پایان نامه تعیین مصادیق جنگ نرم در ژئوکالچر جمهوری اسلامی ایران

پایان نامه تحصیلی جهت اخذ درجه کارشناسی  ارشد (M-A)

رشته: جغرافیای سیاسی

چکیده

جنگ نرم از لحاظ بررسی های علمی، مفهومی نوین و از جنبه تاریخی، مفهومی بسیار کهن است. این مفهوم در دنیا باواژه قدرت نرم شناخته می شود. جنگ نرم در مفهوم نوین آن با ویژگی هایی از جمله نرم افزار گرایی،ذهنیت سازی، تهی سازی از درون، تغییر هویت فرهنگی، تغییر الگوهای رفتاری، همراه با الگوسازی رفتاری، ایجاد تردید در مبانی و زیر ساخت های فکری یک نظام سیاسی ، زمینه سازی برای ایجاد بحران در ارزش ها و باورهای اساسی جامعه و بهره گیری از بحران های پنجگانه سیاسی- هویت مقبولیت، مشارکت، نفوذ و توزیع – را شامل می شود.بایستی توجه کرد که جنگ نرم هم از لحاظ ماهوی و هم از لحاظ شکلی به مراتب پیشرفته تر ، پیچیده تر و خطرناک تر از جنگ سخت است. علت اصلی این امر را باید در ابزارهای ارتباطی جدید مورد استفاده در جنگ نرم و برنامه ریزی های پی در پی غرب جهت ایجاد ناامیدی و خودباختگی در ملت های مسلمان جستجو کرد . ضمن آنکه کشورمان به دلیل جایگاه نخست و مهمی که در توجه ملت های مظلوم و رنج دیده دنیا همچون فلسطین دارد به شدت تحت فشار امپریالیسم رسانه ای غرب و به ویژه صهیونیست ها، که گردانندگان اصلی رسانه های غربی هستند، قرار دارد. این پایان نامه به بررسی مصادیق جنگ نرم در ژئوکالچر جمهوری اسلامی ایران پرداخته و به این نتیجه گیری رسید که آمریکا و غرب با شیوه های متعدد فرهنگی درصدد تقابل با نظام جمهوری اسلامی ایران می باشند. روش مورد استفاده در این پایان نامه تحقیقات کتابخانه ای، اسنادی و تحلیل سلسله مراتبی است.

کلید واژه ها: جنگ نرم، جنگ سخت، نظام سیاسی ، قدرت نرم، ژئوکالچر جمهوری اسلامی ایران

-مقدمه

پدیده جنگ نرم که هم‌اکنون به عنوان پروژه‌ای عظیم علیه جمهوری اسلامی ایران در حال تدوین است در شاخص‌هایی ماننده ایجاد نابسامانی اقتصادی، شکل دادن به نارضایتی در جامعه، تأسیس سازمان‌های غیردولتی در حجم گسترده، جنگ رسانه‌ای، عملیات روانی برای ناکارامد جلوه دادن دستگاه اداری و اجرایی دولت، تضعیف حاکمیت ایران از طریق روش‌های مدنی و ایجاد ناتوی فرهنگی متبلور می‌شود. در برایند جنگ نرم، عوامل براندازی یا از زمینه‌های موجود در جامعه برای پیشبرد اهداف خود بهره می‌برند یا به طور مجازی سعی در ایجاد نارضایتی در نزد افکارعمومی و سپس بهره‌برداری از آن دارند.استفاده از مشکلات اقتصادی، تنوع کثرت قومی ایران، ایجاد و دامن زدن به نافرمانی مدنی در تشکل‌های دانشجویی و نهادهای غیردولتی و صنفی، تلاش در نزدیکی به مردم تحت پوشش حمایت از حقوق بشر و دمکراسی در ایران، ایجاد شبکه‌های متعدد رادیو تلویزیونی فارسی زبان حمایت از اپوزیسیون (سفر فعالان جوان خارجی از کشورهای متحد با امریکا به ایران تحت عناوین جهانگرد که در صورت نیاز، به جنبش‌های مدنی و نافرمانی‌ها بپیوندند)، تسهیل فعالیت ان.جی.اُ امریکایی در ایران، دعوت فعالان جوان ایرانی به خارج برای شرکت در سمینارهای کوچک (این افراد باید از سوی مقامات امریکایی انتخاب شوند نه نهادهای ایرانی)، استفاده از سفارتخانه‌های کشورهای دیگر و به طور کلی تضعیف ستون‌های حمایتی حکومت ایران از جمله راهکارهای اجرای این استراتژی به شمار می‌آیند.  در حال حاضر و در قرن کنونی، با توجه به رخدادها و دگرگونی های سیاسی و اجتماعی پیش آمده در نقاط مختلف جهان با استفاده از شیوه تهدید نرم که یکی از انواع آن جنگ نرم است،کمتر صاحب نظری درباره نقش و تاثیر وسایل ارتباط جمعی در این تحولات تردید دارد. همچنین پژوهش های علمی نیز بر این نکته تاکید دارند که با گسترش فناوری های نوین ارتباطی، قرن بیست و یکم به ندرت شاهد جنگ سخت خواهد بود و با توجه به مزایای جنگ نرم، کشورها و دولت ها برای پیگیری اهداف و منافع خود در قالب های تازه به جنگ نرم و کاربرد حرفه ای رسانه ها رو آورده اند.

در میان این وسایل ارتباطی، ماهواره ها و کانال های رادیویی و تلویزیونی متنوع آنها از اهمیت ویژه ای برخوردارند.هر چند به نظر نمی رسد که ماهواره نسبت به دیگر رسانه ها، یک وسیله ارتباطی جدید باشد اما این پدیده خصوصیت ویژه ای دارد که آن را از سایر وسایل ارتباط جمعی جدا می سازد و آن پوشش جغرافیایی است.زمانی که جامعه بین المللی پس از اولین کنفرانس صلح لاهه در سال 1899 میلادی در اندیشه تنظیم قواعد و مقررات ناظر بر جنگ های سخت، وارد قرن بیستم شد، شاید کسی فکر نمی کرد که در اواخر همین قرن و اوایل قرن بیست ویکم، جنگ نرم به عنوان چالش و دغدغه ای برای کشورها مطرح شده و  مسائل مربوط به پخش اطلاعات بوسیله ماهواره ها، بمباران های نظامی را تحت شعاع خود قرار داده باشد.امروزه ارتباطات ماهواره ای جهانی و منطقه ای رشدی چشمگیر یافته، و بر محدوده گسترده ای از فعالیت ها، از ارتباطات تلفنی گرفته تا هواشناسی، ناوبری و سنجش از راه دور سایه افکنده است.اما آنچه بیش از همه مورد توجه قرار گرفته است، ماهواره هایی هستند که برنامه های تلویزیونی را در سطح بین المللی پخش می کنند، و هر روز بر تعداد، سطح پوشش و کیفیت برنامه های ارسالی آنها افزوده می شود.

در واقع ، با پیشرفت هایی که در تسخیر فضای ماورای جو و استقرار ماهواره ها در گرداگرد زمین صورت گرفته است، به تدریج بشر خود را در محاصره تمام عیار امواجی ملاحظه کرد که بی توجه به تقسیم بندی های سیاسی به هر نقطه نفوذ می کنند و حاکمیت ملی را به هیچ می گیرند. (مقدمه،1381 ) به طوری که در حال حاضر هیچ ملتی را نمی توان در جهان پیدا کرد که تحت پوشش امواج ماهواره و برنامه های آن قرار  نگرفته باشد.

1-2- بیان مسئله

اگر ایجاد دگرگونی در جوامع با تکیه بر تغییر دیدگاه ها و نگرش های حاکمان مردم، بحث اصلی جنگ نرم باشد؛ در آن صورت این جنگ، شیوه ای نوین از فعل و انفعالهای دولتها برای سلطه، روی کشورهای مختلف را نمایش می دهد؛ زیرا سلطه واستیلا با تعاریفی از قدرت، بسط و توسعه یافته که قدرت را توانایی تمرکز، تنظیم یا هدایت رفتار می داند. جنگ نرم یک جنگ بدون خونریزی مبتنی بر راهکارهای اجتماعی و فرهنگی است؛ زیرا در فرایند آن، قدرتهای مهاجم از مرعوب سازی و ایجاد بحران های فرهنگی و اجتماعی بهره گیری می کنند تا با یک شوک ذلّت بار، قدرت و فرهنگ خود را بر جامعۀ هدف غالب کنند. در این جنگ ، به مقدسات و اعتقادات فرهنگی جوامع حمله و فرهنگ غرب یا همان سبک زندگی آمریکایی از طرق مختف به مردم جامعه القاء می شود. در حقیقت در این جنگ به جای عملیات نظامی بحران های اجتماعی و فرهنگی برای جامعه مورد نظر به گونه ای مهندسی می شود که برداشت ذهنی فرد از هنجارها، ارزش های خود و جامعه اش، دچار تزلزل و بی ثباتی شده، به راحتی آماده پذیرش هر عقیده ای شود. به طور کلی در این جنگ تلاش می شود فرهنگ غربی به عنوان فرهنگ غالب جهانی ترویج و از رشد و نمو فرهنگهای اصیل و قدرتمندی همچون فرهنگ اسلامی جلوگیری شود.جنگ نرم که در پی از پای درآوردن اندیشه و تفکر جامعه هدف می باشد تا حلقه‌های فکری و فرهنگی آن را سست کند و با بمباران خبری و تبلیغاتی در نظام سیاسی اجتماعی حاکم تزلزل و بی‌ثباتی تزریق کند از جمله مباحثی است که از دیر زمان،در دنیا شکل گرفته است. این موضوع ،علیه ایران از گستره و عملکرد وسیعی برخوردار می باشد چرا که دشمنان قسم خورده این آب وخاک که دست پلیدشان از منابع این مملکت بریده شده است می خواهند جامعه ما را به بن بست کشیده تا از این رهگذر به اهداف شوم خود دست یابند.از آنجا که ایران امروزه به لحاظ وسعت سرزمینی، کمیت جمعیت، کیفیت نیروی انسانی، امکانات نظامی، منابع طبیعی سرشار و موقعیت جغرافیایی ممتاز در منطقه خاورمیانه و نظام بین‌الملل به قدرتی کم‌نظیر تبدیل شده است لذا از دید کارشناسان سیاسی کشورهای غربی،دیگر نمی‌توان با یورش نظامی و جنگ سخت آن را سرنگون کرد بلکه تنها راه سرنگونی نظام جمهوری اسلامی پیگیری مکانیسم‌های جنگ نرم و به کارگیری تکنیک‌های عملیات روانی است.راه‌اندازی پروژه جنگ نرم علیه ایران در مقطع کنونی را باید ناشی از گسترش حس تنفر از امریکا در جهان دانست که به نظرسران کاخ سفید،ایران مرکز اصلی ایجاد این تنفر و گسترش آن است. درجنگ نرم، به جای ابزارهای جنگی متعارف چون توپ و تانک، از ابزارهای فرهنگی تاثیرگذار بر فکر واندیشه و عواطف و احساسات انسانی بهره گرفته میشود. این پژوهش به بررسی مصادیق جنگ نرم در ژئوکالچر جمهوری اسلامی ایران می پردازد.

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

این تحقیق از دو جهت حایز اهمیت بوده و اجرای آن ضرورت دارد؛ نخست به تغییر رویکرد نظام استکباری در مقابله با نظام جمهوری اسلامی مرتبط می‎شود. جنگ نرم در حال حاضر در اولویت نخست اقدامات براندازانه دشمن بر علیه نظام جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. در این زمینه، مهم‎ترین اقدام پیشگیری و مقابله با عواملی است که می‎تواند جنگ نرم را تسهیل و ممکن سازد. از طرف دیگر با توجه به رویکرد جدید در اولویت قرار دادن سازندگی و خدمت به مردم، به عنوان ماموریت و راهبرد اصلی ، به نظر می‎رسد که مسئولان و فرماندهان سپاه و بسیج به ‎این مهم به‌خوبی توجه داشته‎اند که دشمن در حال حاضر به آسیب‎های اجتماعی و روانی که در جامعه وجود دارد، دل بسته تا از طریق آن‎ها جنگ نرم خود را عملی کرده و به دستاورد‎هایی که طی سال‎های گذشته از دستیابی آن‎ها ناکام بوده است نائل گردد.

1-4- اهداف تحقیق

1-تبیین و تشریح بنیادهای جنگ نرم در ژئوکالچر جمهوری اسلامی ایران

2- نحوه تأثیرگذاری جنگ نرم در ژئوکالچر جمهوری اسلامی ایران

3- ترسیم نحوه شکل گیری جنگ نرم و نحوه مقابله آن برای امنیت کشور

4- ماهیت و حقیقت جنگ نرم

1-5- فرضیه های تحقیق

1-به نظر می رسد ژئوکالچر جمهوری اسلامی ایران از عوامل اختصاصی جنگ نرم تأثیر پذیر است.

2-به نظر می رسد امنیت فرهنگی و اجتماعی جمهوری اسلامی ایران نسبت به دیگر ابعاد امنیتی بیشترین آسیب پذیری را از عوامل جنگ نرم دارد.

1-6- سوال اصلی تحقیق

عوامل تأثیرگذار بر جنگ نرم در ژئوکالچر جمهوری اسلامی ایران کدامند؟

1-7- نوآوری تحقیق

از آنجا که این رساله برای اولین بار در این واحد دانشگاهی ارائه می گردد ؛ پژوهشی نو محسوب می شود.

1-8- پیشینه تحقیق

قربانعلی قربان زاده سوار، خلیل قلخانباز، مهدی رحمتی در مقاله ای تحت عنوان « جنگ نرم و امنیت اجتماعی» در سال 1391 با اشاره به اینکه امنیت اجتماعی یک مقوله بنیادین در حیات جامعه است که عوامل متعدد در تقویت با تضعیف آن نقش دارند و از جمله این عوامل جنگ نرم است. امنیت اجتماعی با ارزش های جمعی انسان در زندگی اجتماعی ارتباط نزدیک دارد و جنگ نرم درصدد است تا افراد واقشار جامعه هدف را با خود همسو کند. ارزش های جمعیف حلقه پیوند امنیت اجتماعی و جنگ نرم محسوب می گردد زیرا ارزش های جمعی از یک سو عامل همبستگی و وفاق جامعه می باشد واز سوی دیگر چون ارزش های جمعی باعث هنجارمندی روابط افراد در عرصه های گوناگون حیات عمومی انسان می شود، عامل تقویت امنیت اجتماعی است. به طور کلی، استقرار ارزش های جمعی باعث افزایش استحکام هنجارها و کاهش هنجارشکنی در جامعه و نظام شده و ثبات، تعادل و امنیت اجتاعی از این طریق تقویت می گردد و جنگ نرم با تضعیف مجموعه ارزشی و هنجاری جامعه باعث اختلال در سیستم امنیت جامعه می شود.

- غلامرضا سلکی در مقاله ای تحت عنوان  کالبدشکافی جنگ براساس «مدل کارکردی قدرت نرم» در سال 1391 با بیان اینکه از جمله حوزه های مورد مناقشه نرم بین جمهوری اسلامی و نظام سلطه، پدیده ای نوین و پیچیده به نام «جنگ نرم» و مفاهیم مرتبط با آن است. برخلاف میل کسانی که می پندارند جنگ نرم موضوعیت عینی ندارد، باور ما این است که انقلاب اسلامی با جنگ نرم همه جانبه و بس عمیق و فراگیری روبه روست که باید از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار گیرد. واقعیت این است که نظام سلطه همه یافته ها و بافته های خود را که طی قرن ها فراهم آورده است در برابر پدیده  مقدس جمهوری اسلامی در معرض خطر می بیند و خود به وضوح می داند که تمام سحر و جادوه های انباشته و آشکار شده اش دیگر کارساز نخواهد، ولی با وجود این از تلاش دست نخواهد کشید و به صورتی مداوم و پیوسته در جنگ تمام عیار خود، چهره و شیوه های متفاوتی از خود بروز می دهد تا شاید بتواند همچنان سیطره خود را بر جهان کنونی حفظ نماید. در مقابل، انقلاب اسلامی نیز که نمود عینی و تجربه شده آن را در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران شاهد هستیم، دسته بسته نخواهد بود و با پیام خود می تواند عقل و قلب انسان ها را به اقناع و نه اغوا با خود همراه سازد و راه را برای نظم و اداره نوین جهانی همسو با آموزه های اسلامی و فطرت الهی انسان ها هموار سازد. نگارنده در این مقاله فرآیند شکل گیری جنگ نرم را با نگاهی متفاوت از قبل، ارائه و مفاهیم جدیدی نظیر «قدرت نرم مشروع و نامشروع» و «بازدارندگی نرم» را به گنجینه غنی ادبیات انقلاب اسلامی اضافه نموده است.

- غلامحسین حیدری در مقاله ای تحت عنوان «ژئوپلتیک فرهنگی یا ژئوکالچر» در سال 1384 می نویسد که دیرزمانی تصور بر این بود که سیاست به تنهایی می تواند بسیاری از دردهای جامعه بشری را تسکین بخشیده و تشنج ها و ناآرامی های فزاینده زندگی اجتماعی را در عرصه های گوناگون به ثبات و آرامش مبدل سازد. اما اکنون آشکار گردیده که سیاست بتنهایی و بدون فرهنگ و اقتصاد قادر نیست محیطی شایسته و مطلوب، و جهانی عاری از خشونت و درگیری برای انسانها فراهم سازد. در واقع سیاست، فرهنگ و اقتصاد همگی اجزا و تار و پود نظام اجتماعی را تشکیل می دهند که پرداختن به هر یک بدون در نظر گرفتن تأثیرات متقابل دیگران نتیجه منطقی در بر نداشته و تنها به درک مجرد و غیر واقعی از جهان منجر می گردد.بی گمان همان طور که عوامل جغرافیایی در فرایندهای سیاسی نقش داشته و مفهوم قدرت را تحت تأثیر قرار می دهند، به همان ترتیب مقوله فرهنگ را نیز بعنوان یک پدیده اجتماعی متأثر ساخته و بعنوان بستر خلق پدیده های فرهنگی بشمار می روند.نویسنده با بکارگیری یک روش قیاسی ابتدا به ارائه مفهومی از این دانشواره پرداخته و سپس برای درک بهتر موضوع به تجزیه و تحلیل عناصر اصی آن پرداخته است.

- حسین حسینی و سیامک باقری چوکامی در مقاله تحت عنوان «آینده پژوهی و پیش بینی در جنگ نرم» در سال 1391 می نویسند که پیش بینی جنگ نرم به دلیل پیچیدگی و تنوع صحنه و دخالت متغیرهای متعدد،امری دشوار می نماید،ا ما به علت ارزش راهبردی این نوع نبرد و ستیزش، نمی توان آن را نادیده گرفت. لذا مهم نزدیک کردن درک صحیح آینده جنگ نرم است که مستلزم چارچوب تحلیلی مناسب برای شناسایی نیروهای پیشران کلیدی آن و چگونگی ساماندهی و چینش آن است. دراین پژوهش به چگونگی شکل گیری و وقوع جنگ نرم پرداخته شده است.

1-9- سازماندهی تحقیق

پایان نامه حاضر از یک مقدمه و 5 فصل تشکیل شده است که فصل اول شامل کلیات تحقیق بوده ، فصل دوم مباحث نظری ،فصل سوم روش تحقیق و در فصل چهارم یافته های تحقیق و فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات است.

Determining examples of the soft war in Islamic Republic of Iran’s Geo-Culture

Abstract

From scientific evaluation point of view, soft war is a modern concept and in terms of historical perspective, it is a very old concept. Around the world, this concept is known as soft power. The soft war in its modern sense includes features such as software-oriented, mentality making, inside evacuation, changing cultural identity, changing behavior patterns, creating doubts in the basics and intellectual infrastructure of a political system, set the stage for a crisis in values ​​and basic beliefs of society,taking advantage of the fifthspolitical crisis - identity acceptance, participation, penetration and distribution. It should be noted that soft war both in substance and in form is far more advanced, more complex and more dangerous than the hard one. The main reason for this must be sought in the new communication tools utilized in soft war and west successive planning to create frustration and self-losing in muslim nations. In addition, due to being in the first and important place which is at the center of attention of oppressed and suffering peoples of the world, including Palestine, our country is highly pressurized by western imperialism media especially Zionists who are the main operators of western media. In this thesis, therefore, we will refer extensively to this discussion. This dissertation examines the issues Geo-Culture war in Iran and came to the conclusion America and the West in many ways a culture that seeks confrontation with the Islamic Republic of Iran. The method used in this thesis, library research, documentation and analysis is hierarchical.

Keywords: Soft War, Hard War, Political System, Soft Power, Geo-Culture