پایان نامه شناسایی قابلیت های بصری کتیبه های مجموعه زیارتی امام رضا (ع) - عنوان بخش عملی آثار حجمی در هنر شهری با استفاده ازقابلیت های بصری کتیبه های مجموعه زیارتی امام رضا (ع)

فهرست:

مقدمه...........................................................................................................................     1     

فصل اول: کلیات­ پژوهش

1– 1 بیان مسأله............................................................................................................     4

1 – 2 اهداف پژوهش....................................................................................................     5

1– 2 - 1 هدف اصلی................................................................................................     5

1– 2 - 2 هدف فرعی ................................................................................................     5

1 – 3 اهمّیّت و ضرورت تحقیق .....................................................................................     5

1 – 4 سوالات تحقیق....................................................................................................     6

1– 4 - 1 سوال اصلی.................................................................................................     6 

1 – 4 - 2  سوالات فرعی ..........................................................................................     7

1 – 5 پیشینه تحقیق.......................................................................................................     7

1 – 6 روش و ابزارگردآوری اطلاعات............................................................................     10

1 – 7 روش انجام تحقیق ..............................................................................................     10

1 – 8  روش تحلیل اطلاعات ........................................................................................     10

1 – 9  تاریخچه............................................................................................................     11

1 – 9 - 1 مجموعه زیارتی امام ­رضا (ع).......................................................................     11

1 – 9 - 2 تاریخچه حرم امام رضا (ع)  از آغاز تا پیش از حمله مغول................................     11

1 – 9 - 3 مجموعه امام رضا (ع) در دوره مغول..............................................................     14

1 – 9 – 4 مجموعه امام رضا (ع) در دوره تیموری.........................................................     14

1 – 9 – 4– 1 صحن عتیق.......................................................................................     15

1 – 9 – 4 – 2 مدارس احداثی در مجموعه امام رضا (ع).............................................     15

1 – 9 – 4 – 3 رواق­ها............................................................................................     17

1 – 9 – 4 – 4 مسجد گوهرشاد ...............................................................................     17

1 – 9 – 5 مجموعه امام رضا (ع) در دوره صفویه...........................................................     18

1 – 9 – 5 – 1 صحن عتیق......................................................................................     19

1 – 9 – 5– 2  گنبد مطهر .......................................................................................     20

1 – 9 – 5 – 3  رواق­ها...........................................................................................     20

1 – 9 – 5 – 4 مدارس احداثی در مجموعه امام رضا (ع) ............................................     21

1 – 9 –  6  مجموعه امام رضا (ع) در دوره افشاریه تا  دوره قاجاریه ................................     21

1 – 9 –  7 مجموعه امام رضا (ع) در دوره قاجاریه ........................................................     22

1 – 9 –  7 – 1 صحن نو.........................................................................................     23

1 – 9 –  7 – 2 مدرسه علینقی ­میرزا .........................................................................     24

1 – 9 –  7 – 3 رواق­ها...........................................................................................     24

1 – 9–  8 مجموعه امام رضا (ع) در دوره پهلوی ..........................................................     25

1 – 9 –  8 – 1 رواق­ها ..........................................................................................     25

1 – 9 –  8 – 2  کتابخانه آستان­قدس .......................................................................     28

1 – 9 –  8 – 3  موزه و صحن موزه .........................................................................     28

1 – 9–  9 مجموعه امام رضا (ع) در دوره انقلاب اسلامی...............................................     29

1 – 9 –  9 – 1 صحن­ها..........................................................................................     29

1 – 9 –  9 – 2 رواق­ دارالولایه................................................................................     33

1 – 9 –  9 – 3 دانشگاه علوم اسلامی ­رضوی ............................................................     33

1 – 10 تعاریف ...........................................................................................................     33

1 – 10- 1 وجه تسمیه کتیبه........................................................................................     33

1 – 10 - 2 کتیبه­نگاری ............................................................................................     34

1 – 10 - 2 ­- 1 خط کوفی .....................................................................................     35

1 – 10 – 2­ ­– 1­­- 1 کوفی­تزیینی ............................................................................     35

1 – 10 – 2­ ­– 1­­- 2 کوفی بنایی..............................................................................     36

1 – 10 - 2 ­- 2 خط محقق......................................................................................     37

1 – 10 - 2 ­- 3 خط ثلث........................................................................................     37

1 – 10 - 2 ­- 4 خط نسخ........................................................................................     38

1 – 10 - 2 ­- 5 خط تعلیق.......................................................................................     39

1 – 10 - 2 ­– 6 خط نستعلیق...................................................................................     40

1 – 10 - 3 مفاهیم بصری ..........................................................................................     41

1 – 10 – 3 - 1 آهنگ بصری ................................................................................     41

1 – 10 – 3 - 2 تعادل............................................................................................     42

1 – 10 – 3 - 3 تباین.............................................................................................     43

1 – 10 – 3 – 4 ترکیب­بندی ..................................................................................     43

1 – 10 – 3 – 4 – 1 ترکیب عمودی ......................................................................     43

1 – 10 – 3 – 4 – 2 ترکیب متقاطع.........................................................................     44

1 – 10 – 3 – 4 – 3 ترکیب مثلث ..........................................................................     44

1 – 10 – 3 – 4 – 4 ترکیب اریب ..........................................................................     44

1 – 10 – 3 – 4 – 5 ترکیب دایره...........................................................................     44

1 – 10 – 3 – 4 – 6 تناسب ..................................................................................     45

فصل دوم: گونه­ شناسی کتیبه­ها

2 – 1 مقدمه ................................................................................................................     47

2 – 2 دسته­بندی کتیبه­ها................................................................................................     48

2 – 2 - 1 دسته­بندی محتوایی .....................................................................................     50

2 – 2 -1 - 1 کتیبه­های مذهبی ................................................................................     50

 2 – 2 -1 – 1 - 1 آیات قرآنی ..............................................................................     51

2 – 2 -1 – 1 - 2 احادیث......................................................................................     52

2 – 2 -1 – 1 - 3 ادعیه و تذکره­ها ..........................................................................     53

2 – 2 -1 – 1 – 4 ابیات شعر ..................................................................................     55

2 – 2 -1 - 2 کتیبه­های احداثیه ...............................................................................     55

2 – 2 -1 - 3 کتیبه­های مذهبی –  احداثیه.................................................................     57

2 – 2 - 2 دسته­بندی براساس خط................................................................................     57

2 – 2 - 2 – 1 کاربرد خط کوفی در کتیبه­نگاری ......................................................     59

2 – 2 - 2 – 1 - 1خط کوفی ساده .........................................................................     59

2 – 2 - 2 – 1 – 2 خط کوفی­تزیینی .......................................................................     60

2 – 2 - 2 – 1 – 3 کوفی بنایی (معقلی) ...................................................................     60

2 – 2 - 2 – 2 کاربرد خط ثلث در­کتیبه­نگاری ..........................................................     61

2 – 2 - 2 – 3 کاربرد خط نستعلیق در­کتیبه­نگاری .....................................................     65

2 – 2 - 3 دسته­بندی براساس قالب و شکل­کلی ............................................................     68

2 – 2 - 3  - 1 کتیبه­های طوماری.............................................................................     69

2 – 2 - 3  - 2 قاب­بندی­ها .....................................................................................     72

2 – 2 - 3  - 3 الواح کتیبه­ای...................................................................................     74

2 – 2 - 3  - 3 – 1 الواح ترنجی .............................................................................     75

2 – 2 - 3  - 3 – 2 الواح شمسه­ای (مدور).................................................................     77

2 – 2 - 3  - 3 – 3 الواح هندسی ............................................................................     78

2 – 2 – 4 ترکیب خط در­کتیبه ...................................................................................     80

2 – 2 – 4 – 1 کتیبه­های تک­سطری...........................................................................     80

2 – 2 – 4 – 2 کتیبه­های ­طوماری دوطبقه و سه­طبقه ......................................................     82

2 – 2 – 4 – 3 کتیبه­های­ طوماری مادر و بچه ..............................................................     84

2 – 2 – 4 – 4 کتیبه­های­کمربندی ..............................................................................     86

2 – 2 – 5 مصالح مورد استفاده در کتیبه­ها ...................................................................     87

2 – 2 – 5 – 1 آجرکاری .......................................................................................     88

2 – 2 – 5 – 2 سنگ .............................................................................................     90

2 – 2 – 5 – 3 گچ.................................................................................................     92

2 – 2 – 5 – 4 کاشی ............................................................................................     93

2 – 2 – 5 – 4 – 1 کاشی­ معرق..............................................................................     94

2 – 2 – 5 – 4 – 2 کاشی ­هفت­رنگ.......................................................................     95

2 – 2 – 5 – 4 – 3 کاشی­ زیررنگی ........................................................................     97

2 – 2 – 5 – 4 – 4 کاشی ­زرین­فام..........................................................................     98

2 – 2 – 5 – 4 – 5 کاشی­ معقلی ............................................................................     99

2 – 2 – 5 – 5 تزیینات چوبی..................................................................................     100

2 – 2 – 5 – 6 آیینه­کاری.......................................................................................     101

2 – 2 – 5 – 7 فلز­کاری .........................................................................................     102

2 – 2 – 6 رنگ در کتیبه­ها .....................................................................................     103

2 – 3 جمع­بندی...........................................................................................................     105

فصل سوم: تحلیل ساختاری کتیبه­ها

3 – 1 مقدمه ................................................................................................................     107

3 – 2 بررسی کیفیات بصری در کتیبه­ها .........................................................................     108

3 – 2 - 1 آهنگ بصری ............................................................................................     108

3 – 2 - 2 تعادل .......................................................................................................     112  

3 – 2 - 3 تباین.........................................................................................................     116

3 – 2 – 4  ترکیب­بندی .............................................................................................     119

3 – 2 - 5 تناسب ......................................................................................................     125

3 – 3  مختصری درباره ویژگی­های حروف ....................................................................     128

3 – 4 کرسی................................................................................................................     139

3 – 5 جمع­بندی  .........................................................................................................     142

فصل چهارم: نتیجه­گیری

4 – 1 بحث .................................................................................................................     144

4 – 2 نتیجه .................................................................................................................     146

4 – 3 پیشنهادات .........................................................................................................     151

طرح عملی

معرفی ..........................................................................................................................     154

مشخصات فنی ..............................................................................................................     154

فهرست منابع ................................................................................................................     156

پیوست مطالب...............................................................................................................     165

منبع:

کتاب

ابن­حوقل (1366). صورت­الارض، ترجمه جعفر شعار، تهران: امیرکبیر.

آرنهایم، رودلف (1391). هنر و ادراک بصری (روان­شناسی چشم خلاق)، ترجمه مجید اخگر، تهران: سمت.

اپهام پوپ، آرتر (1373). معماری ایران، ترجمه غلامحسین افشار، تهران: فرهنگیان.

  (1376). سیری در هنر ایران، تهران: علمی و فرهنگی.

اتینگهاوزن، ریچارد، الگ گرابر (1386). معماری اسلامی، ترجمه یعقوب آژند، تهران: مولی.

استیرلن، هانری (1377). اصفهان تصویر بهشت، ترجمه جمشید ارجمند، تهران: فروزان.

اصفهانی، میرزا­حبیب (1369). تذکره خط و خطاطان، ترجمه رحیم چاوش­اکبری، تهران: مستوفی.

الله­وردیان­طوسی، حسن (1371). سفر به­خراسان، مشهد: کتابکده.

امام، محمد­کاظم (1348). مشهد­طوس (یک فصل از تاریخ و جغرافیای تاریخی طوس)، تهران: ملک.

آیت­الهی، حبیب­الله (1390). مبانی نظری هنرهای تجسمی، تهران: سمت.

ایروین، رابرت (1388). هنر اسلامی، ترجمه رویا آزادفر، تهران: سوره مهر.

برات­زاده، لیلی (1384). خوشنویسی در ایران (از ایران چه می­دانم)، تهران: دفترپژوهش­های فرهنگی.

برند، روبرت هیلن (1385). معماری اسلامی، ترجمه باقر آیت­الله­زاده­شیرازی، تهران: روزنه.

بلر، شیلا، جاناتان ام. بلوم (1381). هنر و معماری اسلامی، ترجمه اردشیر اشراقی، تهران: سروش.

بمانیان، محمد­رضا، هانیه اخوت، پرهام بقایی (1390). کاربرد هندسه و تناسبات در معماری، تهران: هله.

بوکور، مونیک­دو (1387). رمز­های زنده جان، ترجمه جلال ستّاری، تهران، مرکز.

بهرام­زاده، محمد (1382). نظری اجمالی بر سیر تحول خطوط اسلامی و خواندن کتیبه­ها، تهران: نیکان­کتاب.

پهلوان، فهیمه (1390). ارتباط تصویری از چشم انداز نشانه شناسی، تهران: دانشگاه تهران.

تیتوس، بوکهارت (1365). هنر اسلامی: زبان و بیان، ترجمه مسعود رجب­نیا، تهران: سروش.

حسین­بن­علی­اکبر­موسوی­(مغانی) (1341). بهشت شرق، مشهد: زوار.

حلیمی، محمد­حسین (1390). زیبایی­شناسی خط در مسجد جامع اصفهان، تهران: قدیانی.

خراسانی، ملا­هاشم (1347). منتخب التواریخ، تهران: اسلامیه.

داندیس، دونیس اِ (1385). مبادی سواد بصری، ترجمه مسعود سپهر، تهران: سروش.

دولتشاه­سمرقندی (1337). تذکره الشعرا، به­اهتمام ادوارد براون، به­کوشش محمد عباسی، تهران: بارانی.

دهخدا، علی­اکبر (1377). لغت نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.

زمرشیدی، حسین (1371). معماری ایران (مصالح شناسی سنتی)، تهران: زمرد.

(1373). کاشی­کاری ایران (گلچین معقلی)، ج­1، تهران: کیهان.

سان، هوارد، دوروتی سان (1378). زندگی با رنگ، ترجمه نغمه صفاریان، تهران: حکایت.

سفادی، یاسین­حمید (1381). خوشنویسی اسلامی، ترجمه­ مهناز شایسته­فر، تهران: مطالعات هنر اسلامی.

سلطان­زاده، حسین (1364). تاریخ مدارس ایران از عهد باستان تا تأسیس دارالفنون، ج 1، تهران: آگاه.

سیّدی، مهدی (1378). تاریخ شهر مشهد (از آغاز تا مشروطه)، تهران: جامی.

 و دیگران (1386). مسجد و موقوفات گوهرشاد، قم: کومه.

شیخ فخرالدین الطُریحی، (1416ق). مجمع­البحرین، الجزء­ثالث، تهران: البعثه.

شیمل، آن ماری(1368). خوشنویسی و فرهنگ اسلامی، ترجمه اسدالله­آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.

صحراگرد، مهدی (1391). شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی (کتیبه­های مسجد گوهرشاد)، به­کوشش گروه هنر پژوهی رضوان، مشهد: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.

طباطبایی، سیّد­محمد­حسین (1363). تفسیر­الامیزان، ج­21، ترجمه سیّد ­محمد­ باقر موسوی­ همدانی، تهران: مروی.

عالم­زاده، بزرگ (1372). راهنمای حریم رضوی (تاریخ مختصر اماکن متبرکه)، مشهد: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.

عزالدین علی ­بن ­اثیر­جزری (1351). تاریخ کامل بزرگ اسلام  و ایران، 3­ج، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران: موسسه مطبوعات علمی.

(1353). تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، 3­ج، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی ، تهران: موسسه مطبوعات علمی.

عطاردی، عزیزالله (1371). تاریخ آستان قدس رضوی، ج1، تهران: عطارد.

(1371). تاریخ آستان قدس رضوی، ج2، تهران: عطارد.

(1381). فرهنگ خراسان (بخش طوس)، ج­1، تهران: عطارد.

عقیقی­بخشایشی، عذرا (1375). هنر خط و زنان خوشنویس در تمدن اسلامی، تبریز: آذربایجان.

عمید، حسن (1374). فرهنگ عمید، ج3، تهران: سپهر.

فضایلی، حبیب­الله (­1362الف). اطلس­خط (تحقیق در خطوط اسلامی)، اصفهان: مشعل.

(­1362ب). تعلیم خط ، تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.

فلدمن، ادموند بورک (1378). تنوع تجارب تجسمی، ترجمه پرویز مرزبان، تهران: سروش.

قلیچ­خانی، حمید­رضا (1373). رسالاتی در خوشنویسی و هنرهای وابسته،  تهران: روزنه.

(1388). فرهنگ واژگان و اصطلاحات خوشنویسی و هنرهای وابسته، تهران: روزنه.

قلی­زاده، عادل (1390). طراحی تحلیلی، تهران: فاطمی.

کاریونی، استفانو، توموکوماسویا (1381). کاشی­های ایرانی، ترجمه مهناز شایسته­فر، تهران: مطالعات­هنر اسلامی.

کاویانیان، محمد­احتشام (1354). شمس­الشموس (تاریخ آستان قدس)، مشهد.

کرامتی، محسن (1370). فرهنگ اصطلاحات هنرهای تجسمی، تهران: چکامه.

کربن، هانری (1383). انسان نورانی در تصوف ایرانی، ترجمه فرامرز جواهری­نیا، تهران: گلبان.

کریر، راب ( 1384). تناسب در معماری، ترجمه محمد احمدی نژاد، اصفهان: خاک.

کلینی، یعقوب (1365). الکافی، ج­2، تهران: دارالکتب­الاسلامیه.

کیانی، محمد یوسف (1376). تزیینات وابسته به­معماری ایران دوره اسلامی، تهران: میراث فرهنگی.

(1387). تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی، تهران: سمت.

(1376). تزیینات وابسته به­معماری دوران اسلامی، تهران: میراث فرهنگی.

گارت، لیلیان (1381). مبانی هنرهای تجسمی (به­شیوه ای خلاق)، تهران: اسرار دانش.

گلابچی، محمود، آیدین جوانی­دیزجی (1392). فن­شناسی معماری ایران، تهران: دانشگاه تهران.

لینگز، مارتین (1377). هنر خط و تذهیب قرآنی، ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: گروس.

مارتن، هانری، جان هوگ (1375). سبک شناسی هنر معماری در سرزمین­های اسلامی، ترجمه پرویز ورجاوند، تهران: علمی و فرهنگی.

ماهرالنقش، محمود (1381). کاشی و کاربرد آن، تهران: سمت.

(1361). طرح و اجرای نقش در کاشیکاری دوره اسلامی (دفتر اول گره کشی)، ج1، تهران: موزه رضا عباسی.

(1362). طرح و اجرای نقش در کاشیکاری دوره اسلامی (دفتردوم گره کشی)، ج2، تهران: موزه رضا عباسی.

محمد­ حسن­خان صنیع­الدوله ­اعتمادالسلطنه، (بی­تا). مطلع­الشمس، به­اهتمام محمد­ مقدم، مصطفی انصاری، مجید رهنما، تهران: آموزش انقلاب­اسلامی.

مجلسی، محمد­باقر (1365). بحارالانوار، ج 89، تهران: المکتبه الاسلامیه.

مختارانی، پانته­آ، سحر مختارانی (1376). آرایه­های معماری ایران، تهران: توکا.

مدرس­رضوی، محمد­تقی و دیگران (1386). مشهد در آغاز قرن چهارده خورشیدی، به­اهتمام مهدی سیّدی، مشهد: آهنگ قلم.

مشهدی­محمدی، عباس (حمید) (1383). مشهد الرضا (ع)، تهران: امیرکبیر.

مصدقیان، وحیده (1384). نقش و رنگ در مسجد گوهرشاد، تهران: آبان.

معین، محمد (1381). فرهنگ فارسی، به­اهتمام عزیز­الله علیزاده، تهران: فردوس.

مکی­نژاد، مهدی (1387). تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی (تزیینات معماری)، تهران: سمت.

مولوی، عبدالحمید (1349). آثار باستانی خراسان، تهران: انجمن آثار ملی.

مؤتمن، علی (1348). تاریخ آستان قدس رضوی، مشهد: افست.

(1355). تاریخ آستان قدس رضوی، مشهد: آستان قدس رضوی.

مهدی­زاده، مصطفی، حسین رزا (1369). منتخبی از مرقعات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، مشهد: آستان قدس رضوی.

میرزا­ابوالقاسمی، محمد صادق (1387). کتیبه­های یادمانی فارس، تهران: فرهنگستان هنر.

نامی، غلامحسین (1380). مبانی­هنرهای­تجسمی، تهران: توس.

نصر، سیّد حسین (1370). جاودانگی و هنر، ترجمه سیّد محمد آوینی، تهران: برگ.

نعمتی، بهزاد، حسین رزاقی (1391). هنر در حرم (مروری بر هنرهای به­کار رفته در حرم رضوی)، مشهد: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.

نفیسی، علی­اکبر (2536) . فرهنگ نفیسی، ج­4، تهران: خیام.

نوروز علی محمد باقر بسطامی (1390). فردوس التواریخ، به­اهتمام علیرضا اکرمی، تهران: مجلسی.

ولیان، عبدالعظیم (1356). آستان قدس رضوی دیروز و امروز، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی. 

ونگ، وسیوس (1387). اصول فرم و طرح، ترجمه آزاده بیدار بخت، نسترن لواسانی، تهران: نشر­نی.

یارشاطر، احسان (1384). خوشنویسی، ترجمه پیمان متین، تهران: امیرکبیر.

یاوری، حسین(1385). آشنایی با هنرهای سنتی، ج1، تهران: صبای سحر

، آنیتا منصوری، شریفه سلطانی (1390). آشنایی با هنرهای سنتی ایران ، ج3، تهران: آذر.

یعقوب­بن­حسن سراج­شیرازی (1376).­ تحفه­المحبین، به­کوشش ایرج افشار و کرامت­رعنا حسینی، تهران: نقطه.

مقالات

اعتضادپور، علی (1344). «ابنیه آستان قدس (ایوان طلای صحن عتیق)»، در: نامه­آستان قدس، ش 2- 3، (بهمن 1344)، ص 222 – 230.

اوکتایی (1340). «کتابخانه آستان قدس»، در: نامه­آستان قدس، ش­6، (1340)، ص 41 – 46.

ایمان­پور، محمد­تقی، زهیر صیامیان گرجی (1389). «بررسی پیشینه­ی یک اثر معماری در حرم رضوی – کتیبه­های سنجری»، در: مطالعات تاریخ اسلام، ش 3، (بهار 1389)، ص 15– 36.

برهان­آزاد، ابراهیم (1347). «دارالسیّاده»، در: نامه­آستان قدس، ش 38، (1347)، ص 124 – 137

بیگی، رضوان­علی، عبدالرضا چاریی (1388). «سیر تحول خط کوفی در نگارش قرآن­های سده اول تا پنجم هجری  و بررسی ساختار­آن»، در: نگره، ش 12، (پاییز 1388)، ص 5 – 17.

پرسیلا، سوچک (1386). «خوشنویسی در اوایل دوره صفویه»، ترجمه ولی­الله کاوسی، در: گلستان­هنر، ش­10، (زمستان 1386)،  ص24 – 39.

حسینی­اشکوری، سیّد­صادق (1390). «بررسی مزارات خفر (یادگاری­هایی از سده هشتم هجری)» در: مجموعه مقالات خوشنویسی مکتب شیراز، به­اهتمام حمیدرضا قلیچ­خانی، تهران: فرهنگستان­هنر، ص 125 – 143.

حسینی، سیّد­هاشم (1388). «مقایسه ویژگی­های هنر کتیبه­نگاری عصر صفوی در دو مجموعه شاخص شیعی ایران (حرم مطهر امام رضا ­(ع) و بقعه شیخ­ صفی­الدین اردبیلی»، در: دو فصلنامه مطالعات هنر­اسلامی، ش­11، (پاییز و زمستان 1388)، ص 105 – 132.

، محمود طاووسی (1385). «تحول هنر کتیبه­نگاری عصر صفوی با توجه به­کتیبه­های صفوی مجموعه­ی حرم مطهر امام رضا­(ع)»، در: کتاب ماه­هنر، ش 91، 92، (بهار 1385)، ص 58 – 64.

حکیمی، سعید (1380). «هنر کاشی­کاری و خط بنایی (کاشی­کاری ایران، نوشته زمرشیدی)»، در: کتاب ماه­هنر، ش­31، 32، (بهار 1380)، ص­100 – 104.

خزاعی­مسک، سمیه، آرزو پایدار­فرد (1392). «تزیینات گچ­بری و آیینه­کاری عمارت باغ رحیم­آباد بیرجند»، در: نگره، ش 27، (پاییز 1392)، ص 49 – 60.

داوری، نادر (1357). «مسجد گوهرشاد مشهد نگین خراسان»، در: مسجد، سال پنجم، ش­28، (پاییز­1357)، ص 92 – 97.

رستم­نژاد، مهدی، مهدی نوید (1389). «اعجاز رنگ­ها در قرآن»، در: قرآن و علم، ش­7، (پاییز و زمستان 1389)، ص 131 – 164.

رضوان، محمد­حسن (1341). «ابنیه­ آستان قدس (سر­در صحن جدید)»، در: نامه­آستان قدس، ش 13، (آبان 1341)، ص 52 – 57.

(1342). «ابنیه آستان قدس (دارالعزه)»، در: نامه­آستان قدس، ش 16، (آذر 1342)، ص 65– 68.

زنگنه، ابراهیم (1376). «حرم مطهر رضوی و رویدادهای مهم آن»، در: مشکوه، ش، 56- 57، (پاییز و زمستان 1376)، ص 165 – 187.

سپنتا، عبدالحسین (1345). «تزیینات آجری در معماری اسلامی ایران»، در: معارف اسلامی، ش 2، (زمستان 1345)، ص 85 – 88.

سجادی، علی (1367). «هنر گچبری در معماری اسلامی»، در: اثر، ش25، (بهار 1367)، ص 194 – 214

سلیمی، مینو (1383). «هنر کاشی و محراب»، در: کتاب ماه­هنر، ش 77 – 78، (زمستان 1383)، ص 152 – 159.

شایسته­فر، مهناز (1380الف). «کتیبه­های اسلامی، تجلی کلمه علی­(ع) در تزیین معماری»، در: کتاب ماه­هنر، ش 31 ، 32، (بهار 1380)، ص 68 – 73.

(1380ب). «جایگاه قرآن، حدیث و ادعیه در­کتیبه­های اسلامی»، در: مدرس علوم انسانی، دوره 5، ش 23، (1380)، ص 57 – 94.

(1381). «بررسی محتوایی­کتیبه­های مذهبی دوران تیموریان و صفویان»، در: علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، ش 43، (پاییز 1381)، ص 62 – 111.

(1386). «مقام و موقعیت امام رضا­(ع) در تزیینات­کتیبه­ای معماری اسلامی با تأکید بر حرم امام رضا­(ع)»، در: کتاب ماه­هنر، ش 103، 104، (بهار 1386)، ص 22 – 32.

(1389). «بررسی تزیینات و کتیبه­های قرآنی دو مجموعه گوهرشاد مشهد و هرات»، در: دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، ش 12، (بهار و تابستان 1389)، ص 73 – 98.

شریعت، زهرا (1386). «تزیینات کتیبه­ای آستانه مقدس قم»، در: دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، ش 7، (پاییز و زمستان 1386)، ص 89 – 110.

شریعتی، علی (1363). «­آستان قدس رضوی»، در: کیهان فرهنگی، ش 3، (خرداد 1363)، ص 21– 26.

صبوری، محمد­علی (1346). «خوشنویسی و کتیبه­نویسی (خوشنویسی تاریخچه مختصر)»، در: نامه آستان­قدس، ش 32، (1346)، ص 78 – 97.

صحراگرد، مهدی (1387). «مروری برکتیبه­های تعلیق­»­، ( طرح پژوهشی منتشر نشده)، تهران: زیر نظر صندوق حمایت از پژوهشگران ریاست جمهوری.

(1390). «مروری بر احوال و آثار محمد­حسین شهید­المشهدی در حرم امام رضا­ (ع)­» در: جلوه­های هنری مکتب قاجار در آستان قدس رضوی، به­کوشش علی ثابت­نیا، مشهد: آفرینش­های هنری آستان­قدس رضوی، 1390، ص 36 – 45.

صمدی، حبیب­الله (1333). «جامع­گوهرشاد یا هشتمین بنای­ زیبای جهان»، در: یغما، ش­79، (زمستان 1333)، ص 509 – 515.

طهوری، نیره (1381). «جستجوی مفاهیم نمادین کاشی زرین­فام»، در: خیال، ش 1، (بهار 1381)، ص 58 – 89 .

طاووسی، محمود، فریبا آزادی (1385). «کیمیای آجر و نقش در گنبد خاگی مسجد جامع اصفهان»، در: مدرس­هنر، ش­1، (پاییز و زمستان 1385)، ص 29 – 44.

فاضل، محمود (1350). «مدارس قدیم مشهد (مدرسه میرزا­جعفر)»، در: وحید، دوره9، ش 12، (اسفند­1350)، ص 1773 – 1777.

فراست، مریم (1385). « به­کارگیری شاخصه­های معماری اسلامی در معماری مسجد محله (با تأکید بر کتیبه و نقوش هندسی) »، در: دوفصلنامه مطالعات هنر اسلامی،  دوره 2، ش 4، (بهار و تابستان 1385)، ص 61 - 84 .

قصابیان، محمد­رضا (1380). «ضریح مطهر امام رضا­ (ع) و پیشینه­ی آن­(ع)»، در: مشکوه، ش 72- 73، (پاییز و زمستان 1380)، ص 103 – 120.

کیانی، فاطمه (1390). «درآمدی بر هنر کاشی­کاری ایران»، در: ماه­هنر، ش 153، (بهار 1390)، ص 118 – 125.

کیانی، محمد یوسف (1377). «خراسان مجموعه حرم حضرت رضا­ (ع)»، در: دانشکده ادبیات و علوم دانشگاه تهران، ش 146 – 147، (تابستان و پاییز 1377)، ص 12 – 20.

مقیم­پور­بیژنی، طاهره (1387). «آیینه­کاری در معماری دوره قاجار (نگاهی مختصر بر پیشینه­ی آیینه و کاربرد آن در تاریخ هنر ایران»، در: کتاب ­ماه­هنر، ش 119، (تابستان1387)، ص 70 – 77.

مکی­نژاد، مهدی (1386). «طبقه­بندی کتیبه­ها در معماری دوره صفوی» در: مجموعه مقالات خوشنویسی گردهمایی مکتب اصفهان، به­اهتمام مهدی صحراگرد، تهران: فرهنگستان هنر، ص 86 – 95.

(1388). «سیر تحول کتیبه­های ثلث در معماری ایران (صفوی تا قاجار)»، در: نگره، ش13، (زمستان 1388)، ص 29 – 39.

مولوی، عبدالحمید و دیگران (1388). «سیر تحول معماری و توسعه آستان قدس رضوی»، در: وقف میراث جاویدان، ش 65، (بهار 1388)، ص 32 – 49.

مؤتمن، علی (1340الف). «ابنیه آستان قدس » در: نامه آستان قدس، ش 5، (اردیبهشت 1340)، ص 36­– 43.

(1340ب). «ابنیه آستان قدس (دارالضیافه)»، در: نامه آستان قدس، ش­6، (خرداد 1340)، ص 33­– 40.

(1340ج). «ابنیه آستان قدس (صحن جدید)»، در: نامه آستان قدس، ش­8، (مهر 1340)، ص 56– 62.

(1340د). «ابنیه آستان قدس (صحن جدید)»، در: نامه آستان قدس، ش­9، (آذر 1340)، ص 41– 46.

مهرپویا، جمشید (1376). «آرایه­های معماری سنتی در مساجد ایران»، در: هنر و مردم، ش­33، (تابستان و پاییز 1376)، ص 556 – 573.

نادری، بقراط (1357). «مختصری راجع به کاشی­سازی در مشهد»، در: هنر و مردم، ش 188، (بهار1357)، ص 58 تا 65.

نصرالله­زاده، سیروس (1390). «اهمّیّت کتیبه­شناسی به­مثابه سند­شناسی(نمونه مورد مطالعه: کتیبه بیشاپور بر کعبه زردشت) »، در: اسناد بهارستان، ش 4، (زمستان 1390)، ص 307 – 317.

هدایت، هادی (1363). «هنر کاشی­کاری، تبلوری از ذوق و ارادت و عشق»، در: هنر، ش­6، (تابستان و پاییز 1363)، ص 278 – 279.

هیلن براند، رابرت (1387). «­جنبه­های معماری تیموری در آسیای میانه»، ترجمه­ داود طبایی، در: گلستان هنر، ش­14، (زمستان 1387)، ص 65 – 82­.

پایان­نامه

خراسانی، کاظم (1389). بررسی رابطه شکل و ترکیب در سیاه­مشق­های نستعلیق میرزا غلامرضا اصفهانی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته ارتباط­تصویری، استاد راهنما­ مصطفی اوجی­پور، تهران: دانشکده هنرهای تجسمی دانشگاه تهران.

کتب لاتین

S.Blair, Sheila (1998). Islamic Inscriptions, Edinburgh: Edinburgh University press.

منابع اینترنت

پرتال جامع آستان قدس رضوی (1391). «گنبد طلای امام رضا (ع)»، (photo.aqr.ir )، 3 / 7 / 93.

بایگانی تصاویر آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.