پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه

word 561 KB 31534 191
1393 کارشناسی ارشد ادبیات فارسی
قیمت قبل:۶۸,۹۰۰ تومان
قیمت با تخفیف: ۲۹,۸۵۰ تومان
دانلود فایل
  • بخشی از محتوا
  • وضعیت فهرست و منابع
  • پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ازشد «M.A»

    گرایش : زبان و ادبیات فارسی

    چکیده

    حضرت علی (علیه السلام) پیشوای شیعیان است و نهج البلاغه گزیده­ای از حکمتها، نامه­هاو خطبه­های آن حضرت است که سید شریف رضی در قرن چهارم با ذوق ادبی خود آن را گردآوری کرد که شعرا و نویسندگان به روش­های مختلف از آن بهره می­برند.

    مولانا جلاالدین محمد بلخی شاعر و عارف قرن هفتم هجری قمری است که در بین آثارش مثنوی معنوی مورد توجه بیشتری از سوی عام و خاص قرار گرفته است. زبان مولانا در مثنوی از وضوح و روش خاصی برخوردار است؛ در واقع به زبان مردم حرف زده است: مثنوی کتابی است تعلیمی، درسی در زمینه عرفان و اصول تصوف، اخلاق، معارف و .......

    در این رساله به بررسی تطبیقی اخلاق از منظر مطلق یا نسبی بودن در نهج البلاغه و مثنوی پرداخته شده و هدف این پژوهش تلاش جهت نشان دادن همسو بودن امام اول شیعیان و ملای روم در دعوت از انسان­ها به سوی حقیقی جهان شمول است. درحالی که انسان از یک اراده خیر و ارزشی ذاتی و مطلق جدا افتاده و تلاش می­کند به آن اصل بازگردد. با در نظر گرفتن اغراض خود و نیازهای فردی و اجتماعی به آن گاهی نسبیت هم می­دهد. برای این منظور اخلاق و تعاریف آن از جنبه­های مختلف مورد بررسی قرار گرفته همچنین نسبیت و اطلاق آن از دیدگاه­های مختلف صاحب نظران.از رذایل خلاقی هر کدام 7 مورد از متن نهج البلاغه و شش دفتر مثنوی شواهدی آورده شده و به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته که در اکثر موارد هر دو بزرگوار در بسیاری از مضامین اخلاقی همسو بوده و در مواقعی که اغراض فرد را کنار بگذاریم انسان­ها را به سوی اراده الهی دعوت می­نمایند.

    کلید واژه­ها: نهج البلاغه، مثنوی، اخلاق نسبی، اخلاق مطلق.

     

    مقدمه  

    اخلاق در لغت جمع واژه «خُلق» است. خُلق صفتی را گویند که در نفس انسان رسوخ دارد و موجب آن می‌شود که افعالی متناسب با آن، بدون نیاز به تفکر و تأمل از او صادر ‌شود. خُلق همان ملکه است که در مقابل حال قرار دارد. حال بر خلاف ملکه، کیفیت نفسانی سریع الزوالی است که می‌تواند پس از ممارست و تمرین، ملکه انسان گردد (طوسی، 1369، ص 101).

     

    ابن مسکویه می‌گوید: «خُلق همان حالت نفسانی است که انسان را به انجام کارهایی دعوت
    می‌کند؛ بی‌آنکه نیاز به تفکر و اندیشه داشته باشد» (ابن مسکویه، 1381، ص 15).

    به تعبیر مرحوم نراقی، اخلاق عبارت است از: دانش صفات مهلکه و منجیه و چگونگی متصف شدن و گرویدن به صفات نجات بخش و رها شدن از صفات هلاک کننده. (مصباح، 1381، ص 18)

    ارسطو معتقد بود که انسان به طور طبیعی واجد خلق و خوی‌های خاصی نیست؛ هرچند طبیعت او با هیچ خلق و خویی هم ناسازگار نیست، بلکه می‌تواند بنا به خواست خود و با مداومت و تمرین، ملکات خاصی را در خود پرورش دهد و نیز معتقد است، اشرار به تأدیب و تعلیم اخیار می‌شوند و تکرار موعظه و نصیحت تأثیر دارد (طوسی، 1386، ص 104).

    اهمیت اخلاق

    نقش و اهمیت مکارم اخلاق در تعالی معنوی انسان‌ها بر هیچ‌کس پوشیده نیست؛ هم چنان‌که رسول گرامی اسلام نیز هدف از بعثت خویش را تتمیم مکارم اخلاق معرفی می‌نماید: «اِنّما بُعِثتُ لِاُتَمِمَ مَکارِم الآخلاق» من مبعوث شده‌ام که اخلاق حسنه را به اتمام رسانم. اولیای گرامی اسلام نیز برای آنکه پیروان خویش را به راه خودسازی و تزکیه­ی نفس سوق دهند، آنان را به آموختن علم اخلاق موظف نموده و فرا گرفتن این علم را که از پایه‌های اساسی سعادت اجتماع است بر سایر علوم مقدم داشته‌اند (فیض کاشانی، 1365، ص 1).

    بی‌تردید اخلاق در اسلام دارای اهمیت فراوانی است و علاوه بر آنکه از ارکان اسلام و در ردیف عقاید و احکام به شمار می‌آید، عامل پیوند انسان به پروردگارش نیز می‌باشد و همانا این پیوند مقصود اصلی در ایجاد انسان است. دیگر آنکه آیین مقدس اسلام در تمام زمینه‌ها جز با شیوه اخلاقی، تمام و کامل نمی‌گردد و نیز این علم از دانش‌هایی است که به انسان و حالات گوناگون او و سایر علوم و معارف انسانی اهتمام می‌ورزد. از فضیلت‌ها و مکارم انسانی چگونگی به دست آوردن آن و نحوه آراستن نفس به آن صفات نیک، از رذیلت‌ها و صفات ناپسند و چگونگی دوری جستن از آن‌ها و بازداشتن نفس از آلوده شدن و نیز آثار گوناگون اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آن بحث و گفت‌و‌گو می‌کند (مظاهری، 1388،ص 12).

    در اهمیت علم اخلاق می‌توان گفت که وجود انسان به گونه‌ای ضعیف و ناقص آفریده شده است؛ به گونه‌ای که باید خود، ابعاد هستی خویش را شکل دهد و به کمک قدرت اندیشه و اراده خویش استعدادهای مختلفش را شکوفا سازد و به کمال لایق خود برسد. اخلاق، استعدادی است که در وجود انسان نهفته است و برای آنکه انسان به کمال لایق خود برسد، باید این جنبه از وجودش را نیز شکوفا سازد (امید، 1381، ص 166).

    اخلاق پیش از اسلام

    با نگاهی گذرا به اخلاق پیش از اسلام درمی‌یابیم که با وجود کتاب مقدسی مانند اوستا که مجموعه­ی کاملی از تعالیم اخلاقی است و تمدن دیرین و روحیات ایران پیشین را یادآور می‌سازد، اخلاق از مقوله­های مورد توجه در ایران باستان بوده است. گات‌ها مهم‌ترین قسمت اوستا، نخستین کتابی است که بشر را به شاهراه وحدت راهنمایی کرده است. در تعلیمات زرتشت مقصود از خلقت و نتیجه­ی زندگانی این است تا هر فردی در آبادی جهان و شادمانی جهانیان کوشیده است، خود را به وسیله­ی اندیشه، پندار و گفتار و کردار نیک، قابل عروج به عالم روحانی و رسیدن به اوج کمال و سعادت جاودانی نماید. همچنین محسنات اخلاقی از قبیل راستی و درستی، امانت، تواضع، رحم و شفقت و... نمونه‌هایی از تعالیم مزدیسنا و اخلاق ایران باستان است (ایرانی، 1361،ص 5).

    در سلسله‌های متعدد موجود در ایران باستان نیز تعالیم اخلاقی وجود داشته‌اند. سلسله ساسانیان که بر سر دو راهی میان دنیای یونان و روم از یک سو و چین و هند از سوی دیگر قرار داشت، روزگاری دراز مرکز مبادلات معنوی و مادی بود. تمایلات ایران دوستی که در این دوره حکم‌فرما بود، به کمک و همراهی مذهب ملی کشور، آیین زردشت و روحانیون پارسی به وجود آمد، رواج پیدا کرد و این تمایلات در ادبیات پرورش یافت (اینوسترانتسف، 1351، ص 15).

    ادبیاتی که جنبه اخلاقی دارد، شامل تعلیمات اخلاقی، دعوت به کار نیک، اندرزها و رهنمودهایی برای داشتن یک روش صحیح زندگی و همیشه همراه با گفتارهایی درباره دین و اصول آن است. این‌گونه نوشته‌های را که تعدادشان نسبتاً زیاد است، هندرز (اندرز) یا پندنامک می‌نامیدند. کتاب پندنامک زرتشت شامل دستورهای اخلاقی همراه با تعلیمات دینی است (ریپکا، 1354، ص 68).

    بنابراین، رساله‌های اخلاقی و آموزشی به صورت اندرز و وصیت، گروه مخصوصی از آثار ادبی را تشکیل می‌دهد از بررسی تألیف‌های مشابه در ادبیات ایرانی در دوره­ی ساسانی می‌توان به چگونگی پیدایش آن پی برد. نمونه‌ای از این نوع اندرزنامه‌ها را که به صورت ادبی تنظیم یافته و مربوط به دوره قبل از اسلام است، در کتاب عهد اردشیر یا پندنامه­ی خسرو انوشیروان می‌توان دید (اینوسترانتسف، 1351، ص 34).

     

    اخلاقی که از اندرزنامه‌های کهن نشئت می‌گیرد پیچیده، ظریف و چنان سرشار است که می‌توان مطالعه مضامین ادبیات فارسی سده‌های نخستین را براساس آن استوار کرد. نقش اصلی این
    مجموعه­ها، برانگیختن نوعی نگرانی و حدّت بخشیدن به آن، بر حذر داشتن وجدان از خواب‌آلودگی و متقاعد کردن آن است به اینکه راحتی و آرامش واقعی در این بیداری است. این اندرزنامه‌ها نطفه اصلی اندیشه‌ای اخلاقی است که در سراسر ادبیات فارسی به چشم می‌خورد (فوشه کور، 1377، ص 23).

     

    اخلاق پس از اسلام

    پس از برافتادن دولت ساسانیان اشاعه تاریخی اسلام در ایران آغاز شد و همگام با آن، عربی نیز که زبان متن‌های مقدس بود رونق یافت و ایرانیان به تدریج آیین پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) را پذیرفتند (ریپکا، 1354، ص 63).

    ایران در نتیجه­ی جنگ‌های نهصدساله با روم و فتور و کهولت دین مزدیسنا و انقلاب فکری و سیاسی که ایجاد شده بود، روی به ضعف نهاد و با آنکه ایرانیان زودتر از رومیان ایستادگی و رشادت به خرج دادند، زودتر از آن‌ها منقرض گردیدند اما فرهنگ و تمدنشان از میان نرفت. دولت اسلام پایتختی به وجود آورد و درباری ساخت که از حیث سازمانی اخلاقی و مادی به مراتب طبیعی‌تر و استوارتر از عهد پیشین بود و ادبیاتی به وجود آورد که صد یک آن را در عهد ساسانیان نداشت (بهار، 1349، ص 142).

    در تکوین اصول اخلاقی اسلام سه عنصر مؤثر وجود داشته که مورد توجه قرار گرفته است: در درجه­ی اول اصول اخلاقی مذکور در کتاب مقدس قرآن است. در درجه­ی دوم یک رشته مدارک اخلاقی که بسیار متنوع و در عین حال مبهم است؛ مانند: امثله، کلمات حکیمانه، حکایات، افسانه‌های منظوم که در حقیقت سلسله‌ای از مطالب اخلاقی فلسفی است که غالباً هیچ‌گونه ارتباطی با یکدیگر ندارند و از حیث محل و تاریخ پیدایش گوناگون‌اند و در درجه­ی سوم، سنت اخلاقی یونانی قرار گرفته است (اینوسترانتسف، 1351، ص 30).

     

    در دوره­ی اولیه­ی رونق علوم در اسلام، تألیف‌های یونانی ترجمه شده است. علاوه بر ترجمه­ی برخی تألیفات اخلاقی یونانی مخصوصاً تألیفات ارسطو یک رشته آثار با اسامی ساختگی مؤلفان به این سنت ارتباط داده می‌شود که رابط­ی آن با علوم یونانی فقط ظاهری است و حتی طرف‌داران اصل تفوق تأثیر یونانی آن آثار را در گروه دوم آثار قرار داده‌اند که در علم اخلاق اسلامی تأثیر داشته است؛ یعنی، گروه «آثار حکمت شرق» نوع وصایای ساختگی که به ارسطو و فیثاغورث و دیگران نسبت داده      
    می‌شود. ابن مسکویه به نوعی از مدارک ایرانی مانند، پندنامه‌ها و اندرزنامه‌ها اتکا می‌نماید که به هیچ وجه جزو ادبیات اندرزآمیز مجمل و نامفهوم و مبهم نبوده بلکه نام‌برده به آثاری استناد می‌کند که جنبه­ی کتاب‌های مربوط به تعالیم مذهبی را داشته و از این رو معرف اصول مشخص اخلاقی، دیانتی یعنی اصول اخلاق پارسی است (همان، ص 31).

     اخلاق در ادبیات

    به خوبی می‌دانیم که همیشه مهم‌ترین مسائل ملل مختلف در ادبیات آن‌ها مطرح می‌شود. ادبیات یکی از جلوه‌های قابل لمس فرهنگ است اما نمی‌توان ادعا کرد که از طریق آن می‌شود به یک فرهنگ دست یافت. ادبیات صورتی از گفتار است. امیل بنونیست گفتار را چنین تعریف کرده است: «هر نوع بیان که در آن گوینده و شنونده‌ای هست و گوینده به نوعی، نیت تأثیر گذاشتن در شنونده را دارد». بنابر این تعریف، حتی نوشته‌ای نظام‌مند را که نویسنده­ی آن به کمک واژه‌های مشخص قصد دارد تعریفی از اساس زندگی اخلاقی به خواننده القا کند، می‌توان گفتار انگاشت. واژه ادبیات به مفهوم گفتاری است که با استفاده از قدرت زیان سعی می‌کند فارسی‌زبانان سده‌های مختلف را تحت تأثیر قرار دهد. از آنجا که قدرت زیان جزء مهمی از گفتار است، آن را نمی‌توان نادیده گرفت. این قدرت غالباً صورت کلمات قصار، حکایات اخلاقی و شعر در دوره‌ای ارائه شده است (فوشه کور، 1377، ص 9).

    از مشخصات بارز شعر کهن فارسی با همه تنوعی که از لحاظ اندیشه و احساس و مشرب گویندگانش در آن وجود دارد، ارزش‌های اخلاقی و انسانی است که چونان گوهرهای تابناک، جان و دل فضیلت‌جویان هنردوست را تاکنون از فروغ معنوی خود روشنی بخشیده و نوازش کرده و در طول حیات هزارساله­ی خود راهنمای نسل‌ها و پرورش‌دهنده­ی قرایح و استعدادهایی بسیار بوده است. با نظری گذرا به درون‌مایه­ی شعر گذشته آشکار می‌شود که در این قلمرو وسیع، ذوق و اندیشه، هرچه مقدس و محترم و والا و زیباست، ستایش شده و از تمامی ناشایست‌ها و رذایل و آنچه موجب سقوط اخلاقی انسان می‌شود، نکوهش و تقبیح به عمل آمده است. (رزمجو، 1382، ص 261).

    تجلی روح انسان‌دوستی، اعتقاد به خداوند و مقدسات مذهبی و گرایش به نیکی‌ها و سجایای حمیده‌ای نظیر آزادگی، عدالت‌خواهی، ظلم‌ستیزی، جوانمردی، مناعت طبع، راستی و واقع‌بینی، احترام به حقوق همنوع، دانش‌آموزی، ایثار و بخشندگی، شکیبایی، شجاعت و ... خلاصه، همه­ی آرمان‌های بلند بشری، از ویژگی‌های معنوی شعر کهن و از مقوله­ی روشنایی‌های آن به شمار می‌رود.

     

    ادبیات اخلاقی موجود در زبان فارسی در چارچوب آنچه ما ادبیات آموزشی نامیده‌ایم، جای
    می‌گیرد. صورت اولیه­ی بیان اندرز، کلمات قصار است. حکایت نیز یکی از عناصر اساسی آثار اخلاقی فارسی است. هر روایت اعم از داستان و یا قطعه‌ای عبرت‌آموز از اثری تاریخی از جایگاهی مرکزی در گفتار فرهنگ‌ها برخوردار است (فوشه کور، 1377، ص 10).

    یکی از عوامل مهم در تازگی و اصالت فرهنگی ایرانی که اخلاق و نهایتاً نحوه زندگی در آن توجه ما را به خود جلب کرده، پیوستگی آن به گذشته و واکنش نسبت به آن است. می‌دانیم که اندرزنامه‌ها از قدیمی‌ترین صورت‌های آثار اخلاقی است (همان، ص 6).

    اندرزنامه صورت اولیه کتاب‌های اخلاقی در زبان فارسی است البته «اولیه» از لحاظ زمانی؛ زیرا آثار بازمانده همگی متعلق به قرن چهارم/ دهم و به ویژه قرن پنجم/ یازدهم هستند که در دوره قدیم ادبیات فارسی است. اندرز (پند و نصیحت) نخستین واحد تشکیل اندرزنامه و عملی گفتاری است که حاوی تجربه است (همان، ص 17).

    اخلاقی که از اندرزنامه‌های کهن نشئت می‌گیرد، پیچیده، ظریف و چندان سرشار است که می‌توان مطالعه­ی مضامین ادبیات فارسی سده‌های نخستین را براساس آن استوار کرد. نقش اصلی این مجموعه برانگیختن نوعی نگرانی و حدّت بخشیدن به آن، بر حذر داشتن وجدان از خواب‌آلودگی و متقاعد کردن آن است به اینکه راحتی و آرامش واقعی در این بیداری است. این اندرزنامه‌ها نطفه­ی اصلی اندیشه‌ای اخلاقی است که در سراسر ادبیات فارسی به چشم می‌خورد (همان، ص 23).

    منظومه‌های کهن فارسی در واقع گنیجنه حکمت و سفینه فکرت است و ارزش آن‌ها بیشتر از آن جهت است که محل انعکاس تمدن و فرهنگ ما و جلوه‌گاه اندیشه‌ها، آرزوها و آرمان‌های نیاکانمان است.

    از شعر کهن فارسی، روایات نیاکان و اندیشه­ی حکیمان و تحقیق عارفان و خلاصه همه­ی جلوه‌های روح مردم مسلمان ما آشکار است و در آن نمی‌توان به مسائل معینی اکتفا کرد یا در حدود خاصی توقف نمود. حتی فرد فرد شاعران بزرگ ما هم به یک شیوه بسنده نکرده‌اند بلکه میدان‌های مختلف فکری را برای جولان هنرنمایی خود برگزیده‌اند و از همه­ی آن‌ها پیروز بیرون آمده‌اند. در قلمرو گسترده­ی شعر گذشته فارسی، انواع مختلف شعر از غنایی و حماسی و عرفانی و حکمی و داستانی و انتقادی و جز آن‌ها هر یک به تنهایی برای نشان دادن عظمت کار گویندگان ایرانی کافی شمرده

     

    Abstract

    Prophet Ali (AS) is the leader of Shia Islam and the book, Nahj al-Balagha, is the most famous collection of sermons, letters, tafsirs and narrations attributed to Ali that Sharif Razi collected them by his literal virtue in fourteenth century and poets and writers utilize it in different ways.

    Mevlana Rumi Jlaaldyn is the poet and wise in 7th century of AH that among all his works Masnavi-I Ma'navi is the book which is attention more than others books. His language is very clear and he used special way to express them; in fact he spoke in people language. Masnavi is an Educational literature in Principles of Sufism and mysticism, ethics, education.

    In this paper we investigate a comparative study of ethics in terms of absolute or relative of the Masnavi, dealt Nahjolbalaghe, and the aim of this research is This study attempts to show the alignment of the first Shiite imam and mullah in Rome to invite people to the reality of world. While humans have an intrinsic value and sheer good will and isolated and try to claim that the original return. With regard to your individual needs and social purposes sometimes the relativity of time. In order to this aim we investigate ethic and its different meanings.  For moral vices we investigate 7 cases from Nahjolbalaghe and the six book of Masnavi and we mentioned some evidence and were studied comparatively that in most cases both of them were same and equal. And if we ignore persons intentions both of them invite people to the divine will.

    Key words: Nahjolbalaghe, Masnavi, Relative Morality, Absolute Morality

  • فهرست:

    چکیده. 1

    مقدمه.. 2

    فصل اول کلیات

    1-1- بیان مسئله.. 21

    1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 22

    1-3- اهداف پژوهش.... 22

    1-4- فرضیه های پژوهش.... 23

    فصل دوم تعریف اخلاق (نسبی یا مطلق)

    2-1- اخلاق و موضوع آن. 25

    2-2- تاریخچه علم اخلاق. 25

    2-2-1- علم اخلاق. 30

    2-3- اخلاق دینی.. 30

    2-3- اخلاق از نظر یونگ.... 31

    2-4- فلسفۀ اخلاق. 31

    2-5- اخلاق و دین.. 31

    2-5-1- سرچشمه هاى حُسنِ خُلق.. 32

    2-5-2-اقوام روزگار به اخلاق زنده اند. 33

    2-5-3- اهمیت اخلاق در روایات اسلامی.. 38

    2-6- تعریف علم اخلاق. 40

    2-7- رابطه اخلاق و فلسفه.. 42

    2-8- رابطه اخلاق و عرفان. 43

    2-9- رابطه «علم» و «اخلاق». 44

    2-10- اخلاق و نسبیت... 47

    2-10-1- اسلام نسبى بودن اخلاق را نفى مى‏کند.. 48

    2-11- نسبیت‌گرایی.. 51

    2-11-1 مطلق گرایی.. 52

    2-11-2- انواع نسبیت‌گرایی.. 53

    2-11-3- مکاتب نسبی‌گرا: 55

    2-11-4- نقل و نقد دلائل نسبیت اخلاقی.. 56

    2-11-5- پیامدهای نسبیت گرایی.. 59

    2-11-6- مطلق گرایی اخلاقی.. 61

    2-11-7- مکاتب مطلق گرا 61

    2-11-8- «تحلیل و بررسی مطلق گرایی». 64

    2-11-9- دلائل رویکرد مردم به نسبیت گرایی.. 66

    2-11-10- گرایش(حس)اخلاقی.. 68

    2-11-11- آیا واقعا امام علی (ع) به نسبی بودن اخلاق معتقد بودند ؟. 73

    2-12- تأثیر تربیت خانوادگی و وراثت در اخلاق. 75

    2-12-1- خوش اخلاقی از دیدگاه روایات.. 77

    فصل سوم اخلاق از دیدگاه حضرت علی (علیه السلام) و مولانا

    3-1- معرفی نهج البلاغه.. 87

    3-1-1- اعتراف دانشمندان. 88

    3-1-2- گردآوری سخنان علی علیه‌السلام. 90

    3-1-3- تألیف نهج‌البلاغه.. 91

    3-1-4- شروح نهج‌البلاغه.. 94

    3-1-5- رابطه نهج‌البلاغه با قرآن. 96

    3-1-6- عمده ترین بخشهای نهج البلاغه: 97

    3-1-7- اخلاق در نهج البلاغه.. 98

    3-2- مولانا جلال الدین محمد بلخی.. 101

    3-2-1- زندگی نامه.. 101

    3-2-2- مؤمنه خاتون. 102

    3-2-3- شمس تبریزی.. 104

    3-2-4- شیدایی مولانا 106

    3-2-5- مولانا و صلاح الدین زرکوب.. 107

    3-2-6- مولانا و حسام الدین چلبی.. 108

    3-2-7- مولانا و کانت... 108

    3-2-8- درگذشت مولانا 109

    3-2-9- مثنوی معنوی.. 109

    3-2-10 اخلاق در نگاه مولانا 112

    3-2-11- نسبیت در مثنوی.. 122

    فصل چهارم بررسی تطبیقی نهج البلاغه و مثنوی

    4-1- فضایل اخلاقی.. 129

    4-1-1- توبه.. 129

    4-1-1-1-حقیقت توبه. 131

    4-1-1-2- وجوب توبه. 132

    4-1-1-3- عمومیت توبه. 134

    4-1-1-4- تحلیل توبه.. 140

    4-1-2- جود. 141

    4-1-2-1- سخاوت در منابع حدیث.. 143

    4-1-2-2- تحلیل (جود، بخشش، انفاق) 149

    4-1-3- صبر و شکیبایی.. 150

    4-1-3-1- صبر در احادیث اسلامی.. 154

    4-1-3-2- تحلیل صبر و شکیبایی.. 161

    4-1-4- قناعت... 162

    4-1-4-1- تحلیل قناعت.. 164

    4-1-5- تواضع و فروتنی.. 165

    4-1-5-1- تعریف تواضع. 169

    4-1-5-2- تواضع و کرامت انسان! 170

    4-1-5-3- تحلیل.. 172

    4-1-6- عدل.. 173

    4-6-1-1- تحلیل عدل. 174

    4-1-7- صدق و راستی.. 175

    4-1-7-1- صدق و راستى در روایات اسلامى.. 177

    4-1-7-2- تأثیر راست گویى در زندگى انسان ها 181

    4-1-7-4- دروغ و آثار و عواقب آن. 184

    4-1-7-5- آثار زیان بار دروغ. 186

    4-1-7-6- دروغ و آثار و عواقب آن. 189

    4-1-7-7- استثنائات دروغ. 192

    4-1-7-3- تحلیل صدق و راستی.. 197

    4-2- رذایل اخلاقی.. 200

    4-2-1- ریا 200

    4-2-1-1- ریا در روایات اسلامی.. 200

    4-2-1-2- تحلیل ریا 204

    4-2-2- عُجب و خود پسندی (تکبر): 205

    4-2-2-1- تکبر در روایات اسلامی.. 209

    4-2-2-2- تحلیل عُجب و خودپسندی (تکبر) 212

    4-2-3- حرص و آز و طمع.. 213

    4-2-3-1- تعریف حرص... 213

    4-2-3-2- تحلیل حرص و از و طمع. 219

    4-2-4- حسادت.. 220

    4-2-4-1- حسد در روایات اسلامی.. 223

    4-2-5-1- تحلیل حسادت.. 228

    4-2-6- بخل.. 229

    4-2-6-2- بخل در آینه روایات اسلامی.. 232

    4-2-6-3- تحلیل بخل.. 238

    4-2-7- غفلت... 240

    4-2-7-1- «غفلت »در اخبار اسلامی.. 243

    4-2-7-2- تحلیل غفلت.. 248

    4-2-8- غرور و خودبینی.. 249

    4-2-8-1- تحلیل غرور وخود بینی.. 252

    4-3- نتیجه گیری.. 253

    منابع و مآخذ : 257

    فهرست مقالات.. 261

     

    منبع:

     

    ابن مسکویه، احمدبن محمد. (1381). تهذیب الاخلاق؛ مترجم: علی‌اصغر حلبی، انتشارات اساطیر.

    احمدیان، سکینه.(1387). پژوهشی پیرامون جایگاه تربیت و اخلاق در اسلام با تکیه بر آثار مولانا و سعدی، چاپ اول، تهران، انتشارات لوح زرین.

    ارّجانی، فرامرزبن خدادادبن عبدالله الکاتب.(1362). سمک عیار، با مقدمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری، ج اول، تهران؛ انتشارات آگاه.

    استعلامی، محمد. (1379). مثنوی مولانا جلاالدین محمد بلخی. تهران: زوار

    امید، مسعود.( 1381). درآمدی بر فلسفه اخلاق از دیدگاه متفکران مسلمان معاصر ایران؛ تبریز، مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی – انسانی دانشگاه تبریز.

    ایرانی، دین شاه.(1361). اخلاق ایران باستان؛ چ پنجم، تهران، انتشارات فروهر.

    اینوسترانتسف، کنستانتین(1351). تحقیقاتی درباره ساسانیان، مترجم: کاظم کاظم‌زاده؛ تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

    آر. اف. اتکینسون.(1370). درآمدی بر فلسفه اخلاق، سهراب علوی­نیا، تهران، مرکز نشر و ترجمه کتاب.

    بهار، محمدتقی.(1370). سبک‌شناسی، ج. 1 و 2، چ ششم، تهران، انتشارات امیرکبیر.

    بیهقی دبیر، ابوالفضل محمدبن حسن.(1386). تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ یازدهم، تهران، انتشارات مهتاب.

    خاتمی،احمد. (۱۳۸۸). فهرست موضوعی نهج البلاغه. تهران: سروش

    جعفری، محمدتقی. (1357). مولوی و جهان‌بینی‌ها در مکتب‌های شرق و غرب. تهران: بعثت

    . (1358). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، تهران: فرهنگ اسلام

    حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد.(1378). دیوان حافظ، از نسخه غنی و قزوینی، چاپ اول، سمنان، انتشارات خلاق.

    حسینی قلعه بهمن، سید اکبر.( 1383). واقع‌گرایی در نیمه دوم قرن بیستم، قم، موسسه آموزشی امام خمینی.

    خواص، امیرو دیگران.( 1385). فلسفه اخلاق با تکیه بر مباحث تربیتی، قم، نشر معارف.

    دورکیم، امیل.( 1360). فلسفه و جامعه شناسی، ترجمه فرحناز خمسه­ای، تهران، بی­نا.

    دیلمی، احمد، آذربایجانی، مسعود( 1385) اخلاق اسلامی، قم، نشر معارف.

    راسل، برتراند( 1373) تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریابندری، تهران، پرواز.

    رزمجو، حسین.(1382). نقد و نظری بر شعر گذشته فارسی از دیدگاه اخلاق اسلامی، چاپ اول، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.

    روسو، ژان ژاک.(1360). امیل یا آموزش و پرورش، ترجمه غلامحسین زیرک زاده، انتشارات شرکت سهامی خاص چهر.

    ریپکا، یان.(1354). تاریخ ادبیات ایران، مترجم: عیسی شهابی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

    زمانی،کریم. (۱۳۸۲). میناگر عشق (فهرست موضوعی مثنوی). تهران: نشر نی

    ژان برن.( 1357) فلسفه اپیکور، ترجمه ابوالقاسم پورحسینی، تهران، امیرکبیر.

    سعدی شیرازی، مصلح بن عبدالله.(1371). گلستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ هفتم، تهران، انتشارات صفی علیشاه.

    .(1372).بوستان؛ به کوشش غلامحسین یوسفی، چاپ دوم، تهران، انتشارات سخن.

    شیروانی، علی.( 1376).فرا اخلاق ، تهران پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دفتر اندیشه جوان.

    طباطبائی، محمد حسین .( 1411ه.ق). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج1، پاورقی مطهری، مرتضی، قم، صدرا.

    .( 1411ه.ق). تفسیر المیزان، بیروت لبنان مؤسسه الاعلی للمطبوعات.

    .(1368). اصول فلسفه و روش رئالیسم(مقاله اعتباریات و رسائل شیعه)، تألیف مرتضی مطهری، قم؛ صدرا.

    طوسی، ابوجعفربن محمدبن حسن.(1387). اخلاق ناصری، چاپ ششم، تهران، انتشارات خوارزمی.

    غرویان، محسن.( 1377). فلسفه اخلاق از دیدگاه اسلام، قم، موسسه فرهنگی یمین.

    فتحعلی خانی، محمد، 1377، فلسفه اخلاق، قم، دفتر نشر و تحقیقات مرکز جهانی علوم اسلامی.

    فرانکنا، ویلیام.( 1383). فلسفه اخلاق، هادی صادقی، قم، طه.

    فردوسی طوسی، ابوالقاسم.(1387). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ نهم، تهران، نشر قطره.

    فوشه کور، شارل – هنری دو.( 1377). اخلاقیات: مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی، چ اول، مترجمان: محمدعلی امیر معزی و عبدالحمید روح بخشان، تهران، مرکز نشر دانشگاهی و انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران.

    فیض کاشانی، محسن.(1365). اخلاق حسنه، مترجم: محمدباقر ساعد خراسانی، انتشارات پیام آزادی.

    قانعی خوزانی، مهناز. (1388). اخلاق در نگاه مولانا «چیستی و هستی». تهران: نگاه معاصر

    کانت، ایمانوئل. (1373). بنیاد مابعدالطبیعه، ترجمه‌ی حمید عنایتی و علی قیصری، تهران: خوارزمی

    کانت، ایمانوئل.(1369). بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق، حمید عنایت وعلی قیصری، تهران، خوارزمی.

    مصباح یزدی، محمدتقی .( 1372). دروس فلسفه اخلاق، تهران، اطلاعات.

    .(1378). نظریه سیاسی اسلام، ج2(کشورداری)، قم، موسسه آموزشی امام خمینی.

    .( 1381). فلسفه اخلاق، تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، تهران، نشر بین‌الملل.

    .(1384). نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، قم، موسسه آموزشی امام خمینی.

    مصباح، مجتبی. ( 1378). فلسفه اخلاق، تهران، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

    مصباح، محمدتقی.(1367). دروس فلسفه اخلاق، چاپ اول، قم، مؤسسه اطلاعات.

    مطهری، مرتضی. (1368). سیری در نهج‌البلاغه. تهران: صدر

    .( 1362) اسلام و مقتضیات زمان، تهران، صدرا.

    .( 1363). نقدی بر مارکسیم، ج1، قم، صدرا.

    مظاهری، حسین.( 1388). کاوشی نو در اخلاق اسلامی، چ اول، مترجم: محمدرضا آژیر، تهران، نشر ذکر.

    مک ناوتن، دیوید.( 1380). بصیرت اخلاقی، محمود فتحعلی، قم، موسسه آموزشی امام خمینی.

    مکارم‌شیرازی، ناصر. (1377). اخلاق در قرآن. قم: مؤسسه‌ی تفسیر قرآن کریم

    ناصرخسرو قبادیانی، ابومعین.( 1365). دیوان ناصرخسرو، به تصحیح مجتبی مینوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

    نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف.(1370). مخزن الاسرار، به کوشش برات زنجانی، تهران، دانشگاه تهران.

    ویلیامز، برنارد. ( 1383). فلسفه اخلاق، ترجمه و تعلیقات زهرا جلالی، قم، دفتر نشر معارف.

     

     

     

     

     

    فهرست مقالات

    جوادی، محسن.(1374). مقاله جاودانگی اصول اخلاقی و نظریه اعتبارات. مجله معرفت(ش15).

    حسینی، اکبر.( 1381). نقدی بر نسبیت گرایی اخلاقی، ماهنامه رواق اندیشه ش 10.

    لوئیس پویمن.( 1376). مقاله «نقدی بر نسبیت اخلاقی»، مجله نقد و نظر (شماره 14_13)، اخلاق و دین، ترجمه محمود فتحعلی.

     


موضوع پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, نمونه پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, جستجوی پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, فایل Word پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, دانلود پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, فایل PDF پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, تحقیق در مورد پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, مقاله در مورد پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, پروژه در مورد پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, پروپوزال در مورد پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, تز دکترا در مورد پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, تحقیقات دانشجویی درباره پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, مقالات دانشجویی درباره پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, پروژه درباره پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, گزارش سمینار در مورد پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, پروژه دانشجویی در مورد پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, تحقیق دانش آموزی در مورد پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, مقاله دانش آموزی در مورد پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه, رساله دکترا در مورد پایان نامه بررسی تطبیقی اخلاق از منظر نسبی یا مطلق‌بودن در مثنوی و نهج‌البلاغه

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ازشد «M.A» گرایش : زبان و ادبیات فارسی چکیده حضرت علی (علیه السلام) پیشوای شیعیان است و نهج البلاغه گزیده­ای از حکمتها، نامه­هاو خطبه­های آن حضرت است که سید شریف رضی در قرن چهارم با ذوق ادبی خود آن را گردآوری کرد که شعرا و نویسندگان به روش­های مختلف از آن بهره می­برند. مولانا جلاالدین محمد بلخی شاعر و عارف قرن هفتم هجری قمری است که در بین ...

پايان نامه کارشناسي ارشد فلسفه تعليم و تربيت ارديبهشت 94 چکيده:      هدف از اين پژوهش بررسي اهميت و جايگاه  چالش برانگيز و  مغفول  تربيت معنوي  و سپس

پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد علوم اجتماعی (M.A) چکیده موضوع پژوهش حاضر «تحلیل محتوای دیوان اشعار فارسی استاد شهریار از حیث توجه به ابعاد اجتماعی دین» می‌باشد. چهارچوب نظری تحقیق را نظریه‌های دورکیم، کارل مارکس، ماکس وبر، اسپنسر و یینگر درمورد دین تشکیل می‌دهند. به عقیده دورکیم دین عامل همبستگی و ثبات اجتماعی و پایداری جامعه و مظهر قدرت جامعه است و نقش مثبت دین در حل ...

چکیده تحقیق و پژوهش حاضر به منظور بررسی آموزه های اخلاقی(فضایل)در دو دفتر اوّل و دوّم مثنوی صورت گرفته است. در تمام جوامع انسان و در همه قرون و اعصار اخلاق به عنوان رکن جامعه محسوب می شود و دارای اهمیت فراوانی است و اهمیت آن ربطی به ادیان و مذاهب و جامعه خاصی ندارد بلکه در تمام طول تاریخ و در تمام ادیان و جوامع فضیلت های اخلاقی را ستایش و رذیلت هی اخلاقی را نکوهش می نماید. روش ...

پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی چکیده نورالدّین عبدالرّحمن جامی ( شاعر و عارف بزرگ قرن نهم هجری ) از سرامدان زبان و ادب فارسی است. وی درزمینۀ زبان و ادب فارسی و عربی دارای تألیفاتی به نظم و نثر است. در زمان جامی مباحث و مسائل کلامی در بین اندیشمندان رواج داشت و به سبب اهمیّت این علم در شناخت دین و دفاع از آراء و عقاید دینی هرکدام از آنان که دارای ...

رساله براي دريافت درجه كارشناسي ارشد(M.A) رشته ادبيات و علوم انساني سال 88 چكيده بسم الله الرحمن الرحيم امام حسن(ع) نخستين پيشواي درست كرداري است كه از خاندان نبوت براي رهنموني خلق، بر

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم اجتماعی گرایش جامعه شناسی چکیده : از آنجا که نهج البلاغه نمایشگاه معارف حکومت امام علی (ع) و از غنی ترین و اصیل ترین متون و منابع سیاسی اسلامی شیعی محسوب می شود، نیازمند تبیین، تجزیه و تحلیل دقیق مباحث، اعم از خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار آن حضرت می باشد. تلاش این تحقیق بر این بوده که:اولا: چارچوبی نظری از کار ویژه های اساسی دولت و حکومت ...

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد(M.A) گرایش: زبان و ادبیات فارسی چکیده ذهن جستجو گر انسان به دنبال پاسخی است که دریابد، فرهنگ و تمدن بشری چگونه تحول یافته و این تفاوت های نسبی فرهنگ بشری برای چیست؟ بی شک گونه های مختلف فرهنگ عامیانه که عبارتند از: آثار داستانی، ادبی، تاریخی، هنرهای زبانی، فرهنگ و آداب و رسوم همگی علاوه بر بیان نحوه زندگی انسان وسیله ای برای تحقیقات مردم ...

فصل اول   طرح تحقيق 1- مقدمه 2- تعريف موضوع 3- اهميت و ضرورت تحقيق 4- مروري بر مطالعات انجام شده 5-اهداف تحقيق 6- طرح سؤال و فرضيه 7- روش تحقيق 8- محدوديت هاو پيشنه

زبان و ادبیّات فارسی پایان نامه برای درجه کارشناسی ارشد«M.A» چکیده: شاهنامه مجموعه و جهانی است از حکمت، دانش، اخلاق، آموزه های معرفتی و چگونه با بزرگی و شرف زیستن. حماسه های شاهنامه، خود اندیشه هایی سترگ، والا، ظلم ستیز و بزرگی آفرین را در خود، ذخیره دارند. شاهنامه کتاب شاهان نیست. زندگی بزرگان و امیران و نیاکان فرهیخته، قدرتمند، خداجو و زندگی آموز است. آنجا هم که سرگذشت انیران، ...

ثبت سفارش