاس اندازه گیری فاصله ای اعمال شده است.

با وجدان بودن

برای اندازه گیری متغیر با وجدان بودن از سوالات 5و 10 و 15 و 20 و 25 و 30 و 35 و 40 و 45 و 50 و 55 و 60 پرسشنامه (NEO) استفاده شده است که در قالب طیف پنج گزینه ای لیکرت و استفاده از مقیاس اندازه گیری فاصله ای اعمال شده است.

عملکرد شغلی

برای اندازه گیری متغیر عملکرد شغلی از سوالات  1 تا 15 پرسشنامه پاترسون استفاده شده است که در قالب طیف پنج گزینه ای لیکرت و استفاده از مقیاس اندازه گیری فاصله ای اعمال شده است.

1-8- قلمرو تحقیق

قلمرو موضوعی: موضوع تحقیق حاضر در حوزه مدیریت رفتار سازمانی  است  و به رابطه بین ابعاد شخصیتی مدیران و عملکرد شغلی کارکنان براساس پنج الگوی بزرگ شخصیتی می پردازد.

قلمرو مکانی : قلمرو مکانی تحقیق مدارس دوره دوم متوسطه آموزش و پرورش شهرستان رشت می باشد.

قلمرو زمانی: تحقیق حاضر در بازه زمانی زمستان 1392 تا شهریورماه  1393 انجام شده است.

1-9- نتیجه گیری

در این فصل ما به بررسی کلیات و شالوده تحقیق پرداختیم.ومسئله تحقیق و اهمیت و ضرورت این تحقیق در مدارس آموزش و پرورش استان گیلان را بیان نموده و فرضیات و اهداف تحقیق را بررسی نمودیم. چارچوب نظری تحقیق و مدل تحقیق را نیز تشریح نموده و سپس هریک از متغیرهای تحقیق را  نیز تعریف نمودیم .

[1] Muchincky

[2] Hurtz & Danovan

[3] Neuroticism

[4] Extroversion

[5] Openness

[6] Agreeableness

[7] Conscientiousness

[8] Linden & Nijenhuis

[9] Takalu et al

[10] Penney et al

[11] Neuroticism

[12] Extroversion

[13] Openness

[14] Agreeableness

[15] Conscientiousness

[16] Nijenhuis& Linden

[17] Hillgar

Abstract

The goal of this research is considering the relationship between personality dimensions of principals and job performance of staff. Method of the research is descriptive and correlation type and regarding the goal or nature it is applied. Method of data collection is field and tools of data collection are questionnaires. Statistical society of the current research is principals of the second period of Secondary Rasht Education department about 150people and the staff are about 450. Statistical society sample for each of them was 108 people by using Morgan table. Since this research is considering personality dimensions of principals and job performance of staff so 108 questionnaires of personality dimensions were answered by principals and 108 questionnaire of job performance were answered by staff and then correlation between these two variables were assessed. Method of data analysis was by using Pearson correlation coefficient. Research validity has been assessed by content validity through respected professors and experts. Reliability of research was tested by cronbach alpha method that is the degree of alpha is higher than 0.70.The result showed that:

*There is negative relationship between neurosis of principals and job performance of staff.

*There is positive relationship between extroversion of principals and job performance of staff.

*There is positive relationship between openness of principals and job performance of staff.

*There is positive relationship between agreeableness of principals and job performance of staff.

* There is positive relationship between Conscientiousness of principals and job performance of staff.

Key words:neurosis,extroversion,openness, agreeableness, Conscientiousness, job performance