پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی

word 17 MB 31002 237
1393 کارشناسی ارشد هنر
قیمت قبل:۷۵,۸۰۰ تومان
قیمت با تخفیف: ۲۹,۸۵۰ تومان
دانلود فایل
  • بخشی از محتوا
  • وضعیت فهرست و منابع
  • پایان نامه تحصیلی کارشناسی ارشد هنرهای اسلامی

     گرایش فلز

    چکیده:

    هنر در قرون اولیه‌ی ورود اسلام به ایران، به دلیل ناپایداری حکومت ها، دچار رکود و افول شد. اما قرون سوم تا پنجم هجری قمری، دورانی پر بار در تمام ابعاد فرهنگی از جمله هنر اسلامی بود. این بخش از تاریخ، نقش بسزایی در شکل‌گیری، گسترش و تداوم، سبک هنری- تزیینی نوینی داشت که در قرون بعد در هنر اسلامی ایران به نهایت شکوفایی و بلوغ خود رسید. با توجه به امکان ماندگاری فلز و نقشی که در مطالعات باستان شناسی ایفا می نماید، نمونه‌هایی از زیورآلات باقی‌مانده از سده‌های اولیه‌ی اسلامی در ایران، موجود در سه موزه‌ی ملی ایران، موزه‌ی رضاعباسی و موزه‌ی متروپولیتن در نیویورک آمریکا از نظر نحوه‌ی کارکرد در آن زمان، مورد بررسی قرار گرفتند. به این ترتیب در پژوهشی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مشاهده‌ای، از بین زیورآلات مربوط به اوایل دوره‌ی اسلامی تا پایان دوره‌ی سلجوقی، 24 اثر از موزه‌ی ملی ایران، 28 اثر از موزه‌ی رضاعباسی و 62 اثر از موزه‌ی متروپولیتن انتخاب گردید و پس از بررسی ساخت و تکنیک تزیین آن‌ها به تحلیل و تطبیق آثار سه موزه با هم پرداخته شد. آنچه که از این تحقیق کاربردی به دست آمد این است که: آثار مورد بررسی، در جامعه‌ی آماری، از نظر تکنیک و ساخت، دنباله‌رو و تکمیل کننده‌ی روش‌های دوران قبل از خود بودند. موزه‌هایی که با حفاری مستقیم به آثار دست پیدا کرده‌اند توانسته‌اند با گذراندن مراحل آزمایشگاهی شناسنامه‌ی دقیقی برای هر کدام از آثار ارائه دهند و موزه‌هایی که از این حیث دور و تنها نگهدارنده‌ی آثار اهدایی بوده‌اند، فاقد اطلاعات کارشناسی و علمی هستند. در عین حال با شناخت تکنیک‌های اصیل و بهره‌گیری از طرح و نقش آثار دوره‌ی مشخص شده مخصوصا دوره‌ی سلجوقی، استفاده‌ی عملی میسر گردید و به ساخت نمونه‌هایی پرداخته شد.  

     

    واژگان کلیدی: دوران آغازین اسلام، هنر فلزکاری، زیورآلات، موزه‌ی ملی ایران، موزه‌ی رضاعباسی، موزه‌ی متروپولیتن.

    مقدمه

    متعاقب با ورود اعراب مسلمان به ایران و انقراض امپراطوری ساسانی، بی‌ثباتی و آشفتگی سراسر این قلمرو پهناور را فرا‌گرفت و به تبع آن ضعف اقتصادی و رکود هنری بر کشور مسلط گشت. ورود اسلام به ایران همچنین ساختار اجتماعی عصر ساسانیان را در هم ریخته و دگرگون ساخت. پس از انقراض امپراطوری ساسانی، سلطه‌ی آسمانی و ایمانی اسلام نفوذ یافت و تغییر و تحولات زیادی در هنر ایران به وجود آورد. لیکن جامعه ایرانی به رغم از دست دادن استقلال سیاسی، هویت فرهنگی خود را برجا نگا‌ه داشته و باعث شد که خلفای اموی و عباسی بسیاری از مراسم و آداب ایرانی را اختیار کنند و کاردانان ایرانی را به خدمت گیرند.                                                                                                                                                

    صنعتگران ایران قبل از اسلام در ساختن انواع فلزات مهارت داشته وآثار نفیسی ساخته بودند و این مقام را بعد از آن که ایران جزء ممالک اسلامی شد نیز از دست ندادند. به دلیل علاقه ایرانیان به استفاده از زیورآلات، فلز و سنگ های قیمتی از دیرباز در دست های ماهر صنعت‌گر و هنرمند ایرانی به شکل‌های تزیینی و هنری درآمد تا به عنوان زیور شخصی، اجتماعی یا فریضه‌ی آیینی و دینی به کار برده شود؛ با آنکه با استیلای اعراب مسلمان برسرزمین ایران، تغییرات اساسی در جنس، فرمعشق، جادویم کرد

    زهر خود بر من ریخت

    از نوک قله زمین افتادم

    تازه آمد یادم، من عقابی بودم و تزیینات اشیای فلزی به وجود آمد. «در طول دو قرن اولیه اشغال ایران، که آیین شرع اسلام بر جامعه‌ی ایرانی حکمفرما بود، موازین و مقررات حاکم بر جامعه، تا چند دهه باعث سلب نبوغ و قدرت خلاقیت هنرمندان ایرانی شد. چنین وضعی هنرمندان ایرانی را از تجلیات هنری باز داشت و به علت پراکندگی و مهاجرت آنان، هنر ظریف فلزکاری به دست فراموشی سپرده شد. هنر آفرینان ایرانی پس از ثبات وضع و ایجاد آرامش و طلوع حکومت‌های ملی از پس ابرهای تیره از گوشه و کنار ایران پدیدار شدند تا قریحه ی ملی و نژادی خود را به صحنه‌ی ظهور رساندند» (احسانی،1368، 155).

    میراث گرانب های صنعت فلزکاری را ایرانیان از پیشینیان صنعتگر و هنرمند خود به ارث برده‌اند و در دوره‌ی اسلامی بر اهمیت و ترقی آن افزوده اند. آنان راه سختی را در اثر زحمات پی‌گیر و خستگی ناپذیر، به سرعت درنوردیده و خود را به نهایت اوج کمال رساندند. آن‌ها برای انواع فنون تزیینی و تکنیک‌های پیچیده، طریقه‌ی کاربردی ساده‌تر و سهل‌تری یافتند. این امر موجب شد که هنر فلزکاری ایران بر سایر ممالک اسلامی، وجه پیشرفته ای بخصوص از نظر تکنیک به خود بگیرد.

    آثار هنری بسیار ارزشمند و گران‌بهایی که امروزه در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی ایران و جهان نگهداری می شود نمایانگر ذوق هنرمند ایرانی در دوره‌های پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی در ساخت آرایه‌های تزیینی است. هنرمندی که با تصرف در مواد محیط پیرامونش، رویکردی جدید در ساخت زیورآلات خلق کرده به طوری که امروزه آدمی با دیدن آن‌ها، خلاقیت و توانمندی حیرت برانگیز سازندگان آن‌ها را تحسین می کند.

     با مطالعات و انجام پیشینه یابی، هدفمان از این پژوهش آن است که با آشنایی و بهره‌گیری از طرح و نقش و تکنیک‌های اصیل و با هویت تاریخ ایران در دوران آغازین اسلامی، به میزان تأثیر مضامین و مفاهیم دین اسلام بر ساخت و ارائه‌ی زیورآلات در آن دوران و به طبع تأثیر آن، بر زیورآلات بعد از آن پی‌ببریم. با این هدف در بخش کتابخانه ای به  پیشینه‌یابی در مورد زیورآلات دوران آغازین اسلام در ایران تا پایان دوره‌ی سلجوقی پرداخته شد و در بخش مشاهده‌ای، به موزه‌ی ملی ایران، موزه‌ی رضاعباسی و سایت موزه‌ی متروپلیتن، گالری فریر و موزه‌ی کریستیس در آمریکا مراجعه گردید.

     زیورسازی در دوره‌ی اسلامی پیشرفت زیادی داشته و هنر زرگری و زیورسازی با هنر گوهرنشانی تلفیق و شاهکارهای جهانی آفریده اند. زیورآلات زرین و سیمین مزین به سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، استفاده از تکنیک های تزیینی میناکاری، مشبک‌کاری و برجسته‌کاری در دستبندها، گردنبندها، گوشواره‌ها و سایر تزیینات، ترصیع‌کاری، استفاده از سکه‌های زرین و سیمین و مسی در تزیین و نیز استفاده از فلزات کم بها در ساخت زیوآلات چون مس، روی، برنج از ویژگی‌های هنر جواهرسازی دوران اسلامی است.

    پژوهشگران و متخصصین باستان‌شناسی در کاوش‌ها و حفاری‌های خود کم و بیش با نمونه‌هایی از زیورآلات فلزی گذشتگان برخورد داشته اند. این آثار به علت ترکیب یافتن با اکسیژن محیط و زنگ‌زدگی دچار فرسودگی و آسیب شده و یا به کلی از بین رفته اند. بسیاری از اشیاء موجود در حفاری‌های قاچاق، به غارت رفته اند و از دسترس پژوهشگران و تاریخ‌نویسان دور مانده‌اند، در نتیجه تعیین تاریخ دقیق و محل ساخت آثار مشکل و در مواردی غیر ممکن گردیده است.

    این پایان نامه در چهار فصل تنظیم شده است:

    در فصل اول به کلیات پژوهش پرداخته شده است تا روشن کننده‌ی مسیر حرکت، روش و مراحل کار برای رسیدن به هدف باشد. فصل دوم، به مبانی نظری پژوهش و بررسی تاریخچه‌ی استفاده از زیورآلات، در دوران اسلامی، در ایران و تأثیر آن بر کاربرد، ساخت، تکنیک، طرح و نقش موجود در این آثار و آشنایی با آن ها پرداخته شده است. در فصل سوم که بدنه‌ی اصلی پژوهش می باشد، به بررسی و توصیف و تحلیل آثار برجا مانده از دوره‌ی آغازین اسلام تاپایان دوره‌ی سلجوقی در ایران، موجود در سه موزه‌ی ملی، موزه‌ی رضاعباسی و موزه‌ی متروپولیتن پرداخته شده است. و در پایان در فصل چهارم شاهد جمع‌بندی مطالب، تحلیل آثار و تطبیق آنان و نتیجه‌گیری از هدف انجام این پژوهش خواهیم بود.

    فصل یک:    

                                                                                  کلیات پژوهش        

    بیان مسئله:

    بیشتر دانشمندان و هنرشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که علت پیدایش هنر این بود که بشر اولیه همواره به زینت دادن خود و اشیای اطراف زندگی اش تمایل داشته و به آن بسیار اهمیت می‌داده است. او با الهام از نظم و زیبایی طبیعت و همچنین فطرت زیبا پسند خود، مظاهر هنر، فرهنگ و تمدن خود را پایه‌گذاری کرد.

    پیوند و ارتباط تنگاتنگ هنر و مظاهر آن با زندگی انسان در طول تاریخ و در اقصی نقاط جهان، موضوعی قابل طرح و مورد توجه بوده است. این پیوستگی در ادوار مختلف زندگی بشر از اواخر دوران پارینه‌سنگی میانه تا کنون به عنوان نماد فرهنگی- تمدنی یا طبقاتی در جوامع بشری جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است.

    هنر های صناعی هر تمدن و کشوری اطلاعات ارزشمند و قابل توجهی از آن تمدن و یا کشور دارد و می‌تواند سیر تکامل، شناخت و کاربرد و استفاده و حتی شیوه‌ی زندگی آن دوره را نمایان سازد. در این میان زیورآلات همواره در اکثر تمدن‌ها یکی از مهمترین شاخه‌های صنایع دستی و هنرهای سنتی بوده است. زیورآلات و جواهرات با توجه به گستره‌ی تنوع جنسی و گوناگونی کاربرد و چگونگی ساخت به همراه امکان ماندگاریشان، کمک شایان ذکری در شناخت، اوج و یا افول هنرهای صناعی هر دوره  دارد.

    با آنکه دین اسلام به کار بردن برخی نقوش، فلزات و سنگ‌های قیمتی مانند طلا و نقره در طراحی و ساخت ظروف و تزیینات را تحریم نمود؛ صنعتگران تغییراتی در شیوه‌ی کار خود به وجود آوردند. در نتیجه برای ساختن فرم‌های ناب، استفاده از تکنیک‌ها، مواد و طرح‌های مطابق با مضامین و مفاهیم دینی و در عین حال جدا نشدن از هنر، مفاهیم و هویت تاریخی ایران را برگزیدند. صنعتگران مسلمان با پیروی از روش‌های گذشته، الهام از مکتب اسلام و همچنین ابتکارات و ابداعات خویش، باعث تکامل و رشد چشمگیر هنر فلزکاری شدند.

    با این اوصاف در این پژوهش به این مسئله پرداخته می شود که ورود اسلام به ایران با وجود مفاهیم، مضامین و محدودیت‌های موجود در آن، چه تأثیری بر کاربرد، طرح، نقش، تکنیک و ساخت زیورآلات فلزی دوران آغازین اسلام تا پایان دوره‌ی سلجوقی در ایران داشته است.

                 

    1-2- سؤال پژوهش

    تحولات انجام یافته از سقوط ساسانیان و دگرگونی‌های مذهبی پدیدار گشته در ایران، بر هنرها، صنایع و فنون سده های اولیه اسلامی تأثیراتی چشمگیر بر جای گذاشته است. نظر به اینکه هرگونه تغییر نگرش صنعتگران و فلزکاران این دوران متأثر از مبانی و مضامین دین اسلام، دستخوش تغییرات بنیادی گردیده و به لحاظ مفاهیم مذهبی، تکنیک ساختاری و شکل آن‌ها نیز نسبت به نمونه‌های باز‌مانده از دوران پیش از خود تفاوت‌هایی را نشان می‌دهد؛ در این پژوهش برای دستیابی به اهداف تعریف شده ضمن مطالعه‌ی تاریخچه و سوابق زیورآلات در دوره‌ی پیش از اسلام، این سؤال اصلی مطرح می‌شود که: 

    - مضامین دینی و مفاهیم مذهبی در دین اسلام چه تأثیری بر زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌ی سلجوقی در ایران گذاشته است؟

     

    1-3- اهداف پژوهش

    با آغاز دوران اسلامی، به لحاظ دیدگاه مذهبی و لزوم تساوی و ایجاد عدالت اجتماعی در درجه ی اول و همچنین به دلیل وضع نابسامان اجتماعی و سیاسی و تا اندازه ای فرهنگی و اقتصادی، روند استفاده از زیورآلات دچار دگرگونی و افول شد. ولی پس از یک رکود موقت، بار دیگر در دوران صفاریان و حکومت‌های بعد از آن، زیورآلات طلا و نقره توأم با سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی رواج پیدا کرد.

    بر اساس سؤال اصلی پژوهش که تأثیر مضامین دینی و مفاهیم مذهبی در دین اسلام بر زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌ی سلجوقی در ایران را جستجو می کند و همچنین با توجه به انجام پیشینه‌یابی بر اساس نقد پایان نامه‌ها و مقاله‌های مربوط به موضوع این پژوهش و مطالعه‌ی کتب و سایت‌های اینترنتی، هدف اصلی این پژوهش، بهره‌گیری از مفاهیم، مضامین، طرح و نقش و تکنیک‌های اصیل و با هویت تاریخ ایران در دوران اسلامی می باشد تا با شناخت آن ها، سهولت در دستیابی و استفاده ی علمی و عملی برای پژوهشگران و هنرمندان میسر گردد.

                             

    1-4- روش و فنون اجرایی پژوهش

    با توجه به هدف اصلی پژوهش که با بهره‌گیری از مفاهیم، مضامین، طرح و نقش و تکنیک‌های اصیل در دوران اسلامی در ایران به ساخت و ارائه‌ی زیورآلات دوران معاصر پرداخته؛ این پژوهش کاربردی است و از منظر ماهیت با در نظر گرفتن هویت تاریخی ایران در دوران اسلامی، تاریخی- توصیفی است. با مطالعه‌ی کتب و استفاده از سایت‌های اینترنتی و مراجعه به موزه‌ها، یافته‌های این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و مشاهده‌ای انجام گرفته است.

                                                                   

    1-5- پیشینه و ادبیات نظری پژوهش                                                                                  

    در راستای تحقق نگارش پژوهش فوق و برای یافتن پیشینه‌ی موضوع مربوطه، مقالات و پایان‌نامه‌هایی که تا حد امکان هم سو با موضوع، به طور مستقیم و یا غیرمستقیم، درارتباط بوده‌اند؛ انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت و از آن میان مهمترین آن‌ها که در دستیابی به هدف نهایی راه‌گشا بودند، عبارتند از:

                              

    مقالات

    1- احجام فلزی دوران اولیه اسلامی تا اواخر دوره‌ی سلجوقی

    نویسنده: ذبیح اله زاده سماکوش، محمدرضا؛ فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره 4، بهار- تابستان85، کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر محمد خزایی، دانشگاه تربیت مدرس.

    در این مقاله، آثار حجمی فلزی دوران اولیه‌ی اسلامی ایران طی زمامداری حکومت‌های طاهریان، صفاریان، سامانیان، آل بویه، و همچنین غزنویان مورد بررسی قرار می گیرد. که با توجه به فرهنگ ساسانی و اسلامی، به ‌تدریج درهم آمیخته و شکل گرفته، و در دوره ی سلجوقیان نمودی مشخص یافته است. رواج اشکال و احجام متنوع آثار هنری دوران گذشته، به صورتی نو همراه با پالایش و دگرگونی‌هایش سامان یافته و با هیأتی اسلامی در این دوران مشاهده می‌گردد. در این مقاله به بررسی نوع، چگونگی اشکال، احجام، تزیینات و همچنین کاربرد نمادین آن‌ها پرداخته می شود.

    این مقاله در آشنایی تکنیک‌های فلزکاری دوران اسلامی و دوره‌ی سلجوقی، نمادهای مورد توجه و اشکال و تزیینات، کمک شایانی به این پژوهش کرده است.

                                              

    2- بررسی فرم، تزیین و محتوا در هنر فلزکاری سلجوقی و صفوی

    نویسنده: افروغ، محمد؛ فصلنامه‌ی علمی- پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، شماره ی 12، بهار- تابستان 1389، کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر علیرضا نوروزی طلب، دانشگاه تهران.

    در این مقاله آمده: آثار هنری ایران، از جمله هنر فلزکاری، در طول سده‌های مختلف تاریخی، انعکاس دهنده‌ی اندیشه‌ها و دیدگاه‌های آیینی و مذهبی بوده اند. در این میان آثار فلزی دو سلسله سلجوقی و صفوی، از اعصار طلایی هنر ایران، که در این سرزمین حکومت‌های مستقل و یکپارچه‌ای ایجاد نمودند، به جهت نوع گرایش های مختلف سنی و شیعه، حائز اهمیت بسیاری هستند. آثار به دست آمده از دو دوره ی مذکور، به خوبی انعکاس دهنده‌ی دیدگاه‌های مذهبی حامیان خود و بازتاب نگرش اجتماعی جامعه آن روز می باشند، به طوری که، در این پژوهش با انجام بررسی تطبیقی بر روی بخشی از آثار جمع آوری شده، می توان این تأثیرات را بر روی فرم، تزیینات و نوع کاربری آن ها مشاهده کرد. نتیجه‌ی حاصل از این بررسی، علاوه بر شاخصه‌های فرهنگی و هنری مشترک در هر دو دوره، تفاوت‌های بسیاری از جمله به کارگیری نوع تزیینات هندسی، گیاهی و جانوری، تکنیک‌های مورد استفاده، کاربرد مواد و مصالح، محتوای آثار و استفاده از خط نگاره‌ها به زبان و خط عربی در دوره‌ی سلجوقی و زبان و خط فارسی در دوره‌ی صفوی و همچنین نوع کاربری آثار را نشان می دهد. 

    اهداف این مقاله شناخت نوع تأثیرگذاری عناصر مذهبی برآثار فلزی دوران سلجوقی و صفوی است و همچنین شناخت شاخصه‌های تزیینی و محتوایی آثار فلزی است، که مورد استفاده ی این پژوهش قرار گرفت. 

                    

    3- هنر فلزکاری ایران در انتقال از ساسانیان به دوران اسلامی با استناد به شواهد باستان شناسی                                                                                             

    - خان مرادی، مژگان؛ فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات هنراسلامی، شماره ی 15، پاییز- زمستان1390، کارشناسی ارشد، استاد راهنما: آقای حسن کریمیان، دانشگاه تهران.

    در این مقاله آمده: اگر چه متخصصان تاریخ هنر، سده‌های آغازین اسلامی در ایران را دوران "استحاله‌ی هنری" می‌دانند، لیکن باید اذعان داشت که محدودیت اطلاعات مرتبط با هنرها و صنایع ایران در این زمان به اندازه‌ای است که اظهار نظر قطعی در این خصوص را با مشکل مواجه می سازد. علیرغم تحقتقات متنوعی که به تاریخ تحولات هنر فلز کاری اختصاص یافته، ابهامات فراوانی نیز در این زمینه باقی است.

    نظر به ماندگاری این مواد فرهنگی و نقشی که در مطالعات باستانشاسی ایفا می نمایند، نمونه‌های شاخص از اشیاء فلزی باقی مانده از سده‌های اولیه اسلامی انتخاب شد تا ویژگی‌های آنها در تحلیل تحولات هنری و نگرش فرهنگی صنعتگران این مرز و بوم در دوران انتقال از ساسانیان به سده‌های اولیه اسلامی مورد استفاده قرار گیرد.  این مقاله با پاسخ به دو سؤال

    1- با انتقال حاکمیت ایران از ساسانیان به امرای اسلامی چه تغییراتی در جنس، فرم، تکنیک ساخت و تزیین، نقوش تزیینی و مراکز ساخت فلزکاری ایران به وجود آمده است؟

    2-  تغییرات احتمالی ایجاد شده در هنر فلزکاری تا چه میزان از دستورات دین جدید (اسلام) متأثر بوده است؟

    در هدایت این پژوهش کمک شایانی کرده است.

                                                               

    4- نقش تزیینات هنر ساسانی در شکل‌گیری هنر اسلامی ایران در سده های سوم تا پنجم هجری 

    - خزایی، محمد؛ فصلنامه تحلیلی- پژوهشی نگره، شماره ی 2و3، بهار- تابستان 1385، دانشیار دانشکده‌ی هنر  دانشگاه تربیت مدرس.

    در این مقاله آمده: با سقوط ساسانیان و ظهور اسلام در ایران، بسیاری از نقوش ساسانی در مصنوعات مختلف در سده‌های اول هجری، مورد استفاده قرار گرفت. این موضوع سبب شد که هنرمندان مسلمان ایرانی، شاکله هنر اسلامی را بر اساس عناصر هنری ایران باستان که هم سو با فرهنگ اسلامی بود، پی نهند. قرون سوم تا پنجم ه. ق دورانی پر بار در تمام ابعاد فرهنگی از جمله هنر اسلامی بود. این برهه زمانی، نقش بسزایی در شکل‌گیری ، گسترش و تداوم سبک هنری- تزیینی نوینی داشت که در قرون بعد در هنر اسلامی ایران به نهایت شکوفایی و بلوغ خود رسید.

    در این راستا، مقاله حاضر به اهمیت استفاده از نقوش ساسانی و تأثیراتی که این نقوش در شکل گیری هنر اسلامی در سده های اول داشته و اوج تحول آن تا قرن پنجم ه. ق پرداخته است. از طرفی دیگر نگاهی کوتاه بر اوضاع فرهنگی و اجتماعی و شکل گیری فرهنگ اسلامی و نیز تحلیلی بر روند و بازتاب هویت ایرانی در شکل گیری نقوش در آثار این دوره از هنر اسلامی از نظر شکل و محتوی دارد که مورد توجه این پژوهش قرار گرفت.

               

    پایان نامه ها:

     

    1- بررسی نقش و فرم در انگشتری‌های دوره‌ی اسلامی ایران تا پایان دوره‌ی قاجار                                                                                                 

    پژوهشگر: ندا حقیقی هرندی، مقطع کارشناسی ارشد

    استاد راهنما: جناب دکتر سامانیان

    دانشگاه هنر، دانشکده هنرهای کاربردی 1391

    در این پایان نامه آمده: از اوایل اسلام تا دوره‌ی قاجار تغییرات زیادی در زمینه ی جنس، فرم و نقوش انگشتری‌ها حاصل شد. اما تداوم استفاده از برخی نقوش و فرم های خاص در تزیین این انگشتری ها گویای وجود روح و اصالتی است که به نوعی از فرهنگ ایرانی- اسلامی نشأت گرفته و آنها را از انگشتری های ساخته شده ی مشابه در همین برهه زمانی در سایر کشورها و مناطق متمایز می سازد. این معضل علاوه بر اینکه به تدریج باعث دوری و بیگانگی تولیدات ما از فرهنگ و اصالت ایرانی می‌شود و روح هنر ایرانی را در این صنایع تضعیف خواهد کرد، بلکه باعث افول هنر و هنرمند ایرانی از جایگاه شایسته ی آن خواهد شد. با شناخت سنت و تأثیر اسلام بر ساخت این آثار می توان از این معضل دوری جست. این پایان نامه به بررسی ساخت و تولید زیورآلات از اوایل اسلام تا دوره ی قاجار و تغییرات زیادی که در زمینه جنس، فرم و نقش انگشتری ها حاصل شده پرداخته است.

    آنچه از این پایان نامه مورد استفاده قرار گرفت، آشتا شدن با تعدادی از انگشترهای دوره ی اسلامی تا پایان دوره‌ی سلجوقی در ایران از لحاظ تکنیک، ساخت، طرح و نقش می باشد. 

    Abstract

    The Art inactivated because of government inconstancy in the first centuries of entering Islam in Iran. However, during the 3rd to 5th centuries, cultural dimensions including Islamic Art developed increasingly. This part of history played an important role in forming, developing and continuing decorative and artistic styles that improved increasingly in the next century in Islamic Art in Iran. Noting to possibility of metal durability and its role that plays in archeology studies, the application of some samples of jewelries remained from first centuries of Islam in Iran in three museums including National Museums in Iran, Reza Abbasi Museum and Metropolitan Museum in NewYork – America have investigated. Therefore, in analytical and descriptive research and using library and observing methods some works including 24 works in National Museum of Iran, 28 works in Reza Abbasi Museum and 62 works in Metropolitan Museum selected from first century of Islam to Seljuk century. Then, after surveying the method of manufacturing and decoration technique, these works analyzed and identified in these museums. The results of these applied research are as followed:

    These works followed the methods before their centuries technically. Some of the museums provided accurate certificate of each work by using laboratory process. Some museums that were far away and were only maintenance of these works are lack of expertise and scientific information.

    Yet, By identifying and utilizing traditional techniques of design and the role of the specified period, especially Seljuk period, practical use was possible and examples were built.

     

    Key Words: The first centuries of Islam - Metallurgy Art – Jewelries- National Museum of Iran- Reza Abbasi Museum- Metropolitan Museum 

  • فهرست:

    مقدمه...........................................................................................................................................................................1  

     

    فصل اول:  کلیات پژوهش

    1-1- بیان مسئله......................................................................................................................................................5                                     

    1-2- سؤال پژوهش.................................................................................................................................................6

    1-3- اهداف پژوهش................................................................................................................................................6

    1-4- روش و فنون اجرایی پژوهش......................................................................................................................7

    1-5- پیشینه و ادبیات نظری پژوهش.................................................................................................................7    

    1-6- معرفی جامعه آماری و نمونه‌ها.................................................................................................................16

    1-7- محدودیت‌های پژوهش .............................................................................................................................17

       

     فصل دوم: تاریخچه، تعاریف، مبانی نظری

    2-1- تاریخچه‌ای از ورود اسلام به ایران تا پایان دوره‌ی سلجوقی.............................................................20

    2-2- اسلام و هنر و بازتاب آن در ایران.......................................................................................................... 22

    2-3- تأثیر هنر ساسانی در هنر دوره‌ی اسلامی در ایران.............................................................................27

    2-4- تأثیر اسلام بر هنرمندان............................................................................................................................29

    2-5- فلسفه‌ی وجودی و حکمت حضور زیورآلات در دوران اسلامی.........................................................32

    2-6- پیشینه‌ی فلزکاری و تاریخچه‌ی زیورآلات در ایران در قرون اولیه‌ی اسلامی................................35

    2-7- مراکز فلزکاری دوره‌ی اسلامی در ایران.................................................................................................44

    2-8- جواهرات و زیورآلات...................................................................................................................................46

    2-9- جواهرساز، زرگر، نقره کار..........................................................................................................................52

    2-10- قالگر و قال‌گری........................................................................................................................................53

    2-11- تجهیزات کارگاه زرگری..........................................................................................................................53

    2-11-1- ابزار زرگری...........................................................................................................................................54

    2-11-2- مواد اولیه لازم برای ساخت زیورآلات.............................................................................................56

    2-12- تکنیک‌های ساخت وشکل‌دهی زیورآلات در دوران اسلامی...........................................................57

    2-12-1-  قالب‌گیری باز.........................................................................................................64

    2-12-2- قالب‌گیری بسته.................................................................................................... 64

    2-13- تکنیک‌های تزیین اشیاء فلزی در دوران اسلامی..............................................................................66

    2-13-1- مهرکردن...............................................................................................................................................67

    2-13-2- کنده‌کاری.............................................................................................................................................67

     2-13-3- قلم‌زنی و حکاکی...............................................................................................................................67

    2-13-4- فلزکوبی یا ترصیع‌کاری......................................................................................................................68

    2-13-5-  سیاه قلم...............................................................................................................................................69

    2-13-6- مشبک‌کاری..........................................................................................................................................70

    2-13-7- آب کردن ( جوهر کردن یا جوهر کاری).......................................................................................70

    2-13-8- مینا کاری..............................................................................................................................................71

    2-13-9- گوژ کاری..............................................................................................................................................71

    2-13-10- ملیله‌کاری..........................................................................................................................................72

    2-13-11- خاتم‌کاری..........................................................................................................................................72

    2-14- نقوش موجود در زیورآلات دوره‌ی اسلامی.........................................................................................75

    2-14-1- نقوش اسلیمی......................................................................................................................................77

    2-14-2- نقوش هندسی.....................................................................................................................................77  2-14-3- نقوش کتیبه‌ای....................................................................................................................................78

    2-14-4- نقوش پیکره‌ای....................................................................................................................................79

    2-14-5- نقوش نمادین......................................................................................................................................80

    2-14-6- نقوش مرکب........................................................................................................................................81

     

    فصل سوم: توصیف زیورآلات سه موزه‌ی1- موزه‌ی ملی ایران 2- موزه‌ی رضاعباسی 3- موزه‌ی متروپولیتن

    3-1- زیورآلات دوران اسلامی تا پایان دوره‌ی سلجوقی..............................................................................84

    3-1-1- موزه‌ی ملی ایران..................................................................................................................................84

    3-1-2- موزه‌ی رضاعباسی...............................................................................................................................103

    3-1-3-موزه‌‌ی ‌متروپولیتن...............................................................................................................................125

     

    فصل چهارم: تحلیل یافته‌ها و نتیجه‌گیری

    4-1- تحلیل آثار................................................................................................................................................173

    نتیجه‌گیری.........................................................................................................................................................192

    فهرست منابع.....................................................................................................................................................197

    فهرست منابع تصویر........................................................................................................................................201

    چکیده‌ی انگلیسی.............................................................................................................................................202

     

    منبع:

    کتاب ها

    - گرترود، جایز. 1370. سمبل‌ها. ترجمه‌ی محمدرضا بقاپور. تهران. انتشارات علمی و فرهنگی.

    - رضی، هاشم. 1379. حکمت خسروانی. تهران. انتشارات بهجت.

    سایت

    - ملک. مهران،1390، اساطیر ایران                                                           www.agar.ir


موضوع پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, نمونه پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, جستجوی پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, فایل Word پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, دانلود پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, فایل PDF پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, تحقیق در مورد پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, مقاله در مورد پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, پروژه در مورد پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, پروپوزال در مورد پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, تز دکترا در مورد پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, تحقیقات دانشجویی درباره پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, مقالات دانشجویی درباره پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, پروژه درباره پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, گزارش سمینار در مورد پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, پروژه دانشجویی در مورد پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, تحقیق دانش آموزی در مورد پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, مقاله دانش آموزی در مورد پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی, رساله دکترا در مورد پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی

پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A) گرایش : ارتباط تصویری چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده): اهداف این تحقیق بررسی قابلیت های تایپوگرافی فارسی در ارتباط با عنوان بندی فیلم های سینمایی می باشد، زیرا از طریق تایپوگرافی نیز می توان فضایی متناسب با فضای فیلم را در عنوان بندی آن ایجاد نمود تا باعث حس انگیزی در بیننده شود و از آنجا که ...

پايان نامه کارشناسي ارشد دانشکده هنر و معماري اردکان شهريور1393   در دوران صفويه شاه اسماعيل مذهب شيعه را به عنوان مذهب رسمي سلسله صفوي اعلام کرد. تداوم و عمر طولاني اين سلسله و استحکام

پایان نامه تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد رشته صنایع دستی گرایش پژوهش هنر های سنتی چکیده: ساخت اشیاء فلزی همواره مورد توجه تمدن­های گذشته بوده است، که از آن جمله می­توان به ساخت و تولید سلاح اشاره کرد. در بسیاری از موارد سازندگان سلاح­ها،­ سلیقه­ها، عقاید و جهان بینی مردم و فرهنگ خود را به صورت تزیینات گوناگون بر روی این ابزار آلات جنگی منعکس می­کرده­اند. در سده دهم هجری دو ...

پایان‌نامه تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد هنر اسلامی گرایش فلز چکیده چکیده حاضر با هدف شناسایی، معرفی و احیا هنر آبگینه در دوران معاصر مدون گشته است و در پژوهش حاضر این هدف با تحلیل ساختاری و زیبایی‌شناسانه‌ی آثار موجود در ایران معاصر و همچنین عرضه آن در بازارهای جهانی معتبر قابلیت تحقق را دارد. به طور کلی ساخت آثار آبگینه با سبک‌های مورد بررسی و معرفی شده باید دارای ویژگی‌ها و ...

پایان­نامه تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد رشته هنر اسلامی گرایش فلز چکیده مؤلفه­ های هنری تأثیرگذار بر رونق اقتصادی مینای نقاشی در تهران صنایع دستی اصلی­ترین سند هویت تاریخی ملت­ها و بخشی از میراث فرهنگی است. از آنجا که صنایع دستی، دارای ویژگی­های چند وجهی است، لذا غیر از جنبه­ های هنری و فرهنگی، از نظر اقتصادی و اجتماعی نیز حائز اهمیت است. در شرایط امروز دنیای معاصر، صنایع دستی ...

پایان­نامه تحصیلی جهت اخذ درجه کارشناسی­ارشد رشته ارتباط تصویری مقدمه هنر ایران در دوران اسلامی هنری مقدس است که در­کوچک­ترین اجزای آن نشانه­های دانش و تفکر وجود دارد. یکی از ابعاد هنر اسلامی، معماری می­باشد و کتیبه­ نگاری بخشی از تزیینات معماری اسلامی محسوب می­گردد. با بررسی کتیبه­های به­جا مانده از معماری اسلامی ایران می­توان به­شناخت کامل و عمیقی از هنر مذهبی دست یافت و ...

پایان­نامه تحصیلی جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد رشته تصویرسازی پیش­گفتار اینجانب، بومی سالهایی چند در منطقه حاشیه­ی هلیل رود بوده­ام. در خاطر دارم بر روی هر تپه و یا ارتفاعی شاهد یک گودال حفاری شده و تعداد زیادی استخوان و سفال خرد شده که گاهی نیز نقوشی برروی آنها وجود داشت، بودیم و نیز بارها شنیده می­شد که فرد یا افرادی، محلی را حفاری کرده و اشیایی از دل خاک بیرون کشیده­اند و به ...

پايان نامه کارشناسي ارشد دانشکده هنر و معماري گروه : فرش(رنگرزي) مهرماه 1393 چکيده:   امروزه در جهان پيشرفته و صنعتي حاضر با استفاده از روش هاي نوين تلاش بر اين است که محصولات تول

پایان نامه کار شناسی ارشد رشته صنایع دستی گرایش طرح و تولید محصولات چوبی چکیده صندلی یکی از وسایل کاربردی می باشد که انسان در طول روز با توجه به نوع کاربردش دائماً با آن سر و کار دارد و همواره مورد توجه صنعتگران و طراحان بوده است. لذا نقوش و نمادهایی که ریشه در گنجینه ی ارزشمند هنرهای سنتی ما دارند، قابلیت بهره مندی در تزئینات صندلی و مبل، در دوره ی معاصر را دارا می باشند، به ...

پایان­نامه کارشناسی ارشد M.A. گرایش: منابع انسانی چکیده با توجه به ماهیت فراملی و بین‌المللی بودن موضوع فساد و مبارزه با آن، اقدامات زیادی در سطح بین‌المللی و منطقه­ای برای مبارزه با این پدیده صورت پذیرفته است. در این میان، نقش سازمان ملل متحد و ارکان آن بسیار تعیین کننده است. این سازمان می‌تواند در کمک به کشورهای عضو برای جلوگیری از فساد اداری، ارتقای سلامت و شفافیت بسیار موثر، ...

ثبت سفارش