پایان نامه بررسی تاثیر ساختار سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت بازرگانی (M. A)

گرایش: بازاریابی

چکیده

هدف اصلی در پژوهش حاضر بررسی تاثیر ساختار سازمانی بر رضایت شغلی میان کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام می‌باشد. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی پیمایشی و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری تحقیق کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام است که 157 نفر می‌باشند. نمونه آماری بر اساس جدول مورگان برابر 113 نفر به صورت تصادفی ساده در نظر گرفته شده است. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه ساختار سازمانی مشتمل بر 15 سؤال و پرسشنامه رضایت شغلی مشتمل بر 18 سؤال است که از روایی و پایایی مناسب برخوردار بودند. پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ برای پرسشنامه ساختار سازمانی 86% و برای پرسشنامه رضایت شغلی 89% محاسبه گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون کولموگروفاسمیرنوف، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی ساده و چندگانه از نوع گام به گام در محیط نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج حاصل از رگرسیون خطی ساده نشان داد که ابعاد ساختار سازمانی شامل (پیچیدگی، رسمیت و تمرکز) بر رضایت شغلی تاثیر مثبت و معنی‌داری دارد. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که 7/64 درصد اطلاعات رضایت شغلی کارکنان توسط مؤلفه‌های رسمیت و تمرکز بیان می‌شود.

واژه‌های کلیدی: ساختار سازمانی، رضایت شغلی، رسمیت، تمرکز

مقدمه

این فصل از تحقیق به بیان کلیات و تصویری جامع از روش و ماهیت تخصیص اختصاص دارد. در‌این فصل نخست مساله تحقیق شرح داده می‌شود و سپس اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف و فرضیات تحقیق، قلمرو تحقیق و تعاریف مفهومی و عملیاتی عنوان گردیده و در پایان ساختار کلی تحقیق معرفی شده است.

1-2- بیان مساله

سازمان سیستمی اجتماعیاست که حیات و پایداری آن وابسته به وجود پیوند قوی میان اجزا و عناصر تشکیل­دهنده­ی آن است. نیروی انسانی جزء جدایی ناپذیر و از مهم‌ترین ابزارها برای پیشبرد اهداف در هر سازمانی است و مطالعه رضایت کارکنان در محیط کار به دلیل اهمیت زیاد نیروی انسانی درمقایسه با سایر منابع درون سازمانی حائز اهمیت است (هات[1] 2006).

ساختار سازمانی یکی از اجزای مهم و تعیین کننده کارایی هر سازمان محسوب می‌شود. استفاده از ساختار سازمانی صحیح بهبودهای اساسی را در عملکرد سازمان موجب می‌شود. استقرار نظام اداری مناسب و دست یابی به ستانده مورد انتظار در شرایط وجود داده‌ها و منابع مطلوب، محتاج حضور‌این عامل می‌باشد (فرنچ و اچ بل[2] 1379).

رضایت شغلی یکی از سازه‌هایی است که در ادبیات مدیریت و رفتار سازمانی بیشتر مورد بررسی و اندازه‌گیری قرار گرفته است. اهمیت رضایت شغلی به دلیل رابطه آن با دیگر پیامدهای سازمانی، شامل: غیبت، تعهد سازمانی، جابجایی شغلی و عملکرد است. با توجه به تأثیر سریع تغییرات محیطی بر روی سازمان‌ها و شکل‌گیری تغییرات سازمانی‌این الزام‌ایجاد شده است که چگونگی حفظ کارکنان، تعهد و رضایت شغلی آنان را درک کنیم (اسمیت[3] 1992). رضایت شغلی برای مدت طولانی یک موضوع مهم در تحقیقات سازمان بوده است (هووپک[4] 1935) به طوری که بررسی­ها در‌این زمینه نشان می‌دهد که از سال 1976 به بعد در‌این مورد بیش از 3000 مطالعه انجام شده است (اصل سلیمانی و دیگران 1386). رضایت شغلی از یک بعد به باور کارکنان از جنبه­های مختلف و از طرف دیگر به ابعاد شغل مانند رضایت از طریق ارتباطات، همکاران، قدرشناسی و... تأکید می­کند (جکسون[5] و کوور[6] 2002؛ لئو [7] و دیگران 2005). بطور کلی رضایت شغلی موضوعی است که تا حدود زیادی مربوط به برداشت­های شغلی افراد است و نمی‌توان بطور مطلق و مستقل درباره­ی آن اظهارنظر کرد. اصولاً عبارت رضایت شغلی مفهومی است که عوامل مختلفی در شرایط مختلف برآن تأثیر می­گذارند مانند همکاران، شرایط اقتصادی، ساختارسازمانی، فقدان تلاش وتنوع در شغل، عدم توازن بین شرایط احراز شغل و خصوصیات تجربی و تحصیلی شاغل، فقدان نظام قدرشناسی و ارزشیابی (فقهی فرهمند 1381). بنابراین یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر رضایت شغلی ساختار سازمانی است. در‌این مطالعه ما روی ابعاد سازمانی رضایت شغلی و رابطه آنبا ساختار سازمان (رسمیت، پیچیدگی و تمرکز) تمرکز داریم؛ که اغلب در مطالعات تاکنون‌این متغیرهای اثرگذار روی رضایت شغلی مورد توجه قرار نگرفته­اند (آننیک ویلم[8] و دیگران 2007).

 در‌این تحقیق مساله اصلی‌این است تاثیر ساختار سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام چگونه است؟

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

ساختار سازمانی چارچوب روابط حاکم بر مشاغل، سیستم‌ها وفرایندهای عملیاتی وافراد و گروه­هایی است که برای نیل به هدف تلاش می­کنند (جیمز[9] 1998) ساختار یک ‌‌‌سازمان را ‌‌می‌توان ‌مجموعه راه‌هایی‌ دانست‌ که ‌طی آن­ها ‌فعالیت­های سازمان‌ به‌ وظیفه‌های‌ شناخته ‌شده ‌تقسیم‌‌ و میان ‌این وظیفه‌ها ‌هماهنگی ‌تأمین می‌شود (مینتزبرگ[10] 1388). بنابراین ساختار سازمانی روابط در سازمان و همچنین جایگاه افراد در سازمان و حدود و دامنه اختیارات آنها را مشخص می­کند.

در تعیین ابعاد ساختاری سازمان، عوامل زیادی را بر شمرده‌اند از جمله‌این عوامل می‌توان به اجزای اداری، استقلال، تمرکز، پیچیدگی، تفویض اختیار، رسمیت، ترکیب، حرفه­گرایی، حیطه کنترل، تخصص‌گرایی، استاندارد کردن و حیطه عمودی اشاره کرد (رابینز[11] 1388). که اکثر نظریه‌پردازان سازمانی از میان آنها روی سه بعد تمرکز، رسمیت و پیچیدگی اتفاق نظر دارند (فری و اسلوکام[12]، بی‌تا). که‌این ابعاد هنوز هم بطور متعدد در تحیقیقات سازمان استفاده می­شوند. (آرجریس1995)دانشگاه‌ها در هر یک از‌این ابعاد می‌توانند متفاوت باشند.

مطالعات رفتار سازمانی غالباٌ بر نگرش­های مربوط به کار استوار است. دیدگاه جدید نسبت به طرز تلقی‌ها و نگرشها به وسیله دو نفر از محققین به نام جرالد سالانسیک[13] و جفری ففر [14] مطرح شده است. به نظر آنها، نتایج تحقیقات نشان نداده است که طرز تلقی­ها، حالت­های پایدار متشکل از اجزایی باشند که بصورت پیوسته پاسخ­های فرد را منعکس کنند. بلکه به عقیده­ی آن­ها طرز تلقی­ها حاصل واقعیت­های ساخته و پرداخته جامعه هستند. (مورهد و گریفین[15] 1373). طرز تلقی با رفتار افراد در سازمان در ارتباط است.‌این ارتباط منجر به شکل­گیری مفاهیمی مانند درگیری شغلی، تعهد سازمانی و رضایت شغلی می­شود. که ما مفهوم رضایت شغلی را در‌این مطالعه مورد توجه قرار می­دهیم.

تعریف مفهومی رضایت شغلی در بر گیرنده عناصر انتظار و ارزشیابی است. به­عبارتی، رضایت شغلی به عنوان یک بیان عاطفی مطلوب حاصل از ارزشیابی شغل یا تجربیات شغلی اشاره شده است. رضایت شغلی در واقع یک پاسخ موثر حاصل از ارزیابی موقعیت کاری است و‌این امر که رضایت شغلی تابعی از ارزش­ها و پاداشهای مرتبط با کار است مورد پذیرش گسترده­ای قرار گرفته است. اغلب دیدگاه‌ها نسبت به رضایت شغلی مبتنی بر تئوری­های انگیزشی و نگرشی نسبت به کار است که بوسیله هرزبرگ، مازلو و وروم‌ایجاد شده­اند.

میزان رضایت شغلی معرف نگرش مثبت یا منفی فرد از شغل خود است و متأثر از عوامل متعددی می‌باشد (سیدجوادین 1381). رضایت شغلی می‌تواند به عنوان یک رویکرد جهانی از احساسات و عواطف درک شده کارکنان مبتنی بر تجربه­ی کار تعریف شود (لاک[16] 1976). همچنین لاک معتقد است رضایت شغلی ناشی از ارزیابی شغل به عنوان امری است که رسیدن یا امکان رسیدن به ارزش­های مهم شغلی را فراهم می‌آورد. بنابراین فرد بطور موثر سازمان را در جهت رسیدن به اهداف آن یاری می­رساند که ابتدا از شغل و حرفه خود راضی و خشنود باشد و نیز به کاری بپردازد که به آن علاقه­مند است (فروغی 1386).

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1- هدف کلی

بررسی تاثیر ساختار سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام

1-4-2- اهداف فرعی

بررسی تاثیر پیچیدگی بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام

بررسی تاثیر رسمیت بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام

بررسی تاثیر تمرکز بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام

1-5- سؤالات تحقیق

1-5-1- سؤال اصلی

آیا ساختار سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام تاثیر دارد؟

1-5-2- سوالات فرعی

آیا پیچیدگی بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام تاثیر دارد؟

آیا رسمیت بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام تاثیر دارد؟

آیا تمرکز بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام تاثیر دارد؟

1-6- فرضیه‌های تحقیق

1-6-1- فرضیه اصلی

ساختار سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام تاثیر معنا داری دارد.

1-6-2- فرضیه‌های فرعی

1- پیچیدگی بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام تأثیر معنا داری دارد.

2- رسمیت بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام تأثیر معنا داری دارد.

3- تمرکز بر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام تأثیر معنا داری دارد.

1-7- متغیرهای تحقیق

1-7-1- متغیر مستقل

در‌این پژوهش ساختار سازمانی با ابعاد"پیچیدگی"، "رسمیت" و "تمرکز" به عنوان متغیر مستقل می‌باشد.

1-7-2- متغیر وابسته

در‌این پژوهش رضایت شغلی متغیر وابسته می‌باشد.

1-8- قلمرو تحقیق

1-8-1- قلمرو موضوعی تحقیق

این تحقیق در حوزه مدیریت انجام شده و در زمره تحقیقات کاربردی می‌باشد که به روش توصیفی پیمایشی انجام می‌شود که با توزیع و تحلیل پرسشنامه انجام می‌گیرد.

1-8-2- قلمرو مکانی و زمانی تحقیق

برای انجام‌این پژوهش از داده‌های بدست آمده از کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌ایلام در زمستان سال 1393 استفاده شده است.

1-9- تعاریف مفهومی و عملیاتی

1-9-1- تعاریف مفهومی

ساختار سازمانی

ساختار سازمانی تصریح می‌کند که وظایف، چگونه تخصیص داده شوند، چه شخصی به چه کسی گزارش دهد و سازوکارهای هماهنگی رسمی و همچنین الگوهای تعاملی سازمانی که باید رعایت شوند کدامند؟ ما ساختار را به عنوان یکی از اجزاء سازمان، که از عنصر پیچیدگی، رسمیت و تمرکز تشکیل شده، تعریف می‌کنیم (رابینز 1391).

رضایت شغلی

نوعی احساس رضایت و رضایت خاطر فرد از شغل خود در سازمان است که با کار مناسب، استعدادها، میزان موفقیت در شغل، تامین نیازهای منطقی، شکوفایی استعدادها، پیشرفت شغلی، تجربه‌های موفق و جو سازمانی ارتباط دارد (خدایاری 1388).

رسمیت

حدی که یک سازمان برای جهت دهی رفتار کارکنانش به قوانین، مقررات و رویه‌ها متکی است رسمیت نام دارد (رابینز 1391).

تمرکز

به میزان حق فرمانرانی رسمی که برای اتخاذ تصمیم در فرد، واحد یا سطح سازمانی متمرکز می‌شود و به کارکنان حداقل اجازه مشارکت در تصمیمات را می‌دهد اشاره دارد (رابینز 1391).

1-9-2-تعاریف عملیاتی

ساختار سازمانی

جهت ارزیابی متغیر ساختار سازمانی از پرسشنامه استفاده خواهد شد که شامل بعدهای "پیچیدگی"، "رسمیت" و "تمرکز" می‌باشد.

رضایت شغلی

در‌این تحقیق منظور از رضایت شغلی نمره‌ای است که کارکنان در پاسخ به سوالات 18 گویه‌ای پرسشنامه رضایت شغلی کسب می‌کنند.

رسمیت

این متغیر با گویه‌های زیر در سطح سنجش ترتیبی قابل سنجش است.

در‌این سازمان شرح شغل مدون و مکتوب وجود دارد؟

کارکنان‌این سازمان حق ندارند از استانداردهای تعیین‌شده تخلف کنند؟

کارکنان بایستی از قوانین سازمان پیروی کنند؟

همه کارکنان برای انجام‌وظیفه خود دستورالعمل عملیاتی دریافت می‌نمایند؟

همه کارکنان ملزم به اطاعت از رویه‌های تعیین‌شده می‌باشند؟

تمرکز

‌این متغیر با گویه‌های زیر در سطح سنجش ترتیبی قابل سنجش است.

در‌این سازمان مدیر جهت اخذ تصمیم خود مستقیماً اقدام می‌نماید؟

در‌این سازمان کارکنان در تعبیر و تفسیر داده‌های اطلاعاتی مشارکت ندارند؟

در‌این سازمان کنترل روی کارکنان زیاد است؟

در‌این سازمان کارکنان در خرید تجهیزات اختیار ندارند؟

در‌این سازمان کارکنان آزادی عمل ندارند؟

1-10- فرایند اجرای تحقیق

برای تحقق اهداف‌این تحقیق و آزمون فرضیه پژوهش، چارچوب اجرایی و مراحل انجام تحقیق به صورت زیر در نظر گرفته شده است.

تهیه طرح تحقیق

مطالعه و جمع آوری مبانی نظری تحقیق

طراحی الگوی مفهومی تحقیق

طراحی پرسشنامه

توزیه و جمع آوری پرسشنامه ها

تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه

بحث، نتیجه گیری و پیشنهادها

نمودار 1-1- فرایند انجام تحقیق

فصل دوم:

مبانی نظری و پیشینه‌ی تحقیق

2-1- مقدمه

هدف از‌این بخش، بررسی پژوهش‌ها و مطالعاتی است که در زمینه ساختار سازمانی و رضایت شغلی انجام گرفته است.‌این قسمت از تحقیق خواننده را با کارها و زمینه‌های قبلی و همچنین با حیطه موضوع مورد مطالعه آشنا می‌سازد.‌این فصل به سه بخش تقسیم شده است. در بخش اول به مطالعه مبانی نظری و تحقیق‌های انجام شده در رابطه با ساختار سازمانی و در بخش دوم مبانی نظری و مطالعات و بررسی‌های انجام شده در رابطه با رضایت شغلی ذکر می‌شود و در بخش سوم به ارائه مدل تحقیق پرداخته می‌شود.

2-2- بخش اول: ساختار سازمانی

ساختار سازمانی چهارچوب روابط حاکم بر مشاغل، سیستم‌ها و فرایندهای عملیاتی و افراد و گروه‌هایی است که برای نیل به هدف تلاش می‌کنند (بارنی و همکاران 1992؛ به نقل از الوانی 1377). آن مجموعه راه‌هایی است که کار را به وظایف مشخص تقسیم می‌کند و هماهنگی میان آنها را فراهم می‌کند (میتزبرگ 1972، به نقل از الوانی 1377). ساختار، توزیع قدرت در سازمان را نشان می‌دهد و صرفاً یک ساز و کار هماهنگی نیست بلکه فرایندهای سازمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ساختار سازمانی به الگوهای روابط درونی سازمان، اختیار و ارتباطات دلالت دارد. و روابط گزارش‌دهی، کانال‌های ارتباط رسمی، تعیین مسئولیت و تفویض اختیار تصمیم‌گیری را روشن می‌سازد (هانگر و همکاران 1991، به نقل از اعرابی 1384). بوسیله ساختار سازمانی عملیات و فعالیت‌های داخل سازمان، آرایش می‌یابد و خطوط مسئولیت و اختیار مشخص می‌شود. ساختار به مدیران نشان می‌دهد که مسئول سرپرستی چه کسانی هستند و به کارکنان، مدیرانی را می‌شناساند که از آنها آموزش و دستور می‌گیرند. کمک به جریان اطلاعات نیز از تسهیلاتی است که ساختار برای سازمان فراهم می‌کند. ساختار سازمانی باید توان تسریع و تسهیل تصمیم‌گیری، واکنش مناسب نسبت به محیط و حل تعارضات بین واحدها را داشته باشد. ارتباط بین ارکان اصلی سازمان و هماهنگی بین فعالیت‌های آن و بیان ارتباطات درون سازمانی از نظر گزارش دهی و گزارش گیری، از وظایف ساختار سازمانی است (اعرابی 1382).

اگر چه مفهوم ساختار سازمانی یک حقیقت است و بر هر کسی در سازمان اثر می‌گذارد و همه به نوعی با آن سروکار دارند، ولی کم و بیش مفهومی انتزاعی است. سنگ زیرین ساختار، نقش‌های افراد در سازمان و الگوی روابط میان نقش‌ها، ساختار سازمانی را شکل می‌دهد، بنابراین ساختار را می‌توان انتظارات موجود از هر نقش و ارتباط میان آنها دانست. این نقش‌ها اغلب بوسیله شرح پست‌ها و شرح شغل‌ها و اسناد مکتوب که حوزه مسئولیت و دامنه فعالیت هر شغل را مشخص می‌کنند، جنبه قانونی می‌یابد (رابینز، ترجمه الوانی و همکاران 1376).

بین ساختار سازمانی و نمودار سازمانی تمایز قایل می‌شوند. ساختار سازمانی که مفهوم کلی‌تری هست، بوسیله نمودار سازمانی نشان داده می‌شود. در نمودار سازمانی؛ روابط اختیار، کانال‌های ارتباط رسمی و گروه‌های کاری رسمی و خطوط رسمی پاسخگویی نمایان است. بنابراین می‌توان گفت ساختار آیینه تمام نمای قواعد، مقررات، رویه ها، استانداردها، جایگاه تصمیم گیری، نحوه ارتباطات، تفکیک بخش‌ها مشاغل و تلفیق آنها و سلسله مراتب اختیارات است. مفهوم نسبتاً ساده و ملموس از ساختار به شکل نمودار سازمانی، نمایان می‌شود که یک نماد قابل رؤیت از کل فعالیت ها، شیوه‌های ارتباطی و فرآیندهای سازمانی است. پس می‌توان این گونه استدلال کرد که نمودار سازمانی، تلخیص و تجریدی از واقعیت ساختار سازمانی است (هودگ و همکاران 1991، به نقل از اعرابی 1382).

 2-2-1- ابعاد ساختار سازمانی

در تعیین ابعاد ساختاری، عوامل زیادی را شمرده‌اند و این عوامل با توجه به دید و نگرش اندیشمندان دارای تنوع زیادی است. شاید اگر محققین در نظر بگیرند که چرا عواملی که بر می‌شمارند، جزو ابعاد ساختاری است، از تنوع و تعدد این ابعاد کاسته خواهد شد (حسن پور 1384).

از جمله این عوامل می‌توان به اجزای اداری، استقلال، تمرکز، پیچیدگی، تفویض اختیار، تفکیک، رسمیت، تلفیق، حرفه‌ای‌گرایی، حیطه نظارت، تخصص‌گرایی، استاندارد‌سازی و تعداد سطوح سلسله مراتب عمودی اشاره کرد که اکثر نظریه‌پردازان سازمانی از میان آنها روی سه بعد؛ تمرکز، رسمیت و پیچیدگی اتفاق نظر دارند.

ابعاد ساختاری بیانگر ویژگی‌های درونی سازمان هستند و شدت یا ضعف هر کدام از این سه بعد در شکل‌گیری کلی ساختار سازمانی مؤثر است. لازم به ذکر است که عوامل فوق‌الذکر بطور مستقیم یا غیرمستقیم در این سه بعد مستتر هستند و عدم توافق اندیشمندان روی این عوامل از نحوه تعاریف عملیاتی آنان نشأت می‌گیرد (فری و همکاران 1984، به نقل از حسن پور 1384).

 2-2-1-1- پیچیدگی

پیچیدگی درجه‌ای از تخصصی کردن افراد برحسب متخصصین شغلی در داخل سازمان است (فری و همکاران 1984) و ممکن است بوسیله؛ تعداد مکان‌هایی که کار در آنجا می‌شود، تعداد مشاغلی که انجام می‌شود و تعداد سلسله مراتبی که وظایف مختلف را انجام می‌دهند، تعریف و اندازه‌گیری شود.

پیچیدگی، مشکلات کنترل و هماهنگی را افزایش می‌دهد و سازمان برای حفظ موقعیت خود در مقابل رقبا باید نوآوری را افزایش دهد. پیچیدگی حاصل عدم اطمینان محیطی است و بطور فرایند چرخشی، محیط پیچیده و متغیر موجب افزایش عدم اطمینان محیطی می‌شود، با افزایش پیچیدگی و تنوع در محیط، سازمان برای تطبیق با آن، در خود پیچیدگی ایجاد می‌کند. سازمانی که به طور همزمان دارای سطوح سلسله مراتب زیاد (تفکیک عمودی)، حیطه نظارت گسترده (تفکیک افقی) و مکان‌های جغرافیایی چندگانه باشد، بسیار پیچیده است (دامنپور 1994، به نقل از حسن پور 1384).

2-2-1-1-1- تفکیک افقی

به درجه‌ای از تفکیک بین واحدها بر اساس افراد، کاری که انجام می‌دهند و تحصیلات و آموزشی که دارند، دلالت می‌کند. وقتی سازمان به دانش و مهارت‌های تخصصی زیادی نیاز دارد، پیچیدگی افزایش می‌یابد، ارتباطات بین افراد مشکل شده و هماهنگی مشکل‌تر می‌شود. تخصصی کردن مشاغل این معضل را شدت می‌بخشد. دو نوع شناخته شده تفکیک افقی، تخصص‌گرایی و تقسیم سازمان به بخش‌های مختلف است که افزایش هر کدام موجب افزایش پیچیدگی می‌شود.

2-2-1-1-2- تفکیک عمودی

به عمق ساختار دلالت دارد و افزایش این نوع تفکیک، تعداد سطوح سلسله مراتب را افزایش می‌دهد. سلسله مراتب زیاد، فاصله بین مدیریت عالی با عملیات واقعی و همچنین تحریف ارتباطات را افزایش می‌دهد و هماهنگی بین تصمیمات پرسنل مدیریتی و نظارت بر عملیات را برای مدیریت عالی مشکل می‌سازد. تفکیک افقی و عمودی وابسته به هم هستند، افزایش تخصص‌گرایی وظایف هماهنگی را افزایش می‌دهد و افزایش نیاز به هماهنگی موجب تفکیک عمودی می‌شود (دامنپور 1994، به نقل از حسن‌پور 1384).

2-2-1-1-3- تفکیک جغرافیایی

با وجود مکان‌های مختلف در نواحی جغرافیایی مختلف، پیچیدگی افزایش می‌یابد. تفکیک جغرافیایی به پراکندگی ادارات، کارخانه‌ها و کارکنان سازمان در مناطق جغرافیایی مختلف اشاره دارد. تفکیک جغرافیایی، تفکیک افقی و عمودی را گسترش می‌دهد. یک سازمان وقتی واحد تولید و بازاریابی را از هم تفکیک می‌کند، ممکن است این واحد بازاریابی در چند ناحیه جغرافیایی فعالیت کند که ‌موجب پیچیده‌تر شدن سازمان می‌شود (رابینز 1984، به نقل از حسن پور 1384).

 2-2-1-2- رسمیت

رسمیت اندازه‌ای از مکتوب بودن، مقررات، قوانین، رویه ها، توصیه‌های آموزشی و ارتباطات در سازمان است بجای اینکه شفاهی باشد (الوانی 1377). رسمیت یکی از جنبه‌های مهم ساختار سازمانی است تا جائی که عده‌ای ساختار سازمانی را چهارچوب سازمان، مقررات تعامل، ابزار کنترل و رویه‌های انجام کار می‌دانند.

رسمیت به درجه استاندارد بودن کارها در سازمان اشاره دارد. اگر رسمیت زیاد باشد، متصدی شغل اختیار کمی برای چگونگی انجام کار دارد. رسمیت ممکن است بصورت صریح و روشن بیان شود یا اینکه ضمنی باشد یعنی آن هم می‌تواند بصورت مکتوب باشد و هم اینکه شامل ادراک کارکنان از مقررات نیز باشد ولی نوع مکتوب آن مورد تأکید سازمان است. مشاغل ساده و تکراری و یکنواخت درجه بالایی از رسمیت را بالقوه پذیرا هستند، در مقابل مشاغلی که به مهارت‌های چندگانه نیاز دارند رسمیت کمی دارند. وکلای دادگستری، مهندسین، کارکنان اجتماعی، کتابداران از آن جمله اند. رسمیت از سطحی به سطح دیگر نیز متفاوت است. کارکنان سطوح بالا که با کارهای غیر برنامه‌ریزی شده سروکار دارند دارای رسمیت کمی هستند در مقابل کارکنان در سطح پائین و در قسمت تولید دارای رسمیت زیادی هستند (ویلموت و همکاران 1981، به نقل از حسن پور 1384).

رسمیت برای کاهش تنوع صورت می‌گیرد و هماهنگی را تسهیل می‌کند. از مزایای رسمیت بالا این است که ابهام را ازبین می‌برد ولی در عوض اختیار تصمیم‌گیری را از افراد سلب می‌کند (فریکسون 1986، به نقل از حسن پور 1386).

2-2-1-3- تمرکز

تمرکز به درجه خشکی در تصمیم‌گیری و ارزیابی فعالیت‌ها بصورت متمرکز و به درجه‌ای از متمرکز بودن تصمیمات در یک نقطه از سازمان اشاره دارد (رابینز 1984، به نقل از حسن پور 1384). تمرکز به توزیع اختیار در سازمان بر می‌گردد و تعیین می‌کند که چه کسی حق تصمیم‌گیری دارد. اختیار یک حق ذاتی در پست‌های مدیریتی است که بر مبنای آن می‌توانند دستوراتی را صادر کنند و انتظار دارند دستورات صادره اطاعت شود. تمرکز با تفویض اختیار رابطه معکوسی دارد. اگر تفویضی اختیار بیشتری صورت گیرد حالت مقابل تمرکز، یعنی عدم تمرکز رخ می‌دهد. در این صورت نقطه تصمیم‌گیری در سطوح پائین سازمان است. مدیران در هر سطح سازمانی، تصمیاتی را اتخاذ می‌کنند. گرفتن تصمیمات احتیاج به گردآوری اطلاعات دارد. از آنجا که توانایی مدیر در جمع آوری و پردازش اطلاعات محدود است و ممکن است اطلاعات بیشتر از حد، مدیر را سر در گم کند، یک سری از تصمیات باید توسط دیگران گرفته شود، اینجاست که نقطه تصمیم‌گیری در سازمان بجای یک فرد یا یک واحد یا یک سطح، در کل سازمان پرداکنده می‌شود و عدم تمرکز ایجاد می‌شود. عدم تمرکز می‌تواند دقت در تصمیم‌گیری را افزایش دهد، چون جزئیات بیشتری قابل بررسی است و هر چه تصمیم‌گیری به محل وقوع مشکل نزدیک‌تر باشد بهتر و اثربخش‌تر است. آن مشارکت در تصمیم‌گیری را برای افراد فراهم می‌سازد و می‌تواند بصورت عامل انگیزش مطرح شود. عدم تمرکز موجب تقویت توان تصمیم‌گیری مدیران سطوح پائین‌تر می‌شود ولی باید اذعان کرد که خوبی یا بدی عدم تمرکز بستگی به موقعیت دارد و وجود تمرکز یا عدم تمرکز و درجه آن را عوامل اقتضایی تعیین می‌کند (رابینز 1984، به نقل از حسن پور 1384).

[1]-Houte

[2]-French & H bell

[3]-Smith

[4]-Hoppock

[5]- Jackson

[6]-Corr

[7]- LU

[8]-Willem

[9]- James

[10]-Mintzberg

[11]- Robbins

[12]-Fry& Slocum

[13]- Jerald sallanzice

[14]-Jefryfefer

[15]-Morrhed&Griffen

[16]-Locke

Abstract:

The main goal of this research is examining the organizational structure on job satisfactin between staffs of Islamic azad university of Ilam. The research method is descriptive survey and is applied. Statistics samples in this research are 157 staffs in Islamic azad university of Ilam. Statistics samples based on Morgan table are equal 113 which concerned about as simple random. Research tools include questionnaire of organizational structure which has 15 questions and questionnaire of job satisfactin include 18 question which has appropriate validity and reliability. The reliability using Cronbache’s Alpha Coefficient for organizational structure questionnaire of %86 and for job satisfactin questionnaire %89 has evaluated. In terms of data analyzing Kolmogorov-Smirnov, Pierson Correlation Coefficient, Simple and multiple Linear Regression in kind of step by step in SPSS software has been used. The result of simple linear regression shows that dimensions of organizational structure include (complexity, formality, centralization) on the job satisfaction has positive and significant impact. Results of Step by step regression shows that 64/7 percent of information of job satisfaction of staff’s by formality and centralization determined.

Keywords: Organizational Structure, Job Satisfaction, Formality, Centralization