پایان نامه امکان سنجی توسعه تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی شهرستان ایرانشهر و چابهار

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت فناوری اطلاعات گرایش تجارت الکترونیک

بهمن 1390 

چکیده:

            یکی از مهمترین پیامدهای جهانی شدن، افزایش رقابت درسطح بین المللی اقتصاد است. زیرا در این شرایط، همواره با کاهش هزینه های حمل ونقل، رشد حیرت انگیز فناوری اطلاعات و گسترش روزافزون تجارت الکترونیک و به حداقل رسیدن محدودیتهای جغرافیایی و رشد رقابت مواجه خواهیم بود که درنتیجه کارایی اقتصاد بین المللی افزایش خواهد یافت. در این میان می توان گفت مهمترین پیامد جهانی شدن بر اقتصاد کشورها رشد تجارت الکترونیک است، که عناصر آن بازار الکترونیک، تبادل الکترونیک داده و تجارت اینترنتی هستند که مبین ارتباط تنگاتنگ بین فناوری اطلاعات و ارتباطات با فرآیندهای بازار و مدیریت است. بخش کشاورزی در اکثر کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران نقش مهمی در نظام تجاری، تولید ناخالص داخلی و اشتغالزایی دارند. استفاده از تجارت الکترونیکی در این بخش عمده از اقتصاد ملی مزایای کلانی را به همراه خواهد داشت لذا برای استفاده از این فن آوری نوین نیاز است تا امکان سنجی توسعه تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی در این تحقیق ارائه گردد، تحقیق حاضر در صدد بررسی امکان سنجی توسعه تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی می باشد و به این منظور متغیر هایی شامل امکان سنجی (فنی، اقتصادی، قانونی، عملیاتی، زمانی) و تجارت الکترونیک، صادرات محصولات کشاورزی در نظر گرفته شده اند. روش پژوهشی حاضر توصیفی پیمایشی می­باشد و همچنین از حیث نوع تحقیق کاربردی  است از آن جهت که نتایج آن می­تواند درجهت توسعه تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی شهرستان های چابهار و ایرانشهر مفید فایده باشد. در این تحقیق کارمندان و متخصصان صادرات سازمان بازرگانی، جهاد کشاورزی، اتاق بازرگانی و صنایع و معاون، دلالان و اشخاص حقیقی و حقوقی مشغول به فعالیت در صادرات کشاورزی و کشاورزان شهرستان های ایرانشهر و چابهار به عنوان جامعه آماری می باشند. روش نمونه گیری تصادفی ساده بوده که پس از معلوم شدن حجم نمونه ، نمونه ها را به تصادف از جامعه آماری مورد مطالعه  انتخاب شد و در نهایت 170 پرسشنامه در بین جامعه آماری توزیع گردید. ازدو روش آمارتوصیفی و استنباطی درراستای آزمون و تحلیل اطلاعات پردازش شده استفاده به عمل آمد و مبنای آن بسته نرم افزارSPSS بود، نتایج نشان داد که از لحاظ فنی، اقتصادی، قانونی، عملیاتی و زمانی امکان توسعه تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی شهرستان های چابهار و ایرانشهر وجود دارد و میزان اهمیت و نقش این عوامل در توسعه تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی شهرستان های چابهار و ایرانشهر یکسان نمی باشد. بدین معنی که عامل فنی در توسعه تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی شهرستان های چابهار و ایرانشهر، بیشترین اهمیت را داراست، سپس عامل اقتصادی، پس از آن عامل زمانی، وبعدی عامل عملیاتی و در آخر هم عامل قانونی از اهمیت برخوردار است.

فصل اول:

کلیات تحقیق

1-1-مقدمه

با ورود به هزاره سوم، شاهد رقابت فشرد هتر دولت ها و قطب های اقتصادی در جهان به ویژه در بخش تجاری هستیم . هر یک از صاحبان قدرت اقتصادی، اعم از بنگا ه ها و کشورها، اتحادیه ها و تشکل های منطقه ای به عنوان فعالان خرد اقتصادی، و کشورها، اتحادیه ها و تشکل های منطقه ای به عنوان قدر تهای کلان اقتصادی می کوشند تا سهم بیشتری از امتیازات، امکانات و فرصت های موجود در پهنه تجارت جهانی را بدست آورند. ولی پیشرفت علم و تکنولوژی، وضعیت را به مرحله ای رسانده است که صاحبان قدرت اقتصادی به فرصت های موجود اکتفا ننموده و با ایجاد بسترهای لازم، امکانات و فرصت های جدید را خلق می کنند. یکی از مهمترین فرصت های به وجود آمده برای تسهیل تجاری و افزایش رقابتمندی در سطح جهان، استفاده از فناوری نوین اطلاعات و ارتباطات است. تجارت الکترونیکی به عنوان مهمترین محصول و زاییده این فناوری های نوین می تواند فرصت مناسبی را برای کشورها در مبادلات داخلی و بین المللی فراهم نماید. امروزه با پیشرفت روزافزون و رشد چشمگیر ابزارها و تکنولوژی های ارتباطی مدرن، و جایگزینی بسیاری از فعالیتهای سنتی، در بخش تجارت نیز حرکت از سوی تجارت سنتی به سوی تجارت نوین (الکترونیکی)، و سهم 25-20 درصدی آن از کل تجارت بین المللی و پیش بینی نرخ رشد سالیانه آن در حدود 54 درصد، شاهدی بر اثبات این ادعا است. در این میان، کشورهایی بیشتر توانسته اند از این فرصت به وجود آمده بیشترین بهره را ببرند که به وجود آورنده و ترویج دهنده فناوری های نوین و معتقد به اصل رقابت مندی برای حضور در بازارها بوده اند.

با مشکلات مختلفی که اقتصاد ایران از آن رنج می برد، استراتژ ی های خاصی جهت توسعه کشور مطرح گردیده است؛ از آن جمله استراتژی جهش صادراتی است که بین سهم نسبی کشور از جمعیت جهان و سهم نسبی آن از تجارت جهانی تعادل ایجاد کند و تجارت الکترونیکی یکی از ابزارهایی است که در این راستا می تواند به کشور و شرکت ها کمک کند. با توجه به موارد ذکر شده می بایست به تجارت الکترونیکی به صورت جدی در کشور و و بخش کشاورزی نگریسته شود.

2-1-بیان مساله:

در سالهای اخیر تجارت بین المللی رویکردهای نوینی را به خود دیده است اخیرا سازمانها بویژه در کشورهای پیشرفته مثل امریکا استفاده از تجارت الکترونیکی از طریق اینترنت را شروع کرده اند این شبکه به علت داشتن هزینه پایین نسبت به سایر شبکه های خصوصی موجب ترویج هرچه بیشتر تجارت الکترونیکی شده است .

بطور کلی قسمت  عمده تجارت است از مبادله اسناد و مدارک تجاری در قالبهای پیش ساخته و قابل پردازش با دستگاه ها بین سازمانها از طریق شبکه های ارتباط رایانه ای از مبادله الکترونیکی داده ها می توان برای مخابره الکترونیکی مدارک و اسناد مانند سفارشات خرید ، فاکتورها ، اعلامیه حمل ، تایید وصول کالا و سایر مکاتبات استاندارد بازرگانی استفاده کرد .

این فناوری را همچنین می توان برای ارسال اطلاعات مالی و پرداختهای الکترونیکی به کار برد که به آن انتقال الکترونیکی وجوه می گویند مبادله الکترونیکی فراتر از جایگزینی ساده برای تجارت سنتی (کاغذی) است .

مبادله الکترونیکی داده ها ابزاری است که روش انجام کار را روان می کند و کارایی و بهره وری را بهبود می بخشد و میتوان آن را با برنامه های کاربردی کاملا تلفیق نمود.

با استفاده از این وسیله مشکلات تجارت سنتی مانند صرف زمان بیشتر دقت کمتر ، هزینه بالای نیروی کار و افزایش ضریب عدم اطمینان از بین می رود در این عرصه تجارت بسیاری از عوامل همچنین رضایت مشتری که در گذشته آن چنان شاید و باید مورد توجه قرار نمی گرفت در این صنعت باید مورد توجه قرار گیرد زیرا فعالیت در حوزه تجارت الکترونیک در محدوده دهکده جهانی بوده و همانطور که مشخص است نه بعد زمان ، نه مکان بر روی فعالیت  تجاری تاثیر می گذارد انچه که بسیار حایز اهمیت می باشد برآورده کردن نیاز مشتریان می باشد در این جا شایان ذکر است که رضایت مشتریان با توجه به دسته بندی یا به عبارتی گروه بندی انجام شده با توجه به تحقیقات و پژوهشهای انجام شده می باشد .

بنابراین انچه سبب گرفتن سهم بازار یا به عبارتی دستیابی به مشتریان برآورده کردن نیازهای مشتریان می باشد تجارت الکترونیک که یکی از زیر شاخه های تکنولوژی اطلاعات می باشد .

گسترش عملکردهای مبتنی بر وب و تجارت خوشایند شرکتها از بازده و راندمان بالا با تخصیص زمان و سرمایه کمتری نسبت به روشهای سنتی ، علاقه مندی موسسات پیش برد برق اسای آن در عرصه بین المللی خواهد شد .

ایران از جمله کشورهایی است که در سالهای اخیر شاهد رشدی تصاعدی در زمینه تجارت الکترونیک بوده که این امر مرهون نگاه وسیعتری به استفاده از امکانات وب و اینترنت در کشور بوده است .

از همین روی و با توجه به رو به رشد بودن استفاده از اینترنت و توسع تجارت الکترونیک ، بخش کشاورزی با استعدادهای منحصر به فرد خود در مناطق چابهار و ایرانشهر در تولید محصولات هندوانه موز و خرما، تحقیق حاضر در ضدد است تا با تحلیل و بررسی به امکان سنجی توسعه تجارت الکترونیک در زمینه مذکور به پردازد.

3-1-سابقه وضرورت انجام تحقیق:

تجارت الکترونیک با تمامی زوایای همچنان پنهان از جذابیت بسیاری در میان بازرگانان و بنگاه های اقتصادی برخوردار است این نوع تجارت که فرایند شکل گیری آن در فضای مجازی انجام می گیرد .

البته هنوز برای بسیاری هولناک و نا شناخته است ان هم در بازاری که بر پایه های روابط سنتی کاسب و مشتری و اسناد کاغذی استوار است و متولیان آن همچنان چرتکه را بر ماشین حسابگر ترجیح می دهند .

این وحشت بیشتر به چشم می آید فراموش نمی کنیم که روزگاری مالکیت بسیاری از وسایل الکترونیکی نوعی تجمل محسوب می شد اما دیری نگذشت که ماهواره ها و کامپیوتر را در کنار خود دیدیم تا به این رسید که دیگر داشتن فاکس و کامپیوتر و یک صندوق پست الکترونیکی از نیازهای اولیه راه اندازی یک موسسه اقتصادی به حساب می آید بنابر این گسترش تجارت الکترونیک در یک جامعه نیازمند 3 زیر ساخت اصلی است :

زیر ساخت فنی

زیر ساخت فرهنگی ، اموزشی

زیر ساخت قانونی و سیاست گذاری های دولت

با ایجاد یا به عبارتی بستر سازی زیر ساختهای فوق عوامل دیگر که در تجارت در مکان فیزیکی مورد توجه است همچون رضایت مشتری هم باید در فضای مجازی موردتوجه قرار گیرد در غیر این صورت ما در این فضا نه تنها سهمی از بازار را کسب نمی کنیم بلکه تمامی منابع را به هدر می دهیم .

بنابراین به جا است ، همانطور که در بالا گفته شد ضمن توجه به این فضا تحقیقات متعددی انجام شده است بیانگر توجه و نگرش مثبت به این حوزه یا به عبارتی این صنعت می باشد .

4-1- پیشینه تحقیق:

اهم تحقیقات انجام شده به قرار زیر است :

تحقیق که ایده این پایان نامه از آن برگرفته شده است به تحقیق بر روی اینکه چگونه صادرات محصولات از طریق فضای مجازی انجام می شود پرداخته شده است این پژوهش در سال2009 در کشور سوئد صورت گرفته است در این پایان نامه به بررسی صادرات محصولات از طریق فضای مجازی پرداخته شده است .

میثم صفاری ن‍ژاد (1382) در پایان نامه ای تحت عنوان "تحلیل وضعیت وب سایتهای تجارت الکترونیک در ایران" بیان می کند که هدف پایان نامه اش علاوه بر آشنایی با تجارت الکترونیکی و شناخت روش های اجرای موفقیت آمیز آن، بررسی وب سایت های تجاری در ایران بر اساس دو استراتژی کلی و دوازده مدل طراحی وب سایتهای تجاری که در سال 2001 توسط ژوزف اچ ون ارائه شده، می باشد و در ادامه با شناسایی نیاز های کاربران در قالب مدل QFD (نیاز های اساسی، کارکردی و انگیزشی) میزان موفقیت سایت های مورد مطالعه در این تحقیق در جلب رضایت کاربران سنجیده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد استفاده از زبان فارسی، داشتن موتور جستجو و سهولت استفاده از سایت مهمترین نیاز های کاربران ایرانی اینترنت بوده و مدل ارتقایی بیشترین رضایت را در نمونه این تحقیق بدست آورده است.

میثم شیرخدایی (1384) در پایان نامه ای تحت عنوان "بررسی عوامل موثر بر اعتماد مشتری در تجارت الکترونیک" چنین بیان می کند هدف او بررسی عوامل موثر بر اعتماد مشتریان در EC می باشد و در این راستا فرضیات او عبارتند از : متغیر های فردی مشتریان و متغیر های مربوط به شرکت و متغیر های زیرساختی که تاثیر آن بر اعتماد سازی مشتری تائید نشد و متغیر دوم عبارتست از اینکه مشتریانی که به صورت الکترونیکی خرید می کنند به فروشگاه های اینترنتی اعتماد دارند. تائید این فرضیه بیانگر نقش مهم و تاثیر گذار اعتماد مشتریان در انجام تجارت به صورت الکترونیکی می باشد. فرضیه سوم عبارت بود از اینکه متغیر های موثر بر اعتماد مشتری در تجارت الکترونیکی به ترتیب اولویت عبارتند از : 1- متغیر های زیرساختی 2- متغیرهای مربوط به شرکت و 3- متغیر های فردی که تائید شده است. پیشنهادات محقق عبارتند از : 1- ایجاد زیر ساخت های مخابراتی ایمن در جهت اعتماد سازی بیشتر در فضای سایبر توسط وزارت ارتباطات و فن آوری اطلاعات 2- ایجاد زیر ساخت های مورد نیاز برای استقرار کامل تکنولوژیهای مربوط به امکان پرداخت الکترونیکی.

داریوش بستانی (1382) در پایان نامه ای تحت عنوان "حمایت از مصرف کننده در تجارت الکترونیک" به مقایسه نوع برخورد با مصرف کننده در دنیای الکترونیک و جامعه سنتی پرداخته است و در پایان نتیجه گرفته است که حمایت از مصرف کننده، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است          به خصوص مصرف کننده ای که در عرصه تجارت الکترونیک وارد می شود، چون در این عرضه هر سایتی برای انجام معامله، روش ها و شیوه های متنوعی دارد که از پیچیدگیهای خاصی برخوردار است و ممکن است حقوق مصرف کننده به دلیل ناآشنایی با آن روش ها مورد نقض واقع گردد و دچار ضرر و زیان گردد.

روح الله مصطفائی (1385) در پایان نامه ای تحت عنوان "بررسی نقاط ضعف و چالش های سیستم متداول حسابداری در شرکت های فعال در تجارت الکترونیک در ایران" به بررسی نقاط ضعف سیستم حسابداری متداول در شرکت هایی که از اینترنت جهت مبادلات مالی و بازرگانی خود استفاده می نمایند، می پردازد. او بیان می کند که از آنجاییکه این ضعف می تواند ناشی از ماهیت حسابداری، ابزارها و امکانات و یا کاربران که سه جزء اساسی و کلی یک سیستم حسابداری را تشکیل می دهند، حاصل گردد، هر کدام از عوامل ذکر شده به عنوان یکی از فرضیه های تحقیق مطرح و مورد بررسی قرار گرفته است. فرضیه اول یعنی مفروضات و اصول حسابداری و همچنین فرضیه دوم یعنی عدم آشنایی کاربران طی محاسبات آماری رد شده و فرضیه سوم تائید می گردد و پیشنهاد می شود که با توجه به ماهیت و موضوع تحقیق که پارامترها و عوامل تاثیرگذار کاملاً خارج از کنترل مدیران و تصمیم گیرندگان موسسات و شرکت ها بر کلیت موضوع می باشد لیکن می بایست برای بهبود موضوع اخیر که در قالب دانش حسابداری مورد بحث قرار گرفته است به انجام تحقیقات میدانی دست بزنیم تا بر نحوه عمل صحیح و کارآمد در این زمینه، هر چه بیشتر دست یابیم. 

لیلا رشیدی (1384) در پایان نامه ای تحت عنوان "بررسی عوامل موثر بر استقرار موفقیت آمیز تجارت الکترونیک در سازمان مدیریت صنعتی" بیان می دارد که سازمان مدیریت صنعتی علیرغم تمایل به استفاده از تجارت الکترونیک در ارائه خدمات مشاوره ای، آموزشی و پژوهشی خود و تلاش در جهت جذب فن آوری های جدید و بومی سازی آنها برای صنایع کشور، هنوز نتوانسته است الگوی مناسبی در این زمینه فراهم نماید و آنرا عملیاتی سازد. از سوی دیگر با توجه به ماهیت خدماتی فعالیتهای سازمان مدیریت صنعتی و جذابیت بررسی عواملی که جهت استقرار تجارت الکترونیکی در این دست سازمانها وجود دارد، در این تحقیق سعی بر آن شده است تا این عوامل در سازمان مدیریت صنعتی شناسایی شده و اولویت بندی گردند. متغیر های بکارگرفته شده در این تحقیق عبارتند از عوامل فنی و تکنولوژیک، عوامل ساختاری، عوامل مربوط به نیروی انسانی، مشتریان و رقبا. که از این بین، عوامل فنی و تکنولوژیک در این سازمان مهیا بوده و در مورد سایر عوامل با ضعف هایی روبه رو بوده اند.

منابع فارسی و انگلیسی

آذرعادل، منصور مومنی (1380)، «آمار و کاربرد آن در مدیریت» جلد دوم؛ انتشارات سمت؛ تهران

ابراهیمی، عبدالحمید؛ مهدیه، امید (1386)، «بازاریابی الکترونیک»، تهان: انتشارات همای دانش

اسماعیلی، محمدعلی (1377)، «تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم ها (امکان سنجی)»، مدیریت شماره 24

اعرابی، نرجس؛ امامی، کورش (بهمن 1388)، «آمادگی مشتریان بیمه های خودرو برای استقرار بیمه الکترونیک»، نشریه تدبیر، شماره 213

ایزدی، مسعود (بهار، 1380) «امکان سنجی طرح های صنعتی»، انجمن نفت ایران، تهران، شرکت ملی صنایع پتروشیمی

پورتال استانداری سیستان و بلوچستان

پورتال سازمان جهاد کشاورزی استانداری استان سیستان و بلوچستان.

حافظ نیا، محمدرضا (1382)، «مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی»، تهران: انتشارات سمت

حری، عباس (1371)، آیین گزارش نویسی، تهران، دبیر خانه هیات اعضای کتابخانه های عمومی کشور

خاکی، غلامرضا (1385)، روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی، ناشر: موسسه بازتاب تهران.

خبر گزاری فارس در تاریخ 11/10/87

رهنورد آهن، فرج ا... (1383)، «امکان سنجی ماده 88 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت در دستگاه های اجرایی استان تهران»، گزارش تحقیق، سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران

 سالنامه آماری استان سیستان و بلوچستان سال 1387

سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه (1381)، «روش های تحقیق در علوم رفتاری»، تهران: انتشارات آگاه.

سرمد سعیدی، سهیل و نوده فراهانی، فرهاد (1381)، «تجارت الکترونیک»، ماهنامه تخصصی بازاریابی، سال سوم شماره 24 و 27 و 31

شاهینی برزکی، علی (1382)، «تاثیر فناوری اطلاعات بر ساختار سازمانی در موسسات صنعتی و خدماتی»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه

 عادل آذر، منصور، (1383)، آمار و کاربرد آن در مدیریت، تهران، انتشارات سمت.

علیپور مهرداد ، بازاریابی و مدیریت بازار با نگرش مدرن، 1389

علیپور مهرداد  و همکاران،1388 ،«تجزیه وتحلیل و طراحی سیستم »

کتابچی، غریور (1383)، «بررسی وضع موجود و چشم انداز بیمه الکترونیک در شرکت بیمه ایران»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم تحقیقات

محمدنسب، کاظم (سال نامشخص)، «آشنایی با امکان سنجی پروژه ها»، پیام ایران خودرو، شماره 37

نادری، مرتضی (1377)، «شناسایی و امکان سنجی طرح ها»، (نگاهی به وضعیت شناسایی و امکان سنجی طرح های صنعتی در ایران)، توسعه، شماره 31

ناصری، پرویز، بررسی موانع و مشکلات توسعه صادرات نرم افزار، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، 1384.

 نهاوندیان، محمد؛ حقیقت خواه، امیرحسین (1382)؛ گسترش تجارت الکترونیک در ایران؛ نشر موسسه پژوهش های بازرگانی

واتسون، ریچارد و مک کنون، پاتریک (1380)، «راهنمای کاربردی وب و Netscap»، ترجمه داریوش فرسایی، تهران: نشر اسحاق

همتی، عبدالناصر (آبان و آذر 1387)، «بیمه و تجارت الکترونیکی»، نشریه تکفاء، شماره 7 و 8

Afuah, Allon & Tucchi, Christopher (2003), “Internet Business Models and Strategies: text and cases”, 2nd ed, New York: Mc Graw Hill

Albert, Terric & Sanders, William B. (2003), “e-business marketing”, New Jersey: Prentice Hall

Bella Fante, G. 1995. Strange sounds and sights. Time, 145-12 (Spring), 14-16 [online]. Available URL:

Bender, A. & Marks. J. (2000). E-insurance: Revolutionizing insurance. CSFB Equity Research

Booker, E. 1995. Web users cruising for info, not purchases. Computer world, Feb. 20, 29-8-6

Brennam, Ross, Baines, Paul & Garneau, Paul (2003), “Contemporary strategic marketing”, New York: Palgrave Macmillian

Chaffey, Dave et al (2000), “Internet Marketing: Strategy, Implementation and practice” , UK: Prentice Hall.

Con, Barbara G. & Koezler William (2004), “Internet Marketing”, Upper Saddle River, New Jersey: Prentice Hall

Donaton, S. 1995 b. Pathfinder blaees a trail to ads. Advartising Age, April 10, 19

Frost, Reymond & Straus, July (2000), “Student’s Guide to the Internet”, New York: Prentice Hall.

Gupta, S., J. Pitkow and M.Recker 1995 “Consumer survey of www.User”, [online]. Available http://www.umich.edue/ // s gupta/ hermes. Htm

Hoffman, D. L. and T. P. Novak & Thomas 1996. Marketing in Hypermedia Computer-Mediated Environments: Conceptual foundations- Journal of marketing, Vol. 60 (July 1996), 50-68

http://www.ascuse.org/gcmc/vo11/issue3/hoffman/htm. 18/6/2002

Huff, S. L., Wade, M., Parent, M., Schneberger, S., & Newson, P. (2000). Cases in electronic commerce. Boston, MA.: McCraw-Hill

Kotler, Philip (2001), A Framework for Marketing Management”, USA: Prentice Hall

Rafi, Mohammad et al (2002), “Internet Marketing: building Advantage in Network Economy”, New York: McGraw-Hill

Seaman, B. 1995. The future is already here. Time, 145-12 (Spring), 30-33.

Shpside, Steve, Steve (2002), “E-Marketing”, Great Britain: Capstone Publishing.

Subramanian, G.H., & Noesk, J.T. (2001). An empirical study of the measurement and instrument validation of perceived strategy value on information systems. The Journal of Computer Information systems, 41(3), 64-94.

UNCTAD (2002): Cyberspace Consumers still just looking, not buying. Computing canad, 21-8, April 12,34.

UNCTAD: “E-Commerce and Development, Report”, 2002 New York & Geneva.