پایان نامه بررسی عوامل موثربر توانمند سازی کارکنان اداره کل آموزش فنی وحرفه ای استان تهران

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد"M.A"

چکیده:

در مقاله حاضر، به بررسی عوامل موثر برتوانمندسازی کارکنان اداره کل آموزش فنی وحرفه ای استان تهران پرداخته شده است. سوال اصلی پژوهش این است که آیا عوامل (احساس معنی داری، احساس موثر بودن، احساس انتخاب،احساس شایستگی،احساس اعتماد)برتوانمندسازی موثر می باشند وازطرف دیگر آیا توانمندسازی برحسب متغیرهای زمینه ای تفاوت معناداری دارد. برای یافتن پاسخ این سوالات از پرسشنامه استاندارد27 سوالی توانمندسازی استفاده گردید. جامعه آماری در این پژوهش کارکنان اداره کل آموزش فنی وحرفه ای استان تهران است که تعداد آنها 196 نفر می باشد  که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه آماری تحقیق 130 نفر محاسبه شد.با این حال تعداد135 پرسشنامه توزیع گردید و تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس تعداد 135نفر با استفاده از نرم افزارSPSS انجام گرفت.برای تعیین روایی واعتبار پرسشنامه  از روایی محتوایی و ضریب آلفای  کرونباخ  استفاده  گردید. روش نمونه گیری تصادفی ساده می باشد .  جهت تجزیه اطلاعات  بنا به ضرورت از شیوه های آمار توصیفی از قبیل فراوانی،درصد فراوانی و میانگین استفاده گردید. همچنین در بخش آمار استنباطی از آزمون همبستگی (ضریب همبستگی پیرسون)، رگرسیون دو متغیره استفاده شد. نتایج تبیینی گویای این است که در فاصله اطمینان 95 درصد رابطه متغیرهای تاثیر گذار بر توانمندسازی مورد تایید واقع شد. و توانمندسازی تنها بر حسب تحصیلات داری تفاوت معناداری بود.در ضمن نتایج تجزیه علیت نشان داد که متغیراحساس معنی داری بیشترین تاثیر مثبت و مستقیم  بر روی توانمند سازی کارکنان داشت.

کلمات کلیدی: توانمند سازی، حق انتخاب ، احساس معنی داری ، احساس اعتماد، احساس شایستگی ، احساس موثربودن.

سازمان های امروز تحت تاثیر عواملی از قبیل افزایش رقابت جهانی، دگرگونی های ناگهانی، نیاز به کیفیت و خدمات پس از فروش و وجود منابع محدود زیر فشارهای زیادی قرار دارند. پس از سال ها تجربه، دنیا به این نتیجه رسیده است که اگر سازمانی بخواهد در اقتصاد و امور کاری خود پیشتاز باشد و در عرصه رقابت عقب نماند باید از نیروی انسانی متخصص، خلاق و با انگیزه بالا برخوردار باشد. منابع انسانی اساس ثروت واقعی یک سازمان را تشکیل می دهند. از دغدغه های مهم بنگاه های اقتصادی موفق جهان، گردآوری سرمایه انسانی فرهیخته و خردورزی است که قادر به ایجاد تحول در سازمانی که به آن متعلق هستند باشند. یک سازمان موفق مجموعه ای است مرکب از انسان هایی بافرهنگ سازمانی، اندیشه و اهداف مشترک که با کار گروهی در نظام انعطاف پذیر سازمان، تجارب و دانش خود را با عشق به پیشرفت روزافزون سازمان در اختیار مدیریت خود قرار می دهند. بنابراین هر فرد نسبت به سازمان و وظیفه ای که انجام می دهد، احساس مالکیت خواهد کرد.

استفاده از توانایی های بالقوه منابع انسانی برای هر سازمانی مزیتی بزرگ به شمار می رود . توانمند سازی روش نوینی برای بقای سازمانهای پیشرو در محیط رقابتی است. توانمندسازی(توانا سازی) فرایند قدرت بخشیدن به افراد است. در این فرایند سازمان به کارکنان خود کمک می کند تا حس اعتماد به نفس خویش را بهبود بخشند و براحساس ناتوانی ودرماندگی خود چیره شوند. تواناسازی در این معنی به بسیج انگیزه‌های درونی افراد می‌انجامد .تواناسازی همچنین به تشویق افراد به مشارکت بیشتر در اتخاذ تصمیم‌هایی که بر فعالیت‌های آنان تاثیر گذار است، می پردازد.

توانمندسازی عبارت است ازطراحی وساخت سازمان به نحوی که افراد ضمن کنترل خود، آمادگی قبول مسئولیت های بیشتری رانیز داشته باشند.ویاعبارتی توانمند سازی عبارت است از آزاد کردن نیروهای درونی افراد برای کسب دستاوردهای شگفت انگیز. اجرای عوامل توانمند سازی در سازمان ها بسیار مفید و باعث افزایش بهره وری سازمان وکارکنان می شود.به منظورتوانمند سازی کارکنان درسازمان هابه بستر سازی اولیه ومناسب درمحیط سازمان نیاز است.درسازمان هایی که عوامل تاثیرگذار در توانمند سازی به طور کامل اجرا می شود بیشترین بهره وری در سازمان وجود دارد.(سلاجقه ، سنجر ویوسفی ، محمدعلی ، 1387 :1)

 بر این اساس باتوجه به تشکیلات واهداف و وظایف اداره کل آموزش فنی وحرفه ای استان تهران بررسی وضعیت منابع انسانی این اداره امری پرهیز ناپذیراست.بنابراین با اشراف بر اهمیت توانمندسازی،در این پژوهش سعی براین است به بررسی توانمندی کارکنان وابعاد توانمندسازی گامی درجهت بهسازی نیروی انسانی این اداره برداریم.

بنابراین در این تحقیق ابتدا کلیات پژوهش شامل طرح مسئله، هدف تحقیق، ضرورت و اهمیت، سوالات پژوهش فرضیه ها، چارچوب و مدل پژوهش، روش تحقیق، قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی، جامعه و حجم نمونه و تعاریف واژگان پرداخته شد و در فصل دوم مباحث نظری و تحقیقات صورت گرفته در داخل و خارج از ایران آورده شده و فصل سوم به روش شناسی تحقیق اختصاص یافته و فصل چهارم نیز تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از پاسخگویان در قالب آمار توصیفی و استنباطی می باشد و در فصل پایانی تحقیق به نتیجه گیری و ذکر پیشنهادات و محدودیت های پژوهش پرداخته شده است.

1-1.بیان مساله تحقیق

سازمان پدیده ای اجتماعی به شمار می آید که به طور آگاهانه هماهنگ شده  و دارای حدود و ثغور مشخصی است. عبارت« به صورت آگاهانه هماهنگ شده» دلالت بر مدیریت دارد و عبارت« پدیده اجتماعی» به این معناست که سازمان از افراد یا گروه هایی که با هم تعامل دارند تشکیل شده است(رابینز، 22:1987).

کارائی و توسعه هر سازمانی تا حد زیادی به کاربرد صحیح نیروی انسانی بستگی دارد. در این میان انسانها به عنوان کارمندان سازمانها می توانند دارای نگرش های متفاوت باشند.

در توانمندسازی، خود مختاری و آزادی عمل و مسئولیت تصمیم گیری بیشتری به کارکنان واگذار می شود. به  عبارت دیگر پر بار سازی عمودی و سایر روش های مشابه برای افزایش آزادی عمل کارکنان، توانمندسازی نامیده می شود  (2001.(Huczynski & Buchanan,  

توماس وولتهاوس(1990)توانمندسازی روا ن شناختی رافرایندافزایش انگیزش درونی شغلی می دانند که شامل چهار حوزه شناختی ، احساس شایستگی، احساس استقلال ، احساس مؤثر بودن و احساس معنی داری می شود مطالعات میشرا(1992) بعد "اعتماد " را به ابعاد فوق افزود و پنج بعد روان شناختی توانمندسازی شکل گرفت است.

برای اینکه کارکنان احساس توانمندی کنند، باید شرایط و بسترهای لازم در سازمان فراهم شود. به طور کلی برخی از عوامل مربوط به شرایط سازمانی و ماهیت ساختار رسمی  سازمان که لازمه توانمندی کارکنان می باشد، شامل: داشتن اهداف روشن، ساختار سازمانی، ارزیابی عملکرد، نظام پاداش دهی، دسترسی کارکنان به منابع و رشد حرفه ای کارکنان می باشد. بی شک توجه ویژه به عوامل موثربرتوانمند سازی کارکنان اداره کل آموزش فنی وحرفه ای تهران می تواند به عنوان مهمترین فاکتور پویایی واثربخشی هرچه بیشتر آموزش ها به متقاضیان و جوانان جویای کار مورد توجه قرار گیرد.

در واقع کارکنانی که توانمندتر هستند تعهد و رضایت بیشتر و فشار هاى شغلی کمتری دارند، و به احتمال زیاد همکاری ومشارکت کاری بیشتری دارند.توانمندسازی کارکنان یکی ازابزارهای موثربرای افزایش بهره وری کارکنان و استفاده بهینه از ظرفیت ها و توانایی های فردی و گروهی آنها در راستای اهداف سازمانی است.

بر اساس ماده 21 قانون برنامه پنجم توسعه کشور سازمان آموزش فنی و حرفه ای به عنوان اصلی ترین دالان مهارت آموزی نیروی کار و ارائه دهنده آموزش های غیر رسمی در زمینه افزایش مهارت و دانش مطابق با فناوری روز در کشور شناخته شده است، بدین جهت اثربخش کردن هرچه بیشتر فعالیت های آموزشی نیازمند شناخت و توجه ویژه به توانمند سازی نیروی انسانی موجود در حوزه های ستادی و کادر آموزشی خود می باشد.عدم اطلاع وشناخت کافی از میزان توانمندی کارکنان باعث مشکلات عدیده ای در نحوه برخورد با منابع انسانی و حتی عدم اثر بخشی آموزش ها و برنامه های توسعه کارکنان شده است. برای حل چنین مشکلاتی در این پژوهش عوامل موثر بر توانمند سازی کارکنان اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان تهران مورد بررسی قرار می گیرد. لذا در این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوال هستیم که آیا متغیرهای  احساس معنی داری، احساس موثر بودن، احساس انتخاب،احساس شایستگی، احساس اعتماد بر توانمندسازی موثر هستندواینکه آیا توانمندسازی بر حسب متغیرهای زمینه ای( فردی) دارای تفاوت معناداری است؟

1-2- اهداف تحقیق

هدف های انجام تحقیق در اداره کل آموزش فنی وحرفه ای استان تهران را می توان به شرح زیر بیان کرد :

1-2-1-هدف اصلی :

بررسی وضعیت توانمندی کارکنان اداره کل آموزش فنی وحرفه ای استان تهران .

بررسی میزان تاثیر هر کدام از عوامل احساس معنی داری، احساس موثر بودن، احساس انتخاب، احساس شایستگی، احساس اعتماد بر توانمند سازی کارکنان اداره کل آموزش فنی وحرفه ای استان تهران.

1-2-2- اهداف جزئی:

سنجش اولویت تاثیرهرکدام ازمتغیرهای تاثیرگذاربرتوانمندسازی کارکنان اداره کل آموزش فنی وحرفه ای استان تهران .

بررسی وضعیت توانمندسازی کارکنان برحسب متغیرهای جنسیت،تحصیلات،سن،سابقه کاردر سازمان.

1-3-اهمیت موضوع تحقیق

برخی از صاحب نظران و محققان توانمندسازی راکم و بیش همان مدیریت مشارکتی می دانند. یعنی مشارکت زیردستان در تصمیم گیری ها و حداکثر ساختن درگیری آنها در سازمان (کیم ، 2002). برخی دیگر توانمندسازی را شکلی از عدم تمرکز می دانند که مستلزم واگذاری اختیارات تصمیم گیری اساسی به زیردستان است. در توانمندسازی کارکنان نه تنها نیازمند اختیار هستند، بلکه بایستی آموزش کافی و اعتبار مالی و اطلاعات کافی را دارا باشند تا بتوانند در زمینه تصمیم های خود پاسخگو باشند (یون ، 2001).

سازمانهان های امروز تحت تاثیر عواملی از قبیل افزایش رقابت جهانی ، دگرگونیهای ناگهانی ، نیاز به کیفیت و خدمات پس از فروش و وجود منابع محدود و ....... زیر فشارهای زیادی قرار دارند . پس از سالهای زیادی تجربه ، دنیا به این نتیجه رسیده است که اگر سازمانی بخواهد در اقتصاد و امور کاری خود پیشتاز باشد و در عرصه رقابت عقب نماند باید از نیروی انسانی متخصص ، خلاق و با انگیزه بالا برخوردار باشد . منابع انسانی اساس ثروت واقعی یک سازمان را تشکیل می دهند . بین سرمایه انسانی و بهره وری در سازمانها رابطه ای مستقیم وجود دارد . از دغدغه های مهم بنگاههای اقتصادی موفق جهان ، گرد آوری سرمایه انسانی فرهیخته و خردورزی است که قادر به ایجاد تحول درسازمانی که به آن متعلقند،باشند. یک سازمان موفق مجموعه ای است مرکب ازانسانهائی بافرهنگ سازمانی،اندیشه واهدافی مشترک که باکارگروهی درنظام انعطاف پذیری سازمان ،تجارب و دانش خود رابا عشق به پیشرفت روز افزون سازمان دراختیار مدیریت خود قرارمی دهند . بنابراین هر فرد نسبت به سازمان و وظیفه ای که انجام می دهد ، احساس مالکیت خواهد کرد . استفاده از توانائیهای بالقوه منابع انسانی برای هر سازمانی مزیتی بزرگ به شمار می رود . در بهره وری فردی ، سازمان از مجموعه استعداد ها و توانائیهای بالقوه فرد به منظور پیشرفت سازمان استفاده می کند .

در این تحقیق تلاش خواهدشدکه عوامل موثردرتوانمندسازی کارکنان اداره کل آموزش فنی وحرفه ای استان تهران راشناسایی ودر جهت بالا بردن توانمندی کارکنان این اداره بکاربرده شود. اصول این تحقیق برروی عوامل موثر بر توانمندسازی کارکنان و بالا بردن روحیه همکاری توانمند سازی کارکنان بنا خواهد گذاشت ، و اینکه چگونه می توان فضایی برای فعالیت های خارق العاده و در عین حال وجود حس اعتماد و همدلی در افراد ایجاد نمود و چگونه می توان هم افزایی در کارهای گروهی را به معنای واقعی کلمه تحقق بخشید این تحقیق ابعاد پنج گانه توانمندسازی را مورد سنجش قرار داده است.

1-4-چارچوب نظری و مدل تحقیق

واژه توانمند سازی، ابتدا در رشته های علوم سیاسی و اجتماعی مطرح شد. ولی سابقه به کارگیری آن در مدیریت، به دموکراسی صنعتی و دخالت دادن کارکنان در تصمیم گیری های سازمانی در قالب های تیم سازی، مدیریت مشارکتی و مدیریت کیفیت جامع بر می گردد.

تاریخچه اولین تعریف اصطلاح توانمند سازی به سال 1788 برمی گردد که در آن توانمندسازی را به عنوان تفویض اختیار در نقش سازمانی خود می دانستند که این اختیار بایستی به فرد اعطا یا در نقش سازمانی او دیده شود. این توانمندسازی به معنی اشتیاق فرد برای پذیرش مسئولیت واژه‌ای بود که برای اولین بار به طور رسمی به معنی پاسخگویی تفسیر شد (رجایی پور و همکاران: 1387)‌.

واژه «توانمندسازی[1]» در فرهنگ فشرده آکسفورد، قدرتمند شدن، مجوز دادن، ارائه قدرت و توانا شدن معنی شده است. توانمندسازی به مجموعه فنون انگیزشی اطلاق می شود که به دنبال افزایش سطح مشارکت کارکنان به منظور بهبود عملکرد آنان است. ویژگی اصلی توانمندسازی کارکنان، هم سو کردن اهداف فردی و سازمانی است ( vecchio,2000 به نقل ازخانعلیزاده و همکاران،5:1389). توانمندسازی  درمعنای خاص قدرت بخشیدن و دادن آزادی عمل به افراد برای اداره خود و در مفهوم سازمانی تغییر در فرهنگ و شهامت در ایجاد و هدایت یک محیط سازمانی است. به بیان دیگر توانمندسازی عبارتست از طراحی و ساخت سازمان به نحوی که افراد ضمن کنترل خود آمادگی قبول مسئولیتهای بیشتری را نیز داشته باشند. توانمندسازی در کارکنان باهوش، دلگرم، درستکار و مطمئن شرایطی فراهم می آورد که در لوای آن زندگی کاری خود را کنترل و به رشد برای پذیرش مسئولیت های بیشتر در آینده دست خواهد یافت (قاسمی،1382: 15).

از دیدگاه توماس ولتهاوس ، چهار بعد توانمندسازی عبارت اند از :1- احساس مؤثر بودن ،  2- احساس حق انتخاب، 3 -احساس شایستگی، و 4 - احساس معنی دار بودن.

موثربودن[2]یاتاثیرگذاری یابه قول وتن وکامرون(1998)پذیرش  پیامد شخصی درجایی است که فرد می تواند برنتایج راهبردی،اداری وعملیاتی شغل اثربگذارد.تاثیرگذاری عکس ناتوانی درتاثیرگذاری است (Spreitzer,1995)  این  بعد به  درجه ای اشاره  دارد که رفتارفرد در اجرای  اهداف  شغلی متفاوت  دیده می شود،بدین معنی که نتایج موردانتظاردر محیط  شغلی به دست آمده است (Thomas &Velthhouse, 1990).

خود مختاری[3] یا داشتن حق انتخاب به معنی آزادی عمل  و استقلال فرد در تعیین فعالیت های لازم برای انجام دادن وظایف شغلی اشاره دارد(Thomas &Velthhouse,1990).احساس استقلال به معنی تجربه احساس انتخاب درآغازفعالیت هاونظام بخشیدن به فعالیت های شخصی است((Whetten & Cameron, 1998 . استقلال فعالیتی راشامل می شودکه با احساس  آزادی  عمل و تجربه   حق انتخاب   همراه  است                        (Gangne  Deci, 2005)   استقلال یک احساس نیاز روانی است (Ryan & Deci, 2000).

عامل سوم،احساس شایستگی[4] به درجه ای که یک فرد می تواند وظایف شغلی خودرا با مهارت و به طور موفقیت آمیز انجام دهد، اشاره دارد(Thomas & Velthhouse, 1990). افراد توانمند نه تنها احساس شایستگی بلکه احساس اطمینان دارند که قادرندکارها را با کفایت لازم انجام دهند، آنان احساس برتری شخصی می کنند و معتقدند که می توانند  راهی برای رویارویی با چالش های جدید بیاموزند و رشد کنند.

معنی دار بودن[5] فرصتی است که افراد احساس می کنند اهداف شغلی مهم و با ارزشی را دنبال می کنند ، آنان احساس می کنند در جاده ای حرکت می کنند که وقت و نیروی آنان با ارزش است            Appelbaum & Hongger, 1998)) معنی دار بودن، یعنی با ارزش بودن اهداف شغلی و علاقه درونی شخص به شغل (Thomas & Velthhouse, 1990). معنی دار بودن تناسب بین  الزامات کاری  و باورها، ارزش ها و رفتارهاست(Spreitzer, 1995).

اعتماد به دیگران[6]: اعتماد به علاقه مندی ،  شایستگی ،  گشودگی  و  اطمینان به دیگران مربوط می شود (Mishra & Spreitzer,1997).  افراد توانمند، دارای احساس اعتماد هستند و مطمئن اند که با آنان منصفانه و صادقانه رفتار می شود ، آنها اطمینان دارند که صاحبان قدرت و اختیار با آنها  بیطرفانه رفتار خواهند کرد، به عبارت دیگر اعتماد به معنی داشتن احساس امنیت شخصی است( به نقل از خانعلیزاده و همکاران،1389).

 چادیهاو همکاران ( 2004) به سه استراتژی مهم در توانمندسازی کارکنان اشاره می کند.

استراتژی 1: افزایش آگاهی جمعی از طریق داستانگویی

هرگاه کارکنان مسئولیت حل مشکلات خود را بر عهده گیرند، مستعد تلاش در جهت بهبود زندگی فردی و سازمانی خود هستند. رویکرد داستانگویی به عنوان عامل ضروری توانمند سازی موجب تقویت تلاشهای مبتنی بر همکاری می شود.

راپاپورت (‌1995‌) بحث می‌کند که «وقتی افراد قصه همکاری خود را کشف و یا خلق می کنند و یا انعکاس می دهند در حقیقت داستان زندگی خودشان را در سازمان به شیوه های مثبت بیان می‌کنند‌«. پذیرش شرح کارکنان از مشکلات و شناسایی تواناییهایشان از عناصر مهم رویکرد توانمند‌سازی در عمل است. کارکنان از طریق مشارکت در گروههای کوچک به شرح داستان فردی خود در رابطه با وظایفشان و یا تجربیاتشان که درهرماه برای آنها اتفاق افتاده است می‌پردازند و از این طریق درباره مسائل و مشکلات خودشان به تفکر و گفتگو می پردازند.

استراتژی 2: آموزش مهارتهای حل مسئله

کارکنان لازم است که ظرفیت مهارتهای حل مسئله را در خود افزایش دهند. مهارتهای حل مسئله می تواند به توانمند سازی کارکنان در سطح فردی ، بین فردی و گروهی به عنوان یک گام ضروری در ایجاد تغییر موقعیت نامطلوب منجر شود.

در این استراتژی باید به کارکنان اجازه داد که مشکلات خود را بر اساس محتوای داستانهایی که در یک محیط همکارانه شکل می گیرد،شناسایی وحل کنند.دراین صورت گروه ابتدا اهداف حل مسئله راخلاصه بندی می کند. این اهداف شامل : شناسایی مشکل ، انتخاب یکی از مشکلات مهم ، انتخاب هدف برای حل مسئله و یا مشکل بزرگتر، تفکر خلاق در جهت حل مسئله و تحقق اهداف و شناسایی منابع به منظور کمک به تحقق هدف است.

استراتژی 3- آموزشهای مهارتهای پشتیبانی و تجهیز منابع

از طریق حمایتهای صورت گرفته و تجهیز منابع ، کارکنان، از ایجاد ساختار اجتماعی بزرگ در قالب گروههای توانمند شده مطمئن هستند. آمیدی (‌1992‌) انواع حمایتها را در سه مورد خلاصه کرده است:

حمایت فرد از خود

حمایت مدیر از فرد

حمایت قانون از فرد

سازمان می تواندازطریق نوشتن‌، صحبت کردن و یا سخنرانی یک قانونگذار و یا فرد سیاسی حمایت جمعی را درسازمان اشاعه دهد. در صورتی که کارکنان بدانند که منابع برای پیشرفت فردی آنها در سازمان مهیاست وحمایتهای لازم دراین مسیر نیزوجود دارد ،توانمندسازی با سرعت و شتاب بالایی انجام می پذیرد.

سه رویکرد مرتبط با توانمندسازی

در بررسی و مطالعه تاریخچه توانمندسازی در مدیریت، صاحب نظران علوم سازمانی از سه رویکرد مختلف به بحث پیرامون توانمندسازی پرداخته اند که در ذیل به این سه رویکرد پرداخته شده است.

رویکرد عقلایی – ارتباطی

رویکرد ارتباطی،توانمندسازی فرآیندی است که رهبر یا مدیر قدرت خویش را با زیردستان تسهیم می کند و تأکید او بر مشارکت دراقتدارواختیارسازمانی است.به تعبیر«بورک»(1985)منظورازتوانمندسازی اعطاء قدرت وتفویض اختیار است. «باردوبیک، بلاک و پیترز» توانمندسازی را تقسیم قدرت در بین افراد سازمان تعریف می کنند.به زعم «شول وهمکارانش»توانمندسازی عبارتست ازاعطای اختیارات بیشتر به کارکنان برای اتخاذ تصمیمات لازم بدون آنکه درابتدا به تأییدات مقامات بالاترسازمان برسد (هورنکول و همکاران،375:1995)

بسیاری ازنظریه پردازان  مدیریت نیزتوانمندسازی را معادل تفویض اختیار و عدم تمرکز در تصمیم گیری می دادندکه حاصل آن تأکیدبرفنون مدیریت مشارکتی،چرخه های کیفیت،تیم های خودمدیریتی وهدف گذاری دو طرفه است.

تحقق مشارکت زمانی رخ می دهدکه فرد پیرو نیزتمایل به قبول مسئولیت ومشارکت درفرآیند تصمیم گیری را داشته باشد. در غیر اینصورت مشارکت در تصمیم گیری با چنین زیردستی به طور قطعی منجر به توانمندسازی وی نمی شود ( اسکندری، 1382 :52 ).

کانگر و کاننگو[7] عنوان می دارند هر چند این شیوه برخورد با توانمندسازی آنقدر عمومیت یافته که اغلب، مشارکت کارکنان برابر با توانمندسازی فرض می گردد، ولی بنا به پاره ای از سؤالات زیر نمی توان مشارکت کارکنان را دقیقاً همان توانمندسازی دانست. به عنوان مثال، آیا تفویض اختیار یا تقسیم منابع قدرت می تواند به طور خودکار منجربه توانمندسازی کارکنان گردد؟آیا مشارکت یا تسهیم منابع قدرت سازمانی تنها راه های توانمندسازی کارکنان هستند؟آیا توانمندسازی دارای همان آثاری بوده که تفویض اختیار، مشارکت و تسهیم منابع داشته اند؟ ازاین رو باید به توانمندسازی از زاویه مفهوم انگیزشی قدرت که مورد تأیید مک کلند بود، توجه کرد.

رویکرد انگیزشی

رویکردانگیزشی برمبنای تئوری انگیزشی مک کلندشکل گرفته است.وی نیازهای اساسی مدیران راسه دسته می داند :

الف)نیاز به قدرت       ب)نیاز به موفقیت        ج)نیاز به تعلق

اساسی ترین نیاز در تحقق اهداف سازمانی از نظر وی نیاز به کسب  قدرت است که در افراد ایجاد انگیزه می کند. مک کلند مدعی بود افراد به طور طبیعی میل به قدرت و تحت کنترل در آوردن سایرین را دارند. انگیزه و نیاز به قدرت در افراد زمانی ارضا می گردد که آنها فکر می کنند که دارای قدرت بوده و می توانند هنگام رویارویی با حوادث و موقعیت ها از خود واکنش نشان دهند.

قدرت در مفهوم انگیزشی آن عبارتست از یک نیاز درونی برای برخورداری از حق تعیین سرنوشت و احساس کفایت نفس.

بنابراین هر گونه استراتژی که منجر به افزایش حق تعیین سرنوشت (خود تصمیم گیری/ خود اثر بخشی) و کفایت نفس کارکنان گردد، توانمندسازی آنها را در پی خواهد داشت و بر عکس هر اقدامی که منجر به تضعیف دو انگیزه فوق گردد باعث تقویت احساس بی قدرتی در آنها شده و عدم توانمندسازی را در پی خواهد داشت.

از نظر کانگر و کاننگو، هر چند تفویض اختیار پایه اصلی فرآیند توانمندسازی کارکنان به شمار می آید ولی برای تحقق کامل آن شرایط دیگری نیز لازم است. بنابراین توانمندسازی عبارتست از:

« فرآیند تقویت شایستگی افراد سازمان از طریق شناسایی و تقویت شرایطی که باعث احساس بی قدرتی در آنها شده وتلاش درجهت رفع آنها،هم با کمک اقدامات رسمی سازمان وهم با بهره گیری از فنون غیررسمی تهیه وتدارک اطلاعاتی که به کفایت آنها در سازمان کمک می کند.» ( کانگر و کاننگو،474:1998).

رویکرد فوق انگیزشی/ شناختی

«توماس» و«ولتهاوس» در مقاله خود تحت عنوان « عناصر شناختی توانمندسازی » مدعی اند که « قدرت » معانی متعددی دارد. یکی از آن معانی اختیار است، بنابراین، توانمندسازی می تواند به معنای اختیار بخشی و ایجاد ظرفیت باشد. قدرت به معنی نیرو نیزمی باشد، بنابراین توانمندسازی می تواند به معنای «نیرو بخشی » باشد. « توماس وولتهاوس» (1990) توانمندسازی عنوانی برای پارادایم جدید انگیزش است. به دلیل تحولات به وجود آمده، جستجوی جایگزین مناسب برای اشکال مدیریتی که تعهد، ریسک پذیری و ابداع را ترغیب می کند، در قالب پارادایمی جدید ضرورت یافته است. پارادایم جدید شامل کنترل های ساده و تأکید بر تعهد درونی شده به خود شغل است(توماس وولتهاوس ،677:1990).

[1] Empowerment

2 Impact

[3] Self - Determination

[4] competence

[5] Meaning

[6] Trust in Others

[7] Conger & kanungo

Abstract

Present study investigates factors affecting empowerment of employees at Tehran Technical and Vocational Department-General of Education. Main question in this research is that if such factors as sense of meaningfulness, sense of effectiveness, sense of self-determination, sense of self-efficacy and sense of trust affect empowerment and on other hand, if empowerment is significantly different according to the different ground variables. To find answer of these questions, standard 27 item questionnaire of empowerment was used. Statistical universe of this research are employees to the number of 196. Volume of sample equal to 130 people was calculated using Cochran formula. However, 135 questionnaires were distributed and data analysis based on 135 people was conducted by SPSS software. To determine validity and reliability of questionnaire, content validity and Cronbach’s alpha were utilized. Sampling method used in this study is simple and to analyze the data, such descriptive statistical methods as frequency, frequency percentage and mean were used. Also, in the inferential statistics, a two-variable regression correlation test (Pearson correlation coefficient) was used.  The obtained results illustrated that correlation between variables affecting empowerment was verified at the %95 confidence interval and empowerment was significantly different only according to education. Added to that, results of analyzing causality showed that sense of meaningfulness enjoyed the most positive and direct effect on empowerment of employees.

Keywords: empowerment, self-determination, sense of meaningfulness, sense of self-efficacy, sense of trust, sense of effectiveness.