پایان نامه بسته بندی

پایان نامه جهت اخذ درجه کاردانی

رشته گرافیک

سال 1387

تاریخچه

تاریخ نشان داده است که در ابتدای تمدن بشری نیازی به بسته بندی مواد غذایی نبود، بلکه مردم برای بدست آوردن غذا از محلی به محل دیگر می رفتند تا زمانی که پناهگاههای دایمی برای خود پیدا کردند. در چنین شرایطی ناچاربودند غذا را از محل های مختلف جمع آوری کنند و به محل سکونت خود بیاورند. این نیاز باعث شد که اولین انواع بسته بندی نظیر کدوهای خشک شده، صدف ها، برگها، بوسن حیوانات و دیگر مواد طبیعی مورد استفاده قرار بگیرند. برای انتقال آب، شیر، ماست، روغن با دوغ از پوست حیوانات استفاده می شد. از شاخ  حیوانات برای حمل و نقل و ذخیره غذا و محصولات کشاورزی استفاده کردند (هنوز در مناطق استوایی از بامبو برای ذخیره سازی مواد غذایی استفاده می شود)

بطور کلی ظهور انقلاب صنعتی به راستی تحول اساسی در نظام تولید کالایی ایجاد کرد. انقلاب صنعتی، جهان را با فوران کالاهای گوناگون صنعتی روبرو کرد. تنوع کالاها و رقابت فشرده میان تولید کنندگان و بازرگانان به تدریج هنر را نیز علاوه بر علوم دیگر وارد مجموعه سیستم بسته بندی کرد. با پیشرفت بیشتر، علوم دیگری نظیر روانشناسی فردی، اجتماعی و ارگونومی به این مجموعه اضافه شد. توسعه بسته بندی سبب مستقل شدن این صنعت از مجموعه صنایع دیگر شد و رقابت و نیاز سبب گردید که صنایع بسته بندی سهمی قابل توجه از بودجه های شرکتهای تولیدی را به خود اختصاص دهد. امروزه صنایع بسته بندی تبدیل به یک تکنولوژی قدرتمند شده است.

تاریخچه بسته بندی فلزی

نیاز به بسته بندی بهتر و مقاوم تر منجر به پیدایش و توسعه ظروف فلزی گردید. قوطی سازی از زمان ناپلئون شروع شد. برای مدت مدیدی قوطی های کنسرو با دست ساخته می شد. از اوایل قرن بیستم، قوطی های فلزی که شکلی بهداشتی داشت رواج یافت و این امکان بوجود آمد که بتوان از تجهیزات سریعتری برای ساخت پرکردن و بستن درب قوطی های فلزی استفاده نمود.

تاریخچه بسته بندی کاغذی و مقوایی

تاریخچه و سیر تکامل بسته بندی با مقوا و کاغذ به تاریخچه ساخت کاغذ بر می گردد، اگر چه چوب و محصولات فرعی دیگر آن از دیر باز در خدمت بشر بوده، ولی بسته بندی به صورت مقوایی و کاغذی پس از پیدایش کاغذ به وجود آمد و روند تکمیلی خود را تاکنون به سرعت ملی نموده است. همانطور که می دانیم اولین بار در سه هزار سال قبل از میلاد مسیح، مصریان قدیم که در آن زمان یکی از مراکز مهم بشری محسوب می شدند، برای نوشتن از پاپیروس (Papyrus) استفاده می کردند.

نخستین کارخانه کاغذ سازی در قرن ششم توسط چینی ها در سمرقند توسط اعراب این هنر به آنها آموخته شد سپس اعراب کارخانه ای در بغداد تاسیس کردند که در این کارخانه نخستین بار به جای بامبو از پارچه های سفید استفاده شد.

نخستین کارخانه کاغذ اروپا در اسپانیا بوجود آمد. اسپانیایی ها برای تولید خمیر از آسیابهای آبی استفاده نمودند و کم کم توری سیمی جایگزین توری های بابمو که بوسیله چینی ها بکار می رفت، بعدها این هنر وارد کشورهایی دیگر نظیر فرانسه و هلند شد. در ایران بعد از کارخانه سمرقند که توسط چینی ها اداره می شد، اولین کارخانه کاغذ سازی در سال 1328 در کهریزگ احداث شد که کاغذهای باطله را برای تولید کاغذ و مقوا استفاده می کرد. بعد از آن تعدادی واحد تولیدی دیگر در سایر نقاط ایران بوجود آمد. اولین کارخانه مدرن درسال 1349 در «هفت تپه خوزستان» برای تولید کاغذهای تحریر با استفاده از تفاله نیشکر (baggasse) احداث شد. متعاقب آن کارخانه چوب و کاغذ ایران (چوکا) با استفاده از خمیرهای وارداتی و خمیرهای داخلی، کاغذهای کرافت و بسته بندی را تولید نمود.

تاریخچه بسته بندی پلاستیکی

توسعه صنعت پلاستیک به سال 1843 بر می گردد. وقتی دکتر montgomeric جراح آفریقایی گزارش داد که می توان با استفاده از ماده اولیه کائوچو (Percha gutta) دسته خوبی برای چاقو ساخت. بعد از این که شرکت gutta Percha شکل گرفت جوهردان و توپ بیلیارد نیز تهیه گردید.

در رابطه با صنعت بسته بندی با اختراع پلی اتیلن پیشرفت غیر منتظره ای در انگلستان رخ داد. در دسامبر 1935 شیمیدان های انگلستان طی واکنشی، تحت فشار زیاد و با تغییر دادن میزان به ماده جدیدی به نام اتیلن دست یافتند که خواص عایق حرارتی خوب داشت.

تاریخچه بسته بندی منسوج

برای بسته بندی مواد غذایی(مثلاً میوه و سبزیجات) منسوجات توری همان چیزی است که هم ویژگی دیده شدن و هم دوام را برآورده می کند. بعضی گوشت و فرآورده های گوشتی آماده نیاز به محافظت دارند و بدین منظور از توریهای کشدار استفاده می شود در نگهداری گوشتهای یخ زده توریهای کشدار کارجابه جایی و محافظت آنها را در برابر سرمازدگی تسهیل می کنند. (1)

تاریخچه بسته بندی شیشه ای

پس از اشیاء سفالین یا کوزه ها شیشه ها یکی از قدیمی ترین انواع بسته بندی است که بشر به منظور حمل یا نگهداری محصولات ساخت. مطابق افسانه ها دریانوردان فینیقی که برای حفاظت از آتش در مقابل بادهای ساحلی از قطعات نمک استفاده می کردند، از حرارت دیدن این قطعات به نوعی شیشه دست یافتند. دست کم از 2500 سال پیش ازم یالد در بین النهرین یا عراق امروزی مهره ها و اشیائی از جنس شیشه می ساختند. اما هزار سال طول کشید تا توانستند، در همین منطقه و در مصر باستان اولین ظروف شیشه ای توخالی را بسازند. آبگینه ها و ظروف شیشه ای از دیرباز برای نگهداری و حمل مایعات و مواد غذایی به کار می رفته و ساخت و استفاده از آنها در اکثر تمدن های باستانی رواج داشته است. اما آنها تقریبا توان تولید شیشه های صاف را نداشتند. استفاده از آهن بادی که هنوز هم کم و بیش در شکل دادن به شیشه کاربرد دارد، به احتمال زیاد درحدود 300 سال پیش از میلاد توسط فنیقی ها ابداع شد. در واقع از قرن اول میلادی که ساخت شیشه های صاف شروع شد تا قرون هجده و نوزده میلادی شیشه محصولی گران به حساب می آمد و کابردهای ویژه ای چون استفاده برای پنجره های رنگین کلیساها یا ظروف خاص تزیینی داشت.

در اوایل قرن هجدهم به دلیل دستیابی به بطری های محکم و چوب پنبه، اولین نوشایه گازدار تهیه گردید. پیش از پایان یافتن قرن نوزدهم، مایعاتی چون آبجو، آب معدنی، سس، ترشی، مربا، و فرآورده های غذایی دیگری که پیش از آن به صورت فله عرضه می شدند، در بسته بندی شیشه ای فروخته شد. بطری ها هنوز با روش ابتدایی تولید می شد و اشکال منظم و یکنواختی نداشت. در واقع تا پیش از جنگ جهانی اول، یعنی دهه های اول قرن بیستم، به هر شیشه ای توخالی که روزنه ای داشت، بطری می گفتند. اما پس از آن صنایع بطری سازی، به سرعت بهبود قابل توجهی یافت.

در سال 1907 مایونیز در ظروف شیشه ای به بازار عرضه شد. در اوایل قرن بیستم از بسته بندی های شیشه ای برای بسته بندی عطر و کالاهای گران قیمت استفاده میش د در نیمه ی دوم این قرن با توسعه صنایع فلزی و پلیمری و با روی کارآمدن مواد جدیدی از جنس پلاستیک و آلومینیوم ، در بسیاری از موارد شیشه به نفع آن عقب نشینی کرد. با وجود این استفاده از شیشه ها در صنایع بسته بندی همواره سیر صعودی داشته و با گذشت سالیان و پدید آمدن مواد و مصالح متنوع ، هنوز جذابیت و مقبولیت خود را از دست نداده. (2)

پی نوشت فصل اول:

(1): www.nnvtrition.blogfa.com

(2): کرمانی نژاد، 1385- صفحه84

فصل دوم:

هنر بسته بندی

هنر بسته بندی

هنرو صنعت تبلیغات در سه بخش و دوره ی زمانی برای هر کالا ایفای نقش می کند. پرداختن به موقع به هر یک از این سه بخش، تفکیک و به کارگیری صحیح آن ها در طراحی بسته بندی، به عنوان موثرترین عامل تبلیغی، می تواند به موفقیت دراز مدت و ماندگاری کالا در اذهان مردم بیانجامد.

اولین بخش از سه دوره تبلیغی، دوران معرفی است که خود شامل سه گروه از محصولات می شود، اول کالاهایی که در نوع خود برای اولین بار به عنوان تولید جدید و اختراع نوین به بازار عرضه می شوند. دوم کالاهایی که پیش از این هم وجود داشته اند، اما بهینه و کامل شده اند و گروه سوم کالاهایی که با وجود کالاهای مشابه، برای اولین بار وارد بازار می شوند.

بسته بندی روح کالا و ارائه دهنده ی هویت محصولات است. بین کیفیت و گیرایی بصری بسته بندی، با فروش محصولات، رابطه ای مستقیم و تنگاتنگ وجود دارد. یک بسته بندی کارآمد و زیبا، فروش محصولات را تضمین می کند.

بسته بندی نوع نگرش و ایده ی طراح گرافیک و سازنده ی کالا را در قفسه فروشگاه به خریدار می نمایاند. بسته ها نماینده و پیام رسان پدید آورندگان محصولات هستند. طراح بسته بندی باید بداند در ورای طرح یا تصویر بسته ای که او نقش می زند، شخصیت کالا و تولید کننده، و پیام و اهمیت آن ها نهفته است.(1)

آیا تاکنون توجه کرده اید که هنگام ورود به یک فروشگاه، انواع بسته بندی های کوچک و بزرگ ما را احاطه می کنند؟ و آیا تاکنون پیش آمده است که بی اختیار کالایی را در دست بگیرید، و بی آنکه چندان ضرورتی داشته باشد، آن را خریداری کنید؟ آیا شده از میان چند محصول مشابه، مجذوب کالایی شده باشید که بسته بندی آن را می پسندید؟ اگر این موارد و ده ها مورد دیگر را با دقت از نظر بگذرانید، می توانید به قدرت و اهمیت واقعی بسته بندی پی ببرید.

بسته بندی محصولات از چنان گستردگی و تنوعی برخوردارند که به سختی می توان برای آن تعریف جامع و کاملی یافت. بسته بندی مجموعه ی هماهنگی از عوامل مختلف است که کاربردهای آن آماده سازی و بهینه کردن نگهداری، حمل، توزیع، فروش و مصرف کالاهاست.

بشر به منظور بهره گیری و حفاظت از محصولات، از گذشته های بسیار دور انواع بسته بندی ها را به خدمت گرفت. دریکی دو قرن اخیر بسته بندی از نقش سنتی خود بسیار فراتر رفته، به ابزاری برای تبلیغات و جذب مشتری تبدیل شده است. امروزه تولید بسته ها به یک صنعت، هنر و فعالیت اقتصادی بزرگ تبدیل شده است. بسته بندی در همه جا حضور دارد و جزو تفکیک ناپذیر تولید و عرضه ی کالاهاست. بسته بندی روز به روز بیشتر به عنوان عاملی پایه در بالا بردن فروش و رونق اقتصادی مطرح شده و به یکی از شاخص های مهم توسعه ی یک جامعه بدل می شود.

منابع:

منابع لاتین:

Jill Morton ، A guide to color symbolism"" ، 1997

منابع فارسی:

عفراوی- بهرام، "برش و تا در بسته بندی"، انتشارات موسسه فرهنگی سی بال هنر، (تهران، شهریور 1386)

کرمانی نژاد- فرزان و همکاران،"نگاهی به طراحی بسته بندی"، انتشارات کارین، "تهران، 1385"

مجلات:

1380- سورکا- والتر، ماهنامه صنعت بسته بندی، شماره 37

1380- سورکا- والتر، مانامه صنعت بسته بندی، شماره38

1380- سورکا- والتر، مانامه صنعت بسته بندی، شماره39

1386، نیمه بهمن- ویژه نامه صنعت چاپ و بسته بندی، شماره309

سایت:

www.nnvtrition.blogfa.com

www.forum.niksalehi.com

www.nnformet.blogfa.com